Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας

Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄
	Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ γύρω στο 1898.
Αυτοκράτορας της Αυστρίας; Βασιλιάς της Ουγγαρίας
Περίοδος	2 Νοεμβρίου 1848 - 21 Νοεμβρίου 1916
Στέψη	8 Ιουνίου 1867; Βουδαπέστη
Προκάτοχος	Φερδινάνδος Α΄
Διάδοχος	Κάρολος Α΄
Βασιλιάς της Λομβαρδίας-Βενετίας
Περίοδος	2 Δεκεμβρίου 1848 - 24 Αυγούστου 1866
Προκάτοχος	Φερδινάνδος Α΄
Διάδοχος	Προσάρτηση στην Ιταλία
Πρόεδρος της Γερμανικής Συνομοσπονδίας
Περίοδος	1 Μαΐου 1850 - 24 Αυγούστου 1866
Προκάτοχος	Φερδινάνδος Α΄
Διάδοχος	Κατάργηση
Γέννηση	18 Αυγούστου 1830; Ανάκτορα Σενμπρούν, Βιέννη
Θάνατος	21 Νοεμβρίου 1916 (86 ετών); Ανάκτορα Σενμπρούν, Βιέννη
Τόπος ταφής	Αυτοκρατορική Κρύπτη, Ναός των Καπουτσίνων, Βιέννη
Σύζυγος	Ελισάβετ της Βαυαρίας
Επίγονοι	Σοφία; Γκίζελα; Ροδόλφος; Μαρία Βαλέρια
Πλήρες όνομα
Φραγκίσκος Ιωσήφ Κάρολος
Οίκος	Αψβούργων-Λωρραίνης
Πατέρας	Φραγκίσκος Κάρολος της Αυστρίας
Μητέρα	Σοφία της Βαυαρίας
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολικισμός
Υπογραφή
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ (γερμανικά: Franz Joseph I, ουγγρικά: Ferenc József Károly, 18 Αυγούστου 1830 - 21 Νοεμβρίου 1916) ήταν Αυτοκράτορας της Αυστρίας, Βασιλιάς της Ουγγαρίας και άλλων κρατών της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας από τις 2 Δεκεμβρίου 1848 μέχρι τον θάνατο του στις 21 Νοεμβρίου 1916. Από την 1 Μαΐου 1850 μέχρι της 24 Αυγούστου 1866 ήταν επίσης πρόεδρος της Γερμανικής Συνομοσπονδίας. Υπήρξε ο μακροβιότερος ηγεμόνας της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας.

Τον Δεκέμβριο του 1848, ο θείος του Φραγκίσκου Ιωσήφ, αυτοκράτορας Φερδινάνδος, παραιτήθηκε από τον θρόνο για να τερματίσει τις Επαναστάσεις του 1848 στην Ουγγαρία. Στη συνέχεια, ο Φραγκίσκος Ιωσήφ ανήλθε στο θρόνο. Θεωρούμενος σε μεγάλο βαθμό αντιδραστικός, πέρασε την πρώιμη βασιλεία του αντιστεκόμενος στις συνταγματικές αρχές. Η Αυστριακή Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να παραχωρήσει την κυριαρχία της στην Τοσκάνη και το μεγαλύτερο μέρος των διεκδικήσεών της επί της Λομβαρδίας-Βενετίας στο Βασίλειο της Σαρδηνίας, μετά τον Β΄ (1859) και τον Γ΄ Πόλεμο της Ιταλικής Ανεξαρτησίας (1866). Αν και ο Φραγκίσκος Ιωσήφ δεν παραχώρησε εδάφη στο Βασίλειο της Πρωσίας, μετά την αυστριακή ήττα στον Αυστροπρωσικό Πόλεμο, η Ειρήνη της Πράγας (23 Αυγούστου 1866) διευθέτησε το γερμανικό ζήτημα υπέρ της Πρωσίας, γεγονός που εμπόδισε την ενοποίηση της Γερμανίας υπό τον Οίκο των Αψβούργων.

Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ ήρθε αντιμέτωπος με εθνικιστικά κινήματα σε όλη τη διάρκεια της βασιλείας του. Το 1867 υπέγραψε τον Αυστροουγγρικό Συμβιβασμό, ο οποίος παραχώρησε μεγαλύτερη αυτονομία στην Ουγγαρία και μετέτρεψε την Αυστριακή Αυτοκρατορία στη Διττή Μοναρχία της Αυστροουγγαρίας. Για τα επόμενα 45 χρόνια κυβέρνησε με μεγαλύτερη σταθερότητα, όμως συγκλονίστηκε από πολλές οικογενειακές τραγωδίες, στις οποίες περιλαμβάνονταν η εκτέλεση του αδελφού του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Α΄ του Μεξικού το 1867, η αυτοκτονία του μοναχογιού του διαδόχου Ροδόλφου το 1889, η δολοφονία της συζύγου του αυτοκράτειρας Ελισάβετ το 1898 και η δολοφονία του ανιψιού του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου το 1914. Η Αυστροουγγαρία είχε πάντα στραμμένο το βλέμμα της στα Βαλκάνια, την πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης, όπου συγκρούονταν τα συμφέροντα της Αυστρίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, της Ρωσική Αυτοκρατορία και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Η Βοσνιακή Κρίση ήταν αποτέλεσμα της προσάρτησης της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από τον Φραγκίσκο Ιωσήφ το 1908, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των αυστριακών στρατευμάτων ήδη από το 1878. Στις 28 Ιουνίου του 1914, η δολοφονία του ανιψιού του, Φραγκίσκου Φερδινάνδου, στο Σαράγεβο είχε ως αποτέλεσμα την κήρυξη του πολέμου από την Αυστροουγγαρία ενάντια στο Βασίλειο της Σερβίας, το οποίο ήταν σύμμαχος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Αυτό ενεργοποίησε ένα σύστημα συμμαχιών που κήρυξαν πόλεμο η μια στην άλλη και οδήγησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Αυτοκράτορας πέθανε το 1916, αφού κυβέρνησε τα εδάφη του για σχεδόν 68 χρόνια. Τον διαδέχθηκε ο ανιψιός του Κάρολος Α΄ της Αυστρίας.

Πρώιμα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ με τη μητέρα του, αρχιδούκισσα Σοφία, σε πίνακα του Γιόζεφ Καρλ Στίλερ.

Υδατογραφία όπου αποτυπώνει την οικογένεια του Φραγκίσκου Ιωσήφ να προσεύχεται (1839).

Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ Κάρολος γεννήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1830 στα Ανάκτορα Σενμπρούν της Βιέννης και ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Φραγκίσκου Καρόλου της Αυστρίας και της Σοφίας της Βαυαρίας. Επειδή ο θείος του, που βασίλευε από το 1835 ως αυτοκράτορας Φερδινάνδος Α΄, θεωρούνταν αδύναμος και ανίκανος να κυβερνήσει, ενώ ο πατέρας του αφιλόδοξος και άτολμος, η μητέρα του νεαρού αρχιδούκα «Φράντσι» τον μεγάλωσε προκειμένου να αναλάβει μελλοντικά τον θρόνο της Αυτοκρατορίας, εμφυσώντας τον στην αφοσίωση, την υπευθυνότητα και την επιμέλεια. Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ σύντομα απέκτησε τρία αδέρφια, τον Φερδινάνδο Μαξιμιλιανό, τον Κάρολο Λουδοβίκο και τον Λουδοβίκο Βίκτωρα. Η αδελφή του, Μαρία Άννα, πέθανε σε ηλικία τεσσάρων ετών.^[1]

Μέχρι την ηλικία των επτά ετών, ο μικρός πρίγκιπας μεγάλωσε υπό τη φροντίδα της γκουβερνάντα του, Λουίζε φον Στουρφέντερ. Έπειτα, άρχισε η εκπαίδευση για τα δημόσια καθήκοντά του, με κύρια περιεχόμενα να είναι η αίσθηση του καθήκοντος, η θρησκευτικότητα και η δυναστική επίγνωση. Ο θεολόγος Γιόζεφ Ότμαρ φον Ράουσερ του μετέφερε την αντίληψη της εποχής περί διακυβέρνησης θεϊκής προέλευσης (με τη θεία χάρη), κάτι που δεν απαιτούσε συμμετοχή του πληθυσμού στην εξουσία.

Ο καθηγητής Χάινριχ Φραντς φον Μπόμπελες και ο συνταγματάρχης Γιόχαν Μπάπτιστ Κορονίνι-Κρόνμπεργκ έβαζαν τον Αρχιδούκα Φραγκίσκο να μελετάει αρχικά 18 ώρες την εβδομάδα, ενώ μέχρι τα 16 του έτη οι ώρες αυτές έφταναν τις 50. Ένα από τα κύρια σημεία εστίασης των μαθημάτων ήταν η γνώση ξένων γλωσσών. Σε αυτές περιλαμβάνονταν τα γαλλικά, η διπλωματική γλώσσα της εποχής, τα λατινικά, τα αρχαία ελληνικά, τα ουγγρικά, τα τσεχικά, τα ιταλικά και τα πολωνικά. Επιπρόσθετα, ο Αρχιδούκας έλαβε και γενικές γνώσεις μαθηματικών, φυσικής, ιστορίας και γεωγραφίας, καθώς και στοιχεία νομικών και πολιτικών επιστημών. Διάφορες μορφές φυσικής αγωγής ολοκλήρωναν το εκτεταμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης.

Όταν έγινε 13 ετών, ο Φραγκίσκος Ιωσήφ διορίστηκε συνταγματάρχης-διοικητής του Γ΄ Συντάγματος Δραγώνων και το επίκεντρο της εκπαίδευσής του μετατοπίστηκε στη μετάδοση βασικών στρατηγικών και τακτικών γνώσεων.^[2] Από εκείνο το σημείο και μετά, η στρατιωτική έγινε η κύρια ενδυματολογική του επιλογή για το υπόλοιπο της ζωής του.^[3]

Επαναστάσεις του 1848[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια των Επαναστάσεων του 1848, ο Αυστριακός Καγκελάριος, Κλέμενς φον Μέττερνιχ αναγκάστηκε να παραιτηθεί (13 Μαρτίου 1848). Ο νεαρός Αρχιδούκας, ο οποίος αναμενόταν να διαδεχτεί σύντομα τον θείο του στο θρόνο, διορίστηκε Κυβερνήτης της Βοημίας στις 6 Απριλίου 1848 και στάλθηκε στο πολεμικό μέτωπο της Ιταλίας. Εκεί, βρέθηκε δίπλα στον στρατάρχη Γιόζεφ Ραντέτσκυ φον Ράντετς και συμμετείχε στη Μάχη της Σάντα Λουτσία στις 5 Μαΐου. Κατά γενική ομολογία, χειρίστηκε την πρώτη του στρατιωτική εμπειρία με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια. Την ίδια περίοδο, η αυτοκρατορική οικογένεια εγκατέλειψε την ταραχώδη Βιέννη για το πιο ήρεμο σκηνικό του Ίνσμπρουκ στο Τυρόλο. Όταν ο Φραγκίσκος Ιωσήφ μετέβη από την Ιταλία στο Ίνσμπρουκ, συνάντησε για πρώτη φορά την ξαδέλφη του Ελισάβετ της Βαυαρίας, τη μέλλουσα σύζυγό του, που ήταν τότε ένα κορίτσι δέκα ετών.^[4]

Μετά τη νίκη της Αυστρίας επί των Ιταλών στην Κουστόζα, κατά τα τέλη Ιουλίου 1848, η αυτοκρατορική οικογένεια και ο Φραγκίσκος Ιωσήφ επέστρεψαν στη Βιέννη. Αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες η Βιέννη έγινε πάλι ανασφαλής και τον Σεπτέμβριο εγκαταστάθηκαν στο Όλμυτς της Μοραβίας. Την περίοδο εκείνη, ο Αλφρέδος Α΄ του Βίντις-Γκρετς, ένας ισχυρός στρατιωτικός διοικητής στη Βοημία, ήταν αποφασισμένος να δει τον νεαρό Αρχιδούκα να ανεβαίνει σύντομα στον θρόνο. Θεωρούσε ότι ένας νέος ηγεμόνας δεν θα δεσμευόταν από τους συνταγματικούς όρκους που είχε αναγκαστεί να συμφωνήσει ο Αυτοκράτορας Φερδινάνδος, ο οποίος θεωρούνταν από τους συντηρητικούς κύκλους πλέον ως ακατάλληλος για να βασιλεύει.^[5]

Στις 2 Δεκεμβρίου του 1848 ο Φερδινάνδος παραιτήθηκε από τον θρόνο, ενώ και ο αδελφός του Αρχιδούκας Φραγκίσκος Κάρολος αποκήρυξε τα νόμιμα δικαιώματά του επί του θρόνου. Έτσι, στο θρόνο ανήλθε ο γιος του Φραγκίσκου Καρόλου, ο Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄.^[6]

Υπό την καθοδήγηση του πρωθυπουργού Πρίγκιπα Φήλικα του Σβάρτσενμπεργκ, ο νέος αυτοκράτορας αρχικά ακολούθησε μια προσεκτική πορεία, χορηγώντας ένα σύνταγμα στις αρχές του 1849.^[7] Η περίοδος εκείνη ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς οι Ούγγροι είχαν επαναστατήσει ενάντια στην αρχή των Αψβούργων, απαιτώντας αυτοδιάθεση. Ο Φραγκίσκος Ιωσήφ βρέθηκε αντιμέτωπος για άλλη μία φορά με το μέτωπο της Ιταλίας, όταν ο Κάρολος Αλβέρτος της Σαρδηνίας κήρυξε εκ νέου τον πόλεμο τον Μάρτιο του 1849. Ωστόσο, η έκβαση των στρατιωτικών μετώπων άρχισε να στρέφεται υπέρ του Φραγκίσκου Ιωσήφ και των Αυστριακών λευκοχιτώνων. Ο Κάρολος Αλβέρτος γνώρισε μία μεγάλη ήττα, κατά τη Μάχη της Νοβάρα τον Μάρτιο του 1849, γεγονός που τον ανάγκασε να παραιτηθεί από τον θρόνο του.^[8]

Κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του έγινε φανερό το πρόβλημα των εθνοτήτων και της σταθερότητας της μοναρχίας. Απότοκο αυτής της κατάστασης ήταν ο διαμελισμός της αυτοκρατορίας σε δύο ζώνες, όπου στη μία επικρατούσαν οι Γερμανοί και στην άλλη οι Ούγγροι. Ο ανιψιός του Φραγκίσκος Φερδινάνδος δολοφονήθηκε από έναν εθνικιστή Σέρβο φοιτητή, γεγονός που εξόργισε τον υπερήλικα αυτοκράτορα, άσχετα εάν οι σχέσεις του με τον ανιψιό του ήταν από καιρό αρκετά τεταμένες. Αυτό λόγω του μοργανατικού γάμου του, που ήταν αιτία να στερηθούν τα παιδιά του Φραγκίσκου Φερδινάνδου τη διαδοχή. Κατηγόρησε τη Σερβία ότι βρίσκεται πίσω από τον νεαρό φοιτητή και έθεσε 10 σκληρούς όρους για να μην κηρύξει τον πόλεμο, αλλά οι Σέρβοι αποδέχθηκαν πλήρως τους εννιά και μερικώς τον δέκατο. Παρόλα αυτά συμμάχησε με τη Γερμανία και διέταξε την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου με πρώτη του ενέργεια τον βομβαρδισμό του Βελιγραδίου. Η βιαστική αυτή και παράλογη ενέργεια στο τέλος της ζωής του θα έχει ως αποτέλεσμα -λίγο αργότερα- την πτώση της αυτοκρατορίας. Απεβίωσε στις 21 Νοεμβρίου 1916 στα Ανάκτορα Σαίνμπρουν, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Διάδοχός του έγινε ο μικρανεψιός του Κάρολος, ανιψιός του Φραγκίσκου Φερδινάνδου· ήταν ο τελευταίος αυτοκράτορας της Αυστρο-Ουγγαρίας έχοντας βασιλέψει μόλις 2 έτη.

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νυμφεύτηκε το 1854 την Ελισάβετ των Βίττελσμπαχ, κόρη του Μαξιμιλιανού Ιωσήφ, Δούκα εν Βαυαρία, και απέκτησε παιδιά:

Σοφία (1855 - 1857).

Γκίζελα (1856 - 1932), παντρεύτηκε τον Λεοπόλδο της Βαυαρίας.
Ροδόλφος (1858 - 1889), διάδοχος του θρόνου.
Μαρία Βαλέρια (1868 -1 924), παντρεύτηκε τον Φραγκίσκο Σαλβαδόρ της Αυστρίας, Πρίγκιπα της Τοσκάνης.

Γενικά η προσωπική ζωή τού Φραγκίσκου Ιωσήφ ήταν γεμάτη δυστυχίες: ο αδελφός του Μαξιμιλιανός τουφεκίστηκε· η πρωτότοκη κόρη του Σοφία πέθανε σε πολύ μικρή ηλικία, πιθανότατα από τύφο· η γυναίκα του Ελισάβετ δολοφονήθηκε· ο γιος του Ροδόλφος αυτοκτόνησε και ο ανιψιός του Φραγκίσκος Φερδινάνδος δολοφονήθηκε.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Anton Graf Bossi-Fedrigotti, Kaiser Franz Joseph I. und seine Zeit, Zürich 1978.
Franz Herre, Kaiser Franz Joseph von Österreich. Sein Leben - seine Zeit, Köln 1978 (TB 1992).
Jean-Paul Bled, Franz Joseph. Der letzte Monarch der alten Schule, Wien 1988.
Alan Palmer, Franz Joseph I. Kaiser von Österreich und König von Ungarn, München 1995.
Gabriele Praschl-Bichler, Das Familienalbum von Kaiser Franz Joseph und Elisabeth, Wien 1995.
Eberhard Straub, Drei letzte Kaiser, Berlin 1998.
Christian Dickinger, Franz Joseph I. Die Entmythisierung, Wien 2002.
Friedrich Weissensteiner, Die österreichischen Kaiser. Franz I., Ferdinand I., Franz Joseph I., Karl I., Wien 2003.
John van der Kiste, Franz Josef I. Kaiser von Österreich, Essen 2005.
Katrin Unterreiner, Kaiser Franz Joseph. 1830-1916 Mythos und Wahrheit, Wien 2006.