Ζουμπενεσαμάλι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζουμπενεσαμάλι (β Ζυγού)
Αστερισμός: Ζυγός
Συντεταγμένες
(εποχή 2000.0):
α = 15h:17m:00,4s,
δ = −9°.22′.58,5″
Φαινόμενο μέγεθος: +2,61
Φασματικός τύπος: B8 V
Απόσταση από τη Γη: 185 ± 2 έτη φωτός
Εναλλακτικές ονομασίες: 27 Ζυγού, BD−08°3935, HD 135742,
HIP 74785, HR 5685, SAO 140430

Ο Ζουμπενεσαμάλι (Zubeneschamali) είναι ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό Ζυγό, ο βήτα (β) Ζυγού (Beta Librae, β Lib), Από μετρήσεις της παραλλάξεώς του, η απόστασή του από τη Γη έχει εκτιμηθεί σε 185 έτη φωτός.[1]

Ο β Ζυγού είναι εύκολα ορατός με γυμνό μάτι, ως αστέρας μεταξύ του 2ου και του 3ου μεγέθους.[2] Σύμφωνα με τον Ερατοσθένη, ο β Ζυγού ήταν φωτεινότερος από τον αστέρα Αντάρη. Ο Πτολεμαίος, 350 έτη αργότερα, γράφει ότι οι δύο αστέρες ήταν εξίσου φωτεινοί. Η ασυμφωνία ίσως να οφείλεται στο ότι ο Αντάρης έγινε φωτεινότερος, χωρίς αυτό να μπορεί να επιβεβαιωθεί. Θα μπορούσε όμως να οφείλεται στο ότι ο β Ζυγού είναι μεταβλητός αστέρας, που σήμερα παρουσιάζει μεταβλητότητα 0,03 μέγεθος.[3]

Ονομασίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ιδιαίτερο παραδοσιακό όνομα Ζουμπενεσαμάλι, με απαντώμενες παραφθορές Zuben Eschamali, Zuben el Chamali, Zubenesch και Zubenelg, προέρχεται από την αραβική φράση ّالزُبَانَى الشَمَالِي (al-zubānā al-šamāliyy), που σημαίνει «η βόρεια δαγκάνα".[3] και παραπέμπει στο γεγονός ότι στην ελληνική αρχαιότητα ο αστερισμός Ζυγός ήταν τμήμα του Σκορπίου με ονομασία «Χηλαί Σκορπίου» («δαγκάνες του σκορπιού»). Το αραβικό όνομα αντιστοιχεί επομένως στο αρχαιοελληνικό Χηλή βόρειος. Η άλλη, η «Νότιος Χηλή» ή Νότια δαγκάνα, είναι βέβαια ο αστέρας α Ζυγού.

Υπάρχουν ωστόσο και οι ονομασίες Kiffa Borealis, από την αραβική λέξη al-kiffah και τη λατινική Borealis, δηλαδή «ο βόρειος δίσκος» (του ζυγού), και το καθαρώς λατινικό ισοδύναμο Lanx Borealis.[4], το Lanx septentrionalis του Bayer. Το 2016 η Διεθνής Αστρονομική Ένωση συνέστησε μία ομάδα εργασίας επί των ονομάτων των αστέρων (Working Group on Star Names, WGSN)[5], προκειμένου να καταγράψει και να προτυποποιήσει ονόματα αστέρων. Η WGSN ενέκρινε την ιστορική ονομασία Zubeneschamali για τον β Ζυγού στις 21 Αυγούστου 2016, οπότε αναγράφεται έτσι στον Κατάλογο Αστρικών Ονομάτων της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως.

Αστροφυσικά δεδομένα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με βάση τα χαρακτηριστικά του φάσματός του, ο β Ζυγού ανήκει στον φασματικό τύπο B8 V[6] (νάνος αστέρας τύπου Β). Ωστόσο, η διάμετρός του είναι 4,9 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου, ενώ η μάζα του εκτιμάται σε 3,3 ως 3,8 φορές την ηλιακή. Στην πραγματικότητα έχει λαμπρότητα 130 φορές περίπου μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου και επιφανειακή θερμοκρασία 12.300 K[7], διπλάσια περίπου της αντίστοιχης ηλιακής. Αυτή η υψηλή θερμοκρασία δίνει φως με απλό φάσμα, κάτι που το καθιστά ιδανικό για τη μελέτη του διαστρικού αερίου και σκόνης που υπάρχει ανάμεσα στη Γη και στον αστέρα. Καθώς και πολλοί άλλοι αστέρες του είδους του, ο β Ζυγού περιστρέφεται ταχύτατα, 100 και πλέον φορές ταχύτερα από τον Ήλιο, με 250 χλμ. ανά δευτερόλεπτο στον ισημερινό.[8] Αυτός ο τύπος αστέρα της Κύριας ακολουθίας έχει χρώμα λευκό με γαλαζωπή απόχρωση, αλλά παλαιότεροι παρατηρητές περιέγραφαν συχνά τον Ζουμπενεσαμάλι ως τον μόνο πρασινωπό αστέρα που είναι ορατός με γυμνό μάτι.[9] Δεν φαίνεται να υπάρχει γενικώς αποδεκτή ερμηνεία για τον λόγο που ορισμένοι παρατηρητές τον βλέπουν πρασινωπό.

Οι πολύ μικρές περιοδικές μεταβολές στη φωτεινότητα του αστέρα μπορεί να οφείλονται στην παρουσία ενός συνοδού αστέρα, που δεν είναι απευθείας παρατηρήσιμος από τη Γη.[10] Ωστόσο, μέχρι στιγμής ο β Ζυγού ταξινομείται επισήμως ως μεμονωμένος αστέρας.[11]

Ο β Ζυγού πλησιάζει το Ηλιακό Σύστημα με ταχύτητα 35,2 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (12.200 χιλιόμετρα την ώρα). Καθώς όμως έχει μια ανιχνεύσιμη ιδία κίνηση, περίπου ένα δέκατο του δευτερολέπτου της μοίρας ανά έτος, είναι φανερό ότι δεν κατευθύνεται ακριβώς προς τα εμάς: Στο μακρινό μέλλον θα πλησιάσει σε μία ελάχιστη απόσταση και μετά θα αρχίσει να απομακρύνεται.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. van Leeuwen, F. (Νοέμβριος 2007). «Validation of the new Hipparcos reduction». Astronomy and Astrophysics 474 (2): 653–664. doi:10.1051/0004-6361:20078357. Bibcode2007A&A...474..653V. 
  2. Wielen, R.; Schwan, H.; Dettbarn, C.; Lenhardt, H.; Jahreiß, H.; Jährling, R. (1999), «Sixth Catalogue of Fundamental Stars (FK6). Part I. Basic fundamental stars with direct solutions», Veröff. Astron. Rechen-Inst. Heidelb (Astronomisches Rechen-Institut Heidelberg) 35 (35): 1 
  3. 3,0 3,1 AAS (2006), LIBRA – A Balanced View (page 7 of PDF), http://www.astronomy.org.nz/Documents/Journal/journal_200606.pdf, ανακτήθηκε στις 2009-01-25 
  4. La Hire, Philippe (1727), Tabulae Astronomicae, https://archive.org/stream/tabulaeastronom00suntgoog#page/n146/mode/2up , see star table, page 13.
  5. IAU Working Group on Star Names (WGSN), International Astronomical Union, https://www.iau.org/science/scientific_bodies/working_groups/280/, ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2016 
  6. Janson, Markus; Bonavita, Mariangela; Klahr, Hubert; Lafrenière, David; Jayawardhana, Ray; Zinnecker, Hans (Αύγουστος 2011), «High-contrast Imaging Search for Planets and Brown Dwarfs around the Most Massive Stars in the Solar Neighborhood», The Astrophysical Journal 736 (2): 89, doi:10.1088/0004-637X/736/2/89 
  7. Zorec, J.; Cidale, L.; Arias, M.L.; Frémat, Y.; Muratore, M.F.; Torres, A.F.; Martayan, C.; Martayan, C. (Ιούλιος 2009), «Fundamental parameters of B supergiants from the BCD system. I. Calibration of the (λ_1, D) parameters into Teff», Astronomy and Astrophysics 501 (1): 297–320, doi:10.1051/0004-6361/200811147 
  8. Abt, Helmut A.; Levato, Hugo; Grosso, Monica (Ιούλιος 2002), «Rotational Velocities of B Stars», The Astrophysical Journal 573 (1): 359–365, doi:10.1086/340590 
  9. Kaler, James B. (2006), Zubeneschamali, University of Illinois, http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/zubenes.html, ανακτήθηκε στις 2006-07-03 
  10. Mark Fisher (1999–2006), Zuben Elschemali, http://www.glyphweb.com/esky/stars/zubenelschemali.html, ανακτήθηκε στις 2009-01-25 
  11. Eggleton, P.P.; Tokovinin, A.A. (Σεπτέμβριος 2008). «A catalogue of multiplicity among bright stellar systems». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 389 (2): 869–879. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13596.x. Bibcode2008MNRAS.389..869E. 

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]