Πουλχερία

Πουλχερία
Επιγρ.: AEL. PULCHERIA AVG. / VOT XX. MULT. XXX A, CON. OB.
Αυτοκράτειρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Περίοδος	414 – Ιούλιος 453
Στέψη	28 Ιουλίου 450
Προκάτοχος	Αιλία Ευδοκία
Διάδοχος	Βηρίνα
Γέννηση	19 Ιανουαρίου 399 Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	Ιούλιος 453 (54 ετών) Κωνσταντινούπολη
Σύζυγος	Μαρκιανός
Οίκος	Δυναστεία του Θεοδοσίου
Πατέρας	Αρκάδιος
Μητέρα	Ευδοξία
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η αγία Αιλία Πουλχερία (19 Ιανουαρίου 399 - Ιούλιος 453) ήταν αντιβασίλισσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ανατολή κατά τη διάρκεια τής ανηλικότητας τού αδελφού της Θεοδοσίου Β΄. Έγινε Αυτοκράτειρα από τον γάμο της με τον Μαρκιανό.

Ήταν το δεύτερο παιδί του Αυτοκράτορα Αρκάδιου της Ανατολής και της Αυτοκράτειρας Ευδοξίας, κόρης του Μπάουτο Φράγκου στρατηγού. Η μεγαλύτερη αδελφή της, που γεννήθηκε το 397, θεωρείται ότι απεβίωσε νέα. Μικρότερα αδέλφια της ήταν η Αρκαδία, γεννημένη το 400, ο μελλοντικός Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β´ και η Μαρίνα, αμφότεροι γεννημένοι το 401. Η Πουλχερία ήταν γυναίκα μορφωμένη, κάτοχος αξιόλογης φιλοσοφικής και θεολογικής παιδείας. Διακρινόταν για την ευσέβεια και την εν γένει ενάρετη ζωή της. Υπήρξε προσωπικότητα δυναμική, φιλόδοξη, δραστήρια και ευφυής. Χαρακτηριστικό δείγμα της ευφυίας της αποτελεί το γεγονός ότι παρουσίαζε τον άβουλο αδελφό της ως κυβερνώντα, ενώ κατ' ουσίαν η ίδια διοικούσε το Ρωμαϊκό κράτος.

Όταν απεβίωσε ο Αυτοκράτορας Αρκάδιος, ο Θεοδόσιος Β΄ ήταν επτά ετών, η δε Πουλχερία εννέα. Την εξουσία, τα πρώτα χρόνια, την ασκούσε ο συνετός Ανθέμιος ύπαρχος της Ανατολής. Από τις 4 Ιουλίου 414 όμως, οπότε η Πουλχερία αναγορεύθηκε Αυγούστα, ο Ανθέμιος απομακρύνθηκε από την πολιτική ζωή, και η Πουλχερία ανέλαβε τα ηνία της Αυτοκρατορίας, πράγμα που συνεχίστηκε και μετά την ενηλικίωση τού αδελφού της. Ο Θεοδόσιος Β΄, αδύναμος και ασθενούς χαρακτήρα, δέχθηκε την επιρροή τής δραστήριας και δυναμικής αδελφής του, η οποία, με τη βοήθεια των ικανών συνεργατών που επέλεγε, μπόρεσε να δώσει λύσεις σε αρκετά από τα προβλήματα που ταλάνισαν την Αυτοκρατορία, επιβάλλοντας πάντα τη θέλησή της στον Θεοδόσιο Β΄.

Το 421 ο Θεοδόσιος Β΄, κατόπιν εισηγήσεως τής αδελφής του, νυμφεύτηκε την κατά επτά έτη μεγαλύτερή του Αθηναία κόρη, Αθηναΐδα. Η Αθηναΐς ήταν εθνική (ειδωλολάτρης), και βαπτίστηκε Χριστιανή πριν από τον γάμο της, μετονομασθείσα σε Αιλία Ευδοκία. Η Αιλ. Ευδοκία –δυναμική χαρακτήρας και αυτή– επρόκειτο να έλθει αργότερα σε σύγκρουση με τη φιλόδοξη Πουλχερία. Η Πουλχερία αποχώρησε από τα ανάκτορα, μέχρι την (αυτο)εξορία τής βασιλικής συζύγου στα Ιεροσόλυμα, οπότε και επανήλθε στην εξουσία.

Η Πουλχερία έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον –όπως και η Αιλ. Ευδοκία– για την ανάπτυξη των γραμμάτων, και συνέβαλε στην ίδρυση του περίφημου Πανδιδακτηρίου (425), ενός πανεπιστημίου της εποχής. Μέχρι τότε η ανωτάτη παιδεία παρέχονταν εν μέρει ιδιωτικώς και εν μέρει σε ελεύθερη δημόσια διδασκαλία. Διά του διατάγματος του Φεβρουαρίου του 425 η παροχή δημόσιας επί ανωτάτου επιπέδου διδασκαλίας, κατέστη υπόθεση του κράτους.

Το 450 ο Θεοδόσιος Β΄ απεβίωσε, και η Πουλχερία έμεινε μόνη επί του θρόνου. Επέλεξε για σύζυγό της τον ενεργητικό, δραστήριο, αλλά και σώφρονα συγκλητικό Μαρκιανό από τη Θράκη, τον οποίο παντρεύτηκε, αφού τον δέσμευσε ότι θα σεβόταν την παρθενία της. Ο Μαρκιανός, ως Αυτοκράτορας, αντιμετώπισε αποφασιστικά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε η Αυτοκρατορία.

Η Πουλχερία, γυναίκα άκρως ευσεβής, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα εν γένει εκκλησιαστικά πράγματα της Αυτοκρατορίας, ασχολήθηκε με την ανέγερση και υποστήριξη φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, ενώ έκτισε και τον πρώτο ναό της Παναγίας στις Βλαχέρνες. Λέγεται μάλιστα ότι αυτή κέντησε με χρυσή κλωστή την Τιμία Ζώνη της Παναγίας διακοσμώντας την. Η χρυσή αυτή κλωστή είναι ευδιάκριτη και σήμερα στο τμήμα της Αγίας Ζώνης που φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου. Ακόμη, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρξε η ιδρύτρια της Μονής Εσφιγμένου, της Μονής Ξηροποτάμου στο Άγιον Όρος και της Μονής του «Χειμάρρου» κοντά στον ίδιο χώρο.

Ευαίσθητη και για τα θεολογικά πράγματα της Αυτοκρατορίας, υποστήριξε τη σύγκληση της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου στην Έφεσο το 431, η οποία καταδίκασε τον Νεστόριο και τις δοξασίες του, όπως επίσης και την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Χαλκηδόνα, η οποία καταδίκασε τον Ευτυχή και τους Μονοφυσίτες. Υπήρξε μάλιστα η πρώτη γυναίκα, που παραβρέθηκε σε Σύνοδο.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία ανακήρυξε αγία την Αυτοκράτειρα Πουλχερία. Η μνήμη της τιμάται στις 17 Φεβρουαρίου.

Βιβλιογραφία

• Καδά, Σωτήρη, Το Άγιον Όρος, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1986
• Καραγιαννόπουλου, Ιωάννη, Το Βυζαντινό κράτος, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 19964
• Χριστοφιλοπούλου, Αικατερίνης, Βυζαντινή Ιστορία, τ.Α΄, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 19962
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τ.27, Αθήνα 1996
• Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, τ.6, εκδόσεις Μαρτίνος, Αθήναι 1965