Συντηρητισμός

Συντηρητισμός ή κονσερβατισμός (γαλλικά: conservatisme) ονομάζεται η επιφυλακτική και συντηρητική αντιμετώπιση νέων θεσμών, αρχών και αξιών της κοινωνίας, σε ατομική και ομαδική βάση. Γενικά, σημαίνει την επιφυλακτική έως αρνητική στάση απέναντι σε οποιονδήποτε νεωτερισμό. Ο συντηρητισμός είναι υπέρμαχος της προάσπισης αυτών που είναι ήδη δεδομένα, αφομοιωμένα και δεν δημιουργούν κινδύνους και κραδασμούς στο κατεστημένο, και κυρίως δεν αποτελούν ριζικές αλλαγές. Ο συντηρητισμός λειτουργεί ως προσωπική στάση ζωής, παρόμοια με τον πουριτανισμό, σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Ο όρος είναι σημασιολογικό δάνειο από τη γαλλική λέξη conservation (κονσερβασιόν) = διατήρηση, συντήρηση.

Ο συντηρητισμός ως φιλοσοφική στάση, και με βάση τους σημαντικότερους εκφραστές του, όπως ήταν για παράδειγμα ο Έντμουντ Μπερκ (Edmund Burke, 1729-1797) συνδέεται με ρομαντικές και μη ντετερμινιστικές αντιλήψεις για την κοινωνία και την πολιτική. Δεν αντιτίθεται κατ΄ ανάγκη στις αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης και στους θεσμούς, αλλά πάντως υπερασπίζεται τη σταδιακή και ομαλή αλλαγή. Σέβεται τις πολιτικές συνήθειες, τα πολιτικά ήθη, και την παράδοση ως συσσωρευμένη γνώση και «σύνεση» περισσότερων γενεών. Δέχεται ότι οι κοινωνικές σχέσεις δεν είναι αιτιακές και προβλέψιμες και ότι η «πολιτική σοφία» είναι στην πραγματικότητα συλλογική και όχι «απόρροια του στοχασμού ενός καθήμενου σε κουνιστή πολυθρόνα» φιλοσόφου. Σε αυτή τη βάση σκέψης, ο συντηρητισμός υποστηρίζει τη διατήρηση του υφιστάμενου κοινωνικού και πολιτικού κατεστημένου (π.χ. θεσμούς, αξίες κλπ.), ως λειτουργικού και αποτελεσματικού, όσο αυτό είναι δυνατό.

Από την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης ώς περίπου τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συντηρητικοί στην Ευρώπη αντιτέθηκαν στον φιλελευθερισμό και στη συνέχεια, στον σοσιαλισμό. Οι πιο ριζικά συντηρητικοί επιθυμούσαν τη διατήρηση του αριστοκρατικού φεουδαρχικού κατεστημένου και της πολιτικής ισχύος της χριστιανικής Εκκλησίας. Μετά τα μέσα του 20ου αιώνα ωστόσο οι περισσότεροι συντηρητικοί αποδέχθηκαν τη φιλελεύθερη δημοκρατία και ενσωματώθηκαν σε αυτή.

Πατερναλιστικός Συντηρητισμός

Πρόκειται για μία μορφή συντηρητισμού η οποία δέχεται τις κοινωνικές ανισότητες ως οργανικό μέρος της κοινωνίας (οργανικισμός) και ως συνέπεια η κοινωνική ιεραρχία έχει επίσης νόημα. Στον πατερναλιστικό συντηρητισμό υπάρχει η έννοια της υποχρέωσης με την λογική ότι ο ταξικά ανώτερος έχει υποχρέωση προστασίας και φρονίδας πρός τους από κάτω. Δέχεται επίσης την γενικότερη αρχή πως το δεδομένο είναι και σοφό (παράδοση).

Παλαιοσυντηρητισμός

Σύμφωνα με τον μελετητή των διεθνών σχέσεων Michael Foley, «οι παλαιοσυντηρητικοί ασχολούνται με τους μετανάστες, την ανατροπή μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, την αποκέντρωση, τον οικονομικό εθνικισμό και τον μη επεμβατισμό της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και μια γενικά ρεβανιστική προοπτική μιας κοινωνικής τάξης που χρειάζεται να ανακτήσει τις παλιές γραμμές διάκρισης και ειδικότερα την ανάθεση ρόλων σύμφωνα με τις παραδοσιακές αξίες του φύλου, εθνικότητας και φυλής ».
Ο πολιτικός θεωρητικός Paul Gottfried δηλώνει ότι ο όρος αναφέρεται αρχικά σε διάφορους Αμερικανούς, που στράφηκαν στον αντικομμουνισμό κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Εθνικός συντηρητισμός

δείτε: Εθνικός συντηρητισμός

Επιπλέον βιβλιογραφία

• Παναγιώτης Κονδύλης, Συντηρητισμός.Ιστορικό περιεχόμενο και παρακμή, Μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδ.Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2015
• John Weiss,Συντηρητισμός και ριζοσπαστική δεξιά. Παραδοσιοκρατία, αντίδραση και αντεπανάσταση στην Ευρώπη 1770-1945, μτφρ.Σ.Μαρκέτος.εκδ. Θύραθεν,Θεσσαλονίκη, 2009
• Πέτρος Θεοδωρίδης, «Βιβλιοκρισία στο:John Weiss,Συντηρητισμός και ριζοσπαστική δεξιά. Παραδοσιοκρατία, αντίδραση και αντεπανάσταση στην Ευρώπη 1770-1945, μτφρ.Σ.Μαρκέτος.εκδ. Θύραθεν,Θεσσαλονίκη, 2009 », Επιστήμη και Κοινωνία. Επιθεώρηση πολιτικής και ηθικής θεωρίας, τομ.24 (2010),σελ.176-180[1]
• Δημήτρης Μιχαλόπουλος, "Συντηρητισμός: Η λύση του χτες και του αύριο", Η Ελλάδα σε κρίση, τόμος Ι (Αθήνα: Ροές, 1987), σσ. 130-185.
• Löthar Döhn, Claus Fritzsche, Φιλελευθερισμός. Συντηρητισμός,μτφρ. Κιαρίνα Κορδελά,Παρατηρητής, 1992
• Zeev Sternhell,Ο αντι-διαφωτισμός: από τον 18ο αιώνα ως τον ψυχρό πόλεμο,μτγρ. Άννα Καρακατσούλη ; επιμέλεια Αλέξανδρος Κιουπκιόλης, εκδ.Πόλις, 2009
• Βασιλική Γεωργιάδου, «Βιβλιοκρισία στο:Zeev Sternhell, Ο Αντι-Διαφωτισμός. Από τον 18ο αιώνα ως τον Ψυχρό Πόλεμο», Επιστήμη και Κοινωνία. Επιθεώρηση πολιτικής και ηθικής θεωρίας, τομ.22-23 (2009),σελ.239-250[2]