Επίσκοπος Νέας Ρώμης Αλέξανδρος

Επίσκοπος Νέας Ρώμης Αλέξανδρος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	3ος αιώνας; Καλαβρία
Θάνατος	337; Κωνσταντινούπολη
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Ρώμη
Θρησκεία	Ανατολικός Χριστιανισμός
Eορτασμός αγίου	30 Αυγούστου
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιερέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Ο Αλέξανδρος (237/244 - 337) ήταν επίσκοπος Βυζαντίου για περισσότερα από είκοσι έτη (314/7–337). Ήταν ο πρώτος που έφερε τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Νέας Ρώμης/Κωνσταντινουπόλεως^[2], καθώς η Πόλη μετονομάστηκε κατά τα έτη της επισκοπείας του και έγινε κέντρο Συνόδου επισκόπων της περιοχής. Οι μελετητές αποδίδουν τις περισσότερες πληροφορίες για τον Αλέξανδρο στην παράδοση και τον μύθο, παρά σε αξιόπιστες πηγές^[3].

Ο βίος του

Κατά το Συναξάριο γεννήθηκε στην Καλαβρία. Οι πηγές αναφέρουν ότι ήταν 73 ετών όταν έγινε επίσκοπος Βυζαντίου, οπότε το έτος γέννησής του πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ των ετών 241 και 244. Οι γονείς του ονομάζονταν Γεώργιος και Βρυαίνη. Αφιερώθηκε από μικρός στον Θεό και κλείστηκε σε μοναστήρι, όπου λέγεται ότι έμεινε εντελώς νηστικός για είκοσι ημέρες και εντελώς γυμνός για τέσσερα έτη, ενώ ταλαιπωρήθηκε από επιθέσεις Σαρακηνών^[4]. Περιόδευσε την Ελλάδα μαζί με τους μαθητές του Βιτάλιο και Νικηφόρο. Οι κοντινοί στην εποχή του ιστορικοί τον αναφέρουν ως όχι πολύ ευφραδή, αλλά ενάρετο και θεοφιλή^[5]. Κατά τον Θεοδώρητο, ήταν «ἀποστολικοῖς χαρίσμασι λαμπρυνόμενος^[6]».

Η επισκοπεία του

Εξελέγη αρχικά βοηθός επίσκοπος του γηραιού επισκόπου Μητροφάνη, ο οποίος άφησε εντολή πριν πεθάνει να τον εκλέξουν διάδοχό του.

Επί της επισκοπείας του τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, στις 11 Μαΐου του 330. Επίσης επί των ημερών του, συγκεκριμένα το 336, συγκροτήθηκε η πρώτη Ενδημούσα Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, με τη συμμετοχή επισκόπων της περιοχής^[7], οπότε και ο Νέας Ρώμης ξεκίνησε να φέρει τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου.

Αρειανή έριδα

Η Αρειανή έριδα ήταν το πιο σημαντικό γεγονός, που συνέβη επί των ημερών του. Όταν ξεκίνησε αυτή, ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρειας ζήτησε την συνεργασία εκείνου για την καταπολέμηση του Αρειανισμού, τον οποίο θεωρούσε αίρεση^[8]. Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, ο Αλέξανδρος της Κωνσταντινούπολης συμμετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία συνεκλήθη στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 και καταδίκασε τον Αρειανισμό, ως αναπληρωτής του Μητροφάνη, αν και κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ο Μητροφάνης (που πρέπει να ήταν 117 ετών τότε) παρευρέθηκε ο ίδιος στην Σύνοδο.

Αργότερα, ο Άρειος θέλησε να επιστρέψει στην Εκκλησία. Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄, έχοντας πειστεί από τους Ευσεβιανούς, διέταξε τον Αλέξανδρο να δεχθεί επισήμως πίσω τον Άρειο^[9] Σύμφωνα με τον Σωκράτη τον Σχολαστικό, ο Άρειος δεν μετανόησε στην πραγματικότητα για την αίρεσή του, αλλά αμφιταλαντευόταν, και ο Αλέξανδρος το γνώριζε αυτό^[10]. Ο Αλέξανδρος, αν και απειλήθηκε από τους Ευσεβιανούς με εκθρόνιση και εξορία, επέμεινε στην άρνησή του να δεχθεί τον Άρειο πίσω στην Εκκλησία και κλείστηκε στον τότε καθεδρικό ναό της Αγίας Ειρήνης και προσευχόταν ένθερμα να τον πάρει ο Θεός από αυτόν τον κόσμο, αντί να αναγκαστεί να αποκαταστήσει κάποιον που πίστευε ότι προσποιούνταν πως μετανόησε. Τελικά ο Άρειος πέθανε καθοδόν προς την εκκλησία, πριν μπορέσει να επανέλθει σε κοινωνία^[11].

«Παμμάκαρ Ἀλέξανδρε ποιμήν, Ἐκκλησίας γέγονας ὀρθοδοξίας ὑπέρμαχος· Ἀρείου καθελών τήν αλαζονείαν, προσευχαῖς συντόνοις σου, τὸν πάντων Λυτρωτὴν ἐξαιτούμενος, καὶ νῦν ἱκέτευε δωρηθῆναι ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὴν εἰρήνην καὶ τὸ μέγα ἔλεος^[12]»

Στιχηρό του εσπερινού της εορτής του.

Ο θάνατός του

Ο Αλέξανδρος πέθανε το 337, την ίδια χρονιά με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α΄. Στην επιθανάτιο κλίνη του, λέγεται ότι όρισε τον Παύλο ως διάδοχό του, και ότι προειδοποίησε τον κλήρο για τον Μακεδόνιο, ο οποίος έγινε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως το 342 και του οποίου οι διδασκαλίες ενέπνευσαν τον Μακεδονιανισμό.

Μετά τον θάνατό του ανακηρύχθηκε άγιος. Παλαιά χειρόγραφα αναφέρουν ως ημερομηνία μνήμης του τις 2 Ιουνίου. Σήμερα τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 30 Αυγούστου και από την Καθολική στις 28 Αυγούστου^[13]. Ακολουθία στην μνήμη του τυπώθηκε στην Βενετία το 1771.

Παραπομπές

↑ «Александр, епископ константинопольский» (Ρωσικά)
↑ Smith 1911 αναφέρει τον Θεοδώρητο, Ιστορία Α΄ 19
↑ Kazhdan, Alexander· Talbot, Alice-Mary (1 Ιανουαρίου 2005). «Constantinople, Patriarchate of». The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2018.
↑ Οικουμενικό Πατριαρχείο. «Ἀλέξανδρος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2008.
↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 108.
↑ Κύρου, Θεοδώρητος. Εκκλησιαστικής Ιστορίας Βιβλίο Α΄ κεφ. Ζ΄. εκδ. Ευγενίου Βουλγάρεως τόμ. Γ΄. σελ. 727.
↑ Αριστείδης Πανώτης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. σελ. 124. ISBN 978-960-8116-17-7.
↑ Smith 1911 αναφέρει τον Θεοδώρητο, Ιστορία Α΄ 4
↑ Smith 1911 αναφέρει τους Αθανάσιο Αλεξανδρείας Ep. ad Serap., Ρουφίνο, Hist. i.
↑ Smith 1911 αναφέρει τον Σωκράτη Σχολαστικό, Hist. i. 37
↑ Schmitz 1870, σελ. 347.
↑ «Τη Λ' του αυτού μηνός Αυγούστου». Αρχιεπισκοπή Αμερικής. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020.
↑ Ridolfini 2001.

Πηγές

Γεδεών, Μανουήλ (1885). Πατριαρχικοί Πίνακες: Ειδήσεις ιστορικαί βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως: από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ' του από Θεσσαλονίκης, 36-1884. Κωνσταντινούπολη: Lorenz & Keil.
Κούμας, Κωνσταντίνος Μ. (1830). Ιστορίαι των ανθρώπινων πράξεων, από των αρχαιοτάτων χρόνων έως των ημερών μας, τόμος Ε΄.
Schmitz, Leonhard (1870). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology Vol. I. Βοστώνη: Little, Brown and Company.
Ridolfini, Francesco Saverio Pericoli (2001). Sant' Alessandro I di Costantinopoli Vescovo. Enciclopédia dos Santos.
Smith, I.G. Alexander of Byzantium (Dictionary of Christian Biography and Literature to the End of the Sixth Century). Λονδίνο: John Murray.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Alexander of Constantinople στο Wikimedia Commons

Θρησκευτικοί τίτλοι
Προκάτοχος Μητροφάνης Α΄	Επίσκοπος Βυζαντίου 314;–337;	Διάδοχος Παύλος Α΄

[9fb0757e42e25002bc82403fcb720a0e1357c871-1] «Александр, епископ константинопольский» (Ρωσικά)

[2] Smith 1911 αναφέρει τον Θεοδώρητο, Ιστορία Α΄ 19

[3] Kazhdan, Alexander· Talbot, Alice-Mary (1 Ιανουαρίου 2005). «Constantinople, Patriarchate of». The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2018.

[4] Οικουμενικό Πατριαρχείο. «Ἀλέξανδρος». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2008.

[FOOTNOTEΜανουήλ_Γεδεών108-5] Μανουήλ Γεδεών, σελ. 108.

[6] Κύρου, Θεοδώρητος. Εκκλησιαστικής Ιστορίας Βιβλίο Α΄ κεφ. Ζ΄. εκδ. Ευγενίου Βουλγάρεως τόμ. Γ΄. σελ. 727.

[7] Αριστείδης Πανώτης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. σελ. 124. ISBN 978-960-8116-17-7.

[8] Smith 1911 αναφέρει τον Θεοδώρητο, Ιστορία Α΄ 4

[9] Smith 1911 αναφέρει τους Αθανάσιο Αλεξανδρείας Ep. ad Serap., Ρουφίνο, Hist. i.

[10] Smith 1911 αναφέρει τον Σωκράτη Σχολαστικό, Hist. i. 37

[FOOTNOTESchmitz1870347-11] Schmitz 1870, σελ. 347.

[12] «Τη Λ' του αυτού μηνός Αυγούστου». Αρχιεπισκοπή Αμερικής. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2020.

[FOOTNOTERidolfini2001-13] Ridolfini 2001.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

π σ ε Επίσκοποι Βυζαντίου, Αρχιεπίσκοποι και Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως
Επίσκοποι Βυζαντίου (μέχρι το 330)	Απόστολος Ανδρέας Στάχυς Ονήσιμος Πολύκαρπος Α΄ Πλούταρχος Σεδεκίων Διογένης Ελευθέριος Φήλιξ Πολύκαρπος Β΄ Αθηνόδωρος Ευζώιος Βυζαντίου Λαυρέντιος Αλύπιος Περτίναξ Ολυμπιανός Μάρκος Α΄ Φιλάδελφος Κυριακός Α΄ Καστίνος Ευγένιος Α΄ Τίτος Δομέτιος Ρουφίνος Πρόβος Μητροφάνης Α΄ Αλέξανδρος
Αρχιεπίσκοποι Κωνσταντινουπόλεως (330–451)	Αλέξανδρος Παύλος Α΄ Ευσέβιος Μακεδόνιος Α΄ Ευδόξιος Ευάγριος Δημόφιλος Γρηγόριος Α΄ Ναζιανζηνός (Μάξιμος Α΄) Νεκτάριος Ιωάννης Α΄ Χρυσόστομος Αρσάκιος Αττικός Σισίνιος Α΄ Νεστόριος Μαξιμιανός Πρόκλος Φλαβιανός Ανατόλιος
Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Βυζαντινή περίοδος (451–1453)	Ανατόλιος Γεννάδιος Α΄ Ακάκιος Φραβίτας Ευφήμιος Μακεδόνιος Β΄ Τιμόθεος Α΄ Ιωάννης Β΄ Επιφάνιος Άνθιμος Α΄ Μηνάς Ευτύχιος Ιωάννης Γ΄ Ιωάννης Δ΄ Κυριακός Β΄ Θωμάς Α΄ Σέργιος Α΄ Πύρρος Παύλος Β΄ Πέτρος Θωμάς Β΄ Ιωάννης Ε΄ Κωνσταντίνος Α΄ Θεόδωρος Α΄ Γεώργιος Α΄ Παύλος Γ΄ Καλλίνικος Α΄ Κύρος Ιωάννης ΣΤ΄ Γερμανός Α΄ Αναστάσιος Κωνσταντίνος Β΄ Νικήτας Α΄ Παύλος Δ΄ Ταράσιος Νικηφόρος Α΄ Θεόδοτος Α΄ Αντώνιος Α΄ Ιωάννης Ζ΄ Μεθόδιος Α΄ Ιγνάτιος Φώτιος Α΄ Στέφανος Α΄ Αντώνιος Β΄ Νικόλαος Α΄ Ευθύμιος Α΄ Στέφανος Β΄ Τρύφων Θεοφύλακτος Πολύευκτος Βασίλειος Α΄ Αντώνιος Γ΄ Νικόλαος Β΄ Σισίνιος Β΄ Σέργιος Β΄ Ευστάθιος Αλέξιος Μιχαήλ Α΄ Κωνσταντίνος Γ΄ Ιωάννης Η΄ Κοσμάς Α΄ Ευστράτιος Νικόλαος Γ΄ Ιωάννης Θ΄ Λέων Μιχαήλ Β΄ Κοσμάς Β΄ Νικόλαος Δ΄ Θεόδοτος Β΄ Νεόφυτος Α΄ Κωνσταντίνος Δ΄ Λουκάς Μιχαήλ Γ΄ Χαρίτων Θεοδόσιος Α΄ Βασίλειος Β΄ Νικήτας Β΄ Δοσίθεος Λεόντιος Γεώργιος Β΄ Ιωάννης Ι΄ Μιχαήλ Δ΄^† Θεόδωρος Β΄^† Μάξιμος Β΄^† Μανουήλ Α΄^† Γερμανός Β΄^† Μεθόδιος Β΄^† Μανουήλ Β΄^† Αρσένιος^† Νικηφόρος Β΄^† Γερμανός Γ΄ Ιωσήφ Α΄ Ιωάννης ΙΑ΄ Γρηγόριος Β΄ Αθανάσιος Α΄ Ιωάννης ΙΒ΄ Νήφων Α΄ Ιωάννης ΙΓ΄ Γεράσιμος Α΄ Ησαΐας Ιωάννης ΙΔ΄ Ισίδωρος Α΄ Κάλλιστος Α΄ Φιλόθεος Μακάριος Νείλος Αντώνιος Δ΄ Κάλλιστος Β΄ Ματθαίος Α΄ Ευθύμιος Β΄ Ιωσήφ Β΄ Μητροφάνης Β΄ Γρηγόριος Γ΄ Αθανάσιος Β΄
Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Οθωμανική περίοδος (1453–1923)	Γεννάδιος Β΄ Ισίδωρος Β΄ Σωφρόνιος Α΄ Ιωάσαφ Α΄ Μάρκος Β΄ Συμεών Διονύσιος Α΄ Ραφαήλ Α΄ Μάξιμος Γ΄ Νήφων Β΄ Μάξιμος Δ΄ Ιωακείμ Α΄ Παχώμιος Α΄ Θεόληπτος Α΄ Ιερεμίας Α΄ Ιωαννίκιος Α΄ Διονύσιος Β΄ Ιωάσαφ Β΄ Μητροφάνης Γ΄ Ιερεμίας Β΄ Παχώμιος Β΄ Θεόληπτος Β΄ Ματθαίος Β΄ Γαβριήλ Α΄ Θεοφάνης Α΄ Μελέτιος Α΄ Νεόφυτος Β΄ Ραφαήλ Β΄ Κύριλλος Α΄ Τιμόθεος Β΄ Γρηγόριος Δ΄ Άνθιμος Β΄ Κύριλλος Β΄ Αθανάσιος Γ΄ Νεόφυτος Γ΄ Παρθένιος Α΄ Παρθένιος Β΄ Ιωαννίκιος Β΄ Κύριλλος Γ΄ Παΐσιος Α΄ Παρθένιος Γ΄ Γαβριήλ Β΄ Παρθένιος Δ΄ Διονύσιος Γ΄ Κλήμης Μεθόδιος Γ΄ Διονύσιος Δ΄ Γεράσιμος Β΄ Αθανάσιος Δ΄ Ιάκωβος Καλλίνικος Β΄ Νεόφυτος Δ΄ Γαβριήλ Γ΄ Νεόφυτος Ε΄ Κυπριανός Αθανάσιος Ε΄ Κύριλλος Δ΄ Κοσμάς Γ΄ Ιερεμίας Γ΄ Καλλίνικος Γ΄ Παΐσιος Β΄ Σεραφείμ Α΄ Νεόφυτος ΣΤ΄ Κύριλλος Ε΄ Καλλίνικος Δ΄ Σεραφείμ Β΄ Ιωαννίκιος Γ΄ Σαμουήλ Μελέτιος Β΄ Θεοδόσιος Β΄ Σωφρόνιος Β΄ Γαβριήλ Δ΄ Προκόπιος Νεόφυτος Ζ΄ Γεράσιμος Γ΄ Γρηγόριος Ε΄ Καλλίνικος Ε΄ Ιερεμίας Δ΄ Κύριλλος ΣΤ΄ Ευγένιος Β΄ Άνθιμος Γ΄ Χρύσανθος Αγαθάγγελος Κωνστάντιος Α΄ Κωνστάντιος Β΄ Γρηγόριος ΣΤ΄ Άνθιμος Δ΄ Άνθιμος Ε΄ Γερμανός Δ΄ Μελέτιος Γ΄ Άνθιμος ΣΤ΄ Κύριλλος Ζ΄ Ιωακείμ Β΄ Σωφρόνιος Γ΄ Ιωακείμ Γ΄ Ιωακείμ Δ΄ Διονύσιος Ε΄ Νεόφυτος Η΄ Άνθιμος Ζ΄ Κωνσταντίνος Ε΄ Γερμανός Ε΄ Μελέτιος Δ΄
Σύγχρονη εποχή (1923–σήμερα)	Γρηγόριος Ζ΄ Κωνσταντίνος ΣΤ΄ Βασίλειος Γ΄ Φώτιος Β΄ Βενιαμίν Μάξιμος Ε΄ Αθηναγόρας Δημήτριος Βαρθολομαίος
^† εξόριστος στη Νίκαια