Καλαμάτα

Καλαμάτα
Καλαμάτα 37°2′16″N 22°6′40″E
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Καλαμάτας
Έκταση	253,2 km²
Υψόμετρο	21 μέτρα
Πληθυσμός	57.706 (2021)
Ταχ. κωδ.	241 **
Τηλ. κωδ.	2721
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Η Καλαμάτα, είναι πόλη της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, πρωτεύουσα του Νομού Μεσσηνίας και λιμάνι της νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας. Η Καλαμάτα έχει πληθυσμό 54.100 κατοίκους, ενώ ο Δήμος Καλαμάτας έχει πληθυσμό 69.849 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η πόλη είναι κτισμένη στους πρόποδες του όρους Καλάθι (παρυφή του Ταϋγέτου), στην καρδιά του Μεσσηνιακού κόλπου. Απέχει 223 χιλιόμετρα από την Αθήνα, 215 χλμ. από την Πάτρα και 715 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Η ιστορία της Καλαμάτας ξεκινάει από τον Όμηρο, ο οποίος αναφέρει τις Φαρές, αρχαία πόλη χτισμένη περίπου εκεί που βρίσκεται σήμερα το Φράγκικο κάστρο της πόλης.Συγκεκριμένα, στη ραψωδία γ' της Οδύσσειας, ο Όμηρος αναφέρει πως ο Τηλέμαχος δανυκτερεύει στις Φηρές και φιλοξενείται στο αρχοντικό του Διοκλή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του σε Πύλο και Σπάρτη,όπου αναζητεί πληροφορίες για την τύχη του Οδυσσέα. Επίσης, στη ραψωδία Ι της Ιλιάδας, οι Φηραί ήταν μία από τις επτά πόλεις που πρόσφερε ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα για να επιστρέψει στη μάχη. Παλιότερα θεωρούσαν ότι, κατά την αρχαία εποχή, η θάλασσα κάλυπτε όλη την έκταση της σημερινής πόλης, αλλά τα ευρήματα πρωτοελλαδικής και αρχαϊκής (ιερό Ποσειδώνα) περιόδου στα Ακοβίτικα και κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής γύρω από το κάστρο βεβαίωσαν το αντίθετο. Επίσης, επιγραφικό υλικό που βρέθηκε στη Γιάννιτσα (Ελαιοχώρι) επιβεβαίωσε την ταύτιση της αρχαίας κώμης των Καλαμών (και όχι των Φαρών) με εκείνη τη θέση.

Η Καλαμάτα (Φαραί) έχει περιορισμένη σημασία κατά την αρχαία περίοδο, καθώς βρίσκεται κάτω από λακωνική κυριαρχία από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Ακόμη και μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Θηβαίους υπό τον Επαμεινώνδα, οι Φαρές επισκιάζονται, αυτή τη φορά από τη νέα πρωτεύουσα των Μεσσηνίων, τη Μεσσήνη (πρώην Μαυρομμάτι). Ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος μάλιστα υπήγαγε την πόλη των Φαρών στη δικαιοδοσία των Λακώνων, αν και αμέσως μετά ο Τιβέριος την επανέφερε στους Μεσσήνιους.

Ο περιηγητής Παυσανίας στα Μεσσηνιακά-Ηλιακά του (160-170 μ.Χ.) αναφέρει τις Φαρές, στον δρόμο του από τη νότια Λακωνία προς τη Μεσσήνη. Αναφέρει μάλιστα ότι πιο πριν συνάντησε πηγή αλμυρού νερού, πιθανότατα την υφάλμυρη πηγή που ακόμη και σήμερα εκβάλλει στη θάλασσα, στον παλιό υδρόμυλο στο προάστειο Μικρή Μαντίνεια. Στις δε Φαρές, επισκέφθηκε τους ναούς της Τύχης και του Καρνείου Απόλλωνα με το άλσος του. Μέχρι και τα πρωτοχριστιανικά χρόνια πάντως, η σημασία του οικισμού εξακολουθεί να είναι μικρή για την ιστορία της περιοχής, σε σύγκριση π.χ. με τη γειτονική Θουρία όπου τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι πολύ σημαντικότερα. Όμως, στον κατάλογο πόλεων Συνέκδημος του Ιεροκλή (535 μ.Χ.) διατηρούνταν ακόμη το αρχαίο όνομα Φαραί.

Μεσαιωνική ιστορία

Τα διαθέσιμα στοιχεία για την ιστορία της πόλης κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο και μέχρι τον 10ο αιώνα μ.Χ. είναι ελάχιστα. Πιθανολογείται ότι, στα πλαίσια της ενιαίας αυτοκρατορικής αμυντικής πολιτικής εναντίον των επιδρομών των Αβαροσλάβων στα Βαλκάνια, μετασχηματίστηκε σε πόλισμα-φρούριο με ενίσχυση του πληθυσμού της από απειλούμενους οικισμούς, όπως και η Κορώνη την ίδια εποχή (6ος-7ος αιώνας).

Το κάστρο της Καλαμάτας σήμερα

Το σύγχρονο όνομά της η Καλαμάτα μάλλον το πήρε από ένα παλιό βυζαντινό μοναστήρι (πιθανά στη θέση του μεσαιωνικού κάστρου), το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Παναγία την Καλομάτα, απ' όπου με αφομοίωση του όμικρον σε άλφα, προήλθε η ονομασία Καλαμάτα.

Αποκτά αίγλη μετά τη Δ΄ Σταυροφορία (1204 μ.Χ.), όταν το κάστρο πέφτει, μετά από συνθηκολόγηση, στα χέρια των Φράγκων υπό τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη και στη συνέχεια τον Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο, το 1205. Ο τελευταίος ανοικοδομεί το μέχρι τότε μικρό και ερειπωμένο κάστρο και έτσι ξεκινάει η οικονομική ακμή της πόλης. Η Καλαμάτα υπήρξε η αγαπημένη πόλη των Βιλλεαρδουίνων, σε σημείο που ο Γουλιέλμος Β΄ Βιλλεαρδουίνος να αποκαλείται και «Καλαμάτας».

Το 1293, το κάστρο κατελήφθη από τους επαναστάτες Έλληνες και Σλάβους της Γιάννιτσας (σημ. Ελαιοχώρι), που είχαν αρχηγούς τους Λιανόρτη, Φανάρη και Λαβούλκα, στο όνομα του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου. Ξαναδόθηκε όμως στους Φράγκους με απάτη, από τον Πρωτοστράτορα του Μυστρά Γεώργιο Σγουρομάλλη (περιγραφή αυτού του επεισοδίου υπάρχει στο γνωστό μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη, Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ). Στα 1341, το κάστρο βρίσκεται στα χέρια του Νικολό Ατσαγιόλι και το 1381 υπό τους Ναβαρέζους ιππότες του Πέτρου ντε Σαν Σουπεράν. Το 1396 καταλαμβάνεται για λίγο από τους Τούρκους του στρατηγού Εβρενός. Από το 1410 ως το 1459 ανήκει στους Παλαιολόγους του Μυστρά.

Νεότερη ιστορία

Οθωμανοκρατία-Βενετοκρατία

Η απελευθέρωση της Καλαμάτας.

Το 1459 την Καλαμάτα καταλαμβάνουν οι Οθωμανοί Τούρκοι του Μωάμεθ Β' Πορθητή. Το 1464, το κάστρο κατέλαβε ο Βενετός Φραγκίσκο Τάνο, αλλά το 1540 εγκαταλείπεται από τους Βενετούς που το έκαψαν. Το 1685 καταστρέφεται οριστικά από τον Βενετό στρατηγό Μοροζίνι, όταν το κατέλαβε κατά τη νικηφόρα εκστρατεία του στην Πελοπόννησο. Επιστράφηκε οριστικά στους Οθωμανούς το 1715.

Επανάσταση 1821 και Απελευθέρωση

Πλατεία 23ης Μαρτίου, Καλαμάτα

Το σημαντικότερο γεγονός της μακρόχρονης ιστορίας της πόλης είναι η απελευθέρωσή της από τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου του 1821. Την ημέρα εκείνη ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Παπαφλέσσας και άλλοι μπήκαν μέσα στην πόλη ως απελευθερωτές. Συμμετείχαν στην πανηγυρική δοξολογία που τελέστηκε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων (μικρή βυζαντινή εκκλησία των μέσων του 11ου-12ου αι. που σώζεται μέχρι σήμερα και αποτελεί σύμβολο της πόλης). Από την Καλαμάτα η Μεσσηνιακή Γερουσία συνέταξε την Προειδοποίηση προς τας Ευρωπαϊκάς αυλάς.

Ανάπτυξη λιμένα

Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίζεται το λιμάνι της Καλαμάτας, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα και η πόλη παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη και ακμή, έχοντας χαρακτηριστεί «Μασσαλία του Μωριά». Η πόλη έρχεται σε επαφή με τη Δύση και την κουλτούρα της, δημιουργείται μια αστική τάξη που διαμορφώνει μια σημαντική πολιτιστική βάση και κληρονομιά. Από το 1920 και μετά όμως αρχίζει μια μακρά περίοδος οικονομικής ύφεσης.

Εγκατάσταση Μικρασιατών

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, εγκαταστάθηκαν στην Καλαμάτα πολλές οικογένειες Μικρασιατών. Συγκεκριμένα, η Δυτική Παραλία της πόλης αποτέλεσε τόπο εγκατάστασης για περίπου τέσσερις χιλιάδες Μικρασιάτες. Για τη διατήρηση της μνήμης έχει εγκατασταθεί στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αναλήψεως, στη Δυτική Παραλία Καλαμάτας, Μνημείο Μικρασιατών, που αποτελείται από δύο μεγάλα κομμάτια μαρμάρου, και στο ένα απεικονίζονται οι πρόσφυγες, ενώ στο άλλο ο χάρτης της Μικράς Ασίας, με τα ελληνικά ονόματα δεκάδων πόλεών της.

Σεισμός 1986

Τον Σεπτέμβριο του 1986 η Καλαμάτα χτυπήθηκε από δύο ισχυρούς σεισμούς, που προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές και 22 θύματα. Το 70% των κτιρίων της πόλης κρίθηκαν ακατάλληλα. Ακολούθησαν μελέτες για διάσωση των νεοκλασσικών κτιρίων της πόλης, καθώς και σημαντικών δομών, όπως τα σχολείο. Το νέο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης σε συνδυασμό με την ένταξη της αναδόμησης στο Ταμείο Ανασυγκρότησης του Συμβουλίου της Ευρώπης οδήγησε στην αναγέννηση της πόλης.

Η πόλη σήμερα

Η όψη της Καλαμάτας από τη νοτιοδυτική πλευρά του λιμανιού

Η Καλαμάτα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Πελοποννήσου μετά την Πάτρα. Είναι σημαντικό αστικό, οικονομικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής, καθώς και διοικητικό κέντρο του Νομού Μεσσηνίας.

Αρχείο:Καλαματα χριστούγεννα.jpg

Λιμάνι

Τον χειμώνα, η νυχτερινή ζωή της πόλης βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο, ενώ το καλοκαίρι δίπλα στη θάλασσα και στο προάστιο της πόλης, Βέργα, χτισμένο στους πρόποδες του όρους Καλάθι.

Επίσης κάθε Ιούλιο λαμβάνει χώρα στην πόλη της Καλαμάτας το διεθνές φεστιβάλ Χορού, με παραστάσεις και χορευτές από όλο τον κόσμο.

Μέγαρο Χορού Καλαμάτας

Στην Καλαμάτα λειτουργούν σχολές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, το οποίο διευρύνθηκε σημαντικά μετά την ενσωμάτωση και του Τ.Ε.Ι.. Η πόλη διαθέτει πλήρεις και σύγχρονες αθλητικές εγκαταστάσεις. Τέλος διαθέτει σύγχρονο νοσοκομείο καθώς επίσης και διεθνές αεροδρόμιο.

Κάθε χρόνο στην Καλαμάτα τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται το Καλαματιανό Καρναβάλι , κατά τη διάρκεια του οποίου πραγματοποιούνται καρναβαλικές εκδηλώσεις σε διάφορα σημεία της πόλης και την τελευταία Κυριακή γίνεται η παρέλαση των καρναβαλικών αρμάτων.

Πληθυσμός

Έτος	Πληθυσμός
1981	42.075
1991	43.625
2001	61.373
2011	69.849

Δημοτικές Ενότητες

Το Δημαρχείο Καλαμάτας

Κωδικός	Περιγραφή	Πληθυσμός
440101	Δημοτική Ενότητα Καλαμάτας	62.409
440102	Δημοτική Ενότητα Άριος	2.071
440103	Δημοτική Ενότητα Αρφαρών	2.648
440104	Δημοτική Ενότητα Θουρίας	2.721

Αξιοθέατα

Μητροπολιτικός Ναός Υπαπαντής Καλαμάτας

• Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, το σύμβολο της πόλης, είναι μικρή βυζαντινή εκκλησία (μέσα 11ου-12ος αι.) με μερικές τοιχογραφίες του 14ου αι. Η συγκεκριμένη εκκλησία απεικονιζόταν στην κάτω δεξιά μπροστινή όψη του χαρτονομίσματος των 5 χιλιάδων δραχμών που κυκλοφόρησε στα 1984, δίπλα στη μορφή του Θ. Κολοκοτρώνη.

• Το Φράγκικο Κάστρο προσφέρει πανοραμική θέα της πόλης.
• Το Δημοτικό Πάρκο Σιδηροδρόμων Καλαμάτας βρίσκεται στα νότια του κέντρου της πόλης και είναι υπαίθριο σιδηροδρομικό μουσείο.

Το Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο

Το Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας

Στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου βρίσκονται τα σημαντικότερα αξιοθέατα.

• Στο Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλαμάτας φυλάσσονται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας, τα οποία χρονολογικά καλύπτουν την περίοδο από την Εποχή του Χαλκού μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους.

• Το Στρατιωτικό Μουσείο της Καλαμάτας φυλάσσει όπλα και στρατιωτικές στολές των Ελλήνων σε διάφορες ιστορικές περιόδους.
• Το Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας της πόλης στεγάζει εκθέματα που έχουν να κάνουν με τις παραδοσιακές τέχνες της περιοχής, με παλαιά χρηστικά και μη αντικείμενα, εργαλεία και παραδοσιακές φορεσιές.
• Στην πόλη λειτουργούν η Δημοτική Πινακοθήκη και η Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής τέχνης με περίπου 500 εκθέματα.
• Η Λαϊκή Βιβλιοθήκη της πόλης λειτουργεί από το 1933 και σήμερα διαθέτει πάνω από 90.000 τόμους βιβλίων, 60.000 τεύχη περιοδικών καθώς και αρχείο 100.000 φύλλων μεσσηνιακών εφημερίδων από τον 19ο αιώνα έως σήμερα.
• Επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας βρίσκεται στο Ιστορικό Κέντρο της πόλης, πίσω από τον Ναό των Αγίων Αποστόλων, όπου εκτίθενται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της ευρύτερης περιοχής της Μεσσηνίας.

• Κάτω από το Κάστρο βρίσκεται ο ναός της Υπαπαντής του Χριστού (εγκαινιάστηκε το 1873), ο οποίος είναι και ο μητροπολιτικός ναός της πόλης.
• Στην Ιερά Μονή Καλογραιών εκτίθενται διάφορα μεταξωτά υφαντά και τα περίφημα καλαματιανά μαντήλια, καθώς και οι αργαλειοί με τους οποίους υφαίνονταν.,
• Ο Εκθεσιακός Χώρος Μαρία Κάλλας με 7 γνήσια αντίγραφα επιστολών του προσωπικού αρχείου της Μαρίας Κάλλας καθώς και γνήσιες φωτογραφίες του αρχείου της. Η έκθεση ανήκει στον Σύλλογο Αποφοίτων «Μαρία Κάλλας» του Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας και λειτουργεί δωρεάν.
• Η «Μάνα – Ελιά της Καλαμάτας», ύψους 14 μέτρων, η οποία θυμίζει τη στενή σχέση της Καλαμάτας με την ελιά. Το συγκεκριμένο ελαιόδεντρο βρίσκεται σε οικόπεδο του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (πρώην οικόπεδο του Κέντρου Γεωργικής Εκπαίδευσης -ΚΕΓΕ- Καλαμάτας) , επί της οδού Λακωνικής 85 και κηρύχθηκε “Διατηρητέο μνημείο της φύσης” με την υπ’ αριθμό 200995/7950/1979 απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας και το υπ’ αριθμό διάταγμα 121/τ. Δ/1980.

Αρχιτεκτονική

Στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των διατηρητέων κτηρίων της Καλαμάτας έχουν επιδράσει τα νεότερα ευρωπαϊκά ρεύματα (γερμανικός κλασικισμός, ιταλική αναγέννηση, art nouveau κ.ά.), η αθηναϊκή κλασική αρχιτεκτονική, αλλά και η ενετική αρχιτεκτονική και τα πρότυπα της Τουρκοκρατίας. Παλαιότερα όλων είναι τα κτίσματα λαϊκού τύπου (πριν από το 1850). Πρόκειται για ισόγεια ή διώροφα κτήρια που δεν ακολουθούν κάποιο συμμετρικό κανόνα και έχουν απλά μορφολογικά στοιχεία. Αρκετά από αυτά βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο και ορισμένα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.

Το νεοκλασικό κτίριο του Γαλλικού Ινστιτούτου Καλαμάτας.

Τα πρώιμα νεοκλασικά (ως το 1880) αποτελούν μεταβατική μορφή μεταξύ παραδοσιακής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Σε αυτά ο όροφος χρησιμοποιείται ως κατοικία, ενώ το ισόγειο ως κατάστημα, βιοτεχνικό εργαστήριο ή αποθήκη. Τα περισσότερα νεοκλασικά κτήρια χρονολογούνται στην περίοδο 1880-1920, βρίσκονται διάσπαρτα σε όλες τις περιοχές της πόλης που οικοδομήθηκαν αυτή την περίοδο αλλά κυρίως γύρω από την οδό Αριστομένους. Είναι συνήθως κατοικίες και σπανιότερα συνδυασμός κατοικίας (όροφος) και καταστήματος (ισόγειο).

Στοά Βαρβουτσή (Δ. Δημητριάδης,1928), Αριστομένους 23, Καλαμάτα

Τα κτήρια που ακολουθούν τον εκλεκτικιστικό ρυθμό τοποθετούνται χρονικά στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και, ενώ βασίζονται στο νεοκλασικισμό, είναι επηρεασμένα και από άλλα ευρωπαϊκά πρότυπα (μπαρόκ, γοτθικός ρυθμός, rustique, art nouveau) και τις νέες τάσεις της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Αποτελούνται από έναν ενιαίο διώροφο όγκο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εκλεκτικιστικό κτίριο, ιδιοκτησίας Αφών Βαρβουτσή, έργο του αρχιτέκτονα Δ. Δημητριάδη του 1928, το οποίο φέρει αξιόλογη σκεπασμένη εσωτερική στοά στο ισόγειο. Στους δύο ορόφους υπάρχουν μεγάλα συμμετρικά ανοίγματα και ενδιαφέροντες εξώστες στις λεπτομέρειές τους. Το κεντρικό τμήμα τονίζεται με την προβολή του μεσαίου ορόφου. Στο υπόγειό του, την περίοδο του Μεσοπολέμου (1930-1940), λειτούργησε ένα από τα πρώτα καμπαρέ της Καλαμάτας. Στον Β' παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς.

Ένας ακόμη χαρακτηριστικός τύπος είναι τα κτήρια του Μεσοπολέμου, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στις καινούριες περιοχές. Είναι συνήθως διώροφα με ενιαίο όγκο και χαρακτηρίζονται από τη χρήση του νέου υλικού (μπετόν-αρμέ) το οποίο αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία του στη μορφολογία των κτηρίων.

Πολλά νεοκλασικά κτήρια έχουν αγοραστεί από τον Δήμο Καλαμάτας και στεγάζουν υπηρεσίες ή δραστηριότητές τους. Το Δημαρχείο της πόλης είναι επίσης στεγασμένο σε νεοκλασικό κτήριο. Σημαντικότατο ρόλο στη διάσωση των περισσότερων αξιόλογων κτηρίων είχε το πρόγραμμα «πιλότος» για την πόλη της Καλαμάτας, όπου μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986 ελήφθησαν τα παρακάτω μέτρα:

• Έγινε άμεση καταγραφή των παλαιών κτηρίων της πόλης και προχωρεί ο χαρακτηρισμός των αξιολογότερων.
• Δημιουργήθηκε Γραφείο (Κλιμάκιο ΥΠΠΟ) στην πόλη, το οποίο διευκόλυνε τις επαφές των ενδιαφερομένων πολιτών με το ΥΠΠΟ.
• Διατέθηκαν κονδύλια συμβολικής επιδότησης των ιδιοκτητών για την εκπόνηση των μελετών επισκευής και εργασίες αποκατάστασης των όψεων των διατηρητέων κτηρίων.

Τα προαναφερθέντα μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα την επισκευή των δύο τρίτων από τα 123 (κατ' άλλους 150) διατηρητέα κτήρια της πόλης.

Οικονομία

Η Καλαμάτα είναι σημαντικό οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η οικονομία της περιοχής στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή με πιο γνωστή την παραγωγή ελαιολάδου και ελιάς. Επίσης η περιοχή παράγει σύκα, σταφίδα και άλλα είδη, όπως οπωροκηπευτικά. Στο βιομηχανικό τομέα υπάρχουν αρκετές βιομηχανίες τυποποίησης και μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, ποτοποιίες κ.α. Σημαντική βιομηχανική μονάδα της περιοχής είναι η Καπνοβιομηχανία Καρέλια, ενώ παλιότερα λειτουργούσε στην πόλη μεγάλο εργοστάσιο της Levi's.

Συγκοινωνίες

Οδικές μεταφορές

Οδικώς η Καλαμάτα συνδέεται πλέον άμεσα με την Τρίπολη και κατ' επέκταση με την Αθήνα, με τον αυτοκινητόδρομο Α7 (Καλαμάτα - Τρίπολη - Κόρινθος). Ο αυτοκινητόδρομος ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε σταδιακά στην κυκλοφορία την περίοδο 2012-2014 και η απόσταση Αθήνα-Καλαμάτα καλύπτεται πλέον σε λιγότερο από 2,5 ώρες με αυτοκίνητο (η εταιρεία διαχείρισης του αυτοκινητοδρόμου αναφέρει «δυο ώρες και λίγα λεπτά»).

Δυτικά η Καλαμάτα συνδέεται με τον Πύργο Ηλείας και με την Πάτρα με οδικό δίκτυο. Μελετάται όμως η επέκταση της Ιονίας Οδού προς τα νότια, έτσι ώστε να συνδέει την Καλαμάτα με όλη τη Δυτική Ελλάδα μέχρι την Κακαβιά στα ελληνοαλβανικά σύνορα και θα αποτελεί νέο οδικό άξονα με συνολικό μήκος 460 χιλιομέτρων. Σύμφωνα με τις μελέτες, μετά την ολοκλήρωση του έργου η απόσταση Καλαμάτα - Πάτρα θα μπορεί να καλυφθεί σε λιγότερο από 2 ώρες.

Σιδηροδρομικές μεταφορές

Ο σιδηροδρομικός σταθμός Καλαμάτας.

Η Καλαμάτα δεν συνδέεται πλέον με την Αθήνα και την Πάτρα με σιδηροδρομικό δίκτυο, όπως συνέβαινε στο πρόσφατο παρελθόν. Στο τμήμα Καλαμάτας - Αθήνας εκτελέστηκαν μεν τα απαραίτητα έργα για τη βελτίωση της υπάρχουσας γραμμής, τα οποία όμως δεν είναι γνωστό αν θα χρησιμοποιηθούν στο μέλλον λόγω της διακοπής λειτουργίας των δρομολογίων του ΟΣΕ, ένεκα των οικονομικών περικοπών. Προσπάθειες όμως γίνονται για την επαναλειτουργία και την αναβίωση του τρένου, που αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες το κύριο μέσο σύνδεσης της πόλης με τα γύρω χωριά καθώς και με τα μεγάλα αστικά κέντρα της Πελοποννήσου και της πρωτεύουσας.

Ναυτιλιακές μεταφορές

Επίσης, στο λιμάνι της Καλαμάτας υπάρχει μικρή επιβατική κίνηση, με προοπτικές κλιμάκωσής της λόγω των χαμηλών ναύλων και της συντομότερης διάρκειας του ταξιδιού με προς Κύθηρα και Κρήτη τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ παρατηρείται και αύξηση της κίνησης των κρουαζιερόπλοιων (Costa Cruises, Celestial Cruises, Thomson Cruises και άλλες) τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω του ιδιαίτερα όμορφου φυσικού τοπίου της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, καθώς και του διάχυτου πολιτιστικού στοιχείου που συνδυάζει την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 με την τέχνη.

Ακόμη, η Καλαμάτα διαθέτει αστικό σύστημα λεωφορείων με επτά γραμμές και οργανωμένη μαρίνα για τον ελλιμενισμό ιδιωτικών σκαφών με πλήρεις παροχές προς τους χρήστες της.

Αεροπορικές μεταφορές

Η Καλαμάτα διαθέτει διεθνές πολιτικό αεροδρόμιο (IATA: KLX), από το οποίο πραγματοποιούνται πτήσεις προς Θεσσαλονίκη, καθώς και πολλές εποχικές πτήσεις τσάρτερ προς διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Η απόσταση από την πόλη της Καλαμάτας είναι 7 χλμ. στη Ν.Α. πλευρά της 120 Π.Ε.Α. Ο Κρατικός Αερολιμένας Καλαμάτας μετονομάστηκε σε Κρατικό Αερολιμένα Καλαμάτας «Καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος» προς τιμή του καπετάνιου και εφοπλιστή Βασίλη Κωνσταντακόπουλου, καθώς θεωρήθηκε πρωτεργάτης της αναβάθμισης του αεροδρομίου της πόλης.

Πολιτισμός

Η επαφή της πόλης με τον δυτικό πολιτισμό δημιούργησε μια σημαντική πολιτιστική κληρονομιά στην Καλαμάτα. Μια παράδοση που ξεκινάει με τις μαντολινάτες παλαιότερων εποχών και φτάνει μέχρι σήμερα, όπου η πόλη έχει μια έντονη πολιτιστική ζωή με φορέα της τη ΔΕΠΑΚ (Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Καλαμάτας), το ΔΗΠΕΘΕΚ (Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαμάτας), τη δημοτική κοινωφελή επιχείρηση Φάρις και άλλους ιδιωτικούς φορείς.

Την άνοιξη του 1995 ιδρύθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με αντικείμενο την προώθηση της χορευτικής τέχνης και με άξονες την έρευνα, την εκπαίδευση και την καλλιτεχνική δράση και παραγωγή. Η πολυμορφία τάσεων που διαπερνά τον σύγχρονο χορό αλλά και η διεύρυνση του κοινού που προσεγγίζει και αγαπά αυτή την τέχνη αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή βασικό μέλημα της πολιτικής προγραμματισμού του. Οι παραστάσεις, τα εργαστήρια (workshops) καθώς και οι παράλληλες εκδηλώσεις στο πλαίσιο του φεστιβάλ ελκύουν χιλιάδες λάτρεις της τέχνης και της δημιουργίας, ενώ η λειτουργία του Μεγάρου Χορού Καλαμάτας από το 2014 έδωσε μια νέα πνοή στην προσπάθεια εκσυγχρονισμού του φεστιβάλ, αλλά και της ίδιας της πόλης. Το Μέγαρο Χορού έχει επιφάνεια 1500 τ.μ. και διαθέτει 675 θέσεις θεατών και 15 ειδικές θέσεις ΑΜΕΑ. Υπάρχει σε αυτό αίθουσα 350 τ.μ. για προπόνηση των χορευτών. Διαθέτει, επίσης, χώρους διοίκησης, βιβλιοθήκη, κυλικείο και φουαγιέ.

Μέγαρο Χορού Καλαμάτας

Το 1899 ξεκίνησε η έκδοση της εφημερίδας «Θάρρος», η οποία κυκλοφορεί μέχρι και σήμερα.

Το Δημοτικό Ωδείο, η Σχολή Χορού και το Εικαστικό Εργαστήρι είναι οι τρεις σχολές της ΔΕΠΑΚ. Επίσης το ΔΗΠΕΘΕΚ, καθώς και άλλα ιδιωτικά θεατρικά σχήματα, κάνουν έντονη την παρουσία τους στην πόλη. Η πολιτιστική ζωή συμπληρώνεται με διάφορες εκθέσεις ζωγραφικής που γίνονται στη Δημοτική Πινακοθήκη, με σεμινάρια ιστορίας, φιλοσοφίας και άλλα που διοργανώνουν οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καθώς και με διάφορες άλλες εκδηλώσεις, που οργανώνονται από φορείς της πόλης. Επίσης, συχνή είναι η παρουσία στην πόλη σημαντικών καλλιτεχνών σε διάφορες εκδηλώσεις. Τέλος, το σπουδαιότερο πολιτιστικό γεγονός της πόλης είναι το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού, στο οποίο συμμετέχουν μεγάλα ονόματα από το διεθνή χώρο του χορού και διοργανώνεται μια φορά το χρόνο από το 1995.

Το έτος 2000, ο Δήμος Καλαμάτας ίδρυσε την Κεντρική Βιβλιοθήκη του, ενώ η λειτουργία της ξεκίνησε το 2004. Η συλλογή της βιβλιοθήκης αποτελείται πάνω από 20.000 τίτλους βιβλίων και περιοδικών, εκ των οποίων οι 13.000 είναι στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού, μέρος των οποίων έχει μηχανογραφηθεί στο πρόγραμμα ABEKT. Καλύπτει όλες τις επιστήμες με ποικιλία θεματολογίας και εμπλουτίζεται με νέες προσκτήσεις βάσει των αναγκών των χρηστών

Στην πολιτιστική-αρχαιολογική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής συνέβαλαν δραστικά οι εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης και επισκευής (1992-1998) του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Μεσσήνης από τον ανασκαφέα καθηγητή Πέτρο Θέμελη, ενώ το Μουσείο άνοιξε τις πύλες του τον Μάρτιο του 2000. Σήμερα πραγματοποιούνται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ κάθε χρόνο οι αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες που ανεβαίνουν στο Θέατρο της Αρσινόης προσελκύουν λάτρεις της αρχαίας πολιτιστικής κληρονομιάς και της εκσυγχρονισμένης αυτής μορφής της.

Αθλητισμός

Π.Σ. Καλαμάτα

Μεσσηνιακός Γ.Σ.

Ν.Ο. Ποσειδών Καλαμάτας

Α.Ο. Ολυμπιακός Καλαμάτας

Η Καλαμάτα είναι έδρα σημαντικών αθλητικών συλλόγων, όπως ο ποδοσφαιρικός σύλλογος Καλαμάτα, που έχει αγωνιστεί και στην Α΄ Εθνική και ο ιστορικός Μεσσηνιακός Γ.Σ., που έχει τμήματα ποδοσφαίρου (έχει αγωνιστεί στη B΄ Εθνική), στίβου, βόλεϊ (έχει αγωνιστεί στην Α΄ Εθνική) και άρσης βαρών.

Στην πόλη λειτουργούν ακόμα οι εξής ποδοσφαιρικές ομάδες που το 2007-2008 αγωνίζονταν στις τοπικές κατηγορίες της Ε.Π.Σ.Μεσσηνίας:

• Α΄ κατηγορία: Απόλλων, Πανιώνιος Κ., Αίας, ΑΟ Φαραί, Ακαδημία Πατίστα 2006.
• Β΄ κατηγορία: Πράσινα Πουλιά, Δόξα, Παναθηναϊκός, Αχιλλέας Αβραμιού, Ομόνοια, Ηρακλής, Ερμής.
• Γ΄ κατηγορία: Ολυμπιακός, ΑΕΚ Καλαμάτας, ΠΑΟΚ, Αναγέννηση Παραλίας, Θύελλα Παραλίας, Ίκαρος, ΑΠΟ Ποσειδών και Λέοντες.

Στα υπόλοιπα αθλήματα δραστηριοποιούνται τα σωματεία:

• Ν.Ο. Καλαμάτας Ποσειδών: κολύμβηση, υδατοσφαίριση, τεχνική κολύμβηση, ιστιοπλοΐα, βόλεϊ, σκάκι.
• ΝΑΣ Αίολος: ιστιοπλοΐα, τεχνική κολύμβηση.
• Γυμναστική Εταιρεία Μεσσηνίας: βόλεϊ
• ΑΟ Καλαμάτα 1980: βόλεϊ (Α2 ανδρών), μπάσκετ (Γ' εθνική ανδρών)
• Πολιτιστική Αθλητική Ένωση "Άργης": βόλεϊ, κολύμβηση, τεχνική κολύμβηση, τρίαθλο, πόλο.
• Συλ. Πεζοπόρων Ορειβατών "Ευκλής": μπάσκετ, ποδηλασία, στίβος.
• Σύλ. Αθλοπαιδιών "Άτλας": μπάσκετ.
• Σύλ. Αθλοπαιδιών "Δαϊκλής": μπάσκετ.
• Ο.Φ. Παραλίας "Θύελλα": μπάσκετ.
• ΑΠΣ Αναγέννηση Παραλίας: μπάσκετ, βόλεϊ.
• ΑΟ Ομόνοια: μπάσκετ.
• Α.Ο. Ακρίτας: βόλεϊ (Α2 γυναικών)
• ΑΟ Ερμής: άρση βαρών.
• Όμιλος Αντισφαίρισης: τένις, πινγκ πονγκ.
• Σκακιστικός Όμιλος "Νέστορας": σκάκι.
• Γυμναστικός Όμιλος "Άθλος": μπάντμιντον, τραμπολίνο.
• Παμμεσσηνιακός ΑΣ Okinawa te tai Καράτε: Shito Ryu Καράτε
• ΑΣ Τζούντο: τζούντο.
• ΑΣ Karate Do Ling Sung: καράτε.
• Όμιλος Αγωνιστικού Μπριτζ: μπριτζ.
• Α.Σ.Μ.: μπιλιάρδο.
• Σ.Ε.Μ.: μπιλιάρδο.

Η πόλη διαθέτει το Δημοτικό Στάδιο Καλαμάτας και το Γήπεδο Μεσσηνιακού, το καθένα με χωρητικότητα περίπου 5.000 θεατών. Επίσης, το κλειστό γυμναστήριο «Τέντα».

Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Στην Καλαμάτα εδρεύουν τα παρακάτω Τμήματα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, σύμφωνα με τον νόμο 4610/19 (ΦΕΚ 70 Α.7/5/2019 ) με τον οποίο εντάχθηκαν Σχολές και Τμήματα του πρώην ΤΕΙ Πελοποννήσου στο Πανεπιστήμιο.

•Τμήμα Γεωπονίας.

•Τμήμα Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων.

•Τμήμα Επιστήμης Διατροφής & Διαιτολογίας.

•Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής.

•Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων & Οργανισμών.

•Τμήμα Λογοθεραπείας.

•Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών.

•Τμήμα Φιλολογίας.

Προσωπικότητες

Ηγεμόνες, στρατιωτικοί και πολιτικοί

• Γουλιέλμος Β' Βιλλεαρδουίνος (θαν. 1278), ηγεμόνας του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
• Κωνσταντίνος Κουμουνδούρος (1846-1924), αντιστράτηγος και πολιτικός.
• Παύλος Κουρούπης (1929-?), αντισυνταγματάρχης και αγνοούμενος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
• Κωνσταντίνος Λυκουρέζος (1860-1945), νομικός και πολιτικός.
• Γεώργιος Π. Μαυρομιχάλης (1870-1897), ανθυπίλαρχος.
• Μιχάλης Παπαγιαννάκης (1941-2009), πολιτικός και οικονομολόγος.
• Προκόπης Παυλόπουλος (1950- ), πολιτικός και υπουργός στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Α. Καραμανλή, Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας
• Παναγιώτης Ρήγας (1956- ), πολιτικός και υφυπουργός στην κυβέρνηση Γεωργίου Α. Παπανδρέου.
• Λυκούργος Γαϊτανάρος (1927-2018) βιομήχανος και ευεργέτης

Συγγραφείς, φωτογράφοι, ζωγράφοι

• Βασίλης Φωτόπουλος (1934-2007), καλλιτέχνης και σκηνογράφος, βραβευμένος με Όσκαρ Σκηνογραφίας.
• Νικόλαος Δοξαράς (1706/1710-1775), ζωγράφος της Επτανησιακής Σχολής.
• Γιάννης Μανωλακάκης (1914-1976), ζωγράφος
• Μαρία Πολυδούρη (1902-1930), ποιήτρια.
• Απόστολος Γεωργιάδης (1935- ), συγγραφέας νομικών κυρίως βιβλίων και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
• Νίκος Οικονομόπουλος (1953- ), φωτογράφος.

Ηθοποιοί

• Γιώργος Μούτσιος (1932-2012), ηθοποιός και ερμηνευτής κλασικού τραγουδιού.
• Γιούλικα Σκαφιδά (1981- ), ηθοποιός του ελληνικού κινηματογράφου και της τηλεόρασης.

Μουσικοσυνθέτες και ερμηνευτές

• Yanni (1954- ), μουσικοσυνθέτης
• Μιλτιάδης Πασχαλίδης (1969- ), ερμηνευτής, συνθέτης και στιχουργός

Ακαδημαϊκοί

• Παναγιώτης Κυριακός (1835-1900), καθηγητής Ιατρικής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου τον 19ο αιώνα.
• Ανδρέας Σκιάς (1861-1922), καθηγητής ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας, αρχαιολόγος.
• Ιωάννης Ηλιόπουλος (1940- ), διακεκριμένος φυσικός επιστήμονας.
• Κώστας Γουλιάμος (1955- ), Πρύτανης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου/European University Cyprus και Επίτιμος Καθηγητής του Lanzhou City University της Κίνας.

Αθλητές

• Νίκος Λυμπερόπουλος (1975- ), διεθνής ποδοσφαιριστής.
• Νίκος Χατζής (1976- ), διεθνής καλαθοσφαιριστής.
• Νίκος Γεωργέας (1976-), ποδοσφαιριστής
• Σωκράτης Παπασταθόπουλος.(1988-), διεθνής ποδοσφαιριστής.

Αδελφοποιημένες πόλεις

Η Καλαμάτα έχει αδελφοποιηθεί με τις παρακάτω πόλεις:

• Αμιούν, Λίβανος
• Αγλαντζιά, Κύπρος
• Μπιζέρτα, Τυνησία
• Σιάν, Κίνα

Πηγές

• Νίκος Παπαχατζής. Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Μεσσηνιακά - Ηλιακά, Εκδοτική Αθηνών, 2002. ISBN 960-213-092-X
• Ιωάννης Σφηκόπουλος. Τα μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήναι, 1968, 1987 (β' έκδοση)
• Παρασκευή Παπαδοπούλου, Γεωργία Σταυράκου, Αναστάσιος Λαμπρόπουλος, Παναγιώτης Ζεντέλης. Ανάπτυξη LIS για την καταγραφή και διαχείριση των διατηρητέων κτιρίων του Ιστορικού Κέντρου της Καλαμάτας (εργασία που ανακοινώθηκε στην 11η Συνάντηση Χρηστών G.I.S., 2001). Ανακτήθηκε 31/12/2008
• https://enotitapagkosmia.blogspot.com/2019/05/23-1821.html

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• KTEΛ Μεσσηνίας
• Δήμος Καλαμάτας
• Ταξιδιωτικός Οδηγός Καλαμάτας (από το Δήμο Καλαμάτας)
• ΤΕΙ Καλαμάτας
• Τοπικός Χρυσός Οδηγός Καλαμάτας
• Καλαμάτα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Τα άνθη του σεισμού (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) 1986
• Το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός κι ευθύς εγιόμισε άνθη… (Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο) 1986 (ντοκιμαντέρ)