Πλατεία Ομονοίας

Πλατεία Ομονοίας
Είδος	πλατεία
Αρχιτεκτονική	νεοκλασσικισμός
Γεωγραφικές συντεταγμένες	37°59′3″N 23°43′42″E
Διοικητική υπαγωγή	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Αρχιτέκτονας	Σταμάτης Κλεάνθης
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 37°59′2.70″N 23°43′42.04″E / 37.9840833°N 23.7283444°E / 37.9840833; 23.7283444

Η Πλατεία Ομονοίας είναι ιστορική πλατεία της Αθήνας και σύγχρονο πολεοδομικό κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας. Είναι τόπος συνάντησης κατοίκων και επισκεπτών, αποτελώντας σημείο αναφοράς της πόλης. Από την πλατεία ξεκινούν σημαντικές οδοί του κέντρου της πόλης: οι οδοί και λεωφόροι 3ης Σεπτεμβρίου, Σταδίου, Αθηνάς, Παναγή Τσαλδάρη (Πειραιώς), Πανεπιστημίου και Αγίου Κωνσταντίνου. Αρχικά η ομώνυμη πλατεία είχε σχήμα έλλειψης, μετά όμως τροποποιήθηκε με την ενοποίηση τμημάτων αυτής και την απομάκρυνση του τραμ που διερχόταν από την οδό Αθηνάς.^[1] Κάτω από την πλατεία διακλαδώνονται η γραμμή 1 με τη γραμμή 2 του μετρό. Πολλά από τα παραδοσιακά κτήρια της πλατείας έχουν χαθεί, επιβιώνουν όμως το Μπάγκειο μέγαρο και το Μέγας Αλέξανδρος, που οικοδομήθηκαν τη δεκαετία του 1880 και λειτούργησαν αρχικά ως ξενοδοχεία.^[2]

Ονομασία [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πλατεία διαμορφώνεται το 1846 και αρχικά παίρνει το όνομα Πλατεία Ανακτόρων, ίσως επειδή στο αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας το 1834 (1833;) που έγινε από τους αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη και Έντουαρτ Σάουμπερτ προόριζε το συγκεκριμένο χώρο για την ανέγερση των Ανακτόρων. Στη συνέχεια προς τιμήν του Βασιλιά Όθωνα η πλατεία μετονομάστηκε σε Πλατεία Όθωνος για να λάβει τελικώς το σημερινό της όνομα ως Πλατεία Ομονοίας το 1862, όταν στο χώρο αυτό δόθηκε όρκος «ομονοίας» από τους αρχηγούς των αντιπάλων πολιτικών παρατάξεων της εποχής οι οποίες είχαν προκαλέσει αιματηρές ταραχές στη χώρα.

Τα Χαφτεία (ή Χαυτεία) είναι περιοχή της Ομόνοιας. Πρόκειται για ορισμένα οικοδομικά τετράγωνα γύρω από την διασταύρωση της οδού Αιόλου με την οδό Σταδίου. Η περιοχή οφείλει την ονομασία της σε καφενείο του 19ου αιώνα, το οποίο έφερε το όνομα του ιδιοκτήτη του, ο οποίος λεγόταν Χάφτας.^[3]

Ιστορικό διαμόρφωσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα τέλη του 19^ουαιώνα η πλατεία δενδροφυτεύεται, κατασκευάζεται στο κέντρο της πολυγωνική εξέδρα μουσικής, φωταγωγείται και αποτελεί κέντρο κοσμικής κίνησης, καθώς πέραν από αφετηρία του σιδηροδρόμου, η είσοδος του οποίου ήταν στην οδό Αθηνάς, περιμετρικά της υπάρχουν σημαντικά ξενοδοχειακά κτήρια και τα παγκάκια της δίνουν τη δυνατότητα ανάπαυσης στους περιπατητές της αγοράς.

Από το 1925 έως το 1930 η πλατεία ανασκάπτεται και η δημιουργία του υπόγειου σταθμού του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Πειραιώς – Αθηνών γίνεται η αιτία της ανάπλασης της. Η Πλατεία Ομονοίας γίνεται κυκλική, μαρμάρινα κιγκλιδώματα τοποθετούνται στις εισόδους του υπόγειου σταθμού, η όψη της πλησιάζει τα ευρωπαϊκά πρότυπα και η ευρύτερη περιοχή αρχίζει να αποκτά σημαντικό εμπορικό χαρακτήρα. Η χρήση του σταθμού στην Ομόνοια (Αθήνα) δημιουργεί την ανάγκη κατασκευής υπόγειου εξαερισμού και το 1931 ο Δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης ανακοινώνει την ανάπλαση της πλατείας στην οποία οι τρύπες των αεραγωγών προβλεπόταν να καλυφθούν με τη μορφή ψηλών κιόνων στη βάση των οποίων θα τοποθετούνταν αγάλματα των εννέα Μουσών. Αντί των εννέα Μουσών της μυθολογίας τοποθετήθηκαν οκτώ αγάλματα για λόγους συμμετρίας και έστω κι αν το πρόβλημα του εξαερισμού του υπόγειου σταθμού είχε καλυφθεί το αισθητικό αποτέλεσμα της πλατείας δεν ικανοποίησε τους Αθηναίους, γεγονός που οδήγησε στην αποξήλωση των Μουσών.

Η δεκαετία του ’50 αποτελεί χρόνο εκσυγχρονισμού για όλη την Αθήνα και βεβαίως και για την Ομόνοια. Το 1954 γίνεται διαρρύθμιση στον υπόγειο χώρο του σταθμού όπου κατασκευάζεται μια υπόγεια πλατεία με τράπεζες, ταχυδρομείο και καταστήματα, ενώ κατασκευάζονται και οι πρώτες κυλιόμενες σκάλες.

Το 1958 διεξάγεται διαγωνισμός από το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων για την ανάπλαση της Πλατείας Ομονοίας τον οποίο κερδίζουν ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος και ο αρχιτέκτονας Κώστας Μπίτσιος. Η πρόταση των Ζογγολόπουλου και Μπίτσιου περιλαμβάνει μια κυκλική υδάτινη γλυπτική σύνθεση στο κέντρο της οποίας υπάρχει το αφαιρετικό γλυπτό «Ποσειδώνας» του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Η πλατεία αναδιαμορφώνεται, χωρίς το γλυπτό, και τα «σιντριβάνια της Ομόνοιας» γίνονται τοπόσημο της πόλης, ενώ η πλατεία αποτυπώνεται πολλάκις στον ελληνικό κινηματογράφο.

Ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος έχει συνδέσει το όνομά του με την πλατεία Ομονοίας στο κέντρο της Αθήνας από τη δεκαετία του 1950 και μετρά πάνω από μισό αιώνα παρουσίας σε αυτή.

Η σύνθεση της πλατείας Ομονοίας το 1958 περιελάμβανε έναν εξωτερικό κύκλο ο οποίος περιέκλειε ένα μικρότερο ισοσκελές εξάγωνο, μέσα στο οποίο βρίσκονταν ένα ισοσκελές πεντάγωνο. Στο πεντάγωνο αυτό ήταν τοποθετημένη μια υδάτινη γλυπτική σύνθεση αποτελούμενη από πίδακες που σχημάτιζαν ένα υδάτινο διαγώνιο τόξο που προσέκρουε σε έναν υδάτινο τοίχο και από μία υδάτινη κολώνα ύψους 18,00 μέτρων. Στον αντίποδα της υδάτινης αυτής κολώνας η γλυπτική σύνθεση προέβλεπε την τοποθέτηση ενός γλυπτού με τίτλο «Ποσειδώνας».

Στον εξωτερικό χώρο μεταξύ του κύκλου και του εξαγώνου αρχικά είχε σχεδιαστεί μια σύνθεση αποτελούμενη από χρωματιστά βότσαλα, η οποία ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκε και στη θέση της τοποθετήθηκε τελικώς γκαζόν.

Το έργο πραγματοποιήθηκε και εγκαινιάστηκε το 1960, με τους γνωστούς σε όλους μας υδάτινους πίδακες, όμως το αναπόσπαστο γλυπτό «Ποσειδώνας» ουδέποτε τοποθετήθηκε στην πλατεία Ομονοίας.

Στη συνέχεια έγιναν διάφορες παρεμβάσεις στην πλατεία, τοποθετήθηκε το γλυπτό «Δρομέας» του Κώστα Βαρώτσου και τελικά στο πλαίσιο της νέας διαμόρφωσης της πλατείας Ομονοίας, ύστερα από διαγωνισμό που διεξήγαγε η εταιρία «Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Α.Ε.» το 2001, τοποθετήθηκε στην πλατεία, στη θέση όπου ευρίσκεται μέχρι σήμερα, το υδροκινητικό γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου με τίτλο «Πεντάκυκλο», το οποίο το ίδιο έτος είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Biennale της Βενετίας.

Το γλυπτό βρίσκεται ανατολικά της πλατείας μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σταδίου μέσα σε ειδικά διαμορφωμένη δεξαμενή νερού, έχει ύψος 15 μέτρα, είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο ατσάλι και αποτελείται από σταυροειδή κατασκευή με πέντε κύκλους οι οποίοι κινούνται με τη βοήθεια του νερού.

Η υδροκινητική λειτουργία του γλυπτού επί σειρά ετών παρέμενε ημιτελής, καθώς είχε διακοπεί η παροχή νερού. Εξαίρεση αποτελεί ένα σύντομο χρονικό διάστημα -τέλη 2008 με αρχές 2009-, κατά το οποίο το έργο συντηρήθηκε σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων και λειτούργησε υδροκινητικά, όπως το είχε σχεδιάσει ο δημιουργός του

Το 2004 η Ελλάδα θα είναι η χώρα τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων και η Αθήνα μεταμορφώνει. Η "αυλαία" για την στρογγυλή πλατεία Ομονοίας με το σιντριβάνι και τον "Δρομέα" στο κέντρο της θα πέσει το 1992 όταν η πλατεία χάνει το πράσινο και το "Δρομέα" και ένας καινούριος σχεδιασμός ξεκινά. Με πρόγραμμα που εφαρμόζεται από το 2001 από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ), την Αττικό Μετρό, την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων (ΕΑΧΑ) και τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ), το ιστορικό κέντρο της πόλης αναβαθμίζεται και η Πλατεία Ομονοίας αποκτά παραλληλόγραμμο σχήμα, οι κυκλοφοριακές συνθήκες αλλάζουν και οι όψεις των κτηρίων που την περιβάλλουν αποκαθίστανται. Η αλλαγή του σχήματος της πλατείας επιτρέπει τη σημαντική αύξηση της επιφάνειάς της και έχει στόχο την απόδοση μεγαλύτερου χώρου κυκλοφορίας στους πεζούς. Στη νέα πλατεία τοποθετείται το γλυπτό «Πεντάκυκλο» του Γιώργου Ζογγολόπουλου με το οποίο ο διεθνούς φήμης Έλληνας γλύπτης έλαβε μέρος στη Μπιενάλε Βενετίας το 2001.

Το 2015 με το πρόγραμμα “RE-THINK Athens” - «ΞΑΝΑ- ΣΚΕΨΟΥ την Αθήνα» η Πλατεία Ομονοίας προβλέπεται να αναδιαμορφωθεί. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Υπουργείου Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠΥΜΕΔΙ), του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), του Υπουργείου Πολιτισμού Τουρισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΤ) και των φορέων Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας (ΟΡΣΑ), Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας (ΕΑΧΑ), Αττικό Μετρό, Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ). Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης ανέλαβε τις δαπάνες του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και των απαιτούμενων μελετών για το έργο.

Το 2020 εγκαινιάζεται η νέα πλατεία, η οποία πλέον στο κέντρο της έχει συντριβάνι^[4]. Η νέα μορφή βασίστηκε αισθητικά στη παλαιά όψη της Ομονοίας (Δεκαετίες 60' και 70')^[4].

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ http://www.thetoc.gr/magazine/plateia-omonoias-i-koketa-pou-xathike-sti-skoni
↑ http://www.kathimerini.gr/752672/article/politismos/polh/m-ale3andros-kai-mpagkeion-dyo-istorika-3enodoxeia-sthn-kardia-ths-a8hnas
↑ Ελευθεροτυπία, Διοχάρους άρατε πύλας... (άρθρο σχετικό με την ονομασία των Χαυτείων).
↑ ^4,0 ^4,1 «Αυτή είναι η νέα πλατεία Ομονοίας και έχει... άρωμα παλιάς – Η ιστορία της». skai.gr. 19 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2020.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γιάννης Καιροφύλας, Η Αθήνα από το 1830 ως σήμερα (σειρά), Αθήνα: Φιλιππότης.
Κώστας Μπίρης, Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα, Αθήνα 1961.
Θ. Παπαϊωάννου, Ενθύμιον Αθηνών, Αθήνα 1984 (2η έκδ. 1990).
Γ.Μ. Σαρηγιάννης, «H νομοτέλεια της εξέλιξης του αττικού τοπίου», στον κατάλογο της έκθεσης «Αττικό τοπίο» του ΥΠΠΟ, Αθήνα 1989.
Μαλαματένια Σκαλτσά, Κοινωνική ζωή και δημόσιοι χώροι κοινωνικών συναθροίσεων στην Αθήνα του 19ου αιώνα, Θεσσαλονίκη 1983.
Δημήτριος Γ. Σκουζές, H Αθήνα που έφυγε, 2 τόμ., Αθήναι 1961, 1967.
Ζ. Αντωνοπούλου, Τα γλυπτά της Αθήνας, Αθήνα 2003
Ε. Κυπραίου (επιμ.), Ζογγολόπουλος, Αθήνα 1990
Δ. Παυλόπουλος, Ζογγολόπουλος, Αθήνα 2007