Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πατριάρχης Αθηναγόρας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Παναγιώτατος
Αθηναγόρας
Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης
Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας το 1967.
Από1 Νοεμβρίου 1948
Έως7 Ιουλίου 1972
ΠροκάτοχοςΜάξιμος Ε΄
ΔιάδοχοςΔημήτριος
Προσωπικά στοιχεία
Γέννηση25 Μαρτίου/6 Απριλίου 1886
Τσαραπλανά (σημερινό Βασιλικό), Ήπειρος, Οθωμανική Αυτοκρατορία
Θάνατος7 Ιουλίου 1972 (86 ετών)
Φανάρι, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία
Πρώην τίτλος

Ο Αθηναγόρας (κατά κόσμον Αριστοκλής Σπύρου, 25 Μαρτίου/6 Απριλίου 1886 - 7 Ιουλίου 1972) ήταν Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από την 1η Νοεμβρίου 1948 ως τις 7 Ιουλίου 1972.

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στις 25 Μαρτίου/6 Απριλίου 1886 στα Τσαραπλανά (σημερινό Βασιλικό) της Ηπείρου, που εκείνη την περίοδο ακόμη αποτελούσε έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του, Ματθαίος, ήταν γιατρός, και η μητέρα του, Ελένη, καταγόταν από την Κόνιτσα.

Το 1903 εισήχθη στη Θεολογική Σχολή Χάλκης. Το 1910 έλαβε το πτυχίο του στη θεολογία, εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε διάκονος από τον Μητροπολίτη Ελασσόνας Πολύκαρπο. Κατόπιν υπηρέτησε ως αρχιδιάκονος του Μητροπολίτη Πελαγονίας ως το 1918, οπότε η Μητρόπολη έπαυσε να ανήκει στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου. Το 1919, ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Μελέτιος Μεταξάκης τον προσέλαβε αρχιδιάκονο και γραμματέα της Αρχιεπισκοπής. Μετά την επικράτηση του Κινήματος της 11ης Σεπτεμβρίου 1922 ανέλαβε γραμματέας της «Παγκληρικής Ένωσης», μιας κίνησης αγάμων κληρικών φίλα προσκείμενων στη βενιζελική παράταξη.

Μητροπολίτης Κερκύρας Αθηναγόρας. (Ελαιογραφία του Ανδρέα Βρανά, 1927)

Μητροπολίτης Κέρκυρας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβριο του 1922, επί επαναστατικής κυβέρνησης Στυλιανού Γονατά και ενώ ακόμη ήταν διάκονος, εξελέγη Μητροπολίτης Κέρκυρας και χειροτονήθηκε επίσκοπος στις 22 Δεκεμβρίου 1922 στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών[1].

Παρέμεινε στη Μητρόπολη αυτή επτά χρόνια και επέδειξε πλούσιο οργανωτικό, φιλανθρωπικό και εκδοτικό έργο. Αναφέρεται ότι επί των ημερών του η Μητρόπολη αυτή έγινε η πρώτη που εξέδωσε ενημερωτικό έντυπο[2]. Εκεί ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με ρωμαιοκαθολικούς Κερκυραίους και τον επίσκοπό τους, προτεστάντες, Εβραίους, Αρμένιους κλπ. Τον Ιούλιο του 1930 εκπροσώπησε την Εκκλησία της Ελλάδος στο Συνέδριο των Αγγλικανών στο Λάμπεθ.

Αρχιεπίσκοπος Αμερικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 13 Αυγούστου 1930, κατόπιν πρότασης του Μητροπολίτη Κορινθίας Δαμασκηνού[α], εξελέγη από την Ιερά Πατριαρχική Σύνοδο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής.

Κατά τη διάρκεια της εκεί θητείας του κατόρθωσε να ενώσει τις διαιρεμένες από τον Εθνικό Διχασμό κοινότητες. Το 1931 διοργάνωσε την Δ΄ Κληρικολαϊκή Συνέλευση που ψήφισε νέο σύνταγμα διοίκησης της Εκκλησίας. Ίδρυσε και οργάνωσε τα γραφεία της Αρχιεπισκοπής, πνευματικά δικαστήρια, κατηχητικά σχολεία και έδωσε ιδιαίτερο βάρος στην ανέγερση ναών και σχολείων. Ίδρυσε τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών (1931), την Ελληνορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη (1937) για την εκπαίδευση του κλήρου και την Ακαδημία Αγίου Βασιλείου στο Γκάρισον της Νέας Υόρκης (1944) για την εκπαίδευση κατηχητριών και διευθυντών χορωδιών.

Κατά τη διάρκεια της αρχιεπισκοπίας του στις ΗΠΑ ο Αθηναγόρας ανέπτυξε καλές σχέσεις με ομόδοξους (Ρώσους, Σέρβους, Ρουμάνους) και αλλόδοξους, αλλά καλλιέργησε και πολύ στενές σχέσεις με κορυφαίες προσωπικότητες της χώρας, όπως με το προεδρικό ζεύγος Φραγκλίνου και Ελεονόρας Ρούζβελτ και περισσότερο ιδιαίτερα με τον πρόεδρο, Χάρρυ Τρούμαν.

Η Πατριαρχία του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η εκλογή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την εξώθηση σε παραίτηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μαξίμου Ε΄, στις 18 Οκτωβρίου του 1948, ο Αθηναγόρας εξελέγη νέος Πατριάρχης, στις 1 Νοεμβρίου του 1948, ως Αθηναγόρας Α΄. Ήταν ο πρώτος Πατριάρχης που εξελέγη χωρίς να έχει προηγουμένως την τουρκική υπηκοότητα, μετά την εφαρμογή του τουρκικού νόμου - διατάγματος 1092 του έτους 1923, αλλά είχε προηγουμένως εξασφαλιστεί η συναίνεση της τουρκικής κυβέρνησης[β]. Έτσι του αναγνωρίστηκε η τουρκική υπηκοότητα και του δόθηκε τουρκικό διαβατήριο από τον Νομάρχη Κωνσταντινούπολης στο αεροδρόμιο, κατά την άφιξή του, με το σκεπτικό ότι η γενέτειρά του ήταν έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον χρόνο γέννησής του.

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας με τον Αριστοτέλη Ωνάση.

Συγκεκριμένα, την 1 Νοεμβρίου του 1948 συγκλήθηκε η Ενδημούσα Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αποτελούμενη από 17 αρχιερείς. Το τριπρόσωπο ψηφοδέλτιο καταρτίσθηκε από αρχιερείς - ποιμενάρχες εκτός των τουρκικών ορίων: του αρχιεπισκόπου Αμερικής Αθηναγόρα, του μητροπολίτη Μηθύμνης Διονυσίου, και του μητροπολίτη Κώου Εμμανουήλ. Και οι τρεις έλαβαν από 11 ψήφους ενώ βρέθηκαν 6 λευκά. Ο Αθηναγόρας εκλέχθηκε κατά τη δεύτερη ψηφοφορία, όπου έλαβε 11 ψήφους. Οι υπόλοιπες ήταν λευκές και προέρχονταν από τους υποστηρικτές του κυρίου αντιπάλου του, του μητροπολίτη Δέρκων Ιωακείμ, ο οποίος είχε αποκλειστεί προηγουμένως από τη διαδικασία εκλογής από την τουρκική κυβέρνηση. Μάλιστα ο τουρκικός τύπος θεωρούσε εξ αρχής βέβαιη την εκλογή του Αθηναγόρα, αναφέροντας ακόμη και τον αριθμό ψήφων που θα λάβαινε.

Αναχώρηση από τις ΗΠΑ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν αναχωρήσει για την Κωνσταντινούπολη, ο Αθηναγόρας έκανε μια μεγάλη περιοδεία σε όλες σχεδόν τις ορθόδοξες κοινότητες της Αμερικής, δίνοντας κατά τις διάφορες εκεί ομιλίες του το στίγμα της πολιτικής που θα ακολουθούσε και καλώντας όλους σε μια νέα σταυροφορία κατά του κομμουνισμού, την «ιερώτερη μάχη» του χριστιανικού κόσμου, όπως ο ίδιος τη χαρακτήριζε τότε.

Συγκεκριμένα στα τέλη Νοεμβρίου του 1948, μιλώντας σε μεγάλη κληρικολαϊκή συγκέντρωση στη Βοστώνη, που μεταδόθηκε από όλα τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, μεταξύ άλλων τόνισε:

Καταιγίδες αντιξοοτήτων ξεσπούν γύρω μας και το ολέθριο πνεύμα της καταστροφής απειλεί να πνίξει την ελευθερία της συνειδήσεώς μας, τα ανθρώπινα ιδανικά μας και τα ιερά του χριστιανικού πολιτισμού θεμέλια (...). Η Ελλάς από το ένα μέρος διεξάγει ήδη σκληρόν αγώνα δια να διατηρήσει την ελευθερίαν και την εδαφικήν της ακεραιότητα. Η Τουρκία αφ΄ ετέρου ευρίσκεται εις συνεχή επιφυλακτικήν στάσιν εν όψει της ίδιας απειλής. Το Δόγμα Τρούμαν απεδείχθη εν τη πράξει ως εις εκ των αποτελεσματικοτέρων παραγόντων εις τον αγώνα προς απόκρουσιν της επιθέσεως αυτής. Καλώ όλους τους Αμερικανούς όπως ενισχύσουν τας προσπαθείας του προέδρου Τρούμαν (...). Το να λησμονήση τις το ιερόν τούτο χρέος κατά τας κρισίμους ώρας θα ισοδυνάμει προς το να λιποτακτήση και να εγκαταλείψη την θέσιν του εις την ιερωτέραν μάχην εξ όσων εδόθησαν ποτέ δια την υπεράσπισιν των ιδανικών της χριστιανοσύνης.

Περισσότερο αποκαλυπτική για τον ρόλο που θα διαδραμάτιζε ο νέος Πατριάρχης την εποχή εκείνη του Ψυχρού Πολέμου ήταν η αποχαιρετιστήρια συνάντησή του με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρρυ Τρούμαν στον Λευκό Οίκο, στην οποία ανταλλάχθηκαν θερμές ευχές και ευχαριστίες[γ].

Άφιξη στη Κωνσταντινούπολη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 26 Ιανουαρίου 1949 έφτασε στην Κωνσταντινούπολη το αεροσκάφος[δ] που είχε παραχωρηθεί από τον Πρόεδρο Τρούμαν, το οποίο μετέφερε τον νεοεκλεγέντα Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, τον οποίον συνόδευε και ο ιδιαίτερος υπασπιστής του Τρούμαν συνταγματάρχης Τσαρλς Μάρα. Καθώς διερχόταν προηγουμένως το αεροσκάφος πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο, ανταλλάχθηκαν χαιρετισμοί μεταξύ Βασιλέως Παύλου και Πατριάρχη. Η υποδοχή που επιφύλαξε ο Νομάρχης της Κωνσταντινούπολης και πλήθος χριστιανών που είχαν προσέλθει αλλά και πολλών μουσουλμάνων, ίσως από περιέργεια, υπήρξε μεγαλειώδης. Ο Πατριάρχης εξερχόμενος του αεροπλάνου εντυπωσίασε όλους μιλώντας, εκτός των ελληνικών και στα τουρκικά, εκφράζοντας την εκτίμησή του στις αμερικανικές και τουρκικές αρχές.

Αμέσως μετά με μια τεράστια αυτοκινητοπομπή κατευθύνθηκε στη κεντρική πλατεία Ταξίμ της Πόλης, όπου ο Αθηναγόρας κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Κεμάλ Ατατούρκ, με λουλούδια που όπως ανακοινώθηκε είχε κόψει ο ίδιος από τους κήπους του Λευκού Οίκου[6]. Ενθρονίστηκε την επομένη, 27η Ιανουαρίου 1949. Μία από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να μεταβεί σιδηροδρομικώς στην Άγκυρα, όπου συναντήθηκε με τον τον πρόεδρο Ισμέτ Ινονού και του επέδωσε προσωπικό μήνυμα του Προέδρου Τρούμαν.

Το έργο του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επιστολόχαρτο του Πατριάρχη Αθηναγόρα, στο οποίο αναγράφεται «Αθηναγόρας ελέω Θεού Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης»

Σημαντική υπήρξε η δραστηριότητα του Αθηναγόρα στην ενίσχυση της εσωτερικής ιεραποστολής στο κλίμα της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινούπολης. Αναδιοργάνωσε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης με διορισμούς νέων καθηγητών και τη μόρφωση επιστημονικών στελεχών και βελτίωσε ζωηρά τις σχέσεις με τις τουρκικές Αρχές. Επί της Πατριαρχίας του οργανώθηκαν πληρέστερα οι ορθόδοξες παροικίες εξωτερικού, με την ανύψωση των ελληνικών ορθοδόξων Μητροπόλεων Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας (Δυτικής Ευρώπης) και Αυστραλίας σε Αρχιεπισκοπές, τις οποίες πλαισίωσε με βοηθούς επισκόπους. Το 1959 επισκέφθηκε τα πρεσβυγενή πατριαρχεία της Μέσης Ανατολής (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων) και το 1951 και το 1960 παρασκεύασε Άγιο Μύρο. Το 1965 ίδρυσε το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών στη Μονή Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη[7], το 1966 το Ορθόδοξο Κέντρο στο Σαμπεζί της Γενεύης[8] και το 1968 την Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης[9].

Παρά το κύρος και τη διεθνή αναγνώριση που απέκτησε το Πατριαρχείο επί πατριαρχίας του Αθηναγόρα, αυτή συνδυάστηκε με τα θλιβερά γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955, τα λεγόμενα Σεπτεμβριανά, όταν κατευθυνόμενος «άνωθεν», όπως αποδείχθηκε στη δίκη του Αντνάν Μεντερές το 1961, τουρκικός όχλος επέδραμε κατά των ελληνικών καταστημάτων, οικιών και εκκλησιών προβαίνοντας σε εκτεταμένες καταστροφές και λεηλασίες. Από τα γεγονότα αυτά και έπειτα, κάτω από τις αυξανόμενες πιέσεις του τουρκικού κράτους ο Ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης εξωθήθηκε να εγκαταλείψει σταδιακά τις εστίες του[ε]. Τα επεισόδια αυτά δημιούργησαν ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, φήμες για απομάκρυνση του Πατριαρχείου από την Τουρκία και σχετική ψύχρανση του ως τότε υποστηρικτικού Αμερικανικού παράγοντα[10]. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας περιγράφεται σε κατάσταση σοκ[11] μετά τα Σεπτεμβριανά, απέφευγε τη Σύγκληση της Συνόδου και, σε ένδειξη πένθους, απείχε από όλες τις επίσημες ακολουθίες για ενάμιση χρόνο μέχρι το Πάσχα του 1957[12].

Τον Ιούλιο του 1958, μετά τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ, ήρθε σε σύγκρουση με τη Σύνοδο σχετικά με το θέμα του διαδόχου του. Η Σύνοδος υποστήριξε την υποψηφιότητα του Μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου Μελίτωνα, ενώ ο Πατριάρχης Αθηναγόρας αυτήν του επισκόπου Μελίτης Ιακώβου[13]. Η σύγκρουση έφτασε σε τέτοιο σημείο, ώστε ο Πατριάρχης να διαλύσει τη Σύνοδο απολύοντας όλους τους αντιφρονούντες. Κατόπιν συνέστησε εξαμελή Σύνοδο, η οποία εξέλεξε τον Ιάκωβο[14]. Η Σύνοδος αυτή παρέμεινε σε ισχύ ως τον Οκτώβριο του 1959.

Τον Σεπτέμβριο του 1961 συνεκάλεσε στη Ρόδο την Α΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη, την πρώτη από μια σειρά προπαρασκευαστικών διασκέψεων της Πανορθόδοξης Συνόδου, η οποία εστέφθη από επιτυχία: διακήρυξε την ενότητα των ορθοδόξων, επιβεβαίωσε το δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου να συγκαλεί τέτοιες Συνόδους, σύσφιξε τις σχέσεις με τις Προχαλκηδόνιες Κοινότητες και εμφάνισε την Ορθοδοξία ως συμπαγή δύναμη, σπάζοντας τον τοπικισμό της[15]. Ακολούθησαν, τον Σεπτέμβριο του 1963 η Β΄ και τον Νοέμβριο του 1964 η Γ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη.

To 1963 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας περιόδευσε στο Άγιο Όρος, με την ευκαιρία των εορτασμών για τα χίλια χρόνια της μοναστικής Πολιτείας[16] και κατόπιν στην Ελλάδα[17]. Στις 30 Ιουνίου μετέβη με ελληνικό πολεμικό σκάφος από το Άγιον Όρος στο Φάληρο. Εκεί τον υποδέχθηκαν ο βασιλιάς Παύλος και εκπρόσωποι της κυβέρνησης, ενώ το πλήθος τον επευφημούσε κατά τη διαδρομή του προς την Αθήνα. Ήταν η πρώτη φορά που επισκέφθηκε την Ελλάδα από την άνοδό του στον οικουμενικό θρόνο το 1949. Ακολούθησε δοξολογία στη Μητρόπολη των Αθηνών, η πρώτη με παρόντα Οικουμενικό Πατριάρχη στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους[18]. Κατόπιν επισκέφτηκε τη Ρόδο, την Κάρπαθο, την Κρήτη, την Κέρκυρα, την Ήπειρο και τη Μακεδονία και έγινε παντού δεκτός με ενθουσιασμό. Ο πλέον συγκινητικός σταθμός της περιοδείας του ήταν η επίσκεψή του στη γενέτειρά του, το Βασιλικό Πωγωνίου.

Διαχριστιανικοί διάλογοι και οικουμενισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας δραστηριοποιήθηκε στην οικουμενική κίνηση, επιδιώκοντας να καθιερώσει καλύτερες σχέσεις μεταξύ των Χριστιανών. Έτσι, ενίσχυσε τη συνεργασία με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, το οποίο είχε ιδρυθεί λίγο πριν την εκλογή του[19], με τη σύσταση Μόνιμης Αντιπροσωπείας του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην έδρα του στη Γενεύη, τοποθετώντας ως επικεφαλής τον επίσκοπο Μελίτης Ιάκωβο[20].

Στα πλαίσια της διακηρυγμένης πρόθεσής του να προσεγγίσει τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ο Αθηναγόρας έκανε κάποιες πρώτες κινήσεις επί των ημερών του Πάπα Πίου ΙΒ΄, οι οποίες δεν είχαν κάποιο αποτέλεσμα. Ο διάδοχός του, Ιωάννης ΚΓ΄, ήταν πιο θετικός και μάλιστα κάλεσε την Ορθόδοξη Εκκλησία να στείλει εκπροσώπους/παρατηρητές στη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού[21]. Η προσέγγιση επιταχύνθηκε μετά τον θάνατο του Ιωάννη ΚΓ΄ (3 Ιουνίου 1963) και την εκλογή του διαδόχου του, Παύλου ΣΤ΄. Το πρώτο ουσιαστικό βήμα ήταν η συνάντησή του με τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄ το βράδυ της Κυριακής, 5 Ιανουαρίου 1964, στην αντιπροσωπεία της Αγίας Έδρας στο Όρος των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ[22], η οποία διεξήχθη υπό τους όρους αυστηρού πρωτοκόλλου[23]. Η δεύτερη συνάντησή τους έγινε την επομένη στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, σε πιο χαλαρή ατμόσφαιρα. Οι δύο ηγέτες της Χριστιανοσύνης διαπίστωσαν ότι ο δρόμος για την ένωση των δύο Εκκλησιών είναι μακρύς και δυσχερής, αλλά συμφώνησαν τη σύσταση μιας επιτροπής για την προώθηση του μεταξύ τους διαλόγου. Οι δύο εκκλησιαστικοί ηγέτες είχαν και τρίτη ανεπίσημη συνάντηση στους δρόμους της Ιερουσαλήμ υπό τις επευφημίες των πιστών. Ήταν το πρώτο βήμα στην πορεία του διαλόγου[24].

Ανδριάντας του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα στα Χανιά.

Αυτή η συμβολική συνάντηση άνοιξε τη δυνατότητα αυθεντικού διαλόγου μεταξύ Ορθόδοξης Εκκλησίας και Ρωμαιοκαθολικών για πρώτη φορά μετά από το Σχίσμα του 1054. Ακολούθησαν, στις 7 Δεκεμβρίου 1965, ημέρα επίσημης λήξης των εργασιών της Β΄ Βατικάνειας Συνόδου, οι τελετές άρσης των αναθεμάτων του 1054. Αυτές έλαβαν χώρα ταυτόχρονα, στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη και στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας διάβασε την πράξη της άρσης και ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ το παπικό ιδιόβουλο[25]. Η άρση των αναθεμάτων προκάλεσε κάποιες αντιδράσεις, ακόμη και την διακοπή της μνημόνευσης του Πατριάρχη Αθηναγόρα από ορισμένους επισκόπους και Αγιορείτες.

Στις 25 Ιουλίου 1967 ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ επισκέφτηκε επίσημα το Φανάρι[26]. Στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, μετά από περιοδεία του στα Πατριαρχεία Σερβίας, Ρουμανίας και Βουλγαρίας, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας ανταπέδωσε την επίσκεψη, μεταβαίνοντας στο Βατικανό[27]. Το ταξίδι του συνεχίστηκε στην Ελβετία, όπου εγκαινίασε το Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζί της Γενεύης και κατόπιν στο Λονδίνο, όπου συναντήθηκε με τον πριμάτο της Αγγλικανικής Εκκλησίας (Εκκλησία της Αγγλίας)[28].

Τελευταία χρόνια και θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 28 Ιουνίου 1972 ο Πατριάρχης Αθηναγόρας υπέστη κάταγμα μηρού. Αν και οι θεράποντες ιατροί του συνέστησαν να μεταβεί στη Βιέννη, αυτός αρνήθηκε. Η υγεία του παρουσίασε επιπλοκές και τελικά πέθανε[ζ] στις 7 Ιουλίου 1972.

Υποσημειώσεις και παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Ο Μητροπολίτης Κορινθίας Δαμασκηνός Παπανδρέου, ο οποίος είχε σταλεί στην Αμερική ως Πατριαρχικός Έξαρχος για να εξομαλύνει την εκεί εκκλησιαστική κατάσταση, πρότεινε με τηλεγράφημά του στις 8 Αυγούστου 1930 τον Μητροπολίτη Κερκύρας ως το καταλληλότερο πρόσωπο για να αναλάβει αυτή τη θέση[3]
  2. ↑ "Turkey is reluctant to confer citizenship on Athenagoras until the preliminary arrangement for his election are completed[4]"
  3. ↑ Όπως σημείωνε ο ανταποκριτής της Βραδυνής στην Ουάσιγκτον, Κωστής Μπαστιάς, που κατέγραψε τον διάλογο:
    «Ο Πρόεδρος Τρούμαν ετόνισεν εις τον Πατριάρχην ότι η αναχώρησίς του εξ Αμερικής πληροί την καρδίαν αναμίκτου αισθήματος, χαράς και λύπης. Χαράς μεν διότι το πηδάλιον της Ανατολικής Εκκλησίας περιέρχεται εις τόσον στιβαράς χείρας εις μίαν κρίσιμον περίοδον του κόσμου, λύπης δε διότι απομακρύνεται εξ Αμερικής ιεράρχης τοσαύτας προσενεγκών υπηρεσίας εις την υπόθεσιν του Χριστιανισμού και γενικότερον της ειρήνης.
    - Όσον μακράν και αν πηγαίνετε, ετόνισε ο Αμερικανός πρόεδρος, ειμί βέβαιος ότι εις την καρδίαν σας αποκομίζετε την Αμερικήν και προσωπικώς δεν θα παύσω να παρακολουθώ με το στοργικότερον ενδιαφέρον το έργον Σας, δια την στερέωσιν του Χριστιανισμού και της ειρήνης.
    Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δακρύβρεχτος από συγκινήσεως απήντησεν εις τον Πρόεδρον:
    - Ορθώς διεγνώσατε Εξοχώτατε, ότι αποχωρών εντεύθεν συναποκομίζω εις την ψυχήν μου την Αμερικήν. Μαζί με τον ασπασμόν του αποχωρισμού, ήλθα να Σας ευχαριστήσω, δι΄ όσα πράττετε δια την ανακούφισιν των λαών από τας πληγάς του πολέμου και δια την βοήθειαν την οποίαν τόσον χριστιανικώς παρέχετε εις αυτούς όπως επουλώσουν τας πληγάς αυτών.
    Εντελώς όμως ιδιαιτέρως, συνέχισε ο πατριάρχης, θέλω να σας ευχαριστήσω δια την βοήθειαν την οποίαν προσφέρετε εις την Ελλάδα και την Τουρκίαν και να σας τονίσω την ανάγκην της αποτελεσματικής συνεχίσεώς της μέχρι της πλήρους ολοκληρώσεως.
    Στο σημείο αυτό ηγέρθη ο πρόεδρος των ΗΠΑ και με έκδηλον συγκίνησιν, έσφιξε το χέρι του Πατριάρχου και ετόνισε:
    -Μη έχετε ουδεμίαν αμφιβολίαν ότι την βοήθειαν αυτήν θα την συνεχίσωμεν μέχρι τέλους, δηλαδή μέχρις ότου ολοκληρώσωμεν το έργον το οποίον έχομεν αναλάβει. Σήμερον μάλιστα είμαι ιδιαιτέρως ικανοποιημένος διότι εκ της λεπτομερούς εκθέσεως, την οποίαν μόλις προ ολίγης ώρας μου έκαμε ο κ. Γκραίηντυ, διαπίστωσα ότι δικαιολογείται κάθε αισιοδοξία δια το μέλλον της Ελλάδος και ότι εντός χρονικού διαστήματος μικρότερου του ενός έτους, θα έχωμεν μόνιμα και ευχάριστα αποτελέσματα, τόσον εις τον τομέα αποκαταστάσεως της τάξεως όσον και εις το πεδίον της οικονομικής ανασυγκρότησης.
    Στη συνέχεια ο Αμερικανός Πρόεδρος οδήγησε τον Πατριάρχη προ του μεγάλου χάρτου των δύο ημισφαιρίων, ο οποίος ευρίσκεται πάντα ανηρτημένος στο γραφείο του, από της εποχής του προέδρου Ρούζβελτ και υποδεικνύοντας ένα προς ένα τα νευραλγικά σημεία του κόσμου, όπου παρατηρείται αστάθεια και ανωμαλία τόνισε:
    - Πιστεύω ότι όλαι αυταί αι πληγαί θα επουλωθούν συντόμως και ο πόθος της ειρηνικής διαβιώσεως των λαών θα γίνει πραγματικότης, ώστε να μη χρειάζονται πλέον σιδηρά παραπετάσματα. Πιστεύω ότι η ορθοφροσύνη και η καλή θέλησις θα επικρατήσουν πανταχόθεν και θα εξασφαλίσουν την ειρήνην.
    - Αμήν, προσέθεσεν ο Πατριάρχης και ενηγκαλίσθη και κατησπάσθη του προέδρου…».[εκκρεμεί παραπομπή]
  4. ↑ Η επικρατούσα βιβλιογραφία αναφέρει ότι πρόκειται για το «προσωπικό» αεροσκάφος του Προέδρου, γνωστό ως "Sacred Cow". Φαίνεται ότι ο Πρόεδρος Τρούμαν όντως προσέφερε το προσωπικό του αεροσκάφος, αλλά η κίνηση θεωρήθηκε από το State Department ως υπερβολική ένδειξη αμερικανικής στήριξης σε εκκλησιαστικό ηγέτη. Φαίνεται ότι υπερίσχυσε η πιο συνετή άποψη του State Department και παραχωρήθηκε τελικά αεροσκάφος τύπου "Air Force". Η χειρονομία του Προέδρου αναφερόταν συνεχώς και πειστικώς από τον ίδιο τον Αθηναγόρα, και φαίνεται ότι αυτός είναι ο λόγος της επικράτησης αυτής της εσφαλμένης εκδοχής[5].
  5. ↑ Στις αρχές της δεκαετίας του '50, η ελληνική κοινότητα αριθμούσε πάνω από 250.000 μέλη, ενώ την εποχή του θανάτου του (1972) να έχουν απομείνει 100.000. Η πλειοψηφία αυτών έφυγε από την Τουρκία μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974.
  6. ↑ Το ιατρικό ανακοινωθέν ανέφερε: «το αιφνιδίως εμφανισθέν κοιλιακόν σύνδρομον ωδήγησεν εις προϊούσαν ατονίαν του οργανισμού και βαθμιαίως εις πλήρη κατάπτωσιν, ήτις και επέφερε το τέλος του σεπτού ασθενούς»[29]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Παύλος 2016, σελ. 33.
  2. ↑ Παύλος 2016, σελ. 34.
  3. ↑ Παύλος 2016, σελ. 36.
  4. ↑ «Intelligence Summary» (PDF). CIA. 11 Αυγούστου 1948. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2021. 
  5. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 206.
  6. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 208.
  7. ↑ Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών - Ιστορικό
  8. ↑ Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, Ὁ Πατριαρχικός καί Συνοδικός Ἱδρυτικός Τόμος, 7 Ἰουνίου 1966 Αρχειοθετήθηκε 2021-05-11 στο Wayback Machine.
  9. ↑ Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης - Ιστορία
  10. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 258-264.
  11. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 243.
  12. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 264.
  13. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 265.
  14. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 266.
  15. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 285.
  16. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 292.
  17. ↑ Μπουγάς, Ιωάννης Π (23 Φεβρουαρίου 2020). «Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας. Εκκλησιαστικές φωτογραφίες του 20ού αιώνος. Ανάρτηση 89η». ENOTHTA. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2020. 
  18. ↑ Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην Αθήνα, Ιστορικό Λεύκωμα 1963, σελ. 89, Καθημερινή (1997)
  19. ↑ Τσέτσης Γεώργιος, Η Συμβολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην ίδρυση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη 1988, σελ.166
  20. ↑ Αυγουστίνου Μπαϊραχτάρη, Αθηναγόρας - ο ειρηνοποιός Πατριάρχης, σελ. 3
  21. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 288.
  22. ↑ Επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Αθηναγόρα στους Αγίους Τόπους και συνάντηση με τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄ (04/01/1964 - 08/01/1964), Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο
  23. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 293.
  24. ↑ Ιστορική συνάντηση Πατριάρχη-Πάπα, Ιστορικό Λεύκωμα 1964, σελ. 85, Καθημερινή (1997)
  25. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 330-331.
  26. ↑ Ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ εις το Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως (25/07/1967 - 26/07/1967), Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο
  27. ↑ Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρας εις το Βατικανόν - Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο
  28. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 337-342.
  29. ↑ Μάμαλος 2009, σελ. 350.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


τίτλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Προκάτοχος
Σεβαστιανός Νικοκάβουρας 		Μητροπολίτης Κέρκυρας
1922-1930 		Διάδοχος
Αλέξανδρος Δήμογλου
Προκάτοχος
Αλέξανδρος Δήμογλου 		Αρχιεπίσκοπος Αμερικής
1930-1948 		Διάδοχος
Μιχαήλ
Προκάτοχος
Μάξιμος Ε΄ 		Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
1948-1972 		Διάδοχος
Δημήτριος
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πατριάρχης_Αθηναγόρας&oldid=10697287"