Λαδά Μεσσηνίας

Λαδάς Καλαμάτας
Δήμος Καλαμάτας
Λαδάς Καλαμάτας Λαδάς Καλαμάτας
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα	Μεσσηνίας
Δήμος	Καλαμάτας
Δημοτική Ενότητα	Καλαμάτας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Μεσσηνίας
Υψόμετρο	656 μέτρα-680
Πληθυσμός
Μόνιμος	79
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Κουτσαβά Λαδά
Ταχ. κώδικας	24100
Τηλ. κωδικός	2721
Δήμος Καλαμάτας

Το χωριό Κουτσαβά Λαδά, όπως ήταν γνωστό παλιότερα, ή του Λαδά, όπως αποκαλείται σήμερα, είναι ένα από τα χωριά του βορειοδυτικού Ταϋγέτου, σε υψόμετρο 656-680 μέτρων, που από 1-1-2011, με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, έχει χαρακτηριστεί Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας στον Νομό Μεσσηνίας, η οποία περιλαμβάνει και το συνοικισμό του Αγίου Βασιλείου (Σιλίμποβες, Τουριστικό Ταϋγέτου και κατασκηνώσεις Αγίας Μαρίνας).

Θέση του χωριού

Βρίσκεται στη νότια υδρολογική λεκάνη του ποταμού Νέδοντα και είναι χτισμένο στους νότιους πρόποδες του Λυκούριου όρους ή Αγίου Γεωργίου που είναι ένα από τα πολλά πρόβουνα (υψώματα) του Ταϋγέτου.

Ανατολικά φθάνει μέχρι τον Άγιο Βασίλειο (Σιλίμποβες, Αγία Μαρίνα), και δυτικά ακολουθώντας την κοίτη του Λαδοκαρβελιώτικου ρέματος (Μύτικα ή Δαφναίου), φθάνει μέχρι τα Διπόταμα. Από εκεί κάνει αναστροφή ακολουθόντας κατ΄αντίστοφη διεύθυνση την κορυφογραμμή του πρόβουνου του Ταϋγέτου Άγιος Γεώργιος, που το χωρίζει από την Αρτεμισία.

Η αρχική θέση του οικισμού ήταν διαφορετική από αυτή που βρίσκεται σήμερα. Συγκεκριμένα βρισκόταν στη θέση Παλιά Αυλή (Παλαιάν Αυλήν) κοντά στο Εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων, το οποίο είναι και ο πρώτος ναός που χτίστηκε στο Λαδά. Αυτό προκύπτει από τα αρχαία ερειπωμένα κτίσματα, αλλά και τα οστά καθώς και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν κατά την διάνοιξη αγροτικού δρόμου.

Έκταση και πληθυσμός

Η Κοινότητα Λαδά έχει έκταση 12.597 στρέμματα. Στην Απογραφή του 2011 εμφανίζεται με 85 κατοίκους, εκ των οποίων 19 στον οικισμό Άγιο Βασίλειο (10 στις Σιλίμποβες και 9 στο Τουριστικό Ταϋγέτου - Κατασκηνώσεις Αγίας Μαρίνας).

Η εξέλιξη του πληθυσμού από το 1928 μέχρι το 2011 είναι η ακόλουθη:

Κοινότητες/Δ. διαμερίσματα	Στρέμματα	1928	1940	1951	1981	1991	2001	2011
Κουτσαβά Λαδά (Λαδά)	12.597	396	474	308	188	231	223	85

Ονοματολογία - Ιστορία

• Σύμφωνα με μια άποψη, που δεν έχει καμιά ιστορική υποστήριξη και θεωρείται ως λανθασμένη, η ονομασία προήλθε από τον Σπαρτιάτη Ολυμπιονίκη Λάδα, ο οποίος, κατά την επιστροφή του από την Ολυμπία προς Σπάρτη απεβίωσε και ετάφη στην περιοχή.
• Με την άποψη αυτή δεν συμφωνούν ερευνητές της ιστορίας της περιοχής, οι οποίοι θεωρούν ότι ο ολυμπιονίκης δεν είχε καμιά σχέση με το χωριό του Λαδά γιατί Ο Παυσανίας αναφερόμενος στον Λάδα (Παυσανίου Λακωνικά, 21,1) γράφει:
• «Προελθόντι δὲ αὐτόθεν σταδίους εἴκοσι τοῦ Εὐρώτα τὸ ῥεῦμα ἐγγυτάτῳ τῆς ὁδοῦ γίνεται, καὶ Λάδα μνῆμά ἐστιν ὠκύτητι ὑπερβαλομένου ποδῶν τοὺς ἐπ' αὐτοῦ: καὶ δὴ καὶ Ὀλυμπίασιν ἐστεφανοῦτο δολίχῳ κρατῶν, δοκεῖν δέ μοι κάμνων αὐτίκα μετὰ τὴν νίκην ἐκομίζετο, καὶ συμβάσης ἐνταῦθά οἱ τελευτῆς ὁ τάφος ἐστὶν ὑπὲρ τὴν λεωφόρον». Δηλαδή: (Είκοσι στάδια πιο πέρα, το ρεύμα του Ευρώτα είναι πολύ κοντά στο δρόμο, και εκεί βρίσκεται ο τάφος του Λάδα, ο οποίος είχε ξεπεράσει τους συγχρόνους του στην ταχύτητα των ποδιών, στην Ολυμπία είχε στεφανωθεί ως νικητής σε δόλιχο δρόμο, μου φαίνεται όμως πως ευθύς μετά τη νίκη επέστρεψε άρρωστος και πέθανε σ' αυτό το μέρος).
• Για τους σημερινούς κατοίκους πάντως, πιο πειστική εξήγηση φαίνεται να είναι, ότι το όνομα προέρχεται από το βασικότερο οικιστή το επώνυμο του οποίου ήταν Λαδάς. Ο ακριβής χρόνος που δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός στη θέση “Παλιά Αυλή” είναι άγνωστος. Εκτιμάται όμως, ότι πρέπει να δημιουργήθηκε τον 8^ο αιώνα μετά τον εποικισμό των Σλάβων Μιλιγγών. Ο γειτονικός οικισμός των Αιμυαλών ο οποίος σήμερα ανήκει στο χωριό Καρβέλι κατοικείτο από τους αρχαιοτάτους χρόνους. Το χωριό πήρε το όνομα αυτό, από παραφθορά των νοτιοσλαβικών λέξεων (διάλεκτος σήμερα στη Σερβία και επίσημη γλώσσα στη Βοσνία) kuci je (κούτσι γιέ) ή kuca je (κούτσα γιέ) η οποία σημαίνει «είναι σπίτι ή είναι σπίτια» και το επώνυμο του πρώτου οικιστή του ή κτήτορα, που λεγόταν Λαδάς. Δηλαδή το σπίτι ή τα σπίτια (η περιοχή με τα σπίτια, ο οικισμός, το χωριό) του Λαδά. Επισημάνεται ότι η νοτιοσλαβική διάλεκτος έχει βαριά προφορά και όσοι δεν γνωρίζουν τη γλώσσα όταν τους λένε «κούτσα γιε.» νομίζουν ότι τους είπαν «Κούτσα Βε».

• Η επίσημη ονομασία του χωριού από 28-12-1836 μέχρι 30-12-1912 ήταν Κουτσαβά Λαδά (ΦΕΚ. Α. 80/28-12-1836). Ενώ από 31 - 12 - 1912 (του) Λαδά (Φ.Ε.Κ / Α.262 / 31-8-1912).
• Στην απογραφή του 1971 η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ / Β 225 / 14-3-1972 η Κοινότητα Λαδά εμφανίστηκε ότι αποτελείτο από τους οικισμούς, (ο) Λαδάς και (η) Αγία Μαρίνα κάτι το οποίο επηρέασε την αναφορά του ονόματος τα επόμενα χρόνια, με αποτέλεσμα να αναφέρεται σε πολλές πηγές με το όνομα Λαδάς. .
• Με το Νόμο 2539 / 1997 ο οποίος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ / Α 244 / 4-12-1997 (Πρόγραμμα Καποδίστριας )^[30] , αποκαταστάθηκε η τάξη και εμφανίζεται με το επίσημο όνομα ως Λαδά . Σήμερα το όνομα, που χρησιμοποιούν οι κάτοικοι του χωριού είναι ως του Λαδά.

Από τον 8^ο αιώνα μέχρι τον 13^ο αιώνα αποτελούσε συνοικισμό των Κουτσαβών και ανήκε διοικητικά στη Μεσσηνία.

Από το 13^ο αιώνα (περίοδο της Φραγκοκρατίας) μέχρι 27-12-1836 αποτελούσε συνοικισμό των Πισινών Χωριών της Επαρχίας Μυστρά (Λακεδαίμονος) με το όνομα Κουτσαβά Λαδά.

Από 28-12-1836 έως 30-8-1912 αποτελούσε συνοικισμό του Δήμου Αλαγωνίας, της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας.

Κοινότητα Λαδά

Από 31-8-1912 έως 31-12-1998 αποτελούσε αυτόνομη Κοινότητα της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας η οποία περιελάμβανε και τον συνοικισμό του Αγίου Βασιλείου (Σιλίμποβες – Αγία Μαρίνα).

Η Κοινότητα του Λαδά συστάθηκε το 1912 με την απόσπαση του οικισμού Λαδά από το Δήμο Αλαγωνίας και τον ορισμό του ως έδρα της Κοινότητας. Το 1971 έγινε αναγνώριση του οικισμού Αγία Μαρίνα και προσάρτησή του στην Κοινότητα Λαδά και το 1981 αναγνωρίστηκε και ο οικισμός Άγιος Βασίλειος, που προσαρτήθηκε επίσης στην Κοινότητα Λαδά. Τελικά το 1997 η Αγία Μαρίνα, ο Άγιος Βασίλειος και ο Λαδάς αποσπώνται από την Κοινότητα και προσαρτώνται στο Δήμο Καλαμάτας, με το Πρόγραμμα Καποδίστριας. Το 1999 η Κοινότητα του Λαδά καταργείται και προσαρτάται στο Δήμο Καλαμάτας.

Σύγχρονη διοικητική εξέλιξη

Από 1-1-1999 έως 31-12-2010 με την εφαρμογή του Προγράμματος Καποδίστρια αποτελούσε Τοπικό Διαμέρισμα του Δήμου Καλαμάτας το οποίο περιελάμβανε και τον συνοικισμό του Αγίου Βασιλείου (Σιλίμποβες – Αγία Μαρίνα).

Από την 1-1-2011 με την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτη αποτελεί Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας με έδρα του Δήμου την Καλαμάτα. Η Κοινότητα Λαδά περιλαμβάνει και το συνοικισμό του Αγίου Βασιλείου (Σιλίμποβες, Αγία Μαρίνα). Η διοικητική πορεία του χωριού ακολουθεί την παράλληλη εξέλιξη, του Δήμου Καλαμάτας, με το Πρόγραμμα Καλλικράτης.

Οικογένειες

• Οικογένεια Δαμηλάτη
• Οικογένεια Λαδά
• Οικογένεια Λαζάρου
• Οικογένεια Μπεσσή
• Οικογένεια Αντωνοπούλου
• Οικογένεια Μπαρσίνικα

Αξιόλογα μνημεία

Ναοί

Στο χωριό του Λαδά, ξεχωρίζει ο μεγαλοπρεπής ναός των Ταξιαρχών. Στη νοτιοανατολική γωνία του ναού, υψώνεται εντυπωσιακός πύργος κωδωνοστασίου, ενώ στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες και ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αι.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εκκλησίες του Αγίου Βασιλείου (στην κεντρική πλατεία του χωριού, 1783), του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Αθανασίου (στο νοτιοδυτικό άκρο του χωριού, 18ος αι.).

Μονή Κούρτζενης

Στην περιοχή σώζεται και το καθολικό της παλαιάς μονής της Παναγίας (Κοίμησης της Θεοτόκου ή Ζωοδόχου Πηγής ή Κούρτζενης), στο οποίο αναγνωρίζονται δύο κύριες οικοδομικές φάσεις. Σύμφωνα με τον Κτητορικό Κώδικα του Μοναστηρίου σαν έτος ιδρύσεως θεωρείται το έτος 1762. Στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής σώζονται ίχνη κελιών.

Πέτρινα γεφύρια

Δίτοξη Γέφυρα στη θέση Μάτια: Βρίσκεται στη θέση Μάτια και συνδέει τα χωριά Καρβέλι και Λαδά, επί του παραπόταμου του Νέδοντα, Μύτικα ή Δαφναίου ή Λαδοκαρβελιώτικου ρέματος, ο οποίος αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στα δύο χωριά.

Αποτελείται από δύο τόξα ένα μεγάλο και ένα μικρό. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε κατά κύριο λόγο τους κατοίκους του Λαδά και του Καρβελίου, αλλά και κατοίκους από τα χωριά Αρτεμισία, Πηγαίς, Αλαγονία και Νέδουσα, οι οποίοι κατευθύνονταν με τα εμπορεύματα τους, προς την Καλαμάτα και αντίστροφα. Τα προεπαναστατικά χρόνια κατευθύνονταν και προς την Σέλιτσα (Βέργα) και άλλες περιοχές, για να προμηθευτούν το πολυτιμότατο αγαθό της εποχής εκείνης, που ήταν το αλάτι. Από το γεφύρι αυτό περνούσαν και οι ταξιδιώτες από Μυστρά (Σπάρτη) προς Καλάμαις (Καλαμάτα) και τανάπαλιν. Από αυτό πέρασαν το 1862 οι βασιλείς Όθωνας και Αμαλία που επισκέφθηκαν τις Καλάμαις (Καλαμάτα), προερχόμενοι από τη Σπάρτη. Σύμφωνα, με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, αλλά και από παραδόσεις των γεροντότερων το γεφύρι αυτό κτίστηκε πριν το 1800.

Διαδρομή

Η διαδρομή από την Καλαμάτα σήμερα γίνεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο, ο οποίος αποτελεί παράκαμψη της διαδρομής Καλαμάτας - Σπάρτης. Στην θέση Διπόταμα, στο 13ο χιλιόμετρο γίνεται στροφή προς τα δεξιά και στα 5 χιλιόμετρα γίνεται προσέγγιση στο χωριό Καρβέλι. Περνώντας απέναντι από τον παραπόταμο του Νέδοντα που χωρίζει τα δύο χωριά, ο ταξιδιώτης 4 χιλιόμετρα αργότερα φθάνει στο χωριό. Συνεχίζοντας την πορεία συναντά τον δρόμο προς την Σπάρτη πάνω από την Αρτεμισία στο 29ο χιλιόμετρο κοντά στην Αγία Παρασκευή.

Εξωραϊστικός & εκπολιτιστικός σύλλογος των απανταχού Λαδαίων

Το 1981 με ενέργειες του δασκάλου Παναγιώτη Χρισταθάκη, ιδρύθηκε ο Εξωραϊστικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Λαδαίων με την Επωνυμία "Ο Ολυμπιονίκης Λάδας" προς τιμή του αρχαίου Ολυμπιονίκη. Ανάμεσα στους σκοπούς του συλλόγου αυτού είναι, η επιδίωξη εκτέλεσης πάσης φύσεως κοινωφελών έργων και η οργάνωση εκδηλώσεων με θέματα οικιστικά, πολιτιστικά και κοινωνικά, της Τοπικής Κοινότητας Λαδά.

Εκδηλώσεις

Στο χωριό, το οποίο εντυπωσιάζει με μια άγρια ομορφιά γίνεται πανηγύρι με οβελίες και παραδοσιακό γλέντι, στις 8 Μαΐου, στη γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Το τελευταίο Σάββατο του Αυγούστου γίνεται κάθε χρόνο η «Γιορτή του κρασιού στου Λαδά», με πολιτιστικές εκδηλώσεις και κρασί δωρεάν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι το μοναδικό από τα χωριά του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου, που έχει διατηρήσει τα αμπέλια του με την παλιά ποικιλία το όνομα της οποίας είναι “πλατάνα” ή “Κουτσαβίτικο”.

Δείτε επίσης

• Καλαμάτα, Δήμος Καλαμάτας, Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας, Δήμος Καλαμάτας (πρόγραμμα Καποδίστριας)

Πηγές

• Αντώνιος Νικολάου Μασουρίδης, Γυμνασιάρχης, Διοικητικός Σύμβουλος του Μετοχικού Ταμείου των Πολιτ. Υπαλλήλων, 1936, ανατύπωση 1994 από τον Σύλλογο Αρτεμίσιων Αθηνών - Πειραιώς "ΑΛΑΓΟΝΙΑΚΑ" (Πηγαί και Βοηθήματα στη σελίδα 422).
• "Αλαγονία και Αλαγόνιοι" Τόμος Ι & ΙΙ. Αγησίλαου Καλαμαρά. Έκδοση του συλλόγου Αλαγονίων Καλαμάτας. Καλαμάτα 2001. Βιβλιογραφία στη σελίδα 10.
• "Μεσσηνία" Καλαμάτα 1995. Δημήτρη Διον. Σταματόπουλου φιλόλογου τεως διευθυντή Λυκείου
• "Μεσσηνιακά 1969-1970" Μίμη Η. Φερέτου. Έκδοση 1972 από «Αριστομένης» Μαυρομιχάλη 9 Αθήνα.
• Εγκυκλοπαίδεια "Αλαγονία" σελίδα 228-240 και "Σίτσοβα" σελίδα 435.
• "Δυτικά στον Ταΰγετο" τόμος Ι & ΙΙ και Βιβλιογραφία σελ 344. Γιώργος Πετράκος
• «Η ζωή στην Καλαμάτα και στην περιοχή της» (η ελληνική επαρχία) 1918-1943". Έκδοση 2001. Τάκη(Δημ) Π. Χιουρέα προέδρου Σ.Ε. Τοπικών Οργανώσεων (επαρχιωτών).
• Ηλία Αθ. Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε. α. Ιστορικού Μελετητή - Ισόβιου Τακτικού Μέλους Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος. ¨ Όπισθεν του Μυστρά. Τόμος Α΄ εκδ. Δ΄.σελ. 19 & τ. Β΄ σελ. 159 έως 161¨https://www.aake.info/newspapers/ τεύχος 112 ) 2023 & 109 )2022 . & https://www.kalamatatimes.gr/opisthen-toy-mystra-tritomi-diatrivi-sminarchoy-e-a-ilia-ath-lazaroy/ ISBN 978-618-83741-0-2 , ISBN SET: 978-618-83741-1-9 " ISBN 978-618-83741-0-2 , ISBN SET: 978-618-83741-1-9 "

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Καλαμάτας, η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Καλαμάτας.
• Εξωραϊστικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Λαδαίων "Ο Ολυμπιονίκης Λάδας"