Εκκλησία Αγίας Ειρήνης (Κωνσταντινούπολη)
Συντεταγμένες: 41°0′34.9″N 28°58′52.0″E / 41.009694°N 28.981111°E
| Εκκλησία Αγίας Ειρήνης | |
|---|---|
| Aya İrini και Αγία Ειρήνη | |
_(cropped).jpg) | |
 | |
 | |
| Είδος | εκκλησία[1] και αξιοθέατο |
| Αρχιτεκτονική | βυζαντινή αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°0′35″N 28°58′52″E |
| Θρήσκευμα | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Διοικητική υπαγωγή | Εμίνονου[1] και Κωνσταντινούπολη |
| Χώρα | Τουρκία[2] |
| Έναρξη κατασκευής | 6ος αιώνας και 4ος αιώνας[3] |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης ήταν χριστιανική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη. Σήμερα το μνημείο είναι γνωστό με το ομώνυμο όνομα ως μουσείο που ανήκει στο παλάτι Τοπ Καπί.
Τοποθεσία του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η εκκλησία βρίσκεται ανάμεσα στον ναό της Αγίας Σοφίας και το πολύ μεταγενέστερο παλάτι Τοπ Καπί. Ανάμεσα στις δύο εκκλησίες υπάρχει πλατιά λεωφόρος, στην οποία ο Ιουστινιανός είχε κτίσει τον ξενώνα του Σαμψών, τον οποίο συχνά αναφέρουν τα Βυζαντινά χρονικά. Υπήρχαν και άλλες δύο εκκλησίες με το ίδιο όνομα, η μία στην βόρεια παραλία της πόλης, η άλλη στον Γαλατά.
Ιστορία του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ναός αυτός ήταν ο πρώτος που κτίστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Αφιερώθηκε από αυτόν στην Ειρήνη του Θεού και είναι ένας από τους τρεις ναούς που ο ίδιος αφιέρωσε σε ιδιότητες του Θεού, μαζί με την Αγία Σοφία και την Αγία Δύναμη[4]. Θεωρείται ότι κτίστηκε στα ερείπια προχριστιανικού ναού. Υπήρξε το σκηνικό ιδιαίτερα οδυνηρών αντιπαραθέσεων μεταξύ αρειανών και τριαδικών στο πλαίσιο των μεταξύ τους θεολογικών αναμετρήσεων. Στον ναό της Αγίας Ειρήνης πραγματοποιήθηκε το 381 η Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος. Ήταν εξάλλου η έδρα του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης μέχρι να χτιστεί η εκκλησία της Αγίας Σοφίας το 537, γι' αυτό και ονομαζόταν και «Πατριαρχείο».
Ο αρχικός ναός κάηκε το 532 κατά τη διάρκεια της Στάσης του Νίκα[5] και ο Ιουστινιανός αποφάσισε να την ξανακτίσει. Ο νάρθηκας ξανακάηκε μαζί με τα δύο κοντινά ασκητήρια και τον ξενώνα του Σαμψών λίγα χρόνια μετά την ανοικοδόμησή του. Μέρος του θόλου επίσης, ο οποίος κτίστηκε βιαστικά, κατέρρευσε λίγο μετά, ενώ ακολούθησε και πυρκαγιά το 564. Μετά από νέα καταστροφή που συντελέστηκε εξαιτίας ενός σεισμού στις 20 Οκτωβρίου του 740, περίπου έξι μήνες πριν τον θάνατο του Αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄[6], η Αγία Ειρήνη επανακατασκευάστηκε κατά μεγάλο μέρος κατά τα χρόνια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Ε΄[6][7], παίρνοντας την σημερινή της μορφή. Τότε διακοσμήθηκε με ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, ενώ κάποιες από τις αποκαταστάσεις εκείνης της εποχής διασώζονται μέχρι σήμερα. Επομένως ο σήμερα σωζόμενος ορθογώνιος δίτρουλος ναός χρονολογείται στον Η΄ αιώνα.
Η εκκλησία δεν είχε δικούς της ιερείς, αλλά και εκεί ιερουργούσαν οι ιερείς της Αγίας Σοφίας. Συνήθως παρευρισκόταν και ο Πατριάρχης, ο οποίος στην Αγία Σοφία λειτουργούσε μόνο στις μεγάλες δεσποτικές εορτές, παρόντων και των βασιλέων. Από τις αφηγήσεις των ιστορικών του Βυζαντίου συμπεραίνουμε ότι τότε δεν χωριζόταν με τείχος από την Αγία Σοφία. Από τα τείχη του ανακτόρου του Τοπ Καπί περικλείστηκε ο ναός μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τον Μωάμεθ τον Πορθητή. Οι Γενίτσαροι χρησιμοποίησαν τον ναό ως οπλοστάσιο μέχρι το 1826[8]. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως αποθήκη για στρατιωτικό εξοπλισμό, για τρόπαια και στρατιωτικά ρούχα[8]. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σουλτάνου Αχμέτ Γ΄ (1703-1730) μετατράπηκε στο Εθνικό Στρατιωτικό Μουσείο το 1726[8].
Το 1846, ο στρατάρχης του αυτοκρατορικού οπλοστασίου, Ahmed Fethi Paşa, μετέτρεψε την εκκλησία σε Στρατιωτικό Μουσείο[9]. Το 1875, λόγω έλλειψης χώρου, η συλλογή μεταφέρθηκε στο παλάτι Τοπ Καπί, αφήνοντας την εκκλησία να μετατραπεί σε Αυτοκρατορικό Μουσείο (Müze-i Hümayun) και στη συνέχεια, το 1908, σε Στρατιωτικό Μουσείο έως το 1978, οπότε μεταφέρθηκε στο τουρκικό Υπουργείο Πολιτισμού.
Από το 1973 έγινε μια προσεκτική αποκατάσταση του μνημείου, το οποίο χρησιμοποιείται σήμερα για συναυλίες κλασικής μουσικής και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις λόγω των εξαιρετικών ακουστικών χαρακτηριστικών και της εντυπωσιακής ατμόσφαιρας, σε σημείο ώστε από το 1980 οι κύριες συναυλίες του Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής της Κωνσταντινούπολης να δίνονται στην Αγία Ειρήνη.
Το 2000, ο καλλιτεχνικός σχεδιαστής της υψηλής ραπτικής Faruk Saraç παρουσίασε εδώ μια ιδιαίτερη παράσταση. Εμφανίστηκε μια συλλογή από 700 σχεδιασμένα κομμάτια εμπνευσμένα από τους Οθωμανούς Σουλτάνους, συμπεριλαμβανομένων των ενδυμάτων 36 σουλτάνων από τον Οσμάν Α΄, ιδρυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως τον τελευταίο σουλτάνο, Μωάμεθ ΣΤ΄. Η παράσταση συνοδεύτηκε από μουσική και την ιστορία των ζωών των σουλτάνων και επιδείξεις χορού της οθωμανικής εποχής.
Για πολλά χρόνια, η Αγία Ειρήνη ήταν προσβάσιμη μόνο κατά τη διάρκεια εκδηλώσεων ή με ειδική άδεια. Από τον Ιανουάριο του 2014, το μουσείο της Αγίας Ειρήνης, το οποίο υπάγεται στο Μουσείο της Αγίας Σοφίας, είναι ανοικτό στο κοινό κάθε μέρα εκτός από την Τρίτη[10]. Στον περίβολο του ναού υπάρχει αρχαιολογικό μουσείο.
Περιγραφή του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης είναι το τέλειο παράδειγμα που αποτυπώνει την μετάβαση από την βασιλική στην κάτοψη ελληνικού σταυρού εγγεγραμμένου σε τετράγωνο.
Η ανακατασκευή κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού Α΄ δείχνει αλλαγή στην αρχιτεκτονική του αίθριου και του νάρθηκα, ο οποίος ευτυχώς παρέμεινε άθικτος μετά τον σεισμό. Η Αγία Ειρήνη είναι επίσης η μόνη από τις εκκλησίες βυζαντινού ρυθμού, της οποίας το αρχικό αίθριο διασώζεται ως τις μέρες μας. Η αποκατάσταση μετά τον σεισμό ισχυροποίησε τα θεμέλια του ναού[6]. Πριν από αυτή την ανακατασκευή, τα θεμέλια είχαν σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα[6]. Η αποκατάσταση αυτή δημιούργησε ένα σχέδιο σταυρού στο επίπεδο του υπερώου, ενώ ταυτόχρονα διατήρησε το αρχικό σχέδιο βασιλικής στο επίπεδο του εδάφους[6]. Η βασιλική, που καλύπτεται με θολωτή οροφή με δύο τρούλους, καταλήγει στην ανατολική του πλευρά σε τρία μεγάλα παράθυρα με αψίδες ανοιχτά στην κόγχη του ναού. Ο νάρθηκας βρίσκεται στα δυτικά, μετά από το αίθριο, και η αψίδα στην ανατολική πλευρά[6]. Η Αγία Ειρήνη διατηρεί τον τρούλο της και έχει κορυφώσεις στην βόρεια, δυτική και νότια πλευρά του ναού[6]. Ο τρούλος έχει πλάτος 15 μέτρα, ύψος 35 και έχει είκοσι παράθυρα. Η Αγία Ειρήνη έχει την τυπική μορφή ρωμαϊκής βασιλικής, αποτελούμενη από ένα κυρίως και δύο πλάγια κλίτη, τα οποία χωρίζονται από τρία ζεύγη κιόνων[6]. Αυτό βοηθά στην υποστήριξη του υπερώου πάνω από το νάρθηκα[6]. Οι ημικυκλικές αψίδες συνδέονται επίσης με τα κιονόκρανα, γεγονός που βοηθά επίσης να υποστηριχθεί το υπερώο[6].
Ο ναός διαθέτει ένα μοναδικό απόθεμα εικονομαχικής τέχνης. Το αψιδωτό ημιτρούλιο και η αψίδα του Βήματος είναι καλυμμένα με ψηφιδωτά[6]. Υπάρχουν επίσης τοιχογραφίες στον νότιο πλευρικό διάδρομο[11]. Τα ψηφιδωτά χρονολογούνται περίπου στον 8ο αιώνα, την εποχή του σεισμού, στην οποία χρονολογούνται τα περισσότερα από τα ανώτερα τμήματα του ναού[12]. Ένας μεγάλος σταυρός δεσπόζει στην κεντρική κόγχη, εκεί όπου σύμφωνα με την βυζαντινή αρχιτεκτονική παράδοση εικονίζεται η Πλατυτέρα, ενδεικτικό της εποχής της Εικονομαχίας[11]. Ο σταυρός αυτός περιγράφεται με μαύρο χρώμα σε χρυσό φόντο[6]. Τα άκρα καταλήγουν σε σταγονοειδές σχήμα, που εκτείνεται γύρω από τη βάση του ημιτρούλιου[6]. Στην κόγχη του Βήματος υπάρχει μια επιγραφή των στίχων 4-5 του 64ου ψαλμού στην εσωτερική πλευρά και στην εξωτερική πλευρά υπάρχει μια επιγραφή του στίχου 6 του Αμώ. Στις επιγραφές αυτές υπάρχουν ίχνη αλλοίωσης[6]. Οι επιγραφές υμνούν την εκκλησία ως Οίκο του Κυρίου[11]. Οι στίχοι, ειδικά ο Ψαλμός, χρησιμοποιήθηκαν ως έμπνευση για μερικά από τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας[11].
Η Αγία Ειρήνη διαθέτει επίσης σύνθρονο. Τα σύνθρονα είναι σειρές από χτισμένα καθίσματα, διατεταγμένα σε ημικύκλιο στην κόγχη. Εκεί καθόταν ο κλήρος κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας[11]. Είναι το μοναδικό σύνθρονο που έχει διασωθεί στην Πόλη από την βυζαντινή εποχή[6]. Έχει έξι βαθμίδες καθισμάτων. Υπάρχουν πόρτες και στις δύο πλευρές που οδηγούν σε έναν διάδρομο κάτω από την τέταρτη βαθμίδα καθισμάτων[6].
Κοντά στην εκκλησία υπήρχαν δύο ασκητήρια, τα οποία πυρπολήθηκαν μαζί με τον νάρθηκα και τον ξενώνα του Σαμψών 32 χρόνια μετά την ανίδρυση της εκκλησίας.
- Αγία Ειρήνη
-
Η αψίδα του ναού με τον σταυρό -
Κάτοψη του ναού -
Οθωμανικό κράνος με τα διακριτικά του οπλοστασίου της Αγίας Ειρήνης, Κωνσταντινούπολη, περί το 1520. Στρατιωτικό Μουσείο. -
Η Αγία Ειρήνη με την Αγία Σοφία στο βάθος -
Διαμήκης τομή του κτιρίου -
Η Αγία Ειρήνη από ΝΑ (1912) -
Εσωτερικό του ναού το 1912
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 12808. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.
- ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 12808. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2018.
- ↑ diglib
.library .vanderbilt .edu /act-imagelink .pl?RC=54387. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2022. - ↑ Janin, σελ. 106
- ↑ Allan Doig, Liturgy and Architecture: From the Early Church to the Middle Ages, (Ashgate Publishing, 2008), 65.
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 Freely, John· Cakmak, Ahmet (2004). Byzantine Monuments of Istanbul. Cambridge University Press. σελίδες 136–143. ISBN 0521772575.
- ↑ Schung-Wille, 1978:115.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Pyhrr, Stuart (1989). «European Armor from the Imperial Ottoman Arsenal». Metropolitan Museum Journal 24: 85–116. https://www.jstor.org.proxy.lib.pdx.edu/stable/1512872?sid=primo&origin=crossref&seq=1#page_scan_tab_contents.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Museums and Narratives of Display from the late Ottoman Empire to the Turkish Republic, Wendy Shaw, Muqarnas, τόμ.XXIV, (Brill, 2007), 256.
- ↑ «Hagia Irene Museum Opened». Topkapi Palace Museum. 6 Ιανουαρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2014.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Bogdanović 2008.
- ↑ (στα αγγλικά) Irene, Church of Saint - Oxford Reference. doi:. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195046526.001.0001/acref-9780195046526-e-2506?rskey=EB8DuA&result=4.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αλέξανδρος Πασπάτης (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2009.
- Αλεξάντερ Βαν Μίλλινγκεν (1840 – 1915) (1912). Byzantine Churches In Constantinople Their History And Architecture. London: Macmillan And Co. σελίδες 83-104. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2011.
- Bogdanović, Jelena (4 Μαρτίου 2008). «Αγία Ειρήνη». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού - Κωνσταντινούπολη. Μτφρ. Λαμπαδά, Δέσποινα. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2017.
