Χρυσή Αυγή: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
→‎Αποχωρήσεις στελεχών: επιμέλεια-συντόμευση, +επανεισδοχή Μπαρμπαρούση στην ΚΟ της ΧΑ
Glucken123 (συζήτηση | συνεισφορές)
6.899 επεξεργασίες
Κλείσιμο γραφείων, συλλήψεις, έδρες.
Γραμμή 10: Γραμμή 10:
|κοινοβουλευτικός_εκπρόσωπος =
|κοινοβουλευτικός_εκπρόσωπος =
|ιδρύθηκε = Δεκέμβριος 1980<ref name="Ψαρράς 2012 35, 18">{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=35, 18}}</ref><br /><small>(δραστηριοποίηση: Ιανουάριος 1993)</small>
|ιδρύθηκε = Δεκέμβριος 1980<ref name="Ψαρράς 2012 35, 18">{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=35, 18}}</ref><br /><small>(δραστηριοποίηση: Ιανουάριος 1993)</small>
|αρχηγείο = [[Λεωφόρος Μεσογείων|Μεσογείων]] 131, [[Αθήνα]]
|αρχηγείο = -
|εφημερίδα = ''Χρυσή Αυγή''<br /><small>(1ο φύλλο: 10/01/1993)</small><ref name="iefmixaloliakos"/> <br/> ''Εμπρός'' <small>(1ο φύλλο: 22-06-2013)</small><ref>{{cite news|title=Λούφα και Χρυσή Αυγή|url=https://www.efsyn.gr/arthro/loyfa-kai-hrysi-aygi|accessdate=2018-03-31|author=Ο ΙΟΣ|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]|date=2015-08-09}}</ref>
|εφημερίδα = ''Χρυσή Αυγή''<br /><small>(1ο φύλλο: 10/01/1993)</small><ref name="iefmixaloliakos"/> <br/> ''Εμπρός'' <small>(1ο φύλλο: 22-06-2013)</small><ref>{{cite news|title=Λούφα και Χρυσή Αυγή|url=https://www.efsyn.gr/arthro/loyfa-kai-hrysi-aygi|accessdate=2018-03-31|author=Ο ΙΟΣ|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]|date=2015-08-09}}</ref>
|νεολαία_πτέρυγα = Μέτωπο Νεολαίας
|νεολαία_πτέρυγα = Μέτωπο Νεολαίας
Γραμμή 27: Γραμμή 27:
}}
}}


Ο '''Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή''', συχνά αποκαλούμενος απλά ως '''Χρυσή Αυγή''', είναι ελληνικό [[ακροδεξιά|ακροδεξιό]] [[πολιτικό κόμμα]].{{R|bbc|ta-nea-augo}}
Ο '''Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή''', συχνά αποκαλούμενος απλά ως '''Χρυσή Αυγή''', είναι ελληνικό [[ακροδεξιά|ακροδεξιό]] [[Νεοναζισμός|νεοναζιστικό]] [[πολιτικό κόμμα]].{{R|bbc|ta-nea-augo}}


Ιδρύθηκε το 1980<ref name="tovima1980"/> από τον [[Νίκος Μιχαλολιάκος|Νίκο Μιχαλολιάκο]] ως οργάνωση με [[Ναζισμός|ναζιστική]] ιδεολογία, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του [[Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα|Μακεδονικού ζητήματος]]. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, [[Περίανδρος Ανδρουτσόπουλος|«Περίανδρο» Ανδρουτσόπουλο]], που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της [[Εθνική Ελλάδος (ποδόσφαιρο ανδρών)|εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου]] και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία».
Ιδρύθηκε το 1980<ref name="tovima1980"/> από τον [[Νίκος Μιχαλολιάκος|Νίκο Μιχαλολιάκο]] ως οργάνωση με [[Ναζισμός|ναζιστική]] ιδεολογία, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του [[Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα|Μακεδονικού ζητήματος]]. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, [[Περίανδρος Ανδρουτσόπουλος|«Περίανδρο» Ανδρουτσόπουλο]], που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της [[Εθνική Ελλάδος (ποδόσφαιρο ανδρών)|εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου]] και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία».


Από τη δεκαετία του '90<ref name="Psar2012-268">{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=268}}</ref> οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στο ναζισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές».<ref name="vima-fyrer" /> Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται [[Φασισμός|φασιστική]]<ref name="bbc20050917" /> και [[Νεοναζισμός|νεοναζιστική]] οργάνωση,<ref>{{Cite journal|title=Neo-Nazism in an Established Democracy: The Persistence of Golden Dawn in Greece|url=https://doi.org/10.1080/13608746.2014.981379|journal=South European Society and Politics|date=2015-01-02|issn=1360-8746|pages=1–20|volume=20|issue=1|doi=10.1080/13608746.2014.981379|first=Antonis A.|last=Ellinas}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Golden Dawn, Austerity and Young People: The Rise of Fascist Extremism Among Young People in Contemporary Greek Society|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1111/1467-954X.12270|journal=The Sociological Review|date=2015-12|issn=0038-0261|pages=231–249|volume=63|issue=2_suppl|doi=10.1111/1467-954X.12270|language=en|first=Alexandra|last=Koronaiou|first2=Evangelos|last2=Lagos|first3=Alexandros|last3=Sakellariou|first4=Stelios|last4=Kymionis|first5=Irini|last5=Chiotaki-Poulou}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Politics of Fear: What Right-Wing Populist Discourses Mean|first=Ruth|last=Wodak|isbn=|year=2015|location=Lancaster|page=150}}</ref>{{R|bbc|ethnos_mixaloliakos_KYP_neonazi|proklisi|Τάκης Καμπύλης|lmdanforth|tvxs_xrysh_avgh_mesa_enhmerwshs|dporat|Maya Jaggi|Dina Kyriakidou}}<ref>{{harvnb|Vasilopoulou|Halikiopoulou|2015|pp=3-6}}</ref> από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση,{{R|vima-fyrer|purdue|centreeuropeen1997|centreeuropeen1998}} άσκηση [[Ρατσισμός|ρατσιστικής]] βίας, δολοφονικές απόπειρες,<ref name="vima-eeda-ohe"/><ref>[http://www.iospress.gr/mikro2010/mikro20101030.htm Οχι στο Αβατο των ρατσιστών]</ref><ref>{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=96-139, 415-430}}</ref> όπως και τις δολοφονίες του [[Παύλος Φύσσας|Παύλου Φύσσα]] και του [[Σαχζάτ Λουκμάν]]. Από το 2003 ως το 2014 έχουν εκδοθεί 20 καταδικαστικές αποφάσεις για [[Βία μελών της Χρυσής Αυγής|εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής]].<ref name="efsynkatadikes"/>
Από τη δεκαετία του '90<ref name="Psar2012-268">{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=268}}</ref> οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στο ναζισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές».<ref name="vima-fyrer" /> Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται [[Φασισμός|φασιστική]]<ref name="bbc20050917" /> και [[Νεοναζισμός|νεοναζιστική]] οργάνωση,<ref>{{Cite journal|title=Neo-Nazism in an Established Democracy: The Persistence of Golden Dawn in Greece|url=https://doi.org/10.1080/13608746.2014.981379|journal=South European Society and Politics|date=2015-01-02|issn=1360-8746|pages=1–20|volume=20|issue=1|doi=10.1080/13608746.2014.981379|first=Antonis A.|last=Ellinas}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Golden Dawn, Austerity and Young People: The Rise of Fascist Extremism Among Young People in Contemporary Greek Society|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1111/1467-954X.12270|journal=The Sociological Review|date=2015-12|issn=0038-0261|pages=231–249|volume=63|issue=2_suppl|doi=10.1111/1467-954X.12270|language=en|first=Alexandra|last=Koronaiou|first2=Evangelos|last2=Lagos|first3=Alexandros|last3=Sakellariou|first4=Stelios|last4=Kymionis|first5=Irini|last5=Chiotaki-Poulou}}</ref><ref>{{Cite book|title=The Politics of Fear: What Right-Wing Populist Discourses Mean|first=Ruth|last=Wodak|isbn=|year=2015|location=Lancaster|page=150}}</ref>{{R|bbc|ethnos_mixaloliakos_KYP_neonazi|proklisi|Τάκης Καμπύλης|lmdanforth|tvxs_xrysh_avgh_mesa_enhmerwshs|dporat|Maya Jaggi|Dina Kyriakidou}}<ref>{{harvnb|Vasilopoulou|Halikiopoulou|2015|pp=3-6}}</ref> από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση,{{R|vima-fyrer|purdue|centreeuropeen1997|centreeuropeen1998}} άσκηση [[Ρατσισμός|ρατσιστικής]] βίας, δολοφονικές απόπειρες,<ref name="vima-eeda-ohe"/><ref>[http://www.iospress.gr/mikro2010/mikro20101030.htm Οχι στο Αβατο των ρατσιστών]</ref><ref>{{harvnb|Ψαρράς|2012|p=96-139, 415-430}}</ref> όπως και τις δολοφονίες του [[Παύλος Φύσσας|Παύλου Φύσσα]] και του [[Σαχζάτ Λουκμάν]]. Από το 2003 ως το 2019 έχουν εκδοθεί περισσότερες από 25 καταδικαστικές αποφάσεις για [[Βία μελών της Χρυσής Αυγής|εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής]].<ref name="efsynkatadikes"/><ref>{{Cite web|url=https://www.news247.gr/koinonia/diki-chrysis-aygis-fylakisi-8-minon-me-anastoli-gia-lago-kai-micho.7500091.html|title=Δίκη Χρυσής Αυγής: Φυλάκιση 8 μηνών με αναστολή για Λαγό και Μίχο|website=www.news247.gr|language=el|accessdate=2019-09-15}}</ref>


Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της [[Αθήνα]]ς, όπως ο [[Άγιος Παντελεήμονας (Αθήνα)|Άγιος Παντελεήμονας]], και στις [[Ελληνικές αυτοδιοικητικές εκλογές 2010|αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010]] κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του [[Δήμος Αθηναίων|δήμου Αθηναίων]]. Στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Μαΐου 2012|βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012]] εισήλθε για πρώτη φορά στο [[Βουλή των Ελλήνων|κοινοβούλιο]], παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%,<ref name="ypes-05-2012"/> το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Ιουνίου 2012|Ιούνιο του 2012]] και τον [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Ιανουαρίου 2015|Ιανουάριο]] και το [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Σεπτεμβρίου 2015|Σεπτέμβριο του 2015]]), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε.
Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της [[Αθήνα]]ς, όπως ο [[Άγιος Παντελεήμονας (Αθήνα)|Άγιος Παντελεήμονας]], και στις [[Ελληνικές αυτοδιοικητικές εκλογές 2010|αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010]] κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του [[Δήμος Αθηναίων|δήμου Αθηναίων]]. Στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Μαΐου 2012|βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012]] εισήλθε για πρώτη φορά στο [[Βουλή των Ελλήνων|κοινοβούλιο]], παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%,<ref name="ypes-05-2012"/> το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Ιουνίου 2012|Ιούνιο του 2012]] και τον [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Ιανουαρίου 2015|Ιανουάριο]] και το [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές Σεπτεμβρίου 2015|Σεπτέμβριο του 2015]]), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε.
Γραμμή 37: Γραμμή 37:
Τον Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά βίαιων επιθέσεων χρυσαυγιτών που κορυφώθηκαν με τη [[δολοφονία του Παύλου Φύσσα]], εισαγγελικές έρευνες στοιχειοθέτησαν την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συνελήφθησαν από την [[Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία (Ελλάδα)|αντιτρομοκρατική υπηρεσία]] ο αρχηγός της οργάνωσης, βουλευτές και στελέχη της.{{R|kath_eglim_org|tvxs σύλληψη βουλετών ΧΑ}} Συνολικά 69 πρόσωπα παραπέμφθηκαν σε [[δίκη της Χρυσής Αυγής|δίκη]],<ref name="taneadikh"/> που ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015.<ref name="taneadikh2"/>
Τον Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά βίαιων επιθέσεων χρυσαυγιτών που κορυφώθηκαν με τη [[δολοφονία του Παύλου Φύσσα]], εισαγγελικές έρευνες στοιχειοθέτησαν την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συνελήφθησαν από την [[Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία (Ελλάδα)|αντιτρομοκρατική υπηρεσία]] ο αρχηγός της οργάνωσης, βουλευτές και στελέχη της.{{R|kath_eglim_org|tvxs σύλληψη βουλετών ΧΑ}} Συνολικά 69 πρόσωπα παραπέμφθηκαν σε [[δίκη της Χρυσής Αυγής|δίκη]],<ref name="taneadikh"/> που ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015.<ref name="taneadikh2"/>


Στις [[Ελληνικές ευρωεκλογές 2019|ευρωεκλογές του Μαΐου 2019]] η ΧΑ ήρθε πέμπτη με ποσοστό 4,87% και στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 2019|βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου]] δεν ξεπέρασε το όριο του 3% και έμεινε εκτός Βουλής και παλιά στελέχη της Χρυσής Αυγής ξεκίνησαν να αποχωρούν.
Στις [[Ελληνικές ευρωεκλογές 2019|ευρωεκλογές του Μαΐου 2019]] η ΧΑ ήρθε πέμπτη με ποσοστό 4,87% και στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 2019|βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου]] δεν ξεπέρασε το όριο του 3% και έμεινε εκτός Βουλής. Η απώλεια βουλευτικών εδρών οδήγησε σε αποχώρηση πολλών στελεχών, αλλά και οριστικό κλείσιμο των κεντρικών γραφείων του κόμματος.<ref>{{Cite web|url=https://www.koutipandoras.gr/article/telos-epohis-gia-tin-hrysi-aygi|title=Τέλος εποχής για την Χρυσή Αυγή|website=KoutiPandoras|language=el|accessdate=2019-09-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.in.gr/2019/09/14/greece/xrysi-aygi-kleinoun-ta-kentrika-grafeia-sti-leoforo-mesogeion/|title=Χρυσή Αυγή: Διαλύεται επιτέλους - Κλείνουν τα κεντρικά γραφεία της στη Μεσογείων|last=in.gr|ημερομηνία=2019-09-14|website=in.gr|language=el|accessdate=2019-09-15}}</ref>


== Ιστορία ==
== Ιστορία ==

Έκδοση από την 11:12, 15 Σεπτεμβρίου 2019

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Χρυσή Αυγή (αποσαφήνιση).
Λαϊκός Σύνδεσμος - Χρυσή Αυγή
Γενικός ΓραμματέαςΝίκος Μιχαλολιάκος
Εκπρόσωπος ΤύπουΗλίας Κασιδιάρης
ΙδρυτήςΝίκος Μιχαλολιάκος
ΊδρυσηΔεκέμβριος 1980[1]
(δραστηριοποίηση: Ιανουάριος 1993)
Έδρα-
ΕφημερίδαΧρυσή Αυγή
(1ο φύλλο: 10/01/1993)[2]
Εμπρός (1ο φύλλο: 22-06-2013)[3]
Πτέρυγα νεολαίαςΜέτωπο Νεολαίας
ΙδεολογίαΝεοναζισμός[4][5][6][7]
Νεοφασισμός[8][9]
Εθνικισμός[10][11]
Αντικομμουνισμός[12]
Αλυτρωτισμός[13]
Ευρωσκεπτικισμός[14][15][16][17]
Πολιτικό φάσμαΑκροδεξιά[18][19]
Ομάδα Ευρωπαϊκού ΚοινοβουλίουΜη εγγεγραμμένοι
Χρώματα     Μαύρο
Βουλή
των Ελλήνων
0 / 300
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
1 / 21
Σημαία κόμματος
Ιστότοπος
www.xrisiavgi.com
Πολιτικό σύστημα Ελλάδας
Πολιτικά κόμματα
Εκλογές

Ο Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή, συχνά αποκαλούμενος απλά ως Χρυσή Αυγή, είναι ελληνικό ακροδεξιό νεοναζιστικό πολιτικό κόμμα.[4][20]

Ιδρύθηκε το 1980[21] από τον Νίκο Μιχαλολιάκο ως οργάνωση με ναζιστική ιδεολογία, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του Μακεδονικού ζητήματος. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, «Περίανδρο» Ανδρουτσόπουλο, που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία».

Από τη δεκαετία του '90[22] οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στο ναζισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές».[23] Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται φασιστική[24] και νεοναζιστική οργάνωση,[25][26][27][4][5][6][7][28][29][30][31][32][33] από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση,[23][34][35][36] άσκηση ρατσιστικής βίας, δολοφονικές απόπειρες,[37][38][39] όπως και τις δολοφονίες του Παύλου Φύσσα και του Σαχζάτ Λουκμάν. Από το 2003 ως το 2019 έχουν εκδοθεί περισσότερες από 25 καταδικαστικές αποφάσεις για εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής.[40][41]

Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, και στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων. Στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012 εισήλθε για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο, παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%,[42] το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον Ιούνιο του 2012 και τον Ιανουάριο και το Σεπτέμβριο του 2015), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε.

Τον Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά βίαιων επιθέσεων χρυσαυγιτών που κορυφώθηκαν με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, εισαγγελικές έρευνες στοιχειοθέτησαν την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συνελήφθησαν από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία ο αρχηγός της οργάνωσης, βουλευτές και στελέχη της.[43][44] Συνολικά 69 πρόσωπα παραπέμφθηκαν σε δίκη,[45] που ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015.[46]

Στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 η ΧΑ ήρθε πέμπτη με ποσοστό 4,87% και στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου δεν ξεπέρασε το όριο του 3% και έμεινε εκτός Βουλής. Η απώλεια βουλευτικών εδρών οδήγησε σε αποχώρηση πολλών στελεχών, αλλά και οριστικό κλείσιμο των κεντρικών γραφείων του κόμματος.[47][48]

Ιστορία

Αρχή της οργάνωσης

Εξώφυλλο του 1ου τεύχους του περιοδικού Χρυσή Αυγή, Δεκέμβριος 1980, όπου παρατηρείται μια κυκλική σβάστικα και από κάτω η λέξη ἀγχιβασίην.[49]

Το 1973, ο 16χρονος τότε Νίκος Μιχαλολιάκος, γιος αξιωματικού της Χωροφυλακής που είχε θητεύσει στα Τάγματα Ασφαλείας, εντάχθηκε στη νεοφασιστική οργάνωση του Κώστα Πλεύρη, «4η Αυγούστου».[50][51] Κατά την αντιδικτατορική εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 ήταν μέλος μιας ομάδας νεολαίων της «4ης Αυγούστου» που επιχείρησαν ανεπιτυχώς να εισβάλλουν στο κατειλημμένο από φοιτητές κτήριο του Πολυτεχνείου.[52] Συνελήφθη για πρώτη φορά στις 24 Ιουλίου 1974 έξω από την Βρετανική Πρεσβεία στο Κολωνάκι, συμμετέχοντας σε διαμαρτυρία εθνικιστών για τη στάση της Μεγάλης Βρετανίας κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.[50] Το 1976, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, προφυλακίστηκε για δύο μήνες στις φυλακές Κορυδαλλού κατηγορούμενος για συμμετοχή στο λιντσάρισμα δημοσιογράφων που κάλυπταν την κηδεία του χουντικού αρχιβασανιστή Μάλλιου, που είχε δολοφονήσει η 17 Νοέμβρη, όπου γνώρισε τους πρωταίτιους της δικτατορίας.[53][50] Αργότερα φυλακίστηκε για την εμπλοκή του στην υπόθεση των δεκατριών βομβιστικών επιθέσεων στην Αθήνα την τέταρτη επέτειο της Μεταπολίτευσης, στις 23 Ιουλίου 1978.[53]

Μετά την αποφυλάκισή του το Δεκέμβριο του 1980, συνεργαζόμενος με άτομα που είχε γνωρίσει στην «4η Αυγούστου», ξεκίνησε την έκδοση του περιοδικού «Χρυσή Αυγή».[1] Σύμφωνα με ορισμένες απόψεις, η έμπνευση του ονόματος προήλθε από το ομώνυμο Αγγλικό ερμητικό τάγμα του 19ου αιώνα.[54] Στο περιοδικό προβάλλονταν ο Χίτλερ, διάφοροι συνεργάτες του και Έλληνες δωσίλογοι.[55] Παράλληλα, ξεκίνησε η έκδοση βιβλίων ίδιου περιεχομένου.[56] Στα εξώφυλλα των δέκα πρώτα τευχών του περιοδικού, κάποια από τα οποία είχαν τον υπότιτλο «Εθνικοσοσιαλιστική Περιοδική Έκδοσις», εμφανιζόταν μια κυκλική σβάστικα, που αντικαταστάθηκε αργότερα από ένα ρούνο, τον Wolfsangel (λυκοπαγίδα).[57] Αν και αρχικά η οργάνωση απέκλειε την πολιτική δραστηριοποίησή της και περιοριζόταν σε ιδεολογική προπαγάνδα, από το 1981 ξεκίνησε να έχει επικοινωνία με το νεοναζιστικό ισπανικό κόμμα Cedade και από τα μέσα του 1983 η εκδοτική δραστηριότητα διαχωρίστηκε από τη λειτουργία της οργάνωσης «Εθνικοσοσιαλιστικό Κινήμα Λαϊκός Σύνδεσμος».[58]

Η έκδοση του περιοδικού διακόπηκε τον Απρίλιο του 1984. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου ο Μιχαλολιάκος διορίστηκε από το φυλακισμένο πρώην δικτάτορα Παπαδόπουλο επικεφαλής της νεολαίας της ΕΠΕΝ, παραιτήθηκε όμως τον Ιανουάριο, λόγω αντιθέσεων στο χώρο της ακροδεξιάς μεταξύ εθνικοσοσιαλιστών και μη, και αντικαταστάθηκε από το Μάκη Βορίδη.[53][50][59]

Δραστηριοποίηση του «Λαϊκού Συνδέσμου»

Μετά την αποχώρησή του από την ΕΠΕΝ, ο Μιχαλολιάκος αποφάσισε να προσανατολιστεί σε αυτόνομη δράση μαζί με μια μικρή ομάδα ομοϊδεατών. Το 1987 ξεκίνησε εκ νέου η έκδοση του περιοδικού,[60] οπότε και συντάχθηκε για εσωτερική χρήση της οργάνωσης ένα καταστατικό, την ύπαρξη του οποίου η οργάνωση αρνήθηκε το 2013.[61] Στο καταστατικό αυτό απορρίπτεται η δημοκρατική διακυβέρνηση υπέρ μιας «Νέας Ευρωπαϊκής εθνικοσοσιαλιστικής Πολιτείας», ενώ στα μέλη της ΧΑ επιβάλλεται ο ναζιστικός χαιρετισμός.[62][63]

Εισβολή χρυσαυγιτών σε παρουσίαση Ελληνο-Μακεδονικού λεξικού το 2009.

Η Χρυσή Αυγή εκμεταλλεύτηκε την εθνικιστική έξαρση του Μακεδονικού ζητήματος στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σύμφωνα με κατοπινό απολογισμό του στελέχους της οργάνωσης, Δημήτρη Ζαφειρόπουλου, τα χρόνια αυτά γνώρισε «μια ποσοτική ανάπτυξη πρωτοφανή για τα μέχρι τότε δεδομένα και την εισαγωγή [της] στο πολιτικό προσκήνιο».[64] Η Χρυσή Αυγή πραγματοποίησε την πρώτη δημόσια εμφάνισή της στην Αθήνα στο συλλαλητήριο της 10ης Δεκεμβρίου 1992: μια ομάδα κρούσης 30 ατόμων οπλισμένων με ρόπαλα και ασπίδες επιτέθηκε στην κατειλημμένη από φοιτητές ΑΣΟΕΕ και έπειτα στην κατάληψη της Οικίας της Λέλας Καραγιάννη και σε δύο νεαρούς μέλη αριστερής οργάνωσης. Η αστυνομία αποδείχθηκε αναποτελεσματική, ενώ εννιά συλληφθέντες χρυσαυγίτες αφέθηκαν ελεύθεροι δίχως να κρατηθούν τα στοιχεία τους. Τα ΜΜΕ κατήγγειλαν «εμφάνιση νεοναζί», ενώ η οργάνωση ανέλαβε την ευθύνη της επίθεσης σε «οργανωμένα αντεθνικά στοιχεία».[65][66] Τον επόμενο μήνα η Χρυσή Αυγή ιδρύθηκε ως κόμμα και ξεκίνησε την έκδοση ομώνυμης εβδομαδιαίας εφημερίδας,[67] ενώ τον Απρίλιο οργάνωσε διαμαρτυρία φωνάζοντας συνθήματα, όπως «Τα χέρια μας θα πλύνουμε στων Σκοπιανών το αίμα», έξω από το κτήριο όπου δικάζονταν δύο ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα από την περιοχή της Φλώρινας που είχαν δηλώσει «εθνικά Μακεδόνες».[28]

Μέλη της οργάνωσης πολέμησαν στον πόλεμο της Βοσνίας στο πλευρό του σερβικού στρατού. Το Μάρτιο του 1995 σχημάτισαν την «Ελληνική Εθελοντική Φρουρά» (ΕΕΦ), μονάδα που ενσωματώθηκε στον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό με έδρα τη Βλασένιτσα, από την οποία πέρασαν 60 ως 100 εθελοντές. Την περίοδο εκείνη η δράση τους διαφημίστηκε από την εφημερίδα της οργάνωσης και προβλήθηκε με ενθουσιασμό από τα ελληνικά ΜΜΕ. Αποτελούσαν τμήμα του «σώματος Ντρίνα», υπεύθυνο για την κατάληψη και τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, ενώ σύμφωνα με έκθεση ολλανδικού ινστιτούτου ήταν παρόντες σε σφαγές αμάχων, αλλά οι ίδιοι αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους σε εγκλήματα πολέμου και αμφισβήτησαν την τέλεσή τους.[68][69]

Την περίοδο αυτή στελέχη της Χρυσής Αυγής, όπως και άλλων ακροδεξιών οργανώσεων, προσκαλούνταν συχνά σε τηλεοπτικές εκπομπές ως συνομιλητές για θέματα της ελληνικής επικαιρότητας, ιδίως εξωτερικής πολιτικής. Σημαντικότερη ήταν η συμμετοχή το 1995 του Μιχαλολιάκου μαζί με στελέχη της οργάνωσης στην εκπομπή «Τέλος Εποχής» του Γιάννη Πρετεντέρη, που οδηγήθηκε σε επεισοδιακό τέλος με την αποχώρηση του Θεόδωρου Πάγκαλου.[70]

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας είχε διαμορφωθεί ένας στενός πυρήνας μελών γύρω από την ηγεσία αποτελούμενος από έναν περίγυρο περίπου 100 ατόμων (κυρίως νεαρών σκίνχεντς) στην Αττική και μικρότερων ομάδων στην επαρχία. Διαμορφώθηκε επίσης μια παραστρατιωτική δομή υπό τον υπ' αριθμόν 2 της οργάνωσης, τον αποστρατευμένο μετά τη μεταπολίτευση αξιωματικό Γιάννη Γιαννόπουλο, συγκατηγορούμενο του Μιχαλολιάκου το 1978 για την υπόθεση των βομβιστικών επιθέσεων, που τη δεκαετία του '80 βρισκόταν στη Νότιο Αφρική, όπου ισχυριζόταν πως είχε δράσει υπέρ του Άπαρτχαϊντ.[64] Από το 1992 έως το 1997 καταγγέλθηκαν πάνω από 50 επιθέσεις χρυσαυγιτών.[71] Η τυπολογία των επιθέσεων αυτών είναι ίδια με εκείνες που πραγματοποιούσαν οι μελανοχίτωνες του Μουσολίνι: αστραπιαίες επιδρομές ενόπλων με στόχο το σακάτεμα του θύματος (ή των θυμάτων) και εξαφάνιση των δραστών. Μετά τις καταγγελίες των συμβάντων, η Χρυσή Αυγή συνήθως διάψευδε τη συμμετοχή της σε αυτά, ακόμα κι όταν δράστες ήταν επώνυμα μέλη ή στελέχη της, ενώ στα έντυπα της οργάνωσης όπως την εφημερίδα της περιέχονταν σαφείς προτροπές προς τα μέλη και τους οπαδούς της για την ανάληψη τέτοιων ενεργειών με στόχο την «κυριαρχία στο πεζοδρόμιο» απέναντι σε «εθνικούς και φυλετικούς εχθρούς».[71][72] Παρά τη στρατιωτική δομή της οργάνωσης, ο Μιχαλολιάκος απαντούσε στις αιτιάσεις ενός μέρους του Τύπου, το οποίο προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990 χαρακτήριζε τη Χρυσή Αυγή «εγκληματική οργάνωση», ότι η Χρυσή Αυγή δεν ευθύνεται για τις πράξεις των οπαδών της και ότι κανένα μέλος της δεν είχε ποτέ καταδικαστεί.[73]

Υπόθεση «Περίανδρου»

Κύριο λήμμα: Περίανδρος Ανδρουτσόπουλος

Με απόφαση του Μιχαλολιάκου η Χρυσή Αυγή συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές του 1996 με κεντρικό σύνθημα «Ψηφίστε μας για να φοβηθούν». Απέσπασε 4.487 ψήφους (0,07%), αποτέλεσμα που δε θεωρήθηκε ικανοποιητικό και αποδόθηκε από την οργάνωση σε «συνωμοσία σιωπής» και νοθεία κράτους και κομμάτων.[74][75] Μετά την εκλογική αυτή αποτυχία επιχειρήθηκε η τηλεοπτική προβολή της οργάνωσης μέσα από σταθμούς, όπως ο Τηλετώρα, όπου εμφανίζονταν και άλλοι εκπρόσωποι της άκρας δεξιάς, όπως ο Κώστας Πλεύρης. Η τηλεοπτική παρουσία οδήγησε σε διαμαρτυρίες οπαδών της οργάνωσης ότι ατονίζει η δράση «στο πεζοδρόμιο» και στην αποχώρηση της κλειστής, σκληροπυρηνικής ομάδας υπό τον Γιαννόπουλο. Για την εκτόνωση της δυσαρέσκειας της βάσης δημιουργήθηκε η «φάλαγγα», μια παραστρατιωτική δομή 10–12 ατόμων υπό το νέο υπαρχηγό της οργάνωσης, Αντώνη Ανδρουτσόπουλο, γνωστό με το ψευδώνυμο «Περίανδρος», που ανέλαβε επίσης τη διεύθυνση του περιοδικού της οργάνωσης.[64]

Τα έντυπα της οργάνωσης ήταν γεμάτα με ρητές προτροπές προς μέλη και οπαδούς για επιθέσεις ενάντια σε τσιγγάνους, αλλοδαπούς, αντιφασίστες, «ανθέλληνες» και «μειοδότες». Από τον Ιανουάριο του 1998 ξεκίνησαν επιθέσεις εναντίον πολιτών. Στις 24 Ιανουαρίου ο μεταφραστής και μέλος του συγκροτήματος The Last Drive, Αλέξης Καλοφωλιάς, δέχθηκε επίθεση στο δρόμο από ομάδα τριών ατόμων που τον χτύπησαν στο πρόσωπο αρχικά με σιδερόβεργα και όταν έπεσε, στο μάρμαρο του πεζοδρομίου. Η επίθεση συνεχίστηκε σε κοντινό κατάστημα, μέχρι οι τρεις δράστες να κατευθυνθούν σε πολυκατοικία που στέγαζε τα γραφεία της οργάνωσης. Τον ίδιο μήνα ο Γιώργος Καρατζαφέρης, βουλευτής τότε της Νέας Δημοκρατίας, μιλώντας σε εκπομπή του τηλεοπτικού του σταθμού Telecity, είχε ζητήσει να σχηματίσει η Νέα Δημοκρατία ένα πολιτικό μέτωπο υπό την ονομασία «Νέα Ελπίδα» σε συνεργασία με ένα «συμπλήρωμα» αποτελούμενο από τους «ευρισκόμενους δεξιά της Νέας Δημοκρατίας», συμπεριλαμβανομένης της Χρυσής Αυγής, δίνοντάς της ως αντάλλαγμα «τη διοίκηση ενός οργανισμού, (...) ένα υφυπουργείο».[71] Τον Φεβρουάριο η δράση της Χρυσής Αυγής συζητήθηκε στο Κοινοβούλιο μετά από ερώτηση του τότε βουλευτή του Συνασπισμού, Πέτρου Κουναλάκη. Ο υπουργός Δικαιοσύνης της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, Ευάγγελος Γιαννόπουλος, απάντησε ότι «η Χρυσή Αυγή δεν είναι ιδεολογία, αλλά καθαρός φασισμός (...) δολοφονική πράξη, δολοφονική ιδεολογία εναντίον του πολιτεύματος» και συνέστησε, για την αποφυγή της μομφής της Ελλάδας λόγω διεξαγωγής ιδεολογικών διώξεων, να γίνει μια γενικευμένη συζήτηση των πολιτικών κομμάτων για την αντιμετώπισή της ΧΑ, η οποία ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκε.[76] Μετά από μια ημερίδα με θέμα τη δράση της Χρυσής Αυγής, η οργάνωση «Αντιναζιστική Πρωτοβουλία» , η οποία συνδέεται με το κόμμα ΟΑΚΚΕ,[77] συμμετείχε σε αντιναζιστική συγκέντρωση την Πρωτομαγιά του 1998 και κατέθεσε αίτημα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης να κηρυχθεί η Χρυσή Αυγή παράνομη σύμφωνα με τη Διεθνή Αντιρατσιστική Σύμβαση.[78]

Ο «Περίανδρος» ήταν για επτά χρόνια καταζητούμενος από τις ελληνικές αρχές κατηγορούμενος για τη δολοφονική επίθεση εναντίον των φοιτητών Δημήτρη Κουσουρή και Ηλία Φωτιάδη και του τότε αδιόριστου εκπαιδευτικού Γιάννη Καραμπατσόλη τον Ιούνιο του 1998. Η επίθεση είχε στόχο τον Δημήτρη Κουσουρή,[79] μέλος τότε της συντονιστικής επιτροπής κατάληψης της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Κεντρικού Συμβούλιο της ΕΦΕΕ, και στέλεχος της Νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση (ΝΚΑ), οργάνωσης νεολαίας του ΝΑΡ.[εκκρεμεί παραπομπή] Ο τότε υπουργός Δημόσιας Τάξης, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, είχε διατάξει τη δημιουργία ειδικής ομάδας για τη σύλληψή του, όμως κατόπιν εσωτερικών ερευνών της Ελληνικής Αστυνομίας οι απόπειρες σύλληψης σαμποταρίστηκαν εσωτερικά.[80]

Στις 13 Σεπτεμβρίου 2005 ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε στις αρχές, ενώ είχε ήδη καταδικαστεί ερήμην του σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης για σύσταση συμμορίας και οπλοχρησία.[79] Στις 25 Σεπτεμβρίου 2006 καταδικάστηκε ομόφωνα για τις τρεις απόπειρες ανθρωποκτονίας σε 21 χρόνια φυλάκισης χωρίς αναστολή.[81] Μέλη της οργάνωσης βρέθηκαν στο χώρο των δικαστηρίων για να του συμπαρασταθούν, ωστόσο η επίσημη ηγεσία της οργάνωσης απουσίασε. Ο Ανδρουτσόπουλος χαιρέτησε με ναζιστικό τρόπο τα μέλη στο δικαστήριο. Στις 12 Μαρτίου 2009, με απόφαση κατά την προσφυγή του στο Εφετείο, άλλαξε το κατηγορητήριο σε μία μόνο απόπειρα ανθρωποκτονίας, ενώ η ποινή του μειώθηκε στα δώδεκα χρόνια.[82][83] Εκδηλώσεις συμπαράστασης έγιναν επίσης στις 31 Ιανουαρίου του 2007 κατά τη διάρκεια της ετήσιας εκδήλωσης της «Επιτροπής Εθνικής Μνήμης», επ' ευκαιρία της επετείου της κρίσης των Ιμίων. Η Χρυσή Αυγή οργανώνει εκδήλωση και πορεία για αυτή κάθε χρόνο από το 1996.[εκκρεμεί παραπομπή]

Στις ευρωεκλογές του 1999 η Χρυσή Αυγή συνεργάστηκε με την Πρώτη Γραμμή, σχηματισμό του Κώστα Πλεύρη με τον οποίο ήταν υποψήφιος ο Μιχαλολιάκος.[84] Η Πρώτη Γραμμή έλαβε 48.532 ψήφους (0,75%), επικρατώντας των άλλων δύο σχηματισμών της ακροδεξιάς στις εκλογές, δηλαδή του «Κόμματος Ελληνισμού» του Σωτήρη Σοφιανόπουλου και του «Ελληνικού Μετώπου» του Μάκη Βορίδη. Σημείωσε τις καλύτερες επιδόσεις σε περιοχές της Αθήνας όπου κατοικούσαν ανώτερα κοινωνικά στρώματα, στη Θεσσαλονίκη και στους νομούς Λακωνίας, Πιερίας και Φλώρινας.[85] Λίγες μέρες αργότερα ωστόσο, ο Μιχαλολιάκος με αφορμή την προβολή της Πρώτης Γραμμής στην εφημερίδα «Ακρόπολις», ο διευθυντής της οποίας είχε καταθέσει εις βάρος του το 1976, αποστασιοποιήθηκε από το σχήμα και μετά από δυο βδομάδες ανακοίνωσε ότι η Χρυσή Αυγή δε θα κατερχόταν ξανά σε εκλογές.[86] Ενώ η κηδεία του δικτάτορα Παπαδόπουλου τον Ιούνιο του 1999 αποτέλεσε αφορμή για ζυμώσεις με σκοπό τη συνεργασία στο χώρο της ακροδεξιάς και αναμενόταν ότι η Χρυσή Αυγή θα συνεργαζόταν με την «Εθνική Συμμαχία» του Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, τελικά απείχε από τις βουλευτικές εκλογές του 2000,[87] καταγγέλλοντας όσους δε συμμετείχαν «στη μάχη του πεζοδρομίου». Μετά τα πενιχρά αποτελέσματα των ακροδεξιών κομμάτων στις εκλογές, ο Μιχαλολιάκος θεώρησε ότι δικαιώθηκε απέναντι στις «τραγελαφικές απόψεις για είσοδο στη Βουλή» και προανήγγειλε «μεγάλη μάχη, στην κοινωνία, στη ζωή, στο πεζοδρόμιο».[88]

Γαλάζια Στρατιά και White power μουσική

Η ΧΑ δημιούργησε μια νεολαιίστικη οργάνωση, το Μέτωπο Νεολαίας, που το 1998 ξεκίνησε να εκδίδει το περιοδικό Αντεπίθεση.[89] Σύμφωνα με ένα κείμενο του 1999 από την Αντεπίθεση, το Μέτωπο Νεολαίας σχηματίστηκε στην προσπάθεια εκμετάλλευσης μιας θετικής προδιάθεσης σημαντικού μέρους της νεολαίας προς τη ΧΑ και ως χώροι δράσης του επελέγησαν εκείνοι «όπου η νεολαία δίνει το μαζικό παρών όπως η μουσική και τα γήπεδα».[90] Με αφορμή το κάψιμο ελληνικών σημαιών από Αλβανούς φιλάθλους σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου τον Οκτώβριο του 1999, δημιουργήθηκε το 2000 από τη Χρυσή Αυγή μια νέα οργάνωση με το όνομα «Γαλάζια Στρατιά», αποσκοπώντας στην διείσδυση νεοναζιστικών ιδεών στο χώρο των οπαδών της ελληνικής εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου.[91][92][93] Έδρα της Γαλάζιας Στρατιάς ήταν η τοπική οργάνωση Παγκρατίου της Χρυσής Αυγής και πρόεδρός της το μέλος της Χρυσής Αυγής Ηλίας Παναγιώταρος, ο οποίος αρνούνταν ότι η Γαλάζια Στρατιά, που εμφανιζόταν ως ανεξάρτητος σύνδεσμος φιλάθλων, ήταν παράρτημα της Χρυσής Αυγής.[92][94] Το 2001 η Γαλάζια Στρατιά οργάνωσε συγκέντρωση διαμαρτυρίας με ρατσιστικά αντιτουρκικά συνθήματα στα γραφεία της ΕΠΟ, εναντίον της κοινής υποψηφιότητας της ελληνικής και της τουρκικής ομοσπονδίας για τη διοργάνωση του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου 2008, ενέργεια που έτυχε ευνοϊκής δημοσιογραφικής κάλυψης και σχολιασμού από το σύνολο σχεδόν των ελληνικών ΜΜΕ.[94] Σε αγώνες της ελληνικής εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου τα μέλη της Γαλάζιας Στρατιάς δημιουργούσαν επεισόδια, χαιρετούσαν ναζιστικά και ύψωναν πανό με τη σβάστικα ή τα σταυρωτά βέλη, φασιστικών υποδηλώσεων εμβλήματα της οργάνωσης.[91][95] Πραγματοποιούσαν ακόμη από το φθινόπωρο του 2001 σποραδικές επιθέσεις σε νεαρούς, μετανάστες και έγχρωμους που περνούσαν κοντά από την έδρα της οργάνωσης.[94]

Τον Ιούλιο του 2004 στους πανηγυρισμούς στην πλατεία Ομόνοιας για την νίκη της ελληνικής ομάδας στον τελικό του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος ποδοσφαίρου, μέλη της Γαλάζιας Στρατιάς ξυλοκόπησαν Αλβανούς και άλλους μετανάστες.[91][96] Δεύτερη σειρά βίαιων ενεργειών ακολούθησε όταν τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μέλη της Χρυσής Αυγής επιτέθηκαν στην Αθήνα και άλλες πόλεις της επικράτειας όπως η Θεσσαλονίκη, σε Αλβανούς μετανάστες που πανηγύριζαν τη νίκη της Εθνικής Αλβανίας επί της ελληνικής ομάδας στα Τίρανα, με αποτέλεσμα ένα νεκρό και δεκάδες τραυματίες. Οι επιθέσεις χαρακτηρίστηκαν αναμενόμενες από μεγάλο μέρος των μέσων ενημέρωσης, τα οποία θεώρησαν υπεύθυνους τους Αλβανούς, που από την προηγουμένη ημέρα είχαν καλλιεργήσει κλίμα έντασης μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών.[97][98] Η Γαλάζια Στρατιά συνέχισε την παρουσία της στα ποδοσφαιρικά γήπεδα για περισσότερο από μία δεκαετία, αλλά η δράση της ατόνησε την περίοδο πριν τις εκλογές του 2012.[92]

Στο χώρο της μουσικής, η ΧΑ προσπάθησε να διαδώσει την ιδεολογία της και να στρατολογήσει νέα μέλη διοργανώνοντας Γιορτές Νεολαίας και προσεγγίζοντας τη μουσική σκηνή της άκρας δεξιάς, γνωστή ως "white power music", που υπάρχει στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980. Η ΧΑ οργάνωσε δύο μεγάλες συναυλίες με μουσική white power το 1994 και το 2003,[99] ενώ τον Ιανουάριο του 2005 ολόκληρη η ηγετική της ομάδα παρέστη σύσσωμη σε μία νεοναζιστική συναυλία με white power συγκροτήματα, που είχε οργανώσει και διαφημίσει μέσω των εντύπων της η ΧΑ. Η συναυλία περιγράφηκε σε ρεπορτάζ στην εφημερίδα της ΧΑ από τον Κασιδιάρη[100] και η ηχογράφησή της κυκλοφόρησε τον επόμενο Σεπτέμβριο με την Αντεπίθεση.[101] Στο χώρο της white power μουσικής δραστηριοποιούνται πολλά στελέχη της ΧΑ:[99] ο βουλευτής της ΧΑ Γιώργος Γερμενής συμμετέχει από το 1994[102] ως μπασίστας με το ψευδώνυμο Καιάδας στο ελληνο-νορβηγικό black metal συγκρότημα Naer Mataron, το οποίο έχει κυκλοφορήσει τραγούδια με αναφορές στην παγανιστική νορβηγική μυθολογία και αντιχριστιανικούς στίχους,[103] ο βουλευτής Αρτέμης Ματθαιόπουλος είναι μέλος στο ρατσιστικό συγκρότημα Pogrom, που δημιουργήθηκε το 2004 σε μια Γιορτή Νεολαίας της ΧΑ, πήρε το όνομά του από το αντιαλβανικό πογκρόμ της Γαλάζιας Στρατιάς το Σεπτέμβριο του 2004[99] και έχει αντισημιτικά, αντικοινοβουλευτικά και αντιμεταναστευτικά τραγούδια,[104] ενώ ο θεωρητικός της ΧΑ και ένα από τα παλαιότερα στελέχη της, Γιώργος Μισιάκας ή «Μάστορας», έχει γράψει ένα από τα λίγα βιβλία για την ιστορία της "white power" μουσικής σκηνής στην Ελλάδα[99] και συμμετέχει με το ψευδώνυμο «Qualiaron» στο συγκρότημα Iron Youth, που σχηματίστηκε το 1996 και κυκλοφορεί το τραγούδι «Whose flag?», που απορρίπτει τη σημαία της Ελλάδας ως «γαλανόλευκο κουρέλι» που συμβολίζει τη Σιωνιστική κατοχική κυβέρνηση και αναγνωρίζει μόνο «το κόκκινο, το λευκό και το μαύρο» της ναζιστικής σημαίας.[100]

Πατριωτική Συμμαχία

Το 2002 η Χρυσή Αυγή παρουσίαζε στην ιστοσελίδα της οργανώσεις της σε 32 πόλεις, χαρακτηριζόμενες ως «πυρήνες αγωνιστικής πρωτοβουλίας» στα μεγάλα αστικά κέντρα και «ομάδες δράσης» σε μικρότερες πόλεις, με επικεφαλής ανώνυμα στελέχη.[20]

Στις 21 Απριλίου 2004, επέτειο του πραξικοπήματος του 1967, ανακοινώθηκε η ίδρυση της «Πατριωτικής Συμμαχίας» από τη Χρυσή Αυγή, από μικρότερες, ιδεολογικά συγγενείς, οργανώσεις και αποχωρήσαντες από το ΛΑΟΣ με τη στήριξη του Γιάννη Σχοινά του ENEK και του πρώην ευρωβουλευτή της ΕΠΕΝ, Σπύρου Ζουρνατζή.[50] H Πατριωτική Συμμαχία αποσκοπούσε στη σύγκλιση εθνικοσοσιαλιστών και φιλοχουντικών[105] και εμφανιζόταν ως διάδοχος της Χρυσής Αυγής.[50] Τα 3 από τα 9 γραφεία της ήταν γραφεία της Χρυσής Αυγής, τα κεντρικά γραφεία της Αθήνας στέγαζαν το βιβλιοπωλείο της οργάνωσης,[106] ενώ επικεφαλής της ήταν ο Δημήτρης Ζαφειρόπουλος, στέλεχος της Χρυσής Αυγής[50] και εκδότης της χουντικής εφημερίδας «Ελεύθερος Κόσμος».[105] Στις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2004 η Πατριωτική Συμμαχία έλαβε 10.618 ψήφους (0,17%).[107]

Το Νοέμβριο του 2005 τριάντα κουκουλοφόροι επιτέθηκαν με βόμβες μολότοφ και πέτρες στα γραφεία της Χρυσής Αυγής απ' όπου κάποιοι άνοιξαν πυρ με επαναληπτική καραμπίνα. Μετά από έρευνα της αστυνομίας στα γραφεία βρέθηκαν έξι βόμβες μολότοφ.[108][109] Το Δεκέμβριο ο γενικός γραμματέας της Χρυσής Αυγής, Νίκος Μιχαλολιάκος, ανακοίνωσε την παύση των αυτόνομων πολιτικών δραστηριοτήτων της οργάνωσης[110] και διακόπηκε η κυκλοφορία της ομώνυμης εφημερίδας,[106] προβάλλοντας ως λόγο την ενίσχυση της Πατριωτικής Συμμαχίας.[110] Ο Μιχαλολιάκος ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος», και παρόλο που η Χρυσή Αυγή παρουσιαζόταν ως αδρανής, η εφημερίδα της επανακυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2006, ενώ ο Μιχαλολιάκος λάμβανε μέρος σε εκδηλώσεις με την ιδιότητα του γενικού γραμματέα της Χρυσής Αυγής.[106]

Τον Ιανουάριο του 2007 η ΧΑ απέσυρε την υποστήριξή της στην Πατριωτική Συμμαχία, η οποία έπαυσε τη δράση της, καθώς ο Ζαφειρόπουλος συστρατεύτηκε με τους νοσταλγούς της δικτατορίας που φιλοξενούνταν στον Ελεύθερο Κόσμο.[111] Η ΧΑ ισχυρίστηκε πως η Πατριωτική Συμμαχία ξεκίνησε ως ένας εθνικιστικός φορέας και πως τελικά η συνεργασία με διάφορες προσωπικότητες, άσχετες μέχρι εκείνη τη στιγμή με την οργάνωση, οδήγησαν στην εξαγωγή ενός θολού ιδεολογικοπολιτικού τοπίου, το οποίο έπρεπε να παύσει.[εκκρεμεί παραπομπή] Τον Απρίλιο η ΧΑ πραγματοποίησε το 6ο[εκκρεμεί παραπομπή] συνέδριό της και υιοθέτησε το σύνθημα «Εναντίον Όλων». Σε άρθρο του στην εφημερίδα της ΧΑ το Σεπτέμβριο ο Μιχαλολιάκος δήλωσε τη μη κάθοδο της ΧΑ στις εκλογές και ότι ο ίδιος δεν επρόκειτο να ψηφίσει, αλλά ότι «εάν κατορθώσουμε να γίνουμε οι οδηγητές της οργής του λαού μας, θα είμαστε οι τελικοί νικητές».[112]

Σύμφωνα με καταγγελία του Ζαφειρόπουλου και άλλων πρώην χρυσαυγιτών, το Φεβρουάριο του 2008 ο Ζαφειρόπουλος δέχτηκε επίθεση με σπρέι και ξυλοκοπήθηκε από μια ομάδα χρυσαυγιτών με επικεφαλής τον Ηλία Κασιδιάρη.[113][114]

Μετέπειτα δράση της οργάνωσης (2009–2012)

Άγιος Παντελεήμονας – Μετανάστες

Κύριο λήμμα: Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα: Ενότητα «Άγιος Παντελεήμονας»

Το 2009 η Χρυσή Αυγή εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Άγιου Παντελεήμονα στην Αθήνα όταν ο Χρήστος Ρήγας, στέλεχός της, άνοιξε το μπαρ «Πύλες»,[115] που χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο.[116] Στην περιοχή τελούνταν επιθέσεις εις βάρος μεταναστών, σε ορισμένες από τις οποίες αναγνωρίζονταν άτομα που συνδέονταν με τη Χρυσή Αυγή, με αποτέλεσμα η περιοχή να γίνει άβατη για μετανάστες.[115] Στον Άγιο Παντελεήμονα δρούσαν μέλη της ΧΑ από άλλες περιοχές της Αθήνας ή κοντινές πόλεις, τα οποία παρουσιάζονταν ως «αγανακτισμένοι κάτοικοι» της γειτονιάς.[117] Ως «επιστάτης», «τομεάρχης» ή «μέλος της ασφάλειας» της Χρυσής Αυγής στην περιοχή συστηνόταν ο Γιώργος Βάθης, ο οποίος στο παρελθόν είχε φυλακιστεί για κακούργημα και διατηρούσε στην περιοχή κατάστημα επίπλων μέχρι το 2006, όταν αποκαλύφθηκε ότι αποτελούσε «βιτρίνα» κυκλώματος εξαναγκασμού αλλοδαπών γυναικών στην πορνεία.[116]

Στις 9 Μαΐου 2009 μέλη της Χρυσής Αυγής πραγματοποίησαν συγκέντρωση κατά της μετανάστευσης, η οποία κατέληξε σε συμπλοκές μελών της οργάνωσης με ορισμένους μετανάστες και Έλληνες πολίτες που συμμετείχαν σε άλλη συγκέντρωση αντιρατσιστικού χαρακτήρα.[εκκρεμεί παραπομπή]

Στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 η οργάνωση κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων λαμβάνοντας εκλογικό ποσοστό 5,29%, με τον πρόεδρό της, Μιχαλολιάκο, να εκλέγεται δημοτικός σύμβουλος.[εκκρεμεί παραπομπή]

Στις 15 Ιανουαρίου 2011 πραγματοποιήθηκε συλλαλητήριο στην Αθήνα κατά του προγραμματισμένου φράχτη στον Έβρο, ενώ παράλληλα οργανώθηκε από την Χρυσή Αυγή αντισυγκέντρωση στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, με επικεφαλής τον δημοτικό σύμβουλο του Δήμου Αθηναίων Μιχαλολιάκο.[118][119] Αποτέλεσμα της αντισυγκέντρωσης ήταν η ακύρωση της προγραμματισμένης συναυλίας στον Άγιο Παντελεήμονα, αφού άτομα που συμμετείχαν σε αυτήν βρισκόντουσαν στην πλατεία από τις 07:00 το πρωί και απέτρεψαν την τοποθέτηση εξέδρας και μικροφωνικής εγκατάστασης. Όταν έφτασε η αντιρατσιστική πορεία ένα τετράγωνο πριν την πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα ακινητοποιήθηκε, και ενώ μέλη της Χρυσής Αυγής προσπάθησαν να προσεγγίσουν τους διαδηλωτές, ήρθαν σε σύγκρουση με τις δυνάμεις των ΜΑΤ τα οποία χρησιμοποίησαν χημικά για να τα απομακρύνουν.[120]

Στις 17 Ιανουαρίου 2011, το θέμα της πορείας στον Άγιο Παντελεήμονα και την εμπλοκή της Χρυσής Αυγής έφερε στο δημοτικό συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων η δημοτική κίνηση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, «Ανταρσία στις γειτονιές της Αθήνας». Ο Μιχαλολιάκος με την παρουσία οκτώ μελών της Χρυσής Αυγής αντέδρασε απευθύνοντας ναζιστικό χαιρετισμό και αποχώρησε δηλώνοντας «να χαίρεστε τους Πακιστανούς και τους Μπαγκλαντεσιανούς που τους κάνατε Έλληνες και σας ψηφίσανε».[121] Η αντίδραση του Μιχαλολιάκου σχολιάστηκε αρνητικά από τον δήμαρχο της Αθήνας Γιώργο Καμίνη, τον πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου Παναγιώτη Μπέη και τον πρώην δήμαρχο Νικήτα Κακλαμάνη.[122][123][124][125][126]

Στις 12 Μαΐου 2011, κατά την διάρκεια πορείας διαμαρτυρίας πολιτών που ακολουθούσε το τρισάγιο του πολίτη Μανώλη Καντάρη προς τον χώρο που είχε δολοφονηθεί από αλλοδαπούς δράστες, προκλήθηκαν επεισόδια από μερίδα πολιτών οι οποίοι σύμφωνα με αναφορές ήταν μέλη της Χρυσής Αυγής. Κατά την διάρκεια των επεισοδίων προκλήθηκαν καταστροφές σε καταστήματα αλλοδαπών, ενώ ξυλοκοπήθηκαν αρκετοί περαστικοί Έλληνες και αλλοδαποί.[127][128]

Τάγμα εφόδου Αγίου Παντελεήμονα

Το Μάιο του 2013 μια ομάδα πέντε ατόμων πυρπόλησε το μπαρ ενός 34χρονου από το Καμερούν στην πλατεία Αμερικής. Συνελήφθησαν δύο από τους δράστες, που καταδικάστηκαν για εμπρησμό, φθορά ξένης ιδιοκτησίας και παράνομη βία με τις επιβαρυντικές διατάξεις του αντιρατσιστικού νόμου.[129] Σύμφωνα με την κατάθεση του ενός, στην Κυψέλη και τον Άγιο Παντελεήμονα είχε συγκροτηθεί από τον Σεπτέμβριο του 2012, όταν είχαν επιτεθεί στα γραφεία της τανζανικής κοινότητας,[130] «επιτροπή» κατοίκων από τριάντα άτομα που είχε χωριστεί σε ομάδες εφόδου των πέντε ατόμων, οι οποίες «περιπολούσαν» κάθε βράδυ την περιοχή με σκοπό το κλείσιμο καταστημάτων που ανήκαν σε μετανάστες.[131][132]

Υπόλοιπη χώρα

Το φυλλάδιο που ρίχτηκε κατά την διάρκεια της μηχανοκίνητης πορείας τον Οκτώβριο του 2012.[133]

Στις 7 Ιουνίου 2009 η Χρυσή Αυγή συμμετείχε στις ευρωεκλογές όπου έλαβε 23.564 ψήφους (ποσοστό 0,46%),[134] ενώ στις εθνικές εκλογές του 2009 έλαβε 19.624 ψήφους (ποσοστό 0,29%).[135]

Την 1η Οκτωβρίου 2009, η τραγουδίστρια Σοφία Παπάζογλου υποστήριξε ότι δέχθηκε επίθεση από μέλη της Χρυσής Αυγής έξω από τον σταθμό Κατεχάκη.[136][137] Η Χρυσή Αυγή με ανακοίνωσή της, υποστήριξε ότι η οργάνωση δεν φέρει καμία ευθύνη για το περιστατικό και το απέδωσε σε προβοκάτσια.[138] Η επίθεση αυτή έγινε η αφορμή να ζητήσουν με δελτίο Τύπου οι Οικολόγοι Πράσινοι να κηρυχθεί παράνομη η οργάνωση.[139]

Το 2010, ο ηθοποιός και πρώην μέλος των Οικολόγων Πράσινων Αντώνης Καφετζόπουλος βρισκόταν, μαζί με την ηθοποιό Μίρκα Παπακωνσταντίνου, στην Καστοριά για θεατρική παράσταση, όταν μέλη της Χρυσής Αυγής πέταξαν φέιγ βολάν με τα οποία τον καλούσαν να φύγει από την πόλη. Ταυτόχρονα καλούσαν τους κατοίκους της Καστοριάς να απέχουν από την παράσταση, γιατί όπως ανέφεραν «θα τρίζουν τα κόκαλα του Παύλου Μελά και του Γερμανού Καραβαγγέλη», ωστόσο η παράσταση δόθηκε κανονικά.[140]

Στις 11 Απριλίου 2011 δημιουργήθηκε ένταση στο δημοτικό συμβούλιο της Λαμίας, το οποίο συνεδρίαζε για τα κέντρα κράτησης μεταναστών, όταν ο Απόστολος Γκλέτσος (συγγενής του συνονόματου ηθοποιού και πολιτικού[141]), μέλος της Χρυσής Αυγής ζήτησε να πάρει το λόγο. Κατά την αποχώρηση ένα από τα μέλη της Χρυσής Αυγής χαιρέτησε ναζιστικά.[142][143]

Στις 14 Οκτωβρίου 2012 η Χρυσή Αυγή οργάνωσε μηχανοκίνητη πορεία, όπου ξεκινώντας από την Κομοτηνή και με κατεύθυνση το Δήμο Αρριανών, οι μοτοσυκλετιστές πέταξαν φυλλάδια απευθυνόμενα στην μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Στην πορεία κατέκριναν τον δήμαρχο Αρριανών, Ιμπραήμ Σερήφ. Συγκεκριμένα ισχυρίστηκαν σχετικά με τον Δήμο Αρριανών ότι «είναι ο δεύτερος δήμος του νομού Ροδόπης που ξεπουλήθηκε από τους προδότες πολιτικάντηδες –μαζί με τον Δήμο Ιάσμου– στην Τουρκία και στα ντόπια τσιράκια της».[133][144]

Επιθέσεις εναντίον της Χρυσής Αυγής

Στις 7 Σεπτεμβρίου 1993 σημειώθηκε έκρηξη βόμβας στα γραφεία της Χρυσής Αυγής. Η επίθεση είχε αποδοθεί στον ΕΛΑ.[145] Στις 19 Μαρτίου 2010, τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στην οδό Σωκράτους στο κέντρο της Αθήνας δέχθηκαν ισχυρή βομβιστική επίθεση, με αποτέλεσμα να καταστραφούν ολοκληρωτικά τα γραφεία και ένα μεγάλο μέρος του ορόφου, όπως επίσης και να προκληθούν υλικές ζημιές στις διπλανές οικοδομές.[146] Την ευθύνη για την επίθεση είχε αναλάβει με προκήρυξη η τρομοκρατική οργάνωση Συνωμοσία των Πυρήνων της Φωτιάς.[147]

Στις 15 Μαρτίου 2012 αντιεξουσιαστές πραγματοποίησαν πορεία προς τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στην Πάτρα, τα οποία ήταν κλειστά, εισβάλλοντας και προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές.[148] Η Χρυσή Αυγή σε ανακοίνωσή της κατήγγειλε συνεργασία των αντιεξουσιαστών με την αστυνομία.[149]

Τα ξημερώματα της 4ης Δεκεμβρίου 2012, εξερράγη αυτοσχέδιος εκρηκτικός μηχανισμός στα γραφεία του κόμματος στον Ασπρόπυργο, με αποτέλεσμα να προκληθούν σοβαρές ζημιές στο κτίριο.[150] Την ευθύνη της βομβιστικής επίθεσης ανέλαβε η διεθνής αναρχική τρομοκρατική οργάνωση «Άτυπη Αναρχική Ομοσπονδία (FAI)».[150][151]

Στις 13 Φεβρουαρίου του 2013, εξερράγη εμπρηστικός μηχανισμός στα γραφεία του κόμματος στον Πειραιά.[152] Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε η τρομοκρατική οργάνωση «Οργάνωση Μηδενική Ανοχή».[153]

Κοινοβουλευτική εκπροσώπηση

Το λογότυπο του Λαϊκού Συνδέσμου – Χρυσή Αυγή.

Όταν το Μάιο του 2011 ξεκίνησαν να λαμβάνουν χώρα στην πλατεία Συντάγματος μαζικές διαδηλώσεις εναντίον της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης η ΧΑ τις αντιμετώπισε αρνητικά ως «καρναβάλι προοδευτικών»·[154] ο Ηλίας Κασιδιάρης απέρριψε το «κίνημα των αγανακτισμένων» ως «απόλυτα βολικό για το βρώμικο και ανθελληνικό σύστημα εξουσίας» προκρίνοντας το «μαχητικό» τρόπο δράσης της ΧΑ που «στον δρόμο [...] καταλαμβάνει πόλεις, κυριαρχεί παντού», ενώ άλλο στέλεχος της ΧΑ επέκρινε την ιδεολογική ποικιλία και την πολυπολιτισμική σύνθεση του πλήθους των διαδηλωτών και απέρριψε ως εγωιστικά και υλιστικά τα κίνητρα της διαμαρτυρίας τους.[155] Σε άρθρα τους στην εφημερίδα της ΧΑ τον Αύγουστο ο Μιχαλολιάκος και άλλο στέλεχος της οργάνωσης έγραψαν ότι επρόκειτο για μία καθοδηγούμενη και ανώδυνη εκτόνωση, κάτι που δικαίωνε την αρνητική στάση της ΧΑ. Το Δεκέμβριο, όταν το κίνημα των «αγανακτισμένων» είχε πια κατασταλεί, η ΧΑ οργάνωσε στο Σύνταγμα μία δική της συγκέντρωση «κατά του Μνημονίου».[156]

Ενώ η εκλογική ισχύς της Χρυσής Αυγής ως τις αρχές του 2012 ήταν μηδενική, από τον Φεβρουάριο ως τις εκλογές του Μαΐου του 2012 γνώρισε ταχεία άνοδο, επωφελούμενη από την κατάρρευση της επιρροής του ΛΑΟΣ, λόγω της συμμετοχής του στην Κυβέρνηση Παπαδήμου, και την ανάδειξη της ασφάλειας και του μεταναστευτικού σε κύρια θέματα της προεκλογικής περιόδου.[157] Στις εκλογές του Μαΐου αναδείχθηκε έκτο κόμμα λαμβάνοντας περίπου 440 χιλιάδες ψήφους (6,97%) και πέτυχε για πρώτη φορά την είσοδό της στη Βουλή εκλέγοντας 21 βουλευτές.[42] Στις επόμενες εκλογές του Ιουνίου διατήρησε το ποσοστό της και κέρδισε 18 έδρες.[158]

Ερμηνείες της ανόδου

Αρκετοί μελετητές ασχολήθηκαν με την εκλογική άνοδο της Χρυσής Αυγής διατυπώνοντας διάφορες ερμηνείες.

Σύμφωνα με τον Γιάννη Μαυρή, σε μια ανάλυση του εκλογικού αποτελέσματος των εκλογών του 2012 κυριότεροι λόγοι για τους οποίους ψήφισαν τον Λαϊκό Σύνδεσμο Χρυσή Αυγή, οι ψηφοφόροι του δήλωσαν την έκφραση της διαμαρτυρίας και της αγανάκτησής τους για την γενική κατάσταση στην χώρα, αλλά και το μεταναστευτικό ζήτημα. Υψηλά ποσοστά υποστήριξης σημειώθηκαν σε περιοχές της «Παλαιάς Ελλάδας» όπως η Λακωνία, κάτι που δείχνει την πολιτικο–ιδεολογική συνέχεια των ψηφοφόρων της περιοχής με την προδικτατορική, αλλά και μεταπολιτευτική δεξιά, συντηρητική παράταξη. Ωστόσο, η σημαντικότερη μερίδα των ψηφοφόρων προήλθε από εργατικές–λαϊκές περιοχές της πρωτεύουσας και σχετίζονταν με την υψηλή ανεργία και την παρουσία μεταναστών.[157]

Σύμφωνα με τον καθηγητή πολιτικών επιστημών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Θανάση Διαμαντόπουλο, η ενίσχυση της Χρυσής Αυγής οφείλεται στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η οποία δημιουργεί οικονομικά προβλήματα ενισχύοντας τον εθνικισμό, αλλά και στην κατάρρευση του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Κατά τον Διαμαντόπουλο, τα αντιδυτικά στοιχεία που φιλοξενούνταν στα δύο μεγάλα κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, βρήκαν καταφύγιο στη Χρυσή Αυγή που προβάλλει τη «δυνατότητα για μία δυναμική αντίδραση βίαιη, πεζοδρομιακού τύπου».[159]

Σύμφωνα με το δημοσιογράφο–ερευνητή Δημήτρη Ψαρρά, η αύξηση της απήχησης της ΧΑ την περίοδο αυτή οφείλεται στο ότι «είναι ο καλύτερος εκφραστής μιας διαδεδομένης στην ελληνική δημόσια σφαίρα, απλοϊκής και μανιχαϊστικής θεωρίας σύμφωνα με την οποία η ελληνική οικονομική κρίση, όπως και το μεταναστευτικό, ήταν αποτέλεσμα μιας συνωμοσίας των ξένων ισχυρών του πλανήτη που επιβουλεύονται την Ελλάδα».[160]

Σύμφωνα με τις Βασιλοπούλου και Χαλικιοπούλου, η εκλογική άνοδος της Χρυσής Αυγής οφείλεται στην στρατηγική απάντηση της οργάνωσης στην οικονομική ελληνική κρίση. Σε μια κοινωνία απογοητευμένη από την δημοκρατία και με ένα εκλογικά ρευστό σώμα, η Χρυσή Αυγή πρόταξε επιτυχημένα μία εθνικιστική λύση, μέσω της χρησιμοποίησης δυο φασιστικών μύθων, του μύθου της κοινωνικής παρακμής και τον μύθο της εθνικής παλιγγενεσίας. Με την εργαλειοποίηση αυτών των μύθων κατάφερε να προτείνει λύσεις για διάφορα οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά προβλήματα τα οποία είχαν συσσωρευτεί κατά την διάρκεια της κρίσης. Έτσι, η Χρυσή Αυγή παρουσίαζε τον εαυτό της ως σωτήρα του έθνους, ότι είχε να επιτελέσει εθνική αποστολή.[161]

2012-2013

Σύμφωνα με έκθεση του Συνήγορου του Πολίτη, από το 2012 ως το Σεπτέμβριο του 2013 σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας, φαινόμενο που συνδέεται με την είσοδο στο κοινοβούλιο της Χρυσής Αυγής, που εξέφερε «πρωτοφανή σε οξύτητα ρατσιστικό, ξενοφοβικό και μισαλλόδοξο πολιτικό λόγο» και ενθάρρυνε την απενοχοποίηση της ρατσιστικής ρητορικής.[162] Το 2013 το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε 166 περιστατικά ρατσιστικής βίας, τα περισσότερα από τα οποία ήταν σωματικές επιθέσεις σε αλλοδαπούς και έλαβαν χώρα σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας. Σε 75 από τα καταγραφέντα περιστατικά τα θύματα πιστεύουν ότι οι δράστες συνδέονται με εξτρεμιστικές ομάδες και σε 15 αναγνώρισαν ως δράστες μέλη της Χρυσής Αυγής.[163][164]

Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2013 εκατοντάδες χρυσαυγίτες και ολόκληρη η ΚΟ, εκτός από το Μιχαλολιάκο, προσήλθαν στο Μελιγαλά της Μεσσηνίας στο μνημόσυνο για τα θύματα της «πηγάδας», όπου παρατάχθηκαν σε στρατιωτικό σχηματισμό. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, χρυσαυγίτες προπηλάκισαν μέλη του ΛΑΟΣ, ο Λαγός μαζί με το Γερμενή γρονθοκόπησαν έναν αποχωρήσαντα από τη ΧΑ, ενώ ο Παναγιώταρος έδιωξε από το βήμα το δήμαρχο Μελιγαλά, προκαλώντας την αποχώρηση της οργανωτικής επιτροπής, και η ΧΑ ανέλαβε τη συνέχεια της εκδήλωσης, δίνοντάς της κομματικό χαρακτήρα.[165][166]

Δολοφονία Παύλου Φύσσα και ποινική δίωξη

Κύρια λήμματα: Δολοφονία του Παύλου Φύσσα και Δίκη της Χρυσής Αυγής
Δείτε επίσης: Επίθεση στα γραφεία της Χρυσής Αυγής στο Νέο Ηράκλειο
O Παύλος Φύσσας σε συναυλία το 2011.

Το βράδυ της 17ης Σεπτεμβρίου 2013 μια ομάδα περίπου 40 χρυσαυγιτών συγκεντρώθηκε έξω από τα γραφεία της οργάνωσης στη Νίκαια και κατευθύνθηκε στο Κερατσίνι, όπου ένας από αυτούς, ο 45χρονος Γεώργιος Ρουπακιάς, μέλος της Χρυσής Αυγής, δολοφόνησε με μαχαίρι τον Παύλο Φύσσα, έναν 34χρονο αριστερό χιπ χοπ μουσικό,[167][168][169][170][171] γνωστό στο Κερατσίνι για την αντιφασιστική του δράση, που ήταν γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Killah P».[172] Πριν και μετά τη δολοφονία ο Ρουπακιάς μίλησε με τον πρόεδρο της τοπικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής στη Νίκαια, Γιώργο Πατέλη,[173] ένα απόστρατο των ειδικών δυνάμεων και 3 μέλη της οργάνωσης,[174] ενώ κατά την απολογία του δήλωσε ψευδώς ότι δεν είχε στενή σχέση με τη Χρυσή Αυγή.[175] Επίσης, όπως έγινε γνωστό από την παρακολούθηση των συνομιλιών στελεχών της ΧΑ από την Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, έγινε προσπάθεια να χρεωθεί η δολοφονία στο ΚΚΕ.[176] Επίσημα η Χρυσή Αυγή δε δέχτηκε ότι ο Ρουπακιάς έχει σχέση με την Χρυσή Αυγή και παρουσίασε πιθανό σενάριο παραίτησης των βουλευτών ώστε να γίνουν νέες εκλογές στις 15 εκλογικές περιφέρειες της χώρας όπου έχουν εκλεγεί οι βουλευτές της Χρυσής Αυγής.[177] Μια μέρα μετά την δολοφονία, μέλη της Χρυσής Αυγής χτύπησαν και απείλησαν με μαχαίρι γυναίκα με αφορμή μια αντιφασιστική μπλούζα που φορούσε.[178]

Την επομένη της δολοφονίας ο επικεφαλής της σοσιαλιστικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Χάνες Σβόμποντα, χαρακτήρισε απαράδεκτη την επικείμενη ελληνική προεδρία στην ΕΕ, αν η η τότε κυβέρνηση δεν αντιμετώπιζε τη δράση της ΧΑ,[179] ενώ τις επόμενες μέρες πραγματοποιήθηκαν μεγάλα αντιφασιστικά συλλαλητήρια σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.[180] Στις 19 Σεπτεμβρίου ο τέως υπουργός Δημόσιας Τάξης Νίκος Δένδιας, έστειλε αναφορά προς την εισαγγελέα του Αρείου Πάγου με 32 περιστατικά στα οποία εμπλέκονταν χρυσαυγίτες, ζητώντας να εξεταστούν ως διαρκής δράση εγκληματικής οργάνωσης[181] και τις επόμενες μέρες διαβιβάστηκαν στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου εκθέσεις σχετικά με τη δράση της Χρυσής Αυγής.[182]

Στις 22 Σεπτεμβρίου η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου διέταξε τη διενέργεια κατεπείγουσας προκαταρκτικής έρευνας, την οποία ανέθεσε στον αντιεισαγγελέα Χαράλαμπο Βουρλιώτη, για να διαπιστωθεί αν προκύπτει η ύπαρξη εγκληματικής οργάνωσης.[183] Στις 28 Σεπτεμβρίου 2013, μετά από εισαγγελικές έρευνες, στοιχειοθετήθηκε η κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης από την Χρυσή Αυγή και η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία συνέλαβε το Νίκο Μιχαλολιάκο, τον Ηλία Κασιδιάρη, τον Ηλία Παναγιώταρο και το Γιώργο Πατέλη, αρχηγό της τοπικής οργάνωσης της ΧΑ στη Νίκαια, όπου ανήκε ο Ρουπακιάς.[44][184] Χρονικό σημείο έναρξης της εγκληματικής οργάνωσης, σύμφωνα με το εισαγγελικό πόρισμα, ήταν το 1987. Στο σύνολο οι συλληφθέντες ήταν γύρω στους 20, ενώ ο συνολικός αριθμός των στελεχών που αναζητούνταν για να συλληφθούν υπερέβαινε τους 30.[185] Τα αδικήματα για τα οποία ακόμα, τέλη 2015, διώκονται οι συλληφθέντες, είναι η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, η απόπειρα δολοφονίας αλλοδαπού στη Μεταμόρφωση Αττικής, η απόπειρα δολοφονίας Αιγύπτιου στην Ιχθυόσκαλα, καθώς και δεκάδες ξυλοδαρμοί, ξέπλυμα μαύρου χρήματος και εκβιασμοί (στελέχη της Χρυσής Αυγής φέρονταν να μετέχουν σε δίκτυο εκβιασμών μικροπωλητών και καταστηματαρχών).[εκκρεμεί παραπομπή] Μετά τις συλλήψεις αυτές, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε 18 περιστατικά ρατσιστικής βίας για το τελευταίο τρίμηνο του 2013, σε σύνολο 166 περιστατικών που καταγράφηκαν συνολικά αυτή τη χρονιά.[164]

Την 1η Νοεμβρίου 2013 δύο άτομα που επέβαιναν σε μοτοσικλέτα μεγάλου κυβισμού άνοιξαν πυρ έξω από τα γραφεία της ΧΑ στο Νέο Ηράκλειο της Αθήνας, με αποτέλεσμα τους θανάτους του 22χρονου Μανώλη Καπελώνη και του 27χρονου Γιώργου Φουντούλη, αλλά και το σοβαρό τραυματισμό του Αλέξανδρου Γέροντα, όλοι μέλη της Χρυσής Αυγής.[186][187] Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε η πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση «Μαχόμενες Λαϊκές Επαναστατικές Δυνάμεις», που σε προκήρυξή της ανέφερε ότι η επίθεση «έγινε ως αντίποινα για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα».[188][189][190]

Το σύμβολο της Εθνικής Αυγής.

Το Φεβρουάριο του 2014 ο εκπρόσωπος τύπου της Χρυσής Αυγής, Ηλίας Κασιδιάρης, ανακοίνωσε ότι είχε ιδρυθεί ένα νέο κόμμα με την επωνυμία «Εθνική Αυγή», για να λάβει μέρος στις εκλογές στην περίπτωση που η Χρυσή Αυγή τεθεί εκτός νόμου. Στον Άρειο Πάγο κατατέθηκε δήλωση με το νέο σήμα και καταστατικό σχεδόν ίδιο με εκείνο που είχε παρουσιάσει η Χρυσή Αυγή το 2012, υπογεγραμμένο από 206 ιδρυτικά μέλη της «Εθνικής Αυγής», γνωστά στελέχη της Χρυσής Αυγής.[76][191] Ο Άρειος Πάγος ενέκρινε τη συμμετοχή της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές του 2014,[192] στις οποίες η Χρυσή Αυγή αναδείχθηκε τρίτο κόμμα με 536.910 ψήφους (9,39%) και εξέλεξε τρεις ευρωβουλευτές.[193] Στις ευρωεκλογές αυτές, όπως και στις εκλογές του 2012, η ΧΑ σημείωσε υψηλότερα ποσοστά ανάμεσα στους άντρες ψηφοφόρους, τους νέους και τους ψηφοφόρους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο.[194] Αύξησε τα ποσοστά της στους περισσότερους δήμους της χώρας, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα την κεντρική και δυτική Μακεδονία, και κινητοποίησε ψηφοφόρους στις μη–αστικές περιοχές όπου είχε υψηλά ποσοστά στις εκλογές του 1977 η Εθνική Παράταξη.[194]

Μετά την εξέταση πάνω από εκατό υποθέσεων,[195] τον Αύγουστο του 2014 οι εφέτες ειδικές ανακρίτριες ολοκλήρωσαν την ανάκριση και σχημάτισαν δικογραφία εις βάρος 78 κατηγορούμενων, από τους οποίους 30 προφυλακίστηκαν. Ανάμεσα στους προφυλακισμένους ήταν 8 από τα 16 μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας της Χρυσής Αυγής.[196] Η δικογραφία στάλθηκε στον εισαγγελέα εφετών για να διατυπώσει πρόταση προς το συμβούλιο εφετών για την παραπομπή ή όχι των κατηγορούμενων σε δίκη.[197] Τον Οκτώβριο του 2014 ο εισαγγελέας Ισίδωρος Ντογιάκος κατέθεσε μία 700 σελίδων πρόταση, στην οποία η ΧΑ περιγραφόταν ως μία στρατιωτικά οργανωμένη εγκληματική οργάνωση υπό τον απόλυτο έλεγχο του Μιχαλολιάκου και με την οποία εισηγούνταν στο συμβούλιο εφετών την παραπομπή σε δίκη 18 βουλευτών της ΧΑ και άλλων 52 ατόμων, συνολικά 70 ατόμων εκ των 85 κατηγορούμενων.[198] Το Φεβρουάριο του 2015 το συμβούλιο εφετών με πλειοψηφία 2-1 υιοθέτησε τους ισχυρισμούς της εισαγγελικής πρότασης και με ένα βούλευμα 1109 σελίδων διέταξε την παραπομπή σε δίκη 69 ατόμων κατηγορούμενων με το άρθρο 187 του ποινικού κώδικα περί εγκληματικής οργάνωσης.[199][200]

Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 η Χρυσή Αυγή πήρε 388.447 ψήφους (6,28%) εκλέγοντας 17 βουλευτές.[201] Η εκλογική της ισχύς υποχώρησε στην Αττική, αλλά διευρύνθηκε σε περιοχές της κεντρικής Μακεδονίας, όπως το Κιλκίς, όπου σημείωσε το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μετά τη Λακωνία.[202] Στις εκλογές του 2014 στα ειδικά εκλογικά τμήματα αστυνομικών άνω του 50% των αστυνομικών ψήφισε Χρυσή Αυγή![203] Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015 κέρδισε 379.581 ψήφους (6,99%) εκλέγοντας 18 βουλευτές.

Η δίκη των 69 κατηγορουμένων από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων ξεκίνησε στις 20 Απριλίου του 2015.[45][46]

Αποχωρήσεις στελεχών

Στις 15 Ιουνίου του 2018, ο βουλευτής της Χρυσής Αυγής Κωνσταντίνος Μπαρμπαρούσης, μιλώντας από το βήμα της Βουλής, κάλεσε τον Ελληνικό Στρατό να συλλάβει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό και τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας για να αποτρέψει την επικείμενη συνομολόγηση της συμφωνίας των Πρεσπών για το Μακεδονικό ονοματολογικό ζήτημα. Αμέσως, αποβλήθηκε όλη η κοινοβουλευτική ομάδα της Χρυσής Αυγής και αργότερα, ο υπουργός Άμυνας Πάνος Καμμένος ζήτησε την ποινική δίωξη για εσχάτη προδοσία.[204] Λίγες ώρες μετά το συμβάν ο Νίκος Μιχαλολιάκος ανακοίνωσε την οριστική διαγραφή του βουλευτή από το κόμμα της Χρυσής Αυγής.[205] Τον Ιανουάριο του 2019 ο Μπαρμπαρούσης έγινε πάλι δεκτός στην ΚΟ της Χρυσής Αυγής.[206]

Πριν από τις ευρωεκλογές του 2019 και έπειτα από την αποτυχία της Χρυσής Αυγής να εκπροσωπηθεί στη Βουλή κατά τις βουλευτικές εκλογές του 2019, καταγράφηκε σειρά αποχωρήσεων κορυφαίων στελεχών.

Στις 23 Απριλίου 2019, ο ευρωβουλευτής Γεώργιος Επιτήδειος ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τη Χρυσή Αυγή.[207] Στις 30 Απριλίου, ο επίσης ευρωβουλευτής Λάμπρος Φουντούλης ανακοίνωσε την παραίτησή του από τη Χρυσή Αυγή.[208][209][210] Ένα χρόνο νωρίτερα, στις 21 Απριλίου 2018, ο ευρωβουλευτής Ελευθέριος Συναδινός είχε ανακοινώσει μέσω Twitter την ανεξαρτητοποίηση του από την Χρυσή Αυγή, αφήνοντας αιχμές.[211]

Λίγες μέρες μετά τις βουλευτικές εκλογές, στις 13 Ιουλίου 2019 ο Γιάννης Λαγός ανακοίνωσε την ανεξαρτητοποίηση του απο την Χρυσή Αυγή.[212] Ακολούθησαν δύο πρώην βουλευτές, ο Νικόλαος Κούζηλος[213] και ο Παναγιώτης Ηλιόπουλος.[214] Παραιτήθηκε επίσης και ο Δημήτρης Βογιατζής, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Χρυσής Αυγής.[215]

Ιδεολογία

Νεοναζισμός

Διακήρυξη Ιδεολογικών Αρχών

Το πιο συγκροτημένο ιδεολογικό κείμενο της Χρυσής Αυγής κυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1980 με τον τίτλο «Διακήρυξη Ιδεολογικών Αρχών» και είναι ένα μανιφέστο του μεταπολεμικού νεοναζισμού, με αντιχριστιανικό, αντιμαρξιστικό και αντισημιτικό χαρακτήρα. Το κείμενο καταγγέλλει αρχικά τους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και εξυμνεί τον εθνικοσοσιαλισμό, τον οποίο παρουσιάζει ως συνεχιστή της αρχαίας Ελλάδας.[216] Έπειτα, καταφέρεται ενάντια στον «Εβραίο όλων των εποχών», τον οποίο κατηγορεί ότι μολύνει φυλετικά «το λευκό Άνθρωπο» και ότι δημιούργησε το Χριστιανισμό (που ονομάζει «Ιουδαιοχριστιανισμό» και χαρακτηρίζει «μπολσεβικισμό της Αρχαιότητος») και, αργότερα, τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό.[217] Απορρίπτει τη δημοκρατία ως «σύστημα ιστορικά καταδικασμένο ... γιατί στηρίζεται στη θέληση των πολλών» και καλεί σε μια «νέα εθνικοσοσιαλιστική σταυροφορία».[218] Παρουσιάζει τους υποστηρικτές της διακήρυξης ως «αμετάκλητα φυλετιστές» και αντίθετους στη «φυλετική επιμειξία» και την ισότητα των ανθρώπων και προβάλλει το Άπαρτχαϊντ ως το «μοναδικό φυλετικό κράτος της οικουμένης σήμερα».[219] Η Διακήρυξη καταλήγει με τη διεκτραγώδηση μιας πολιτισμικής και καλλιτεχνικής παρακμής, που αποδίδει «στον Εβραίο», και αντιπαραβάλλει «λίγες προσωπικότητες» της «Λευκής φυλής», από τις οποίες ξεχωρίζει «(...) ο θεμελιωτής, ενσαρκωτής και πρωτοπόρος ήρωας του εθνικοσοσιαλισμού και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ΑΔΟΛΦΟΣ ΧΙΤΛΕΡ». Κλείνει με τις λέξεις: «ΖΗΤΩ Ο ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ!»[220]

Σύμφωνα με το Γιάννη Περδικάρη, που από το 1982 έγραφε ιδεολογικά άρθρα σε έντυπα της ΧΑ με το ψευδώνυμο Ίων Φιλίππου και παρουσιάζεται ως συνιδρυτής της οργάνωσης και συγγραφέας της Διακήρυξης, η Διακήρυξη χρονολογείται στο 1986-7.[221] Η Διακήρυξη προβαλλόταν επίσημα από το περιοδικό της Χρυσής Αυγής και ο Περδικάρης, που είχε αποχωρήσει το 1991, επανήλθε στη Χρυσή Αυγή από το 2009 ως ιδεολογικός καθοδηγητής και υπέγραφε και τα βασικά ιδεολογικά της κείμενα μέχρι τις εκλογές του 2012. Σε ανυπόγραφο κείμενο που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα της ΧΑ το 2013, μετά τη δημοσίευση της Διακήρυξης, υποστηρίζεται ότι η Διακήρυξη είναι προσωπικό κείμενο του Περδικάρη που δεν έχει σχέση με την οργάνωση.[222]

«Λαϊκός Εθνικισμός»

Συγκέντρωση Χρυσής Αυγής στην Κομοτηνή (2010).[223]

Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 έπαψαν οι αναφορές στον εθνικοσοσιαλισμό στα έντυπα της οργάνωσης και η ιδεολογία της προβάλλεται από τα μέλη της ως «εθνικισμός».[23][22] Ωστόσο, ο Μιχαλολιάκος διευκρίνιζε σε κείμενο του 2000 ότι η επιλογή του όρου «εθνικισμός» δεν «περιέχει ίχνος απολογίας» ούτε σημαίνει την απομάκρυνση των στελεχών της ΧΑ από τις έως τότε θέσεις της, αλλά οφείλεται στο ότι θεώρησαν τον όρο αυτό «πλέον δόκιμο και πολιτικά κατάλληλο»,[224] ενώ σύμφωνα με κείμενο της εφημερίδας της οργάνωσης από το 2006, η αντικατάσταση των αναφορών στον εθνικοσοσιαλισμό από «τους όρους εθνικισμός, λαϊκός εθνικισμός και κοινωνικός εθνικισμός δεν σημαίνει ότι αλλάξαμε ιδέες», αλλά οφείλεται στο ότι η χρήση των δεύτερων κρίθηκε «περισσότερο πολιτικά δόκιμη».[225] Αν και η Χρυσή Αυγή αρνείται το χαρακτηρισμό της ως εθνικοσοσιαλιστική ή ναζιστική, τα επίσημα κείμενα της ασπάζονται μία βιολογική αντίληψη του εθνικισμού, όμοια με εκείνη των Ναζί του μεσοπολέμου, ορίζοντας το λαό ως «μια ποιοτική σύνθεση ανθρώπων με την ίδια βιολογική και πνευματική κληρονομιά». Η βιολογική αυτή αντίληψη του έθνους και οι ρατσιστικές ιδέες, η πίστη, δηλαδή, στη «φυλετική ανισότητα των ανθρώπων», διαφοροποιούν την ιδεολογία της Χρυσής Αυγής από εκείνη των περισσότερων ακροδεξιών ευρωπαϊκών κομμάτων.[226]

Άλλες όψεις της ιδεολογίας της Χρυσής Αυτής όμοιες με εκείνες του ναζισμού είναι ο αντισημιτισμός, ο αντικομμουνισμός και η εναντίωση στο κοινοβουλευτικό σύστημα και την ύπαρξη πολιτικών κομμάτων.[227] Μιλώντας σε συγκέντρωση χρυσαυγιτών στη Λαμία το 2011, ο αρχηγός της ΧΑ, Νίκος Μιχαλολιάκος, ανέφερε ότι «[ο] στρατηγικός, ο απώτερος στόχος είναι να πάρουμε την εξουσία» που «σημαίνει να καταργήσουμε τη δημοκρατία».[228]

Σε επίπεδο πολιτικών προτάσεων, η Χρυσή Αυγή βρίσκεται κοντά σε άλλα ελληνικά εθνικιστικά κόμματα, όπως ο ΛαΟΣ, προωθώντας τον αλυτρωτισμό όσον αφορά τη Βόρεια Ήπειρο και ζητώντας την απέλαση από την Ελλάδα όλων των παράτυπων μεταναστών.[229] Απορρίπτει το Μνημόνιο διάσωσης της Ελλάδας και ζητά την ακύρωσή του και τη διαγραφή του δημόσιου χρέους, ασκεί κριτική στην ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ζητά την εγκατάλειψη της Ευρωζώνης και την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.[230] Η Χρυσή Αυγή αντιτίθεται με ακραίο τρόπο στη μετανάστευση (υποστηρίζοντας παράλληλα την απέλαση όλων των μεταναστών και Ρομά, τους οποίους αποκαλεί «ανθρώπινα σκουπίδια»[5]), στο Μαρξισμό ως προς τη διεθνιστική του προσέγγιση, στην παγκοσμιοποίηση και στην πολυπολιτισμικότητα, εμφανίζοντας επίσης αντισημιτικές ιδεολογικές τάσεις.[30][34][231][232] Οι βουλευτές Ηλίας Κασιδιάρης[233] και ο Μιχάλης Αρβανίτης[234] έχουν εκφράσει άρνηση του ολοκαυτώματος των Εβραίων.

Σύμφωνα με κοινωνιολόγους και αναλυτές, η Χρυσή Αυγή χρησιμοποιεί μια κλασική μορφή λαϊκισμού και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια προσπάθησε να χτίσει την εικόνα της φιλεργατικής οργάνωσης, πολιτευόμενη με όρους αίματος και φυλής ή με όρους αυστηρά έθνους ή πολιτευόμενη στη βάση του σωβινισμού, εξαιρετικά καχύποπτα απέναντι στις θεσμικές διαδικασίες.[23][37][71][20][159]

Συγκέντρωση Χρυσής Αυγής στην Κομοτηνή (2010).[223]

Εγχώρια και διεθνή Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν αναφερθεί σε θέσεις, πράξεις, και τη χρησιμοποίηση συμβόλων από μέλη της Χρυσή Αυγής, συμπεριφορές τις οποίες έχουν επισημάνει ως σχετιζόμενες με τις ιδεολογίες του ναζισμού και του φασισμού.

Ομάδες μελών της Χρυσής Αυγής έχουν παρομοιαστεί αρκετές φορές, με βάση τη δράση τους, με τα τάγματα εφόδου του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος του Χίτλερ (NSDAP).[235][236][237][238][239]

Ιστορικές αναφορές

Βιβλία όπως το Ο Αγών μου του Χίτλερ αλλά και άλλα τα οποία πραγματεύονται την ανωτερότητα της λευκής φυλής βρίσκονται σε περίοπτη θέση τα κεντρικά γραφεία της οργάνωσης στην Αθήνα [18].

Σε άρθρο με τίτλο Χίτλερ για 1.000 χρόνια που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Χρυσής Αυγής τον Μάιο του 1987 και φέρει την υπογραφή του Νίκου Μιχαλιάκου αναφέρεται: «30 Απριλίου 1945, μια λαμπερή σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας κλείνει. Ο Μεγάλος Άντρας του Εικοστού Αιώνα, ο εμψυχωτής και απόστολος της Επαναστάσεως του Αγκυλωτού Σταυρού είναι νεκρός. Χίλια εννιακόσια σαράντα πέντε, όλοι αυτοί που επίστεψαν στα μεγάλα ιδανικά της Εθνικοσοσιαλιστικής Επαναστάσεως νιώθουν παγωμένοι, νιώθουν διστακτικοί απέναντι στο μέλλον, σε ένα μέλλον χωρίς την παρουσία και την καθοδήγηση Εκείνου [...] η γοητεία του Αγκυλωτού Σταυρού, το μεγαλείο της Μαυροκόκκινης Σημαίας είναι ζωντανό, σήμερα 42 χρόνια μετά συνεχίζουμε τη Μάχη για την τελική νίκη της Ράτσας μας.» Στο ίδιο άρθρο ο Αδόλφος Χίτλερ χαρακτηρίζεται ως Μεγάλος Οραματιστής της Νέας Ευρώπης και ο Ρούντολφ Ες ως σεβάσμιος γέροντας.[23][240]

Στις 18 Αυγούστου του 1987, επομένη της αυτοκτονίας του Ρούντολφ Ες (κουμπάρου και αναπληρωτή του Χίτλερ και μέλους του υπουργικού συμβουλίου της ναζιστικής Γερμανίας, ο οποίος είχε καταδικαστεί στη Δίκη της Νυρεμβέργης σε ισόβια), η Χρυσή Αυγή μοίρασε στο κέντρο της Αθήνας προκηρύξεις με την φράση RUDOLF HESS ΑΘΑΝΑΤΟΣ.[241]

Το Μάιο του 2005 ο γενικός γραμματέας της Χρυσής Αυγής, Νίκος Μιχαλολιάκος, τίμησε μαζί με με το Εθνικοδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (NPD) στο Βερολίνο, την επέτειο της ήττας του Αδόλφου Χίτλερ.[23][5] Την περίοδο εκείνη της 60ης επετείου από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα επίσημα έντυπα της ΧΑ κυκλοφόρησαν με κείμενα που ισχυρίζονταν ότι, όπως έγραφε ο Μιχαλολιάκος, «δεν έχουν τίποτε να γιορτάσουν για το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», υμνούσαν τις στρατιωτικές δυνάμεις της ναζιστικής Γερμανίας και τους εθελοντές των Waffen-SS και υπερασπίζονταν τη στάση της ναζιστικής Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα κατά τον πόλεμο και την κατοχή.[242] Το Φεβρουάριο του 2011 αντιπροσωπεία της οργάνωσης συμμετείχε μετά από πρόσκληση του NPD σε πορεία μνήμης στη Δρέσδη για τους νεκρούς του συμμαχικού βομβαρδισμού της πόλης το 1945.[23][5] Ο Μιχαλολιάκος έχει συμμετάσχει σε εκδήλωση του Ιταλικού νεο-φασιστικού κόμματος Forza Nuova, στην οποία ήταν και ομιλητής.[5] Επίσης μέλη της Forza Nuova και του NPD έχουν συμμετάσχει ως ομιλητές σε επετειακή εκδήλωση της Χρυσής Αυγής για τα γεγονότα της κρίσης των Ιμίων.[243]

Ο εκπρόσωπος τύπου της Χρυσής Αυγής, Ηλίας Κασιδιάρης, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χρυσή Αυγή στις 20 Απριλίου του 2011 αναφέρει: «Ποιο θα ήταν το μέλλον της Ευρώπης και ολόκληρου του σύγχρονου κόσμου, αν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (που οι Δημοκρατίες, ή μάλλον οι εβραίοι - σύμφωνα με τον Στρατηγό Μεταξά - κήρυξαν στη Γερμανία) δεν σταματούσε την ανανεωτική πορεία του Εθνικοσοσιαλισμού; Είναι βέβαιο ότι θεμελιώδεις αξίες που πηγάζουν ως επί το πλείστον από την ελληνική αρχαιότητα, θα κυρίευαν πνευματικά όλα τα κράτη και θα όριζαν τις τύχες των λαών. Ο ρομαντισμός ως πνευματικό κίνημα και ο κλασικισμός θα υπερίσχυαν της παρακμιακής υποκουλτούρας που διέβρωσε τον λευκό άνθρωπο. Ο ακραίος υλισμός θα είχε προ πολλού τεθεί στο περιθώριο, δίνοντας τη θέση του στην εξύψωση του πνεύματος.» Στο ίδιο άρθρο χαρακτηρίζει τον Αδόλφο Χίτλερ ως μέγα κοινωνικό αναμορφωτή και στρατηγική ιδιοφυΐα.[244]

Σε έρευνα που πραγματοποίησε η αστυνομία σε σπίτι του υπαρχηγού της Χρυσής Αυγής Χρήστου Παππά στις 30 Σεπτεμβρίου του 2013 εντοπίστηκαν δύο γερμανικά κράνη, ένα με το σήμα των Ες-Ες και ένα με τη σβάστικα, σημαίες μικρού και μεγάλου μεγέθους με τον αγκυλωτό σταυρό, κάδρο με τη φωτογραφία του Αδόλφου Χίτλερ με την επιγραφή "Χρυσή Αυγή" πάνω από τη φωτογραφία, πινακίδα με την επιγραφή "Adolf Hitler Strasse" (Οδός Αδόλφου Χίτλερ), και μία φωτογραφία στην οποία απεικονίζεται ο Μπενίτο Μουσολίνι να χαιρετά φασιστικά.[245][246]

Μέλη της ΕΟΝ χαιρετούν φασιστικά το Μεταξά (1938).

Σε κείμενο του 1986 στο περιοδικό της οργάνωσης ασκούνταν κριτική στο δικτάτορα Μεταξά, ο οποίος, σύμφωνα με το κείμενο, αν και «σαφώς γοητευμένος από τα εθνικοσοσιαλιστικά και τα φασιστικά πρότυπα», ήταν «ένας δοτός πρωθυπουργός, χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα στην εξουσία, όργανο του πράκτορα των Άγγλων Γεωργίου και των μεγαλοαστικών συμφερόντων που αυτός εκπροσωπούσε», ενώ «το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν έγινε ποτέ ένα λαϊκό εθνικοσοσιαλιστικό ή έστω φασιστικό καθεστώς», αλλά έμεινε «έρμαιο της πλουτοκρατικής και ολιγαρχικής ακροδεξιάς και της αγγλόδουλης πολιτικής της» διώκοντας «κάθε αληθινό εθνικοσοσιαλιστή». Ωστόσο, σε κατοπινά κείμενά της η ΧΑ εμφανίζεται[247] να υπεραμύνεται την ιστορική αποκατάσταση του δικτάτορα[20][159][248] και να ζητά την «απόδοση ιστορικής δικαιοσύνης».[249] Ο Μεταξάς εξυμνείται και τσιτάρεται μαζί με άλλους, μεταξύ των οποίων ο Χίτλερ, σε ιδεολογικό μανιφέστο της οργάνωσης του 2010[250] και κείμενα του 2012 και 2013 αναφέρονται στο Μεταξά και σε άλλους φασίστες, όπως τον Πρίμο ντε Ριβέρα και το Φράνκο.[251] Καθώς η ΧΑ προσπαθεί να αποσυνδεθεί από το γερμανικό ναζισμό, που δε χαίρει εκτίμησης στην Ελλάδα εξαιτίας της εμπειρίας της κατοχής, παρουσιάζει τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου ως το ιδεώδες καθεστώς για την Ελλάδα και δίνει έμφαση στην οικονομική, κοινωνική και εργασιακή πολιτική του Μεταξά και την απόρριψη του Ιταλικού τελεσιγράφου το 1940.[252]

Επίσης υπερασπίζεται την δράση των ταγμάτων ασφαλείας (τα οποία συγκροτήθηκαν από τον γερμανικό στρατό κατοχής και την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη) εναντίον των δυνάμεων του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού κατά την περίοδο της Κατοχής και αποδίδει τιμές στα ένοπλα θύματα της μάχης και της σφαγής του Μελιγαλά.[253]

Σύμβολα

Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις στις οποίες μέλη της Χρυσής Αυγής, συμπεριλαμβανομένου και του αρχηγού της Νίκου Μιχαλολιάκου, απηύθυναν χαιρετισμό όμοιο με αυτόν που απηύθυναν οι ναζί και οι φασίστες.[238][240][254][255][256][257] Η θέση της Χρυσής Αυγής είναι πως ο χαιρετισμός αυτός είναι αρχαιοελληνικής προέλευσης, άποψη η οποία δεν είναι κοινώς αποδεκτή, καθώς και ότι αποτελεί αναφορά στον χαιρετισμό που υιοθετήθηκε από το καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά.[258]

Τα μέλη της Χρυσής Αυγής ενίοτε τιμούν τον αρχηγό της με ναζιστικό χαιρετισμό.[23][6]

Συγκέντρωση υποστηρικτών της ΧΑ με σημαίες με το μαίανδρο (2015).

Το σύμβολο της Χρυσής Αυγής, ένας μαύρος μαίανδρος με λευκό περίγραμμα σε κόκκινο φόντο, μοιάζει με τη σβάστικα.[18][238][259][260] Σε ιστολόγιο ιδεολογικού περιεχομένου που διατηρούσε η ΧΑ, η πρόσβαση στο οποίο μπλοκαρίστηκε το Φεβρουάριο του 2014, αναφερόταν η σβάστικα ως «αιώνιο σύμβολο», ο μαίανδρος ως σύμβολο της ΧΑ και ότι τέλεια μορφή του μαιάνδρου είναι ο «διπλός μαίανδρος, δηλαδή η σβάστικα».[261]

Σε φωτογραφίες που λήφθηκαν στο πρώτο Συνέδριο της Χρυσής Αυγής τον Φεβρουάριο του 1990, απεικονίζεται η αίθουσα του συνεδρίου διακοσμημένη με τη σβάστικα και με το αγκίστρι του λύκου (Wolfsangel) που απετέλεσε σύμβολο της παραστρατιωτικής οργάνωσης Werwolf, που δημιούργησε το 1944 ο αρχηγός των Ες-Ες, Χάινριχ Χίμλερ.[262]

Το κεντρικό σύνθημα του κόμματος Αίμα, Τιμή, Χρυσή Αυγή προέρχεται από την Χιτλερική Νεολαία.[263] Σε συναυλία του 2005 που διοργανώθηκε από τη ΧΑ και στην οποία έλαβαν μέρος μέλη της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής, οι παρευρισκόμενοι φωνάζουν συνθήματα όπως το «Sieg Heil» (Ζιγκ Χάιλ), «Juden Raus» (Έξω οι Εβραίοι) και Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή και χαιρετούν ναζιστικά, κρατώντας σημαίες των Ες-Ες και της Βέρμαχτ.[100][264]

Στην ορκωμοσία των βουλευτών στις 17 Μαΐου 2012 η βουλευτής της Χρυσής Αυγής Ελένη Ζαρούλια παρευρέθηκε φορώντας δαχτυλίδι που έφερε τον Σιδηρούν Σταυρό, σύμβολο που είχε χρησιμοποιηθεί από τους Ναζί, και στη μεταπολεμική εποχή έχει συνδεθεί με τον Ναζισμό.[265] Σε φωτογραφία που λήφθηκε κατά την πανελλήνια ημέρα αιμοδοσίας της Χρυσής Αυγής, στις 14 Σεπτεμβρίου 2012, ο βουλευτής του κόμματος Παναγιώτης Ηλιόπουλος φέρει τατουάζ με την φράση Sieg Heil (Ζιγκ Χάιλ) που παραπέμπει σε ναζιστικό χαιρετισμό.[266][267][268]

Διεθνείς σχέσεις

Λίγο μετά την αποφυλάκιση του Μιχαλολιάκου το Νοέμβριο του 1980 και την έκδοση του πρώτου τεύχους του περιοδικού «Χρυσή Αυγή» τον επόμενο μήνα, η Χρυσή Αυγή ήλθε σε επαφή με το ισπανικό κόμμα Cedade και τους Ευρωπαίους ομοϊδεάτες της στη νεοναζιστική-εθνικιστική πανευρωπαϊκή συμμαχία «Νέα Ευρωπαϊκή Τάξη», που είχε ιδρυθεί το 1951. Το 1981 έλαβε μέρος στη 15η συνδιάσκεψή της στη Βαρκελώνη,[269] όπου επικαιροποιήθηκε μία «Διακήρυξη της Βαρκελώνης», που είχε συνταχθεί προ διετίας. Η διακήρυξη ήταν ένα ρατσιστικό κείμενο που καλούσε μεταξύ άλλων στη χρήση ευγονικής για τη δημιουργία μιας «Ευρώπης των λευκών λαών». Η ΧΑ εξέδωσε τη διακήρυξη σε έντυπο στο εξώφυλλο του οποίου εμφανιζόταν ένας αξιωματικός των SS, εξηγώντας στον πρόλογο ότι πρόκειται για διασαφήνιση της θέσης της για «έναν διακρατικό εθνικοσοσιαλισμό όλων των λευκών».[270]

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η ΧΑ ήλθε σε επαφή με το Βέλγο πρώην στρατηγό των Waffen-SS Λεόν Ντεγκρέλ που ζούσε στην Ισπανία. Εκεί τον επισκέφθηκαν δύο στελέχη της, ο Χρήστος Παππάς και ο Π. Ζουμπούλης, και του πήραν συνέντευξη που δημοσιευόταν στο περιοδικό της ΧΑ και σε έναν τιμητικό τόμο με τον τίτλο «Χίλια Χρόνια Χίτλερ».[271] Τη δεκαετία του 1990 ο Μιχαλολιάκος γνώρισε το Ζαν-Μαρί Λε Πεν, ενώ η ΧΑ διατηρούσε σχέσεις με το ρατσιστικό «Κίνημα Αντίστασης των Αφρικάνερ» της Νότιας Αφρικής, που προσπαούσε να αποτρέψει με βία την κατάρρευση του απαρτχάιντ. Το 1996 η ΧΑ ήταν η ελληνική οργάνωση που προσκλήθηκε από το Ρώσο ακροδεξιό Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι να συμμετάσχει στην «Πατριωτική Διεθνή» (Patrintern), ένα συνασπισμό ευρωπαϊκών οργανώσεων της άκρας δεξιάς. Η αντιπροσωπεία της ΧΑ αποτελούνταν από το Μιχαλολιάκο, τον τότε υπαρχηγό Γιαννόπουλο και τον Ανδρουτσόπουλο.[272]

Η Χρυσή Αυγή μαζί με την Πατριωτική Συμμαχία ήταν μέλη του «Ευρωπαϊκού Εθνικού Μετώπου», μιας ευρωπαϊκής συμμαχίας νεοφασιστικών και ακροδεξιών κομμάτων που δημιουργήθηκε το 2004 για το συντονισμό τους πριν τις ευρωεκλογές του ίδιου χρόνου.[273] Μέλη του ιταλικού νεοφασιστικού κόμματος Forza Nuova είχαν συμμετάσχει σε εκδηλώσεις της ΧΑ το Σεπτέμβριο του 2005.[24]

Η Χρυσή Αυγή διατηρούσε κατά το παρελθόν επαφές με την αμερικάνικη οργάνωση Εθνική Συμμαχία.[274][275]

Τη δεκαετία του 2000 η ΧΑ διατηρούσε σχέσεις με το γερμανικό νεοναζιστικό κόμμα NPD, συμμετέχοντας π.χ. το 2005 σε εκδήλωσή του για την ήττα του Χίτλερ. Οι ανοιχτές σχέσεις τους διακόπηκαν το 2010 μετά από διαμαρτυρία του NPD εναντίον της γερμανικής χρηματοδότησης των ελληνικών οικονομικών προγραμμάτων.[276] Οι σχέσεις Χρυσής Αυγής και NPD αποκαταστάθηκαν αργότερα. Τον Ιούνιο του 2007 μέλη της ΧΑ συμμετείχαν στην πρώτη πανευρωπαϊκή εθνικιστική κινητοποίηση εναντίον της συνόδου των οκτώ ισχυρότερων οικονομικά κρατών (Σύνοδος G8) στο Βερολίνο, στο πλευρό του γερμανικού νεοναζιστικού NPD κι άλλων φασιστικών, εθνικιστικών οργανώσεων.[277]

Η Χρυσή Αυγή δεν έχει σχέσεις με διάφορα ευρωπαϊκά κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς. Υπάρχουν ωστόσο εξαιρέσεις όπως το βρετανικό BNP ή η ιταλική Λίγκα του Βορρά. Η Μαρίν Λε Πεν του γαλλικού Εθνικού Μετώπου απέκλεισε τη συνεργασία μαζί της.[278] Παρά την ύπαρξη κοινών σημείων με δυτικοευρωπαϊκά κόμματα της ριζοσπαστικής δεξιάς, όπως η αντίθεση στη μετανάστευση, ο προσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής προς τη Ρωσία, και το αντισυστημικό προφίλ, η ΧΑ έχει ιδεολογία πολύ πιο ακραία,[279] οργανωτική δομή πολύ πιο αρχηγική[280] και συνδέεται με τη χρήση βίας.[281] Από το Νοέμβριο του 2012 η ΧΑ διατηρούσε σχέσεις τη γερμανική νεοναζιστική οργάνωση Freies Netz Süd, μέλη της οποίας επισκέφτηκαν την ελληνική βουλή τον Φεβρουάριο του 2013, μετά από πρόσκληση της Χρυσής Αυγής.[282] Από το 2014 ως και το 2016 μέλη του «Τρίτου Δρόμου» (Der Dritte Weg), διάδοχης οργάνωσης του Freies Netz Süd, επισκέφτηκαν την Αθήνα, όπου συμμετείχαν σε εκδήλωση της ΧΑ για τα Ίμια και τίμησαν τους νεκρούς Γερμανούς στρατιώτες της κατοχής στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο του Διονύσου.[283][284] Συγγενές κόμμα της ΧΑ είναι το Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο της Κύπρου.[285] Όπως πολλά ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα και οργανώσεις από την Ευρώπη και αλλού,[286][287] έτσι και το νεο-ναζιστικό κόμμα Σβομπόντα και ο Δεξιός τομέας της Ουκρανίας, μετά τις δολοφονίες των μελών της Χρυσής Αυγής Καπελώνη και Φουντούλη, πραγματοποίησαν συγκέντρωση έξω από την ελληνική πρεσβεία στο Κίεβο.[288][289][290] Η Χρυσή Αυγή πάντως, σε ό,τι αφορά την ουκρανική εξέγερση εναντίον της κυβερνήσεως Γιαννουκόβιτσ ήταν εναντίον αυτής, όπως και των συγκεκριμένων δυνάμεων που συμμετείχαν σε αυτήν[291], όπως ακριβώς και στην ουκρανική και κριμαϊκή κρίση.[292]

Η Χρυσή Αυγή συμμετείχε αρχικά στο ακροδεξιό ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα Συμμαχία για την Ειρήνη και την Ελευθερία, αλλά όχι πλέον[293][294] Τα κοινά γραφεία τους έχουν κλείσει. Διατηρεί επίσης επαφές με τον Γάλλο ακροδεξιό ευρωβουλευτή Ζαν Μαρί Λεπέν.[295]

Σχέσεις με θεσμούς

Αστυνομία

Υπολογίζεται ότι μόλις το 1-2% των περιπτώσεων επιθέσεων της Χρυσής Αυγής ή άλλων ακροδεξιών ομάδων εκδικάζονται. Η αδυναμία αυτή της πολιτείας οφείλεται στην αδράνεια των αστυνομικών αρχών για τον εντοπισμό των δραστών των επιθέσεων αυτών και το φόβο των παθόντων και των μαρτύρων από τη δράση της οργάνωσης.[296]

Σύμφωνα με δημοσιογράφους και μαρτυρίες (μάλιστα και από πρώην στελέχη της) η Χρυσής Αυγή χρησιμοποιείται από τον κρατικό μηχανισμό για το χτύπημα συγκεντρώσεων Ελλήνων και αλλοδαπών εργαζομένων, όπως και άλλων πολιτών. Επίσης υπάρχουν μαρτυρίες για ευνοϊκή μεταχείριση από αρκετά ΜΜΕ (π.χ. δικαιολόγηση των περιπολιών μελών της οργάνωσης σε υποβαθμισμένες συνοικίες της Αθήνας παρόλο που υπάρχουν καταγγελίες για βιαιοπραγίες εναντίον Ελλήνων και μεταναστών, ή κλήση μελών της χ.α. για συνεντεύξεις σε ΜΜΕ μετά από χρησιμοποίηση απειλών και εκφοβισμών εκ μέρους της Χρυσής Αυγής).[29][297][298][299]

Υπάρχουν επίσης αναφορές για ειδική μεταχείριση της Χρυσής Αυγής από την ελληνική αστυνομία πως λειτουργούν βοηθητικά και συμπληρωματικά κατά την διάρκεια συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων.[300][301][302] Σύμφωνα με έκθεση της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών που που δημοσιεύτηκε στις 17 Απριλίου 2004 «τα περισσότερα μέλη της Χρυσής Αυγής οπλοφορούν παράνομα, προμηθευμένοι με όπλα από ορισμένους βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας που παρουσιάζονται ως συνοδοί τους» αλλά και ότι «η Χρυσή Αυγή διατηρεί ακόμη και σήμερα πολύ καλές σχέσεις και επαφές με εν ενεργεία και απόστρατους αξιωματικούς και μόνιμους υπαξιωματικούς του ελληνικού στρατού».[303][304] Ένας αστυνομικός που το 1999 καταδικάστηκε επειδή το 1995 είχε επιτεθεί φορώντας πολιτικά σε μία διαδηλώτρια που συμμετείχε σε μία αντιφασιστική συγκέντρωση εναντίον της ΧΑ και είναι αρθρογράφος με το ψευδώνυμο «Αντίοχος» στην εφημερίδα και σε ιστοσελίδα της ΧΑ, έγινε το 2006 διοικητής του αστυνομικού τμήματος Μεσσήνης και, όταν η ΧΑ εισήλθε στο κοινοβούλιο, μέλος της φρουράς του Μιχαλολιάκου κ.ά. βουλευτών της ΧΑ.[305]

Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης της Χρυσής Αυγής για τα Ίμια που πραγματοποιήθηκε το 2008, διοργανώθηκε αντιδιαδήλωση από μέλη αντιρατσιστικών οργανώσεων. Στα σοβαρά επεισόδια που ακολούθησαν, τα μέλη της Χρυσής Αυγής, κατά την διάρκεια των συμπλοκών και σύμφωνα με τις μαρτυρίες πολιτών, μαχαίρωσαν δυο διαδηλωτές και χτύπησαν στο κεφάλι άλλοι δύο. Υπήρχαν καταγγελίες εκ μέρους πολιτών ότι οι Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης (ΜΑΤ) άφηναν να ενεργούν ανενόχλητα οπλισμένοι ακροδεξιοί, οι οποίοι φαίνονταν να διέρχονται δια μέσου των ΜΑΤ και πριν εφορμήσουν στους αντιρατσιστές και έπειτα, κατά την οπισθοχώρησή τους.[306]

Σύμφωνα με την ανάλυση αποτελεσμάτων από εκλογικά τμήματα της Αθήνας στα οποία ψηφίζει σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας, περίπου οι μισοί αστυνομικοί της Αθήνας στις εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου 2012 ψήφισαν υπέρ της Χρυσής Αυγής.[307][308]

Λίγες μέρες μετά τη δολοφονία Φύσσα ανακοινώθηκε η παραίτηση για προσωπικούς λόγους δύο ανώτατων αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας.[309] Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Νίκος Δένδιας έδωσε εντολή για την πραγματοποίηση έρευνας από τη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ. για εμπλοκή αστυνομικών με τη δράση της Χρυσής Αυγής. Για να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα της έρευνας αντικαταστάθηκαν 8 αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ.[310] Πραγματοποιήθηκαν έλεγχοι σε 319 αστυνομικούς, 2 λιμενικούς και 12 ιδιώτες, από τους οποίους συνελήφθησαν 15 αστυνομικοί, ένας λιμενικός και 6 ιδιώτες. Σύμφωνα με το πόρισμα της έρευνας, που ανακοινώθηκε τον Οκτώβριο του 2013, μόνο 10 αστυνομικοί από τους συλληφθέντες είχαν άμεση ή έμμεση διασύνδεση με εγκληματικές δράσεις της Χρυσής Αυγής. Η πρωτοβουλία δικηγόρων για την πολιτική αγωγή του αντιφασιστικού κινήματος χαρακτήρισε το πόρισμα «σκανδαλωδώς ψευδές» ισχυριζόμενη ότι «μόνο από τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν την περίοδο μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ο αριθμός των αστυνομικών που προκύπτει ότι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα, με πράξεις ή με παραλείψεις, με τη Χρυσή Αυγή υπερβαίνει κατά πολύ τους 10».[311]

Εκκλησία

Καθώς κατά την ορθόδοξη παράδοση οι κατά τόπους επίσκοποι είναι υπεύθυνοι για την επισκοπή τους και η Ιερά Σύνοδος δεν έχει λάβει επίσημα θέση απέναντι στην οργάνωση, μητροπολίτες της Εκκλησίας της Ελλάδος τοποθετήθηκαν σχετικά με δική τους πρωτοβουλία. Κάποιοι εκφράστηκαν θετικά απέναντί της, οι περισσότεροι, όμως, αρνητικά, ισχυριζόμενοι ότι η παγανιστική και ρατσιστική ιδεολογία της είναι ασύμβατη με τη χριστιανική πίστη.[312] Ανάμεσά τους και ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ Μεντζελόπουλος ο οποίος, ενώ είχε παλαιότερα υποβάλει μήνυση κατά των συντελεστών και ηθοποιών της θεατρικής παράστασης «Corpus Christi» μαζί με βουλευτές της Χρυσής Αυγής,[313][314] τον Απρίλιο του 2013 την κατηγόρησε ότι «εμφορείται από τις ιδεοληψίες σατανιστών αποκρυφιστών» και «αγωνίζεται για την επιβολή του νεοπαγανισμού της Νέας Εποχής».[315][316][317][318][319]

Ωστόσο άλλοι μητροπολίτες εκφράστηκαν κατά καιρούς με πολύ θερμά λόγια υπέρ της Χρυσής Αυγής. Ο χρυσοπηγίτης μητροπολίτης Αμβρόσιος δήλωσε ότι «η Χ.Α. μπορεί να αναδειχθεί σε γλυκιά ελπίδα» για την Ελλάδα.[320] Μητροπολίτες που βοήθησαν την Χρυσή Αυγή, σύμφωνα με δηλώσεις του Μιχαλολιάκου είναι ο χρυσοπηγίτης Σπάρτης Ευστάθιος, ο επίσης χρυσοπηγίτης πρώην Πειραιώς Καλλίνικος, ο νυν Πειραιώς Σεραφείμ, ο μητροπολίτης Κονίτσης Ανδρέας και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β'.[321]

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Η Χρυσή Αυγή για πολλά χρόνια είχε μεγάλη προβολή (σε σχέση με το πολιτικό μέγεθός της) από μερίδα των ΜΜΕ. Ο Γιάννης Πρετεντέρης το 1995 έκανε εκπομπή με θέμα τα 50 χρόνια από τη λήξη του Β′ Παγκόσμιου Πολέμου και είχε καλεσμένο τον Μιχαλολιάκο και τον Κώστα Πλεύρη. Στο ακροατήριο της εκπομπής, άγνωστοι τότε, εμφανίστηκαν ο Περίανδρος Ανδρουτσόπουλος και ο Χρήστος Παππάς. Στην εκπομπή βρισκόταν και ο τότε υπουργός Θεόδωρος Πάγκαλος, ο οποίος αποχώρησε όταν λέχθηκε από τον Πλεύρη ότι κάνει μόνο για σαπούνι.[322]

Στις εκλογές του 2012 η εφημερίδα "Πρώτο Θέμα" παρουσίασε στημένο ρεπορτάζ με ηλικιωμένη γυναίκα η οποία για λόγους ασφαλείας κάνει ανάληψη χρημάτων ΑΤΜ με συνοδεία χρυσαυγιτών. Η συγκεκριμένη γυναίκα αποδείχθηκε ότι είναι η μητέρα τοπικού στελέχους της οργάνωσης στον Άγιο Παντελεήμονα, του Αλέξανδρου Πλωμαρίτη.[322]

Ωστόσο η Χρυσή Αυγή, όπως και άλλα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης, έχει αντιταχθεί στον δημοσιογραφικό κόσμο. Το ίδιο το κόμμα έχει κάνει λόγο σε μίσος κατά του τύπου. Το κόμμα έχει σημαντικό ιστορικό επιθέσεων μελών σε δημοσιογράφους. Στις 4 Νοεμβρίου 2012, μέλη του κόμματος ξυλοκόπησαν τον ρεπόρτερ του ΣΚΑΙ Μιχάλη Τέζαρη.[323] Στις 20 Δεκεμβρίου 2013, ο δημοσιογράφος του Σταρ Παναγιώτης Μπούσιος προπηλακίστηκε από μέλη της Χρυσής Αυγής.[324] Στις 4 Ιουλίου 2014, μέλη επίσης επιτέθηκαν σε δυο φωτορεπόρτερ μπροστά από το δικαστήριο, πριν την έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής.[325]

Σύμφωνα με τον Πρίνο Ιωάννη, η Χρυσή Αυγή ευνοήθηκε αρκετά από τα ΜΜΕ της Ελλάδας, καθώς η ρητορική και αφήγηση τους για την κρίση της Ελλάδας το 2008, ευθυγραμμίστηκε με την αντίστοιχη της Χρυσής Αυγής. Τα ΜΜΕ της Ελλάδας, τα οποία ήταν ιδιοκτησία ορισμένων ολιγαρχών, αναπαρήγαγαν ότι για την οικονομική κρίση έφταιγε το υπερμεγέθες και διεφθαρμένο δημόσιο ενώ παράλληλα έριχναν μερίδιο της ευθύνες σε διάφορες κοινωνικές ομάδες οι οποίες εξαρτούντω από την κοινωνική πρόνοια. Η ρητορική της Χρυσής Αυγής αποσύνδεσε τον μέσο Έλληνα από μέλη των φτωχών και μη προνομοιούχων στρωμάτων μέσω της επίκλησης του συναισθήματος, του πατριωτισμού και της θρησκείας, ενώ ταυτόχρονα χαρακτήριζε ως τους νέους απόκληρους τους μετανάστες. Η τακτική αυτή υπήρξε καταλύτης στην άνοδο της Χρυσής Αυγής[326]

Οργάνωση

Καταστατικό και η Αρχή του Αρχηγού

Η Χρυσή Αυγή είναι μια προσωποπαγής οργάνωση της άκρας δεξιάς η πορεία της οποίας, όπως και εκείνη των νεοναζιστών στην Ελλάδα, ταυτίζεται με εκείνη του γενικού γραμματέα της οργάνωσης, Νίκου Μιχαλολιάκου.[20][5] Ο Μιχαλολιάκος, βρίσκεται στη θέση αυτή από την ίδρυση του κόμματος. Σύμφωνα με το επίσημο καταστατικό του κόμματος,[327] που κατατέθηκε στον Άρειο Πάγο τον Αύγουστο του 2012,[328] το υψηλότερα ιστάμενο όργανο είναι το τριετές συνέδριο, που αποτελείται από 300 μέλη τα οποία εκλέγουν το γενικό γραμματέα και τα μέλη της κεντρικής επιτροπής. Ο γενικός γραμματέας είναι το υψηλότερο όργανο μεταξύ συνεδρίων, οι αποφάσεις του είναι δεσμευτικές για όλα τα μέλη και η τριετής θητεία του ανανεώνεται αυτόματα εκτός αν μια πλειοψηφία των συνέδρων ζητήσει να γίνουν εκλογές. Σύμφωνα με το καταστατικό, ο γενικός γραμματέας ορίζει τα μέλη του πολιτικού συμβουλίου της ΧΑ και τους υποψήφιους στις εκλογές. Αποτέλεσμα της οργανωτικής αυτής δομής είναι να διαχωρίζεται από όλα τα υπόλοιπα μέλη του κόμματος ο γενικός γραμματέας, που αποκαλείται από όλους ανεξαιρέτως «αρχηγός».[327] Η ΧΑ διακηρύσσει ότι είναι οργανωμένη με βάση στρατιωτικά πρότυπα και στελέχη της ισχυρίζονται ότι υπερασπίζονται την «αρχή του αρχηγού», που θεωρούν πλεονέκτημα του κόμματος, αν και δεν αναφέρεται στο επίσημο καταστατικό του.[329]

Στην πράξη, ο Μιχαλολιάκος διαθέτει πολύ μεγαλύτερη εξουσία από αυτή που του αναγνωρίζεται με το επίσημο καταστατικό[194] και η εσωτερική δομή της ΧΑ μοιάζει να συμμορφώνεται περισσότερο με τις αρχές που καταγράφονται σε ένα παλαιότερο καταστατικό,[328] την ύπαρξη του οποίου η οργάνωση αρνείται. Το καταστατικό αυτό, σύμφωνα με ρεπορτάζ ελληνικών εφημερίδων, συντάχθηκε για εσωτερική χρήση της οργάνωσης το 1987 και είναι σφραγισμένο με το Wolfsangel.[61] Διαχωρίζει τη Χρυσή Αυγή ως ιδεολογική οργάνωση από το Λαϊκό Σύνδεσμο, που αποτελεί την πολιτική έκφρασή της. Όπως προκύπτει από το καταστατικό, η οργάνωση χαρακτηρίζεται από πολύπλοκη δομή και τη διάκριση της "οργανωτικής" ιεραρχίας των μελών από τη "διοικητική" ιεραρχία, που έχει στρατιωτική δομή με 6 βαθμίδες και επιτάσσει την απόλυτη πειθαρχία των κατώτερων στους ανώτερους. Ακολουθώντας τη χιτλερική "Αρχή του Αρχηγού" (Führerprinzip), ο «εθνικοσοσιαλιστής Αρχηγός» αναγνωρίζεται ως «Ανώτατος Ηγέτης της Χρυσής Αυγής» με την «απόλυτη ευθύνη των τελικών αποφάσεων», ο «κατ’ εξοχήν Λαϊκός-Ηγέτης» που «είναι ο ίδιος ο Λαός, που έχει συνειδητοποιήσει το ιστορικό του πεπρωμένο» και το πρόσωπό του χαρακτηρίζεται «απαραβίαστο».[62][63]

Σε μια ομιλία στα γραφεία της ΤΟ Νίκαιας το καλοκαίρι του 2012 ο πυρηνάρχης Γιώργος Πατέλης ενημέρωσε τους συγκεντρωμένους χρυσαυγίτες ότι μόνο εάν λάβει την έγκριση του βουλευτή και περιφερειάρχη Πειραιά Γιάννη Λαγού και της ηγεσίας θα στείλει γραπτά μηνύματα για τη συγκρότηση μιας ομάδας χρυσαυγιτών που θα πάει να «καθαρίσει» το πανηγύρι στην Παναγίτσα της Νίκαιας λέγοντας ότι «Δε θα μείνει τίποτα όρθιο. Τίποτα! Ό,τι κινείται, σφάζεται».[330][331][332] Ο Πατέλης έστελνε μηνύματα στα μέλη της οργάνωσης με τη σημείωση ότι πρόκειται για «εντολή Λαγού».[171] Σε τηλεφωνική συνομιλία του μετά τη δολοφονία Φύσσα στέλεχος της ΧΑ στον Πειραιά περιέγραφε την ιεραρχία της οργάνωσης λέγοντας ότι «για να κάνεις κάτι παίρνεις πρώτα τον Γιάννη [Λαγό], ο Γιάννης το λέει στον Μεγάλο [Μιχαλολιάκο] και αν δώσει το ok ο Μεγάλος πας».[333]

Διαδικτυακή παρουσία

Τα τελευταία χρόνια η Χρυσή Αυγή έχει χρησιμοποιήσει τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media), όπως ομάδες στο Facebook, κανάλια του YouTube, κ.ά, για να διαδώσει αδιαμεσολάβητα τις ιδέες της, διακινώντας μισαλλόδοξο λόγο, προτροπές σε βία και την εκδοχή της για την ιστορία και την πολιτική, που εκθειάζει ελληνικά δικτατορικά καθεστώτα και, συγκαλυμμένα, τον Χίτλερ.[334] Η ΧΑ έχει ζητήσει από πολλά νέα μέλη της να είναι ενεργά στο διαδίκτυο.[335]

Ως επίσημη ιστοσελίδα η ΧΑ χρησιμοποιούσε ένα ιστολόγιο που διατηρούσε στην πλατφόρμα ιστολογίων WordPress, στη σελίδα xryshaygh.wordpress.com. Τον Απρίλιο του 2012 αναρτήθηκε στο ιστολόγιο ένα κείμενο που αναφερόταν σε δημοσιογράφο της Καθημερινής που είχε αρθρογραφήσει εναντίον της Χρυσής Αυγής, περιέχοντας απειλές κατά της ζωής της.[336] Στις 10 Μαΐου, η Wordpress διέκοψε την πρόσβαση στο ιστολόγιο για παραβίαση των όρων χρήσης των ιστοσελίδων της εταιρίας, ενώ η Χρυσή Αυγή δήλωσε ότι το μόνο που παραβιάστηκε ήταν κάποια μεγάλα συμφέροντα και όχι οι κανόνες λειτουργίας και λίγο αργότερα άνοιξε νέα ιστοσελίδα.[337][338]

Το Νοέμβριο του 2012, μετά από διαμαρτυρίες Ελλήνων χρηστών, το Facebook διέγραψε τα προφίλ της Χρυσής Αυγής, των βουλευτών της και μελών της που το χρησιμοποιούσαν για ρατσιστική προπαγάνδα, επειδή παραβίαζαν τους όρους χρήσης του.[339]

Μετά την ποινική δίωξη της ηγεσίας της ΧΑ το φθινόπωρο του 2013 γίνεται προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το διαδίκτυο για την απευθείας μετάδοση πληροφοριών για τη ΧΑ. Η ιστοσελίδα της ΧΑ χρησιμεύει ως ειδησεογραφική πύλη που καλύπτει ακόμη και μικρής κλίμακας κεντρικές δράσεις και δραστηριότητες των τοπικών οργανώσεων της ΧΑ, ενώ έχει ξεκινήσει και η προβολή μιας διαδικτυακής τηλεοπτικής εκπομπής.[335]

Εφημερίδες

Η εβδομαδιαία εφημερίδα «Χρυσή Αυγή» είναι το όργανο του κόμματος για προπαγάνδα. Χρησιμοποιεί ανεπίσημη γλώσσα, συχνά ειρωνική και προσβλητική, με στόχο να γίνει θελκτική και σε άτομα πέραν του στενού κομματικού κύκλου και να προσεγγίσει το ευρύτερο κοινό.[340] Η Χρυσή Αυγή εκδίδει και την επίσης εβδομαδιαία εφημερίδα «Εμπρός».

Ετήσιες εκδηλώσεις

Από το 1997 κάθε χρόνο μέλη της Χρυσής Αυγής καταθέτουν στεφάνι στη μνήμη των τριών αξιωματικών του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού που σκοτώθηκαν κατά τη συντριβή του ελικοπτέρου στα Ίμια.[341] Η Χρυσή Αυγή συμμετέχει επίσης κάθε χρόνο στις εκδηλώσεις που διοργανώνεται κάθε χρόνο στο όρος Βίτσι για το τέλος του Εμφυλίου πολέμου την 29η Αυγούστου 1949, που απέφερε την επικράτηση των κυβερνητικών δυνάμεων της Ελλάδας και ακολούθως την ήττα του, προσκείμενου στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, Δημοκρατικού Στρατού (ΔΣΕ).[εκκρεμεί παραπομπή] Συμμετέχει επίσης στους εορτασμούς της Ημέρας Μακεδονικού Αγώνα που διοργανώνεται στο χωριό Μελάς της Καστοριάς.[342] Διοργανώνει κάθε χρόνο μονομερείς εκδηλώσεις μνήμης για την Μάχη των Θερμοπυλών[341] και την Μάχη των Δερβανακίων.[343] Κάθε χρόνο μέλη της οργάνωσης συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή συνάντηση εθνικιστικών οργανώσεων στην επέτειο της πτώσης του Γ' Ράιχ στο Βερολίνο και στην μνήμη των θυμάτων των συμμαχικών βομβαρδισμών στην Δρέσδη.[5]

Αποτελέσματα εκλογών

Βουλή των Ελλήνων

Έτος Αρχηγός κόμματος Αριθμός ψήφων Ποσοστό ψήφων Έδρες Θέση
1996 Νίκος Μιχαλολιάκος 4.487 0,07%
0 / 300
 14ο κόμμα
Εκτός Βουλής
2009 Νίκος Μιχαλολιάκος 19.624 0,29%
0 / 300
 10ο κόμμα
Εκτός Βουλής
2012 Ι Νίκος Μιχαλολιάκος 440.894 6,97%
21 / 300
 6ο κόμμα
2012 ΙΙ Νίκος Μιχαλολιάκος 425.990 6,92%
18 / 300
 5ο κόμμα
2015 Ι Νίκος Μιχαλολιάκος 388.186 6,28%
17 / 300
 3ο κόμμα
2015 ΙΙ Νίκος Μιχαλολιάκος 379.722 6,99%
18 / 300
 3ο κόμμα
2019 Νίκος Μιχαλολιάκος 165.711 2,93%
0 / 300
 7ο κόμμα
Εκτός Βουλής

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Έτος Αρχηγός κόμματος Αριθμός ψήφων Ποσοστό ψήφων Έδρες Θέση Ομάδα
1994 Νίκος Μιχαλολιάκος 7.264 0,11%
0 / 25
 19η -
1999 Νίκος Μιχαλολιάκος 48.532
(με Πρώτη Γραμμή) 		0,75%
(με Πρώτη Γραμμή)
0 / 25
 9η -
2004 Νίκος Μιχαλολιάκος 10.618
(Πατριωτική Συμμαχία) 		0,17%
(Πατριωτική Συμμαχία)
0 / 24
 17η -
2009 Νίκος Μιχαλολιάκος 23.566 0,46%
0 / 22
 12η -
2014 Νίκος Μιχαλολιάκος 536.913 9,39%
3 / 21
 3η Μ.Ε.
2019 Νίκος Μιχαλολιάκος 275.821 4,88%
2 / 21
 5η Μ.Ε.

Δείτε επίσης

Βιβλιογραφία

Διαβάστε επίσης

  • Βλάχος, Μπάμπης (2013). Ο ψηφοφόρος της Χρυσής Αυγής. Υπερσιβηρικός. ISBN 978-618-80687-1-1. 
  • Εμμανουηλίδης, Μάριος (2013). Χρυσή Αυγή και στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης. Αθήνα: Futura. ISBN 978-960-9489-32-4.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  • Ζουμπουλάκης, Σταύρος (2013). Χρυσή Αυγή και Εκκλησία. Αθήνα: Πόλις. ISBN 978-960-435-390-3. 
  • Συλλογικό (2013). Ζουμπουλάκης, Σταύρος, επιμ. Νεοναζιστικός Παγανισμός και Ορθόδοξη Εκκλησία. Άρτος Ζωής. ISBN 978-960-8053-41-0. 
  • Λακόπουλος, Νίκος (2014). Το μυθιστόρημα του ναζισμού. Εκδόσεις Καστανιώτη. ISBN 978-960-03-5698-4. 
  • Μιχαήλ, Σάββας (2013). Η φρίκη μιας παρωδίας. Άγρα. ISBN 978-960-505-063-4. 
  • Παπαϊωάννου, Κωστής (2013). Τα «καθαρά χέρια» της Χρυσής Αυγής: Εφαρμογές ναζιστικής καθαρότητας. Μεταίχμιο. ISBN 978-960-566-417-6. 
  • Παρασκευά – Βελουδογιάννη, Δέσποινα (2015). Ο εχθρός, το αίμα, ο τιμωρός. Νήσος. ISBN 978-960-589-006-3. 
  • Πίττας, Γιώργος (2013). Φάκελος Χρυσή Αυγή. Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. ISBN 978-960-7967-84-8.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια)
  • Συλλογικό (2015). Η ναζιστική εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή. Πρωτοβουλία Δικηγόρων για την Πολιτική Αγωγή του Αντιφασιστικού Κινήματος. ISBN 978-618-81760-0-3. 
  • Συλλογικό (2015). Υπόμνημα της "Πολιτικής αγωγής του αντιφασιστικού κινήματος για τη δίκη της Χρυσής Αυγής. Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. ISBN 978-960-7967-90-9. 

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 Ψαρράς 2012, σελ. 35, 18
  2. ↑ «Ποιός είναι ο ηγέτης της Χρυσής Αυγής Νίκος Μιχαλολιάκος». iefimerida.gr. 8 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2015. 
  3. ↑ Ο ΙΟΣ (2015-08-09). «Λούφα και Χρυσή Αυγή». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/arthro/loyfa-kai-hrysi-aygi. Ανακτήθηκε στις 2018-03-31. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 (Αγγλικά) Neo-Nazis gather for Greek fest, BBC, 16/11/2005
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 «Χρυσή Αυγή: Παρόντες στα ραντεβού των νεοναζί». Εφημερίδα Έθνος. 2007-03-31. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-12. https://web.archive.org/web/20120512212826/http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=63638178. Ανακτήθηκε στις 2012-04-04. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Αφροδίτη Καριμάλη «Ακροδεξιά πρόκληση στον δήμο», εφημερίδα Έθνος (18 Ιανουαρίου 2011)
  7. ↑ 7,0 7,1 Τάκης Καμπύλης, "Το εν Ελλάδι αυγό του φιδιού: Οι νεοναζί στη χώρα μας δεν είναι περισσότεροι, αλλά είναι όλο και πιο νέοι και πιο βίαιοι", εφημερίδα Η Καθημερινή, 03-11-2007
  8. ↑ Independent: The Golden Dawn: A love of power and a hatred of difference on the rise in the cradle of democracy, "The economic ethos of European neo-fascism, from the Golden Dawn to the British National Party, has historically been anti-neoliberal and anti-globalization", 14-10-2012
  9. ↑ Sotiris, Panagiotis. The dark dawn of Greek neo-fascism: Golden Dawn and the challenge for the Left [online]. Overland, No. 210, Autumn 2013: 32-37. Availability: <https://search.informit.com.au/documentSummary;dn=201217806;res=IELAPA> ISSN: 0030-7416
  10. ↑ Tsatsanis, Emmanouil (2011), «Hellenism under siege: the national-populist logic of antiglobalization rhetoric in Greece», Journal of Political Ideologies 16 (1): 11–31, doi:10.1080/13569317.2011.540939 
  11. ↑ Ivarsflaten, Elisabeth (2006), Reputational Shields: Why Most Anti-Immigrant Parties Failed in Western Europe, 1980–2005, Nuffield College, University of Oxford, σελ. 15, http://www.nuffield.ox.ac.uk/Politics/papers/2006/ivarsflatenapsa2006.pdf 
  12. ↑ «Χυδαίος αντικομμουνισμός από τη ναζιστική Χρυσή Αυγή στη Βουλή – 902.gr». Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2017. 
  13. ↑ (στα Greek)Stochos. 31 December 2012. http://www.stoxos.gr/2012/12/blog-post_7247.html. Ανακτήθηκε στις 3 November 2013. 
  14. ↑ Antonis Galanopoulos: Greek right-wing populist parties and Euroscepticism[νεκρός σύνδεσμος](PDF), p.2 "Golden Dawn is also Eurosceptical and it is opposing Greece's participation in the European Union and the Eurozone"
  15. ↑ France24: A look at the European Parliament’s eurosceptic parties, Golden Dawn, Greece
  16. ↑ The Guardian: Greek election 2015: Golden Dawn rises on austerity-driven despair, "In successive opinion surveys, the virulently [...] anti-EU party has emerged as Greece’s third-biggest political force"
  17. ↑ Financial Times: Anti-EU parties celebrate election success, May 26, 2014
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Rachel Donadio, Dimitris Bounias (2012-04-13). «Hard Times Lift Greece’s Anti-Immigrant Fringe». New York Times. http://www.nytimes.com/2012/04/13/world/europe/far-right-golden-dawn-sees-opening-in-greeces-woes.html?_r=1&partner=rss&emc=rss. Ανακτήθηκε στις 2012-04-13. 
  19. ↑ Gemenis, Kostas· Nezi, Roula (2012). The 2011 Political Parties Expert Survey in Greece (PDF). University of Twente. σελίδες 5–6. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Το... αυγό της ελληνικής ακροδεξιάς, Σε ρατσιστικό αμόκ τα ανώνυμα ηγετικά στελέχη των οργανώσεων, εφημερίδα Τα Νέα, 11/05/2002
  21. ↑ Μπασκόζος Γιάννης Ν. (22-04-2013). «Ποιο είναι το πραγματικό πρόσωπο της Χρυσής Αυγής». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=509255. Ανακτήθηκε στις 01-11-15. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Ψαρράς 2012, σελ. 268
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 23,6 23,7 Νίκος Χασαπόπουλος (08-04-2012). «Οι φύρερ της διπλανής πόρτας». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=452491. Ανακτήθηκε στις 17-06-2015. 
  24. ↑ 24,0 24,1 (Αγγλικά) Street clashes in central Athens Street clashes in central Athens(2005) – (BBC).
  25. ↑ Ellinas, Antonis A. (2015-01-02). «Neo-Nazism in an Established Democracy: The Persistence of Golden Dawn in Greece». South European Society and Politics 20 (1): 1–20. doi:10.1080/13608746.2014.981379. ISSN 1360-8746. https://doi.org/10.1080/13608746.2014.981379. 
  26. ↑ Koronaiou, Alexandra; Lagos, Evangelos; Sakellariou, Alexandros; Kymionis, Stelios; Chiotaki-Poulou, Irini (2015-12). «Golden Dawn, Austerity and Young People: The Rise of Fascist Extremism Among Young People in Contemporary Greek Society» (στα αγγλικά). The Sociological Review 63 (2_suppl): 231–249. doi:10.1111/1467-954X.12270. ISSN 0038-0261. http://journals.sagepub.com/doi/10.1111/1467-954X.12270. 
  27. ↑ Wodak, Ruth (2015). The Politics of Fear: What Right-Wing Populist Discourses Mean. Lancaster. σελ. 150. 
  28. ↑ 28,0 28,1 (Αγγλικά) Danforth, Loring M. (1997). The Macedonian Conflict. Princeton University Press. σελ. 132. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Δημήτρης Ψαρράς (2012-04-09). «Τα μέσα ενημέρωσης και η Χρυσή Αυγή.». tvxs.gr. http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ta-mesa-enimerosis-kai-i-xrysi-aygi-toy-dimitri-psarra. Ανακτήθηκε στις 2012-04-09. 
  30. ↑ 30,0 30,1 (Αγγλικά) Dina Porat, Roni Stauber (επιμ.), Antisemitism Worldwide, 2000/1, University of Nebraska Press, 2002, ISBN 0-8032-5945-X, σ. 123.
  31. ↑ (Αγγλικά) Maya Jaggi, "A Short Border Handbook, By Gazmend Kapllani trans Anne-Marie Stanton-Ife," The Independent (05 June 2009).
  32. ↑ (Αγγλικά) Dina Kyriakidou "Greece must shame corrupt politicians: far-right," Reuters (28 September 2009).
  33. ↑ Vasilopoulou & Halikiopoulou 2015, σελίδες 3-6
  34. ↑ 34,0 34,1 Bernd Jürgen Fischer, Balkan Strongmen, Purdue University Press, 2007, σελ. 423
  35. ↑ (Γαλλικά) Jean-Yves Camus, Centre européen de recherche et d'action sur le racisme et l'antisémitisme, Extrémismes en Europe, Editions de l'Aube, 1997, σελ. 192
  36. ↑ (Γαλλικά) Jean-Yves Camus, Centre européen de recherche et d'action sur le racisme et l'antisémitisme, Les extrémismes en Europe: état des lieux en 1998, Editions de l'Aube, 1998, σελ. 198
  37. ↑ 37,0 37,1 Η ρατσιστική βία εξαπλώνεται και εκτός κέντρου της Αθήνας
  38. ↑ Οχι στο Αβατο των ρατσιστών
  39. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 96-139, 415-430
  40. ↑ Γιάννης Μπασκάκης (08-09-2015). «Οι καταδίκες της Χρυσής Αυγής». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/oi-katadikes-tis-hrysis-aygis. Ανακτήθηκε στις 09-09-2015. 
  41. ↑ «Δίκη Χρυσής Αυγής: Φυλάκιση 8 μηνών με αναστολή για Λαγό και Μίχο». www.news247.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2019. 
  42. ↑ 42,0 42,1 Βουλευτικές Εκλογές Μαΐου 2012, Υπουργείο Εσωτερικών
  43. ↑ «kathimerini.gr - Δίωξη για ένταξη και διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης στους συλληφθέντες της Χρυσής Αυγής». Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2013. 
  44. ↑ 44,0 44,1 «Συνελήφθη ο Μιχαλολιάκος και βουλευτές της Χρυσής Αυγής». tvxs.gr. 2013-09-28. http://www.tvxs.gr/news/ellada/synelifthi-o-mixaloliakos-kai-boyleytes-tis-xrysis-aygis. Ανακτήθηκε στις 2013-09-28. 
  45. ↑ 45,0 45,1 Μίνα Μουστάκα (09-03-2015). «Στις 20 Απριλίου ξεκινά η δίκη της Χρυσής Αυγής». Τα Νέα. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5217124/stis-20-aprilioy-ksekina-h-dikh-ths-xryshs-ayghs/. Ανακτήθηκε στις 17-04-2015. 
  46. ↑ 46,0 46,1 Μίνα Μουστάκα (20-04-2015). «Διακόπηκε για τις 7 Μαΐου η δίκη της Χρυσής Αυγής - προπηλακίστηκαν μάρτυρες». ΤΑ ΝΕΑ. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5230316/drakonteia-metra-asfaleias-perimetrika-twn-fylakwn-korydalloy-en-opsei-ths-dikhs-ths-xryshs-ayghs/. Ανακτήθηκε στις 17-06-2015. 
  47. ↑ «Τέλος εποχής για την Χρυσή Αυγή». KoutiPandoras. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2019. 
  48. ↑ in.gr (14 Σεπτεμβρίου 2019). «Χρυσή Αυγή: Διαλύεται επιτέλους - Κλείνουν τα κεντρικά γραφεία της στη Μεσογείων». in.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2019. 
  49. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (Απρίλιος 2010). Το κρυφό χέρι του Καρατζαφέρη - Η τηλεοπτική αναγέννηση της ελληνικής Ακροδεξιάς. εκδόσεις Αλεξάνδρεια. σελ. 275. ISBN 978-960-221-480-0. 
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 50,4 50,5 50,6 Βασίλης Νέδος (11-09-2005). «Το κλούβιο «αβγό του φιδιού»». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=168197. Ανακτήθηκε στις 07-03-2014. 
  51. ↑ Χασαπόπουλος 2013, σελ. 11
  52. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (15-11-2013). «Οι «χρυσαυγίτες» στο Πολυτεχνείο του ’73». Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://archive.efsyn.gr/?p=149587. Ανακτήθηκε στις 06-07-2017. 
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 Δημήτρης Νικολακόπουλος (27-10-2012). «Ο βίος και η πολιτεία του Νίκου Μιχαλολιάκου». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=481389. Ανακτήθηκε στις 07-03-2014. 
  54. ↑ Λακόπουλος, Νίκος (2014). Το μυθιστόρημα του ναζισμού: Οι «Ιππότες του Τάγματος της Χρυσής Αυγής» και η λατρεία του Εωσφόρου. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. σελίδες 144–146. ISBN 9789600357257. 
  55. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 36-7
  56. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 40
  57. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 317-9, 36
  58. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 41-2, 44-5
  59. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 49-50
  60. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 52-3
  61. ↑ 61,0 61,1 Ο Ιός (02-10-2013). «Επιχειρούν να διαψεύσουν το αρχικό καταστατικό τους». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=125154. Ανακτήθηκε στις 16-12-2013. 
  62. ↑ 62,0 62,1 Ο Ιός (26-09-2013). «Το καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=120615. Ανακτήθηκε στις 16-12-2013. 
  63. ↑ 63,0 63,1 Δημήτρης Ψαρράς (29-09-2013). «Το κρυφό καταστατικό της ναζιστικής οργάνωσης Χ.Α.». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=123425. Ανακτήθηκε στις 16-12-2013. 
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 Ο Ιός (02-07-1998). «ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΟΣ». Ελευθεροτυπία. http://www.hri.org/E/1998/98-07-02.dir/keimena/greece/greece2.htm. Ανακτήθηκε στις 09-03-2014. 
  65. ↑ Ο Ιός (27-09-1998). «Τα κάτω άκρα της αστυνομίας: Σχέσεις ακροδεξιάς - ΕΛ.Α.Σ.». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/ios1998/ios19980927b.htm. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  66. ↑ Ο Ιός (20-01-2013). «Οι κρυφές «συνιστώσες» της Ν.Δ.». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=16808. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  67. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 69
  68. ↑ Ιός (16-07-2005). «Για τη Λευκή Φυλή και την Ορθοδοξία: Η ξεχασμένη ιστορία των Ελλήνων εθελοντών στον πόλεμο της Βοσνίας». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2005/mikro20050716.htm. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  69. ↑ Βασίλης Νέδος (10-07-2005). «Οι Ελληνες της σφαγής της Σρεμπρένιτσα». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=167178. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  70. ↑ Ο Ιός (19-07-1998). «Ο ρατσισμός και οι υψηλοί προστάτες: Οι «Περίανδροι των ΜΜΕ»». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/ios1998/ios19980719b.htm. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 71,3 ΙΟΣ (1-2-98). ««Αλλάξτε μυαλά, γιατί θα σας λιώσουμε σαν τα σκουλήκια»». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/extra/xrisavgi-1.htm. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2013. 
  72. ↑ Περιοδικό Searchlight, τεύχη 331-42, 2003, σελ. 20, 21
  73. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 94-5
  74. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 344-5
  75. ↑ «ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ 1996». Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2014. 
  76. ↑ 76,0 76,1 Ο ΙΟΣ (2014-02-09). «Το μπαλ μασκέ του ναζισμού». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=172985. Ανακτήθηκε στις 2014-03-15. 
  77. ↑ ΕΚΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΟΙ ΝΑΖΙΣΤΕΣ ΤΗΣ “ΧΡ. ΑΥΓΗΣ” - Η ΑΝΤΙΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΚΑΙ Η ΟΑΚΚΕ συμμετέχουν στην συγκέντρωση ενάντια στη “Χρ.Αυγή” ΟΑΚΚΕ Προκύρηξη
  78. ↑ «Δραστηριότητες». Αντιναζιστική Πρωτοβουλία. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014. 
  79. ↑ 79,0 79,1 Τομαράς Κώστας (14 Σεπτεμβρίου 2005). «Παραδόθηκε ο Περίανδρος». Έθνος. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2012. 
  80. ↑ Τα Νέα (2 Ιουλίου 2011). «Το κυνήγι - φιάσκο του Περίανδρου στη... Βενεζουέλα». Τα Νέα. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2012. 
  81. ↑ Κατερίνα Κατή, Παναγιώτης Στάθης (26-09-2006). «Αμετανόητη Αυγή του φιδιού». Ελευθεροτυπία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-02-17. https://archive.today/20130217154245/http://archive.enet.gr/online/online_text/c=112,id=84914692. Ανακτήθηκε στις 22-08-2012. 
  82. ↑ «Στα μαλακά ο Περίανδρος» («Έθνος», 13-3-2009)
  83. ↑ Μαρινίκη Αλεβιζοπούλου, Έφη Γιαννοπούλου (2013-09-21). «Δίκη Ηλία Κασιδιάρη: Ήττα της δικαιοσύνης;». Unfollow. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-03-25. https://web.archive.org/web/20140325191750/http://unfollow.com.gr/print/selected/3946-dikikasid/. Ανακτήθηκε στις 10-05-2014. 
  84. ↑ «Τα άλλα κόμματα». http://www.hri.org/MPA/gr/other/elections99/other_parties.html. 
  85. ↑ Ο Ιός (19-06-1999). «Μικρά μηνύματα χωρίς αποδέκτη». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro1999/mikro19990619.htm. Ανακτήθηκε στις 13-05-2014. 
  86. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 348-9
  87. ↑ Ο Ιός (15-04-2000). «Τα άλλα θύματα της πόλωσης». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2000/mikro20000415.htm. Ανακτήθηκε στις 13-05-2014. 
  88. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 352-4
  89. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 308
  90. ↑ Ο ΙΟΣ (17-09-2005). «Στίχοι του μίσους». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2005/mikro20050917.htm. Ανακτήθηκε στις 01-08-2017. 
  91. ↑ 91,0 91,1 91,2 «Προβληματισμός για τους χουλιγκανισμούς ακροδεξιών στοιχείων στα γήπεδα». http://news.in.gr/greece/article/?aid=564653. Ανακτήθηκε στις 11-05-2014. 
  92. ↑ 92,0 92,1 92,2 Μαρία Ψαρά (19-05-2012). ««Μπάλα» στα γήπεδα παίζει η Χρυσή Αυγή». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63659429. Ανακτήθηκε στις 11-05-2014. 
  93. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 140
  94. ↑ 94,0 94,1 94,2 Ο ΙΟΣ (01-12-2011). «Ναζί με στολή φιλάθλου». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2001/mikro20011201.htm. Ανακτήθηκε στις 11-05-2014. 
  95. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 144
  96. ↑ ««Καλύτερα να μην το σηκώναμε ποτέ»». http://www.theschooligans.gr/site/index.php?option=com_content&task=view&id=24&Itemid=28. Ανακτήθηκε στις 11-05-2014. 
  97. ↑ Ψαρράς 2012, σελίδες 149-151
  98. ↑ Ο Ιός (18-09-2004). «Οι ηθικοί αυτουργοί του πογκρόμ». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2004/mikro20040918.htm. Ανακτήθηκε στις 11-05-2014. 
  99. ↑ 99,0 99,1 99,2 99,3 Λίνα Γιάνναρου (18-05-2013). «Στρατολόγηση ακροδεξιών και «κατήχηση» με τραγούδια». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/488492/article/epikairothta/ellada/stratologhsh-akrode3iwn-kai-kathxhsh-me-tragoydia. Ανακτήθηκε στις 31-07-2017. 
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 Ψαρράς, Δημήτρης; Μπασκάκης, Γιάννης (13-02-2017). «Η αληθινή πατρίδα της Χρυσής Αυγής». Η Εφημερίδα των Συντακτών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-02-13. https://web.archive.org/web/20170213154638/http://www.efsyn.gr/arthro/i-alithini-patrida-tis-hrysis-aygis. Ανακτήθηκε στις 13-02-2017. 
  101. ↑ Γιάννης Μπασκάκης, Δημήτρης Ψαρράς (25-02-2017). «Χρυσή Αυγή: Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!». Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/hrysi-aygi-o-sozon-eayton-sothito. Ανακτήθηκε στις 01-08-2017. 
  102. ↑ «Naer Mataron - Members». Naer Mataron. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2017. 
  103. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 305-6.
  104. ↑ Αναστασία Κούκα (6-10-2013). «Ο «φυτευτός» γαμπρός που υμνούσε το Αουσβιτς - «Θα μπω μέσα στη Βουλή και θα την κάψω όλη...»». Έθνος. http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/o_fyteutos_gampros_pou_ymnouse_to_aousbits-63898575/. Ανακτήθηκε στις 31-07-2017. 
  105. ↑ 105,0 105,1 Ψαρράς 2012, σελ. 154
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Ο ΙΟΣ (13-05-2006). «Το δίκροκο αβγό του φιδιού». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/mikro2006/mikro20060513.htm. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  107. ↑ «Υπουργείο Εσωτερικών - Αποτελέσματα Ευρωεκλογών 2014». Υπουργείο Εσωτερικών. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2014. 
  108. ↑ «Επεισόδια με πυροβολισμούς έξω από τα γραφεία της οργάνωσης «Χρυσή Αυγή»». 2005-11-20. http://news.in.gr/greece/article/?aid=664890. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  109. ↑ Πέτρος Καρσιώτης (9-2-2008). «Αρμονική συνύπαρξη με παρόν, παρελθόν και μέλλον». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=444475. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  110. ↑ 110,0 110,1 (Αγγλικά) Irene Koutelou, Former Junta leaders form alliance with Nazis, περιοδικό Searchlight, τεύχη 343-354, Anti-Nazi Initiative: Αθήνα, 2004, σελ. 34
  111. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 163-4
  112. ↑ Ο ΙΟΣ (04-01-2015). «Το κρυφό πρόγραμμα της Χρυσής Αυγής». Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/kryfo-programma-tis-hrysis-aygis. Ανακτήθηκε στις 31-07-2017. 
  113. ↑ Δημήτρης Ζαφειρόπουλος (06-06-2012). «Ο Πλεύρης, η Χρυσή Αυγή και η αλήθεια». Ελεύθερος Κόσμος. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-06-10. https://web.archive.org/web/20120610033520/http://www.elkosmos.gr/politiki/politiki/xoros/11055-2012-06-06-08-41-11.html. Ανακτήθηκε στις 31-07-2017. 
  114. ↑ «Οι πρώην σύντροφοι «καρφώνουν» τον νταή». Έθνος. 10-6-2012. http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/oi_proin_syntrofoi_karfonoun_ton_ntai-63667729/. Ανακτήθηκε στις 31-07-2017. 
  115. ↑ 115,0 115,1 Μάνος Χαραλαμπάκης, Γιάννης Παπαδόπουλος (10-10-2013). «Αγιος Παντελεήμονας: Το «άβατο» παραμένει». Τα Νέα. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5046420/to-abato-paramenei/. Ανακτήθηκε στις 26-08-2014. 
  116. ↑ 116,0 116,1 Ο ΙΟΣ (12-1-2014). «Αίμα, Τιμή, Τράφικινγκ». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=165093. Ανακτήθηκε στις 26-08-2014. 
  117. ↑ Μαρία Ψαρά (22-1-2011). «Ναζιστική «απόβαση» στη γειτονιά του μίσους». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=52214956. Ανακτήθηκε στις 02-02-2015. 
  118. ↑ «Ενταση στο αντιρατστικό και την αντι-συγκέντρωση». Εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 2011-01-15. http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=241811. Ανακτήθηκε στις 2011-01-15. 
  119. ↑ «Συλλαλητήριο κατά του φράχτη στον Έβρο το Σάββατο στα Προπύλαια». tvxs.gr. 2011-01-14. http://tvxs.gr/node/75650. Ανακτήθηκε στις 2011-01-15. 
  120. ↑ «Φωτορεπορτάζ από τη πορεία και τις συγκρούσεις ΜΑΤ-Χρυσής Αυγής». tvxs.gr. 2010-01-16. http://tvxs.gr/news/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%81%CF%84%CE%AC%CE%B6-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CF%83%CF%85%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%84-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82. Ανακτήθηκε στις 2011-10-31. 
  121. ↑ Μπιτσίκα Παναγιώτα (2011-01-17). «Δήμος Αθηναίων: Εντάσεις και φασιστικοί χαιρετισμοί. στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου». Εφημερίδα Το Βήμα. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artid=378680&dt=17/01/2011. Ανακτήθηκε στις 2011-01-18. 
  122. ↑ «Σάλος από το φασιστικό χαιρετισμό στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας». Εφημερίδα Ναυτεμπορική. 2011-01-18. http://www.naftemporiki.gr/news/cstory.asp?id=1922896. Ανακτήθηκε στις 2011-01-18. 
  123. ↑ «Η αλήθεια για ό,τι συνέβει στο δημοτικό συμβούλιο της 17ης Ιανουαρίου 2011». Επίσημη Ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής. 18 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2011. 
  124. ↑ «Ναζιστικοί χαιρετισμοί στο συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων». tvxs.gr. 2011-01-18. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-15. https://web.archive.org/web/20120515083616/http://tvxs.gr/node/75885. Ανακτήθηκε στις 2011-01-18. 
  125. ↑ «Σε τεταμένο κλίμα η συνεδρίαση του νέου Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας». Εφημερίδα Τα Νέα. 2011-01-18. http://www.tanea.gr/default.asp?pid=41&nid=1231074912. Ανακτήθηκε στις 2011-01-18. 
  126. ↑ Δάμωνας Δαμιανός (2011-09-02). «Berilner Zeitung: Η πρώτη φωτογραφία από την τάφρο του Εβρου Ρεπορτάζ της γερμανικής εφημερίδας στην ελληνοτουρκική μεθόριο». Εφημερίδα Χρονικά. [νεκρός σύνδεσμος]
  127. ↑ "Κλεφτοπόλεμος και επεισόδια στο κέντρο της Αθήνας: Ένταση και επιθέσεις κατά μεταναστών και αστυνομικών το απόγευμα της Πέμπτης", Εφημ. Το Βήμα, (12/05/2011).
  128. ↑ Λία Νεσφυγέ, "Ανοχύρωτη πρωτεύουσα. Ηµέρα πογκρόµ στο Κέντρο: Επίθεση ακροδεξιών κατά μεταναστών με αφορµή τη διαµαρτυρία για τη δολοφονία του 44χρονου πατέρα", Εφημ. Τα Νέα, 13/05/2011
  129. ↑ «Έπεσαν οι πρώτες καταδίκες εις βάρος μελών της Χ.Α.». Εφημερίδα των Συντακτών. 21-11-2013. https://www.efsyn.gr/?p=152772. Ανακτήθηκε στις 04-12-2013. 
  130. ↑ «Φυλάκιση με αναστολή». Έθνος. 21-11-2013. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63922232. Ανακτήθηκε στις 04-12-2013. 
  131. ↑ «Οι νταήδες του Αγ. Παντελεήμονα». Εφημερίδα των Συντακτών. 23-05-2013. http://www.efsyn.gr/?p=53006. Ανακτήθηκε στις 04-12-2013. 
  132. ↑ «Ομολογία χρυσαυγίτη για τάγματα εφόδου». 'Εθνος. 20-11-2013. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63921634. Ανακτήθηκε στις 04-12-2013. 
  133. ↑ 133,0 133,1 «Δεν τόλμησαν να μιλήσουν στον κόσμο, αλλά πέταξαν φυλλάδια ξορκίζοντας το τουρκικό προξενείο». Εφημερίδα ο Χρόνος. 2012-10-16. http://www.xronos.gr/detail.php?ID=85098. Ανακτήθηκε στις 2012-10-17. 
  134. ↑ «European Elections 2009». Υπουργείο Εσωτερικών. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2014. 
  135. ↑ «National Elections October 2009». Υπουργείο Εσωτερικών. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2014. 
  136. ↑ Τάκης Τερζής «Δέχτηκε επίθεση από μέλη της ‘Χρυσής Αυγής’», Εφημ. Έθνος, 02/10/2009
  137. ↑ Φασιστική πρόκληση από μέλη της Χρυσής Αυγής στον σταθμό του Μετρό στην Κατεχάκη
  138. ↑ Επίθεση "Χρυσής Αυγής" σε γυναίκα σε σταθμό του μετρό
  139. ↑ «Η Χρυσή Αυγή επιτίθεται σε νεαρή γυναίκα». Οικολόγοι Πράσινοι. 1 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014. 
  140. ↑ Στόχος της «Χρυσής Αυγής» ο Αντώνης Καφετζόπουλος εφημερίδα Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 8 Μαρτίου 2010
  141. ↑ Θυμουλέα, Ιωάννα (22 Μαΐου 2015). «Γκλέτσος εναντίον... Γκλέτσου - Το επεισόδιο». enikos.gr. enikos. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2019. 
  142. ↑ «Ναζιστικός χαιρετισμός στο Δημοτικό Συμβούλιο της Λαμίας (ΒΙΝΤΕΟ)». tvxs.gr. 2012-04-11. http://tvxs.gr/news/ellada/nazistikos-xairetismos-sto-dimotiko-symboylio-tis-lamias-binteo. Ανακτήθηκε στις 2012-04-11. 
  143. ↑ «Χαιρέτησε ναζιστικά στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Λαμίας. 'Eνταση με πολίτες και στελέχη της Χρυσής Αυγής.(video)». lamiastar.gr. 2012-04-11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-04-12. https://web.archive.org/web/20120412203213/http://www.lamiastar.gr/index.php/topikes-eidiseis/nomoi/fthiotida/8699-nazistika.html. Ανακτήθηκε στις 2012-04-11. 
  144. ↑ «2η Μηχανοκίνητη Ενημερωτική Δράση της Ν.Ε Ροδόπης σε χωριά του νομού». Ιστοσελίδα Χρυσής Αυγής - Περιφέριακή Οργάνωση Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 15 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2012. 
  145. ↑ «Macedonian Press Agency: News in Greek, 03-02-03». Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2016. 
  146. ↑ «'Έκρηξη στα γραφεία της «Χρυσής Αυγής»». Εφημ. Τα Νέα. 2010-03-10. http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4566012. Ανακτήθηκε στις 2011-10-09. 
  147. ↑ "Ανάληψη ευθύνης από την «Συνωμoσία Πυρήνων Φωτιάς»" Εφημ. ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ 22.3.2010
  148. ↑ Κορυφώνεται η ένταση μεταξύ αντιεξουσιαστών και μελών της Χρυσής Αυγής, Pelop.gr
  149. ↑ Η Χρυσή Αυγή καταγγέλλει την Αστυνομία και καταθέτει μήνυση για παράβαση καθήκοντος
  150. ↑ 150,0 150,1 Ανάληψη ευθύνης για τη βόμβα στα γραφεία της Χρυσής Αυγής στον Ασπρόπυργο.
  151. ↑ Επικήρυξη 4 εκατ. για καταζητούμενους τρομοκράτες
  152. ↑ Έκρηξη στα γραφεία της Χρυσής Αυγής στον Πειραιά, Πρώτο Θέμα 13/02/2013
  153. ↑ Η "Οργάνωση Μηδενική Ανοχή" ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση την Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου στα γραφεία της Χ.Α. στον Πειραιά, skai.gr 03/03/2013
  154. ↑ Δημήτρης Χαραλάμπους (05-06-2011). «Πλατεία… Ανω και Κάτω Συντάγματος». Το Βήμα. https://www.tovima.gr/2011/06/05/politics/plateia-anw-kai-katw-syntagmatos/. Ανακτήθηκε στις 06-05-2019. 
  155. ↑ Ψαρράς 2012, σελίδες 387-391.
  156. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (18-02-2019). «​Αλλο «αγανακτισμένοι», άλλο ναζιστές». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/politiki/183856_allo-aganaktismenoi-allo-nazistes. Ανακτήθηκε στις 06-05-2019. 
  157. ↑ 157,0 157,1 Γιάννης Μαυρής (01-07-2013). «Ανάδυση και σταθεροποίηση του ακροδεξιού φαινομένου». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=66373. Ανακτήθηκε στις 17-12-2013. 
  158. ↑ Βουλευτικές Εκλογές Ιουνίου 2012, Υπουργείο Εσωτερικών
  159. ↑ 159,0 159,1 159,2 Το φαινόμενο «Χρυσή Αυγή» Αρχειοθετήθηκε 2012-05-10 στο Wayback Machine., Αθήνα 9.84 (06/04/2012).
  160. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 384-7
  161. ↑ Vasilopoulou & Halikiopoulou 2015:We understand the rise of Golden Dawn within the context of high levels of disillusionment, dissatisfaction with democracy and electoral volatility. Within this context, we examine Golden Dawn’s strategic response to the crisis in terms of the offering of a ‘nationalist solution’ through the employment of two fascist myths in its discourse: the myth of social decadence and the myth of national rebirth. It is through these two myths that Golden dawn promises the dispossessed an escape from their social, economic and overall human desolation...The success of Golden Dawn must be understood precisely within this context: as dependent on the extent to which it was able to propose plausible solutions to the three sets of crises – economic, political and ideological – that befell Greece and culminated in an overall crisis of democracy to which Golden Dawn offered a nationalist solution. This can be shown by drawing upon the theories of fascism developed by authors such as Michael Mann and Roger Griffin. We argue that the nature of the Greek crisis and the fact that its economic, political and ideological dimensions challenged the Greek nation-state at its core, opened up a political opportunity for Golden Dawn to present itself as the saviour of the nation and defender of the national mission. Like fascist movements of the past, Golden Dawn puts forward ‘a “palingenetic myth” of populist ultra-nationalism, seeking a nation rising Phoenix-like from the ashes of an old decadent social order
  162. ↑ «Συνήγορος του Πολίτη: Η ρατσιστική βία θέριεψε μαζί με τα ποσοστά της ΧΑ». Το Βήμα. 26-09-2013. http://www.tovima.gr/society/article/?aid=531936. Ανακτήθηκε στις 17-08-2015. 
  163. ↑ «Έκθεση για τη ρατσιστική βία το 2013». 2 Απριλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2014. 
  164. ↑ 164,0 164,1 Μπασκάκης, Γιάννης; Ψαρρά, Άντα (03-04-2014). «Μαύρο και το 2013, ορόσημο η δολοφονία Φύσσα». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=187065. Ανακτήθηκε στις 12-06-2014. 
  165. ↑ «Χρυσαυγίτες έδιωξαν το Δήμαρχο Μελιγαλά από το μνημόσυνο στην Πηγάδα και το μετέτρεψαν σε «φιέστα» (φωτο & βίντεο)». Θάρρος. 15-09-2013. https://www.tharrosnews.gr/news/content/%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%82-%CE%AD%CE%B4%CE%B9%CF%89%CE%BE%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%BF-%CE%B4%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%AC-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%B5%CF%88%CE%B1%CE%BD. Ανακτήθηκε στις 14-07-2019. 
  166. ↑ Γιάννης Παπαδόπουλος και Γιάννης Σουλιώτης (21-09-2014). ««Ο Καιάδας του πάταγε το κεφάλι σα σκουλήκι»». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/784511/interactive/epikairothta/ereynes/o-kaiadas-toy-patage-to-kefali-sa-skoylhki. Ανακτήθηκε στις 14-07-2019. 
  167. ↑ «Greek Golden Dawn member arrested over murder of leftwing hip-hop artist». The Guardian. 18-09-2013. http://www.theguardian.com/world/2013/sep/18/greece-murder-golden-dawn. Ανακτήθηκε στις 19-09-2013. 
  168. ↑ «Ομολόγησε ότι είναι Χρυσαυγίτης ο δολοφόνος του Φύσσα». tvxs.gr. 18-09-2013. http://tvxs.gr/news/ellada/omologise-oti-einai-xrysaygitis-o-dolofonos-tis-amfialis. Ανακτήθηκε στις 19-09-2013. 
  169. ↑ «Δολοφονία αντιφασίστα στο Κερατσίνι από χρυσαυγίτη». tvxs.gr. 18-09-2013. http://tvxs.gr/news/ellada/dolofonia-antifasista-sto-keratsini-apo-xrysaygiti. Ανακτήθηκε στις 19-09-2013. 
  170. ↑ «Greece: Prevent further extremist violence after activist stabbed to death». Amnesty international. 18-09-2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-04-18. https://web.archive.org/web/20190418223745/https://www.amnesty.org/en/latest/news/2013/09/greece-prevent-further-extremist-violence-after-activist-stabbed-death/. Ανακτήθηκε στις 19-09-2013. 
  171. ↑ 171,0 171,1 Γιάννης Μπασκάκης (18-09-2015). «Πώς οργανώθηκε η δολοφονία». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/i-diki-tis-hrysis-aygis/41171_pos-organothike-i-dolofonia. Ανακτήθηκε στις 10-07-2019. 
  172. ↑ «Ποιος ήταν ο Παύλος Φύσσας που δολοφονήθηκε στο Κερατσίνι». Τα Νέα. 18-09-2013. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5041763/poios-htan-o-paylos-fyssas-poy-dolofonhthhke-sto-keratsini/. Ανακτήθηκε στις 19-09-2013. 
  173. ↑ «Αρνείται κάθε εντολή από την Χρυσή Αυγή: «Βρισκόμουν σε άμυνα» υποστηρίζει στην απολογία του ο Ρουπακιάς». Έθνος. 26-09-2013. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63893640. Ανακτήθηκε στις 27-09-2013. 
  174. ↑ Κώστα Ονισένκο (27-09-2013). «Τα πέντε άτομα με τα οποία συνομίλησε ο Γ. Ρουπακιάς». Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_27/09/2013_520492. Ανακτήθηκε στις 27-09-2013. 
  175. ↑ «Και άλλη απόδειξη ότι ο Ρουπακιάς ήταν μέλος της Χρυσής Αυγής». Κουτί της Πανδώρας. 27-09-2013. https://www.koutipandoras.gr/article/kai-alli-apodeixi-oti-o-roypakias-einai-melos-tis-hrysis-aygis. Ανακτήθηκε στις 27-09-2013. [νεκρός σύνδεσμος]
  176. ↑ «Αποκάλυψη: Προσπάθησαν να χρεώσουν στο ΚΚΕ την δολοφονία Φύσσα οι χρυσαυγίτες [συνομιλίες»]. iefimerida. 30-09-2013. http://www.iefimerida.gr/news/124017/%CE%B1%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CF%8E%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CE%BD%CE%B1-%CF%87%CF%81%CE%B5%CF%8E%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%BA%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B4%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%86%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%86%CF%8D%CF%83. 
  177. ↑ «Η Χ.Α. συντηρεί το σενάριο παραίτησης των βουλευτών της». The Press Project. 27-09-2013. http://www.thepressproject.gr/article/47363/I-X-suntirei-to-senario-paraitisis-ton-bouleuton-tis. Ανακτήθηκε στις 27-09-2013. 
  178. ↑ Ross Domoney (2013-09-27). «How I was knifed by Golden Dawn supporters - video interview». The Guardian. http://www.theguardian.com/commentisfree/video/2013/sep/27/golden-dawn-anti-fascist-knifed-video-interview. Ανακτήθηκε στις 2013-09-27. 
  179. ↑ Δήμητρα Κρουστάλλη (18-09-2013). «Ενόχληση από τις δηλώσεις Σβόμποντα για την ελληνική προεδρία». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=530799. Ανακτήθηκε στις 23-08-2014. 
  180. ↑ «Δυνατή φωνή κατά του φασισμού σε όλη τη χώρα». in.gr. 25-09-2013. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231266630. Ανακτήθηκε στις 22-08-2014. 
  181. ↑ «Φάκελος για εγκλήματα της Χρυσής Αυγής στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου». in.gr. 19-09-2013. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231265781. Ανακτήθηκε στις 23-08-2014. 
  182. ↑ Α.Ψ. (29-09-2013). «Εκθέσεις και μάρτυρες κατακλύζουν τους εισαγγελείς». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=121620. Ανακτήθηκε στις 23-08-2014. 
  183. ↑ «Κατεπείγουσα προκαταρκτική εξέταση για Χρυσή Αυγή». Η Εφημερίδα των Συντακτών. 22-09-2013. http://archive.efsyn.gr/?p=118119. Ανακτήθηκε στις 03-08-2017. 
  184. ↑ «Τα στοιχεία για εγκληματική δράση της Χ.Α. «δείχνουν» βουλευτές της». The Press Project. 27-09-2013. http://www.thepressproject.gr/article/47360/Ta-stoixeia-gia-egklimatiki-drasi-tis-X-deixnoun-bouleutes-tis. Ανακτήθηκε στις 27-09-2013. 
  185. ↑ «kathimerini.gr - Δίωξη για ένταξη και διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης στους συλληφθέντες της Χρυσής Αυγής». Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2013. 
  186. ↑ «Εν ψυχρώ δολοφονία δύο μελών της Χρυσής Αυγής στο Ν. Ηράκλειο, η Αντιτρομοκρατική ανέλαβε τις έρευνες». Η Καθημερινή. 02-11-2013. http://www.kathimerini.gr/58332/article/epikairothta/ellada/en-yyxrw-dolofonia-dyo-melwn-ths-xryshs-ayghs-sto-n-hrakleio-h-antitromokratikh-anelave-tis-ereynes. Ανακτήθηκε στις 17-08-2015. 
  187. ↑ Παπαδόπουλος, Γιάννης (4/11/2013). «Ποια ήταν τα δύο θύματα της δολοφονικής επίθεσης στο Ν. Ηράκλειο». Τα Νέα. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5051429/poia-htan-ta-dyo-thymata-ths-bias/. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2015. 
  188. ↑ «Η προκήρυξη της εκτέλεσης». zougla.gr. 16 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2015. 
  189. ↑ Νεσφυγέ, Λία (18 Νοεμβρίου 2013). «Η προκήρυξη των τρομοκρατών: Νέοι στόχοι και επιστροφή στον Εμφύλιο». Τα Νέα. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5054384/neoi-stoxoi-kai-epistrofh-ston-emfylio/. Ανακτήθηκε στις 2013-12-03. 
  190. ↑ Ανακοίνωση της Χρυσής Αυγής για την προκύρηξη
  191. ↑ Liz Alderman (Niki Kitsantonis contributed reporting.). «Greece’s Far-Right Party Tries to Evade Government Crackdown With a New Name». =The New York Times. http://www.nytimes.com/2014/02/03/world/europe/greeces-far-right-party-tries-to-evade-government-crackdown-with-a-new-name.html. Ανακτήθηκε στις 15-03-2014. 
  192. ↑ «Αρειος Πάγος: Εγκρίθηκε η συμμετοχή της Χρυσής Αυγής στις Ευρωεκλογές». Η Καθημερινή. 11-05-2014. http://www.kathimerini.gr/766693/article/epikairothta/politikh/areios-pagos-egkri8hke-h-symmetoxh-ths-xryshs-ayghs-stis-eyrwekloges. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  193. ↑ «Ευρωεκλογές Μάιος 2014». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2014. 
  194. ↑ 194,0 194,1 194,2 Ellinas 2015, σελ. 7
  195. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (10-07-2014). «60 υποθέσεις «δένουν» τη Χρυσή Αυγή». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=215700. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  196. ↑ Αντωνία Ξύνου (04-08-2014). «Από τη Βουλή, στη φυλακή οι νεοναζί». Ελευθεροτυπία. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=442070. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  197. ↑ «Ανοίγει ο δρόμος για τη δίκη της Χρυσής Αυγής». Έθνος. 03-08-2014. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64045814. Ανακτήθηκε στις 24-08-2014. 
  198. ↑ «Καταπέλτης ο Ντογιάκος για τη Χρυσή Αυγή». Η Ναυτεμπορική. 16-10-2014. http://www.naftemporiki.gr/story/868376/katapeltis-o-ntogiakos-gia-ti-xrusi-augi. Ανακτήθηκε στις 03-08-2017. 
  199. ↑ Ιωάννα Μάνδρου (05-02-2015). «Βαρύτατες κατηγορίες για βουλευτές Χ.Α.». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/802238/article/epikairothta/ellada/varytates-kathgories-gia-voyleytes-xa. Ανακτήθηκε στις 03-08-2017. 
  200. ↑ Μαρία Δήμα, Αντα Ψαρρά (06-02-2015). «Η φρίκη έχει ονοματεπώνυμο». Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/i-friki-ehei-onomateponymo-0. Ανακτήθηκε στις 03-08-2017. 
  201. ↑ «Εθνικές Εκλογές Ιανουάριος 2015». Υπουργείο Εσωτερικών. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2015. 
  202. ↑ Γιάννης Παπαδόπουλος (01-02-2015). «Κιλκίς, η «Λακωνία της Μακεδονίας»». Η Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/801826/article/epikairothta/politikh/kilkis-h-lakwnia-ths-makedonias. Ανακτήθηκε στις 02-02-2015. 
  203. ↑ https://web.archive.org/web/20180302153242/http://mobile.tovima.gr/article.aspx?id=599952
  204. ↑ Σταυρόπουλος Λάμπρος (15 Ιουνίου 2018). «Π. Καμμένος: Ζητά ποινική δίωξη για εσχάτη προδοσία κατά της Χρυσής Αυγής». 
  205. ↑ «Εκτός Κ.Ο. της Χρυσής Αυγής ο Μπαρμπαρούσης». ProtoThema. https://www.protothema.gr/politics/article/797006/alert-ektos-ko-tis-hrusis-augis-o-barbarousis/. Ανακτήθηκε στις 2018-06-15. 
  206. ↑ Ψαρράς, Δημήτρης (16-01-2019). «Τεκμήριο ενοχής Μιχαλολιάκου η επιστροφή Μπαρμπαρούση». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/politiki/boyli/179562_tekmirio-enohis-mihaloliakoy-i-epistrofi-mparmparoysi. Ανακτήθηκε στις 14-09-2019. 
  207. ↑ «Θυσίασαν» τον Επιτήδειο για χάρη του Λαγού στη Χρυσή Αυγή - Κρίση στη νεοναζιστική οργάνωση με την αποχώρηση του Ευρωβουλευτή
  208. ↑ Σφαγή στη Χρυσή Αυγή για τα «μάτια» του Λαγού
  209. ↑ Τρίτη παραίτηση ευρωβουλευτή της Χρυσής Αυγής
  210. ↑ Κρίση στη Χρυσή Αυγή -Παραιτήθηκαν και οι τρεις ευρωβουλευτές με καρφιά εναντίον του Μιχαλολιάκου
  211. ↑ «Αποχώρησε από τη Χρυσή Αυγή με αιχμές ο Ελ. Συναδινός». in.gr. 2019-04-21. http://www.in.gr/2018/04/20/politics/kommata/apoxorise-apo-ti-xrysi-aygi-aixmes-o-el-synadinos/. Ανακτήθηκε στις 2019-07-15. 
  212. ↑ «Υπό διάλυση η Χρυσή Αυγή: Ανεξαρτητοποιείται ο ευρωβουλευτής Γιάννης Λαγός». News 24/7. 13 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2019. 
  213. ↑ «Αποχωρούν Λαγός και Κούζηλος, υπό διάλυση η Χρυσή Αυγή». Η Εφημερίδα των Συντακτών. 13 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2019. 
  214. ↑ «Χρυσή Αυγή: Παραιτήθηκε και ο Παναγιώτης Ηλιόπουλος». News 24/7. 14 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2019. 
  215. ↑ «Μάρτυρας υπεράσπισης της ΧΑ παραιτείται από την ΚΕ: «Συμμορία που σπάει κεφάλια»». gazzetta.gr. 12 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2019. 
  216. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 234-6
  217. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 236-8
  218. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 238-9
  219. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 240-1
  220. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 241-3
  221. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (30-10-2013). «Ο «συνιδρυτής» καίει τον Αρχηγό». Εφημερίδα των Συντακτών. http://archive.efsyn.gr/?p=140222. Ανακτήθηκε στις 06-02-2015. 
  222. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (06-11-2013). «Η «στρατηγική της έντασης» και τα «άκρα»». Εφημερίδα των Συντακτών. http://archive.efsyn.gr/?p=144302. Ανακτήθηκε στις 06-02-2015. 
  223. ↑ 223,0 223,1 «Εφημερίδα "Χρόνος": Διαδήλωση στο κέντρο της Κομοτηνής». Επίσημη Ιστοσελίδα Χρυσής Αυγής. 21 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2011. 
  224. ↑ Ψαρράς 2012, σελίδες 250-1, 460. Τ. Κατσιμάρδος (19-05-2013). «Ο κατάλληλος και δόκιμος «εθνικισμός»». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=28326&subid=2&pubid=63830007. Ανακτήθηκε στις 20-08-2015. 
  225. ↑ «Ο εθνικο­σοσιαλισμός «φάντασμα»». Εφημερίδα των Συντακτών. 07-10-2013. http://www.efsyn.gr/?p=127758. Ανακτήθηκε στις 19-12-2013. 
  226. ↑ Ellinas 2013, σελ. 549-50, 560
  227. ↑ Ellinas 2013, σελ. 550-1
  228. ↑ Έλλη Ζώτου (27-10-2014). «Βίντεο ντοκουμέντο - Ν. Μιχαλολιάκος: Θα καταργήσουμε τη δημοκρατία». Η Αυγή. http://www.avgi.gr/article/4565182/binteo-ntokoumento-n-mixaloliakos-tha-katargisoume-ti-dimokratia. Ανακτήθηκε στις 30-07-2015. 
  229. ↑ Ellinas 2013, σελ. 551
  230. ↑ Ellinas 2013, σελ. 551-2, 549
  231. ↑ (Αγγλικά) Frederic P. Miller, Agnes F. Vandome, McBrewster John, Chrysi Avyi, VDM Verlag Dr. Mueller e.K., 2010
  232. ↑ Και ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής Ν. Μιχαλιολιάκος υποψήφιος στον Έβρο! Αρχειοθετήθηκε 2010-01-09 στο Wayback Machine., εφημερίδα Ο Χρόνος, 19/09/2009
  233. ↑ «Ένταση στη Βουλή μετά από σχόλια Κασιδιάρη για το Ολοκαύτωμα». Καθημερινή. 2013-06-06. http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_06/06/2013_502996. Ανακτήθηκε στις 2013-06-09. 
  234. ↑ «ΒΙΝΤΕΟ-Επιμένουν να προκαλούν...». enikos.gr. 2013-06-09. http://www.enikos.gr/politics/151149,BINTEO-Epimenoyn_na_prokaloyn.html. Ανακτήθηκε στις 2013-06-09. 
  235. ↑ Τα Νέα Online- Τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής, 10/9/2012
  236. ↑ iefimerida.gr - Τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής σε εργοδότες: Διώξτε τους αλλοδαπούς ή σας κλείνουμε, 13/11/2012
  237. ↑ guardian - Greece's Golden Dawn isn't a political party – it's more like a criminal gang, 4/9/2012
  238. ↑ 238,0 238,1 238,2 guardian - Fear and loathing in Athens: the rise of Golden Dawn and the far right, 26/10/2012
  239. ↑ tovima.gr - Guardian για Χρυσή Αυγή: Ο ναζιστικός φόβος σκεπάζει την Αθήνα, 26/10/2012
  240. ↑ 240,0 240,1 «Έθνος - Τα παιδιά του Χίτλερ με στολή «Χρυσής Αυγής»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2012. 
  241. ↑ «Υμνοι Χρυσής Αυγής για τον εγκληματία πολέμου Ρούντολφ Ες». Το Βήμα. 27-9-2012. http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=476667. Ανακτήθηκε στις 02-03-2016. 
  242. ↑ Δημήτρης Τρίμης (10-05-2016). «Αυτοί που δεν γιορτάζουν...». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/aytoi-poy-den-giortazoyn. Ανακτήθηκε στις 02-03-2016. 
  243. ↑ Το Βήμα - Ο φυρερίσκος και τα πρωτοπαλίκαρά του, 29/04/2012
  244. ↑ tvxs.gr - Ο Κασιδιάρης εξυμνεί τον Χίτλερ, 17/9/2012
  245. ↑ Έθνος, Και «οδός Αδόλφου Χίτλερ» μέσα στο σπίτι του Παππά, 1/10/2013
  246. ↑ tvxs.gr, Στο σπίτι του Παππά: 38άρι πιστόλι, σβάστικες κ.α. (Φωτογραφίες), 30/9/2013
  247. ↑ Μαρία Ψαρά (28-04-2015). «Πρώην μέλος βγάζει στη φόρα τα... άπλυτα της Χρυσής Αυγής». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=63650503. Ανακτήθηκε στις 16-08-2015. 
  248. ↑ «Παράσταση για ένα ρόλο»: ο πολιτικός εξωραϊσμός της ελληνικής ακροδεξιάς
  249. ↑ Vasilopoulou & Halikiopoulou 2015, σελ. 58
  250. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 268, 271-2
  251. ↑ Vasilopoulou & Halikiopoulou 2015, σελ. 57
  252. ↑ Vasilopoulou & Halikiopoulou 2015, σελίδες 57-8
  253. ↑ Η Μαύρη εθνική πηγάδα
  254. ↑ tvxs.gr - Ναζιστικοί χαιρετισμοί στο συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων, 18/1/2011
  255. ↑ Το Βήμα, Επιμένει στον ναζιστικό χαιρετισμό η Χρυσή Αυγή, 22/10/2012
  256. ↑ tvxs.gr - Ναζιστικοί χαιρετισμοί στο συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων , 22/10/2012
  257. ↑ tvxs.gr - Ναζιστικός χαιρετισμός στο Δημοτικό Συμβούλιο της Λαμίας, 11/4/2012
  258. ↑ protothema.gr - Από τους Σπαρτιάτες στον Φύρερ - Η αλήθεια για τον ναζιστικό χαιρετισμό, 22/10/2012
  259. ↑ Renee Maltezou (2012-04-25). «Analysis - Secretive far-right party taps into Greeks' anger, fear». Reuters. http://af.reuters.com/article/worldNews/idAFBRE83O0XV20120425?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0&sp=true. Ανακτήθηκε στις 2012-04-26. 
  260. ↑ 2012-05-13. «Από τον «Φιγούρα» στον... «Καιάδα» Η ανθρωπογεωγραφία των βουλευτών της Χρυσής Αυγής». Εφημερίδα Το Βήμα. http://www.tovima.gr/afieromata/elections2012/article/?aid=457432. Ανακτήθηκε στις 2012-05-16. 
  261. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (21-02-2014). «Η Χρυσή Αυγή σβήνει τα ίχνη της». Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://archive.efsyn.gr/?p=176486. Ανακτήθηκε στις 07-02-2016. 
  262. ↑ Έθνος - Χρυσή Αυγή: Το αληθινό πρόσωπο
  263. ↑ Joanna Kakissis (03-10-2013). «Supporters Of Greek Neo-Nazi Party Tested By Arrests». NPR. http://www.npr.org/2013/10/03/228910726/arrests-of-golden-dawn-leaders-tests-greek-supporters. Ανακτήθηκε στις 06-02-2015. «The motto comes from Nazi Germany's Hitler Youth [...]» 
  264. ↑ Ύμνοι της Χ.Α. στο τρίτο Ράιχ και τα Ες Ες. Εφημερίδα των Συντακτών. 12 Φεβρουαρίου 2017. Συμβαίνει στα 00:58. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2017.  More than one of |deadurl= και |url-status= specified (βοήθεια)
  265. ↑ tvxs.gr - Το παραμύθι του πολυτεχνείου και το ναζιστικό δαχτυλίδι, 17/5/2012
  266. ↑ tvxs.gr - Το «ζιγκ χάιλ» του Χρυσαυγίτη βουλευτή, 1/10/2012
  267. ↑ panagiotisiliopoulos.wordpress.com - Αιμοδοσία στο Αχιλλοπούλειο από την Χρυσή Αυγή, 16/9/2012[νεκρός σύνδεσμος]
  268. ↑ «Αιμοδοσία στο Αχιλλοπούλειο από την Χρυσή Αυγή». 16 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014. 
  269. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 44-45
  270. ↑ Κλέωνας Ιωαννίδης (31-03-2013). «Όταν η «Xρυσή Αυγή» προσχωρούσε στη νεοναζιστική Διεθνή «Νέα Ευρωπαϊκή Τάξη» και στη «Διακήρυξη της Βαρκελώνης» (1981)». Η Αυγή [(Ενθέματα). https://enthemata.wordpress.com/2013/03/31/kleon-2/. Ανακτήθηκε στις 19-08-2015. · Βασιλική Μετατρούλου (31 Μαρτίου 2013). «Οταν η Χρυσή Αυγή προσχωρούσε στη νεοναζιστική Διεθνή «Νέα Ευρωπαϊκή Τάξη» και στη «Διακήρυξη της Βαρκελώνης», 1981 (Συνεργασία του ιστολογίου μας με τα «Ενθέματα» της κυριακάτικης «Αυγής», 2013-03-31)». XYZ Contagion. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2015. 
  271. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 72-74
  272. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 75-76
  273. ↑ Ο ΙΟΣ (25-09-2005). «Καλοκαίρι με τον Αδόλφο». Ελευθεροτυπία. http://www.iospress.gr/ios2005/ios20050925.htm. Ανακτήθηκε στις 19-08-2015. 
  274. ↑ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ Η «NATIONAL ALLIANCE» ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ, ηλεκτρονική εφημερίδα του Λαϊκού Συνδέσμου
  275. ↑ The Rising Sun Heralds The Golden Dawn Αρχειοθετήθηκε 2012-06-28 στο Wayback Machine., National Alliance Sacramento
  276. ↑ Δημήτρης Ψαρράς (11-02-2013). «Η Μαύρη Διεθνής του Μιχαλολιάκουnewspaper=Εφημερίδα των Συντακτών». http://archive.efsyn.gr/?p=22837. Ανακτήθηκε στις 10-02-2016. 
  277. ↑ Γερμανία: Η Χρυσή Αυγή ήταν εκεί! ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ, ηλεκτρονική εφημερίδα του Λαϊκού Συνδέσμου
  278. ↑ Ellinas 2015, σελ. 3
  279. ↑ Ellinas 2015, σελ. 3-4
  280. ↑ Ellinas 2015, σελ. 6-7
  281. ↑ Ellinas 2015, σελ. 5
  282. ↑ «Γερμανοί νεοναζί στην ελληνική Βουλή προσκεκλημένοι της Χρυσής Αυγής». in.gr. 8/2/2013. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231234486. Ανακτήθηκε στις 9 February 2013. 
  283. ↑ Δημήτρης Ψαρράς; Γιάννης Μπασκάκης (08-02-2016). «Ελλάς Ελλήνων και... Γερμανών ναζιστών». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/ellas-ellinon-kai-germanon-naziston. Ανακτήθηκε στις 10-02-2016. 
  284. ↑ Παναγιώτης Δημητράς (09-02-2016). «Χρυσή Αυγή και διεθνείς Ναζιστές τίμησαν Ίμια και Χίτλερ!». the books' journal. http://booksjournal.gr/blog/item/1872-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%82-%CE%BD%CE%B1%CE%B6%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%82-%CF%84%CE%AF%CE%BC%CE%B7%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CE%AF%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%87%CE%AF%CF%84%CE%BB%CE%B5%CF%81. Ανακτήθηκε στις 10-02-2016. 
  285. ↑ Δικτυακός τόπος Ε.ΛΑ.Μ.
  286. ↑ Γιώργος και Μανώλης: ΠΑΡΟΝΤΕΣ! - Πανευρωπαϊκό κύμα αλληλεγγύης. Χρυσή Αυγή 04-11-2013
  287. ↑ Σερβία, Αγγλία, ΗΠΑ: Συνεχίζεται το κύμα συμπαράστασης προς την Χρυσή Αυγή. Χρυσή Αυγή 26-12-2013
  288. ↑ Λευτέρης Μπιντέλα; Μαρία Ψαρά (28 Φεβρουαρίου 2014). «Οι δεσμοί αίματος της Χρυσής Αυγής με τους Ουκρανούς νεοναζί». Έθνος. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=63970714. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2014. 
  289. ↑ «Δεξιός Τομέας: Οι πιο βίαιοι Ουκρανοί εθνικιστές». Το Βήμα. 24 Φεβρουαρίου 2014. http://www.tovima.gr/world/article/?aid=560200. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2014. 
  290. ↑ «Η Χρυσή Αυγή και τα ντοκουμέντα του ψεύδους». 902.gr. 6 Μαρτίου 2014. http://www.902.gr/eidisi/apopseis-sholia/38780/i-hrysi-aygi-kai-ta-ntokoymenta-toy-pseydoys. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2014. 
  291. ↑ Πανευτυχής ο Σόρος με τους «νεοναζί» στην Ουκρανία: Τελείωσε η εξέγερση, ώρα να επενδύσουμε! Χρυσή Αυγή 08-03-2014
  292. ↑ Η Κριμαία, ο Μόσκοβος και η Ελλάδα - Άρθρο του Ν.Γ. Μιχαλολιάκου. Χρυσή Αυγή 15-03-2014
  293. ↑ Η Χρυσή Αυγή έχει αφαιρεθεί από τον κατάλογο των κομμάτων που συμμετέχουν στην Συμμαχία για την Ειρήνη και την Ελευθερία. https://apfeurope.com/pages-2/faq/ στο Annex1
  294. ↑ Η Ευρώπη τιμά τους αγώνες της Χρυσής Αυγής - Αντιπρόεδρος του ΑPF ο Συναγωνιστής Α. Ματθαιόπουλος. Χρυσή Αυγή 10-02-2015
  295. ↑ Ολόκληρη η συνέντευξη του Ζαν Μαρί Λε πεν στην εφημερίδα “Εμπρός”: “Η Χρυσή Αυγή είναι ο μοχλός που θα θέσει σε κίνηση την Ευρώπη!”. Χρυσή Αυγή 30-07-2015
  296. ↑ Ψαρράς 2012, σελ. 165-8
  297. ↑ Χάρης Κουσουμβρής, Γκρεμίζοντας τον μύθο της Χρυσής Αυγής, εκδ. Έρεβος, 2004
  298. ↑ Δημήτρης Ψαρράς, Το πογκρόμ κατά των μεταναστών σχεδιαζόταν ήδη από το 1997, εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 22 Μαΐου 2011
  299. ↑ TVXS: Χρυσή Αυγή και νεοναζιστές τρομοκράτες δρουν ανενόχλητοι στην επαρχία
  300. ↑ Μαρίλη Μαργωμένου (9 Φεβρουαρίου 2008). «H αμηχανία των ΜΑΤ μπροστά στη Χρυσή Αυγή». Εφημ. Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2011. 
  301. ↑ «Φαινόμενο «Χρυσή Αυγή»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2012. 
  302. ↑ Εγκληματίες Ειρήνης
  303. ↑ Στέλιος Βραδέλης (2011-07-02). «Στην επιφάνεια οι σχέσεις «στοργής» ΕΛ.ΑΣ. - Χρυσής Αυγής Ξύπνησε μνήμες η προνομιακή μεταχείριση των πέντε κουκουλοφόρων». Εφημερίδα Τα Νέα. http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4639406. Ανακτήθηκε στις 2011-07-02. 
  304. ↑ «Στην επιφάνεια οι σχέσεις «στοργής» ΕΛ.ΑΣ. - Χρυσής Αυγής». tvxs.gr, Αναδημ. Τα Νέα 02/07/2011. 2011-07-02. http://tvxs.gr/news/%CE%AD%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%88%CE%B1%CE%BD-%CE%B5%CE%AF%CF%80%CE%B1%CE%BD/%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%87%CE%AD%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%C2%AB%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%AE%CF%82%C2%BB-%CE%B5%CE%BB%CE%B1%CF%83-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82. Ανακτήθηκε στις 2011-07-02. 
  305. ↑ Δημήτρης Ψαρράς, Γιάννης Μπασκάκης (14-05-2017). Η Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/arthro/o-haros-tis-hrysis-aygis-vgike-pagania-stin-elas. Ανακτήθηκε στις 29-07-2017. 
  306. ↑ Αργυρώ Μωρού, Συντονισμένα μαχαιρώματα, Εφημ. Ελευθεροτυπία, 06/02/2008
  307. ↑ Βασίλης Γ. Λαμπρόπουλος (2012-05-11). «Ενας στους δύο αστυνομικούς ψήφισαν «Χρυσή Αυγή»». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/afieromata/elections2012/article/?aid=457088. Ανακτήθηκε στις 2012-05-11. 
  308. ↑ Βασίλης Λαμπρόπουλος (17-06-2012). «Οι αστυνομικοί ψήφισαν και πάλι μαζικά «Χρυσή Αυγή»». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/society/article/?aid=463063. Ανακτήθηκε στις 10-03-2014. 
  309. ↑ «Παραιτήσεις αξιωματικών της ΕΛ.ΑΣ. για Χρυσή Αυγή». Εφημερίδα των Συντακτών. 23-09-2013. http://www.efsyn.gr/?p=118707. Ανακτήθηκε στις 20-07-2014. 
  310. ↑ «Αντικατάσταση αξιωματικών φέρνει η έρευνα για τυχόν θύλακες της ΧΑ στην ΕΛ.ΑΣ.». 23-09-2013. http://news.in.gr/greece/article/?aid=1231266205. Ανακτήθηκε στις 20-07-2014. 
  311. ↑ Γιάννης Μπασκάκης (18-07-2014). «Οι Αδιάφθοροι δεν είδαν θυλάκους της Χ.Α. στην ΕΛ.ΑΣ.». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=218219. Ανακτήθηκε στις 20-07-2014. 
  312. ↑ Ο ΙΟΣ (02-12-2012). «Πιστεύω εις έναν Αδόλφο: Ο παγανιστικός «Χριστιανισμός» της Χρυσής Αυγής». Εφημερίδα των Συντακτών. http://www.efsyn.gr/?p=4947. Ανακτήθηκε στις 07-02-2014. 
  313. ↑ Ποινική δίωξη κατά των συντελεστών και ηθοποιών του «Corpus Christi» - Σκάι
  314. ↑ Συμπαράσταση Χρυσής Αυγής στον Μητροπολίτη Σεραφείμ στην μήνυση κατά του βλάσφημου έργου
  315. ↑ ««Η Χρυσή Αυγή εμφορείται από τις ιδεοληψίες σατανιστών αποκρυφιστών», λέει ο μητροπολίτης Πειραιώς». Τα Νέα. 2013-04-29. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5015041/h-xrysh-aygh-emforeitai-apo-tis-ideolhpsies-satanistwn-apokryfistwn-leei-mhtropoliths-peiraiws/. Ανακτήθηκε στις 2013-04-30. 
  316. ↑ «Ο Σεραφείμ αφορίζει τη Χρυσή Αυγή». tvxs.gr. 2013-04-29. http://tvxs.gr/news/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1/%CE%BF-%CF%83%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B5%CE%AF%CE%BC-%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CE%B9-%CF%84%CE%B7-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE. Ανακτήθηκε στις 2013-04-30. 
  317. ↑ Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ Μεντζελόπουλος (29 Απριλίου 2013). «Απάντηση του Σεβασμιωτάτου μας στις συκοφαντίες του Γενικού Γραμματέα της Χρυσής Αυγής κ. Νίκου Μιχαλολιάκου». Ιερά Μητρόπολις Πειραιώς. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2013. 
  318. ↑ Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ Μεντζελόπουλος (22 Απριλίου 2013). «Κρίσιμα ερωτήματα για το κόμμα Λαϊκός Σύνδεσμος Χρυσή Αυγή». Ιερά Μητρόπολις Πειραιώς. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2013. 
  319. ↑ Μάνος Χαραλαμπάκης (2013-04-22). «Μητροπολίτης Σεραφείμ: Η Χρυσή Αυγή, ο ΣΥΡΙΖΑ και ο... παιδεραστής Δίας». Τα Νέα. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5013702/apanthseis-apo-th-xrysh-aygh-gia-thn-paganistikh-arxaiolatreia-boyleyth-ths-zhtaei-o-serafeim/. Ανακτήθηκε στις 2013-04-30. 
  320. ↑ «Αμβρόσιος: «H Χ.Α. μπορεί να αναδειχθεί σε γλυκιά ελπίδα» | Kathimerini». http://www.kathimerini.gr/499414/article/epikairothta/politikh/amvrosios-h-xa-mporei-na-anadeix8ei-se-glykia-elpida. Ανακτήθηκε στις 2017-12-14. 
  321. ↑ «Ν. Μιχαλολιάκος: Ποιοι ιεράρχες στηρίζουν την Χρυσή Αυγή». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2017. 
  322. ↑ 322,0 322,1 Τάσος Κωστόπουλος; Αντα Ψαρρά; Δημήτρης Ψαρράς (11 Οκτωβρίου 2014). «Η Χρυσή Αυγή και τα ΜΜΕ». Εφημερίδα των Συντακτών - ΙΟΣ. http://www.efsyn.gr/?p=242628. 
  323. ↑ «Επιτέθηκαν σε δημοσιογράφο του ΣΚΑΪ». http://www.enikos.gr/media/93991/epitethikan-se-dimosiografo-tou-skai. Ανακτήθηκε στις 2018-06-15. 
  324. ↑ Star.gr. «Το μήνυμα του δημοσιογράφου του Star που δέχθηκε επίθεση από την Χρυσή Αυγή». Star.gr. http://www.star.gr/media/206816/to_minyma_tou_dimosiografou_tou_star_pou_dechthike_epithesi_apo_tin_chrysi_avgi. Ανακτήθηκε στις 2018-06-15. 
  325. ↑ «Χτύπησαν φωτορεπόρτερ οι χρυσαυγίτες». Newsbeast.gr. 2014-07-04. https://www.newsbeast.gr/greece/arthro/702002/htupisan-fotoreporter-oi-hrusaugites. Ανακτήθηκε στις 2018-06-15. 
  326. ↑ Prinos 2014, abstract.
  327. ↑ 327,0 327,1 Ellinas 2013, σελίδες 552-3
  328. ↑ 328,0 328,1 Ellinas 2015, σελ. 6
  329. ↑ Ellinas 2015, σελίδες 6-7
  330. ↑ «Χρυσή Αυγή: «Ό,τι κινείται σφάζεται!» [βίντεο»]. Η Εφημερίδα των Συντακτών. 07-10-2015. https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/i-diki-tis-hrysis-aygis/43382_hrysi-aygi-oti-kineitai-sfazetai-binteo. Ανακτήθηκε στις 16-07-2019. 
  331. ↑ Γιάννης Μπασκάκης (07-10-2015). ««Ο,τι κινείται σφάζεται»». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/i-diki-tis-hrysis-aygis/43463_oti-kineitai-sfazetai. Ανακτήθηκε στις 16-07-2019. 
  332. ↑ «Πατέλης: «Ο,τι κινείται σφάζεται»». VICE. 07-10-2015. https://www.vice.com/gr/article/aezge5/patelis-oti-kineitai-sfazetai-video. Ανακτήθηκε στις 16-07-2019. 
  333. ↑ Γιάννης Μπασκάκης (09-10-2015). ««Αν δώσει το ΟΚ ο Μεγάλος, πας»». Η Εφημερίδα των Συντακτών. https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/i-diki-tis-hrysis-aygis/43748_dosei-ok-o-megalos-pas. Ανακτήθηκε στις 16-07-2019. 
  334. ↑ Kompatsiaris & Mylonas 2015, σελίδες 109, 112
  335. ↑ 335,0 335,1 Ellinas 2015, σελ. 15
  336. ↑ EurActiv, Ν. Χρυσολωράς (08-05-2012). «Neo-Nazi Greek party threatens journalist». http://www.euractiv.com/elections/fascist-greek-party-targets-journalist-death-threat-news-512538. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  337. ↑ «Κατέβασαν το site της Χρυσής Αυγής». 10-05-2012. http://www.skai.gr/news/politics/article/202650/katevasan-to-site-tis-hrusis-augis/. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  338. ↑ «Απαγόρευσαν την ιστοσελίδα της Χρυσής Αυγής». news247.gr. 10 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2014. 
  339. ↑ «Η Χρυσή Αυγή «έφαγε πόρτα» από το Facebook». Το Βήμα. 12-11-2012. http://www.tovima.gr/society/article/?aid=483576. Ανακτήθηκε στις 08-03-2014. 
  340. ↑ Sakellariou 2017, σελ. 398.
  341. ↑ 341,0 341,1 "ΓΙΟΡΤΕΣ ΜΙΣΟΥΣ ΝΕΟΥ ΤΥΠΟΥ", εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 29 Νοεμβρίου 1998
  342. ↑ Εκεί που χάνονται τα αγάλματα, εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 26/11/2000
  343. ↑ Ιστοσ. TVXS, Δερβενάκια: Προκλήσεις της «Χρυσής Αυγής» στην επέτειο της μάχης, 05/08/2011

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

π • σ • ε Πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα με αντιπρόσωπο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρυσή_Αυγή&oldid=7726893"