Πατριάρχης Διονύσιος Α΄

Πατριάρχης Διονύσιος Α΄
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1420 (περίπου) Δημητσάνα Αρκαδίας
Θάνατος	1492 Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιερέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως

Ο Διονύσιος Α΄, ο επονομαζόμενος Σοφός, διετέλεσε Οικουμενικός Πατριάρχης την περίοδο 1467-1471 και 1488-1490.

Γεννήθηκε στη Δημητσάνα πριν το 1410. Σπούδασε στη Σχολή της Μονής Φιλοσόφου στην πατρίδα του. Εκάρη μοναχός στη Μονή Μαγγάνων στην Κωνσταντινούπολη και πνευματικός του πατέρας ήταν ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, Μητροπολίτης Εφέσου, ο οποίος τον χειροτόνησε διάκονο και πρεσβύτερο.

Κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης συνελήφθη και οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην Αδριανούπολη. Εκεί εξαγοράστηκε από τον άρχοντα Κυρίτζη και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο. Τον Ιανουάριο του 1467 εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης, υπό την προστασία της χριστιανής μητριάς του Μωάμεθ του Πορθητή, κυρα-Μάρως, η οποία ήταν κόρη του Δεσπότη της Σερβίας Γεωργίου Μπράνκοβιτς και σύζυγος του Σουλτάνου Μουράτ Β΄.

Πατριάρχευσε μέχρι το 1471. Συκοφαντήθηκε ότι κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του στην Αδριανούπολη υπέστη περιτομή, αλλά ο ίδιος απέδειξε το αβάσιμο της κατηγορίας. Κατόπιν παραιτήθηκε και αποσύρθηκε στη Μονή Εικοσιφοινίσσης Δράμας, ως το 1488, οπότε επανεξελέγη από Σύνοδο που συνεκλήθη από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄. Το 1490 παραιτήθηκε λόγω γήρατος και επέστρεψε στην ίδια Μονή, της οποίας θεωρείται δεύτερος κτίτωρ, και παρέμεινε εκεί μέχρι το 1492, οπότε πέθανε.

Επί Πατριαρχίας Ιωακείμ Α΄ ανακηρύχθηκε άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ορίστηκε να τιμάται η μνήμη του στις 23 Νοεμβρίου. Το σκήνωμά του φυλλάσσεται στη Μονή Εικοσιφοινίσσης, εκτός από ένα τεμάχιο που δόθηκε το 1881 στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα στο Άγιο Όρος και ένα άλλο που δόθηκε το 1955 στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Δημητσάνα. Μετά το θάνατό του είχε συνταχθεί ακολουθία προς τιμήν του, από τον Πρωτοσύγγελο της Μητρόπολης Ξάνθης Χρύσανθο, η οποία συμπληρώθηκε το 1819, κατόπιν εντολής του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, από τον ιερομόναχο Ιλαρίωνα τον Σιναΐτη.

Οι Λειψανοθήκες με τα λείψανα του Αγίου βρίσκονταν στη Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης. Όμως συλήθηκαν από τον βουλγαρικό κατοχικό στρατό κατά τη Β΄ Βουλγαρική Κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας (1916-1918, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) και σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Βουλγαρίας.

Πηγές

• Οικουμενικό Πατριαρχείο
• Προκόπιος Τσιμάνης (1981). Από υψηλή σκοπιά οι Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως, τόμ. Α΄. σελίδες 90–97. 
• Αθανασίου Κομνηνού Υψηλάντου (1870). Εκκλησιαστικών και πολιτικών των εις δώδεκα, ήτοι τα μετά την Άλωσιν (1453-1789). Κωνσταντινούπολη: Τυπογρ.Ι.Α.Βρετού. 
• Τ. Γριτσοπούλου, Μελέτη περί του βίου και ακολουθία του από Φιλιππουπόλεως Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου Α΄ του εκ Δημητσάνης, Αθήνα 1955.
• Mάχη Παΐζη-Aποστολοπούλου, «O Διονύσιος Α΄ και το μοναστήρι της Κοσίνιτσας. Νέες γνώσεις από νέες αναγνώσεις», H Δράμα και η περιοχή της, Iστορία και πολιτισμός. Πρακτικά Συνεδρίου, Δράμα 1998, σελ. 279-286.

τίτλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Προκάτοχος Συμεών Α΄	Οικουμενικός Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης 1467-1471 (1η θητεία)	Διάδοχος Συμεών Α΄
Προκάτοχος Νήφων Β΄	Οικουμενικός Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης 1488-1490 (2η θητεία)	Διάδοχος Μάξιμος Δ΄