Έδεσσα

Για την Έδεσσα στη Μεσοποταμία, δείτε: Έδεσσα Μεσοποταμίας.

Έδεσσα
Πόλη
Εικόνα Άποψη του Μεγαλύτερου Καταρράκτη της πόλης.
Έδεσσα
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
Δήμος	Δήμος Έδεσσας
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Δημήτρης Γιάννου
Κατοικήθηκε	813 π.χ.
Έκταση	611.212 km2
Υψόμετρο	320 m
Πληθυσμός	17.848
Ταχυδρομικός κώδικας	582 00
Τηλεφωνικός κωδικός	2381
Πολιούχος	Μητροπολιτικός Ναός Αγία Σκέπη
Ιστοσελίδα	myedessa.gr

Η Έδεσσα (παλαιότερα ονομάζονταν παράλληλα Βοδενά ή Πόλη των Νερών) είναι πόλη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, έδρα του Καλλικρατικού δήμου Έδεσσας και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας. Η πόλη είναι φημισμένη για τους καταρράκτες της, και βρίσκεται πάνω στην αρχαία Εγνατία Οδό. Η Έδεσσα απέχει 95 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 25 χλμ. από την Αριδαία.

Ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον πρώτο Μακεδόνα Βασιλιά, τον Ηρακλείδη Κάρανο και ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου. Γνώρισε πλούσιο βιομηχανικό παρελθόν κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου. Ο πληθυσμός της πόλης της Έδεσσας είναι 18.229, ενώ αυτός του διευρυμένου Δήμου Έδεσσας ανέρχεται στους 28.814 κατοίκους (απογραφή 2011). Επίσης μέχρι την ανακάλυψη των Βασιλικών Τάφων της Βεργίνας στην Ημαθία, από τον Μανώλη Ανδρόνικο πολλοί ακόμα πιστεύουν ότι οι Αρχαίες Αιγές βρίσκονται στο Αρχαιολογικό χώρο της πόλης, βάσει απόψεων αρχαιολόγων.

Ετυμολογία ονομασίας πόλης

«Πύργος μέσα στο νερό» σημαίνει κυριολεκτικά το όνομα της Έδεσσας από τα αρχαία χρόνια, λόγω ότι η τότε πόλη είχε και έχει έντονο το υγρό στοιχείο (ποτάμια και καταρράκτες, γι' αυτό και οι ονομασίες της: Έδεσσα (βέδες στα φρυγικά ήταν το νερό ή πύργος στο νερό) και Βοδενά (voda στα σλαβικά είναι το νερό). Η πόλη ιδρύθηκε το 813 π.Χ. από τον Ηρακλείδη Κάρανο με το όνομα "Έδεσσα" αργότερα όπου όταν η Έδεσσα δέχθηκε ένα σλάβικο κύμα υπό την Οθωμανική Κατοχή μετονομάστηκε σε "Βοδενά". Το όνομα αυτό ακολούθησε να υφίσταται έως το 1912 όπου η Έδεσσα ελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό. Από τότε η πόλη λέγεται πλέον "Έδεσσα" έως σήμερα.

Ιστορική πορεία

Αρχαία χρόνια

Ο Αρχαιολογικός Χώρος της πόλης "Λόγγος".

Η πόλη κατοικείται από τα αρχαία χρόνια και μέχρι την ανακάλυψη των τάφων της Βεργίνας (1977) ταυτιζόταν με τις αρχαίες Αιγές, πρώτη πρωτεύουσα του αρχαίου Μακεδονικού βασιλείου. Η σημερινή πόλη είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας Ακρόπολης. Οι περιορισμένες, προς το παρόν, ανασκαφικές έρευνες έχουν αποκαλύψει το αρχαίο τείχος και τμήμα της αγοράς. Από την πόλη έφερε αποίκους ο Μέγας Αλέξανδρος και επανίδρυσε την παλαιότερη Ορχόη της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας σε Έδεσσα.

Στα ρωμαϊκά χρόνια γνώρισε σχετική ακμή, καθώς βρισκόταν πάνω στην περίφημη Εγνατία Οδό, και σύμφωνα με τον ιστορικό Τίτο Λίβιο ήταν «πόλις ευγενής και αξιόλογος». Από την εποχή του Αυγούστου μέχρι το 250 μ.Χ. διέθετε δικό της νομισματοκοπείο, ένα από τα 9 που είχαν επιτρέψει οι Ρωμαίοι στη Μακεδονία.

Ελάχιστες πληροφορίες σώζονται για την πόλη κατά τη μεσαιωνική περίοδο. Τη διετία 691–692 στην Πενδέκτη Οικουμενική Σύνοδο συμμετέχει ο Ισίδωρος, "ελάχιστος επίσκοπος Εδεσσηνών πόλεως". Στους αιώνες που ακολούθησαν την κάθοδο των Σλάβων στα Βαλκάνια χάνεται το όνομα "Έδεσσα" και καθιερώθηκε η ονομασία "Βοδενά". Ο Βυζαντινός συγγραφέας του 11ου αιώνα Σκυλίτζης αναφέρει:

Φρούριον δε τα Βοδενά επί πέτρας αποτόμου κείμενον, δι ής καταρρεί το της λίμνης του Οστρόβου ύδωρ, υπό γης κάτωθεν ρέον αφανώς και εκείσε πάλιν αναδυόμενον.

Το χρονικό διάστημα από το 985 έως το 995 αποτέλεσε πρωτεύουσα του βουλγαρικού βασιλείου ενώ κατά τη διάρκεια των βυζαντινο-βουλγαρικών πολέμων, το 1002 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β´ πολιόρκησε και κατέλαβε τα Βοδενά. Τους Βούλγαρους κατοίκους τους μετοίκησε στο Βολερόν, μεταξύ Νέστου και Έβρου, ενώ στον φρούραρχο Δραξάν επέτρεψε να κατοικήσει στη Θεσσαλονίκη. Τα Βοδενά στη συνέχεια αποστάτησαν και ο Βασίλειος τα ξαναπολιόρκησε το 1015, μέχρις ότου οι κάτοικοι παρέδωσαν την πόλη, όπου και εγκατέστησε φρουρά, τους λεγόμενους "κονταράτους".

Νεώτερη περίοδος

Το 1345 κατελήφθη για περίπου 40 χρόνια από τους Σέρβους του Δουσάν και το 1386 η πόλη ακολούθησε την τύχη της υπόλοιπης Μακεδονίας και υποτάχθηκε στους Οθωμανούς. Σε ρωσικό χρονικό της εποχής μαρτυρείται ολοκληρωτική καταστροφή από μεγάλο σεισμό το 1395, από τον οποίο και δημιουργήθηκαν οι περίφημοι καταρράκτες της. Το 1530 υπήρχαν στην πόλη 132 χριστιανικά και 48 μουσουλμανικά νοικοκυριά.

Η Έδεσσα υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της τουρκοκρατίας ένα σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας. Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών: παραδείγματα αποτελούν η ίδρυση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου το 1872 και της φιλαρμονικής την δεκαετία του 1900. Το αποκορύφωμα της πολιτιστικής κίνησης ήρθε την εποχή του Μεσοπολέμου (1922-1940). Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε η μουσική, με συχνές συναυλίες, οπερέτες και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν τοπικές χορωδίες και φιλαρμονικές. Η παλιά μουσική παράδοση διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας και στο τέλος κάθε καλοκαιριού ομάδες κανταδόρων διασχίζουν όλες τις γειτονιές της πόλης χαρίζοντας έναν ρομαντικό αποχαιρετισμό στην εποχή των διακοπών.

Εξίσου αξιόλογη είναι η λογοτεχνική παράδοση της πόλης. Στο Γυμνάσιο της πόλης φοίτησε ο Μενέλαος Λουντέμης και εικόνες από τη ζωή της πόλης επανέρχονται συχνά στα έργα του. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του, έζησε στην Έδεσσα, ο "Σταμ-Σταμ" (Σταμάτης Σταματίου), γνωστός για τις επιφυλλίδες του και τα διηγήματα που αντλούν από τη ζωή του χωριού. Ο Σταματίου διετέλεσε επίσης Νομάρχης Πέλλας.

Το Βαρόσι υπό Οθωμανική Κατοχή.

Όψη της πόλης το 1911

Από τους σύγχρονους λογοτέχνες κορυφαία θέση κατέχει ο ποιητής Μάρκος Μέσκος (γεν. 1935). Στο έργο του επανέρχονται συχνά αναμνήσεις από την παιδική και νεανική ζωή στην Έδεσσα και σκηνές από τη φρίκη των πολέμων της δεκαετίας του 1940. Ξεχωρίζουν επίσης ο Σάκης Τότλης και ο ποιητής Βασίλης Παππάς. Αξιόλογοι είναι και οι νεώτεροι Θόδωρος Σαρηγκιόλης, Τάκης Γκόντης, Ελευθερία Μπέλμπα (γενν. στην Αθήνα). Πολλά στοιχεία για την πόλη κατά τον 17ο αιώνα παρέχει ο Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή που την επισκέφθηκε το 1668. Στο έργο του αναφέρει την έντονη παρουσία των Ελλήνων της πόλης.

Το 1782 ιδρύθηκε το πρώτο γνωστό σχολείο της πόλης, το «Ελληνομουσείον». Στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Βοδενών σώζεται το ιδρυτικό σιγίλλιο που υπογράφει ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γνωστός Εδεσσαίος της εποχής, ήταν ο λόγιος και καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Παρίσι, Μηνάς Μηνωίδης (1788-1859) στον οποίο οφείλεται και η ανάπτυξη της Ολυμπιακής ιδέας. Μεγάλη οικογένεια της Έδεσσας τον 19ο αιώνα υπήρξε η οικογένεια Οικονόμου που μετανάστευσε στη Μολδοβλαχία (σημερινή Ρουμανία) και ακολούθως στην Τεργέστη της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται και ο διάσημος νευρολόγος Κωνσταντίνος Οικονόμου (γνωστός ως Constantin von Economo). Η οικογένεια Οικονόμου διατηρεί εως σήμερα δεσμούς με την γενέθλια πόλη. Το αρχοντικό της οικογένειας Οικονόμου είναι έως και σήμερα ένα από τα αξιοθέατα της Έδεσσας.

Οι κάτοικοι της Έδεσσας συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίοι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 ήταν ο Δημήτριος Τρούπκος και ο Παναγιώτης Ναούμ, ο οποίος συμμετείχε στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης, της Τροιζήνας, του Άργους και του Ναυπλίου, ως πληρεξούσιος, καθώς επίσης και οι αδερφοί του Δημήτριος και Αντώνιος Ναούμ, οι οπλαρχηγοί Νικόλαος Αθανασίου και Αναστάσιος Δημητρίου και ο αξιωματικός Δημήτριος Κωνσταντίνου. Τις δεκαετίες του 1860 και 1870 η Έδεσσα έγινε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών. Οι Εξαρχικοί απαιτούσαν την τέλεση των εκκλησιαστικών ακολουθιών στη βουλγαρική γλώσσα και, όταν το αίτημα απορρίφθηκε από το Μητροπολίτη Αγαθάγγελο και τον Τούρκο Καϊμακάμη, κατέλαβαν το 1870 το μητροπολιτικό ναό των Αγίων Αναργύρων και τον μετέτρεψαν σε εξαρχικό μέχρι το 1912. Κατά την περίοδο 1892-1894 ολοκληρώνεται η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου και η Έδεσσα συνδέεται πλέον με τρένο με τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, τη Φλώρινα και το Μοναστήρι.

Σύγχρονο Ελληνικό Κράτος

Οι εορτασμοί κατά την απελευθέρωση της Έδεσσας στις 30 Οκτωβρίου του 1912

Στις 18 Οκτωβρίου του 1912 η πόλη απελευθερώνεται από τον Ελληνικό Στρατό και όλη η γύρω περιοχή εντάσσεται στο νέο Ελληνικό Κράτος. Αυτή η ημερομηνία αποτελεί γιορτή για την πόλη και σε κάθε επέτειο της διοργανώνονται εκδηλώσεις και μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις.

Κατά το Μακεδονικό Αγώνα οι πολλοί Εδεσσαίοι αγωνίστηκαν για την ελευθερία, όπως ο οπλαρχηγός Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος) και οι Μακεδονομάχοι Ιωάννης Γιούσμης, Παρίσης Παρίσης, Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Κωνσταντίνος Σιβένας, Αθανάσιος Φράγκου, Ιωάννης Χατζηνίκος και ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος. Ηγετικές μορφές της πόλης υπήρξαν επίσης, ο Ευάγγελος Κωφός και ο Δημήτριος Ρίζος. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, η Έδεσσα απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 18 Οκτωβρίου του 1912.

Το 1918 ιδρύεται ο Φιλοπρόοδος Σύλλογος Μέγας Αλέξανδρος (το 1922 κατατίθεται το κατασταστικό λόγω ενηλικίωσης των ιδρυτικών μελών) ο οποίος είναι και ο ιστορικότερος σύλλογος της Έδεσσας με πλήθος πολιτιστικών δραστηριοτήτων για την ανάδειξη του τοπικού πολιτισμού και της τοπικής ταυτότητας της πόλης. Σήμερα δραστηριοποιούνται στην πόλη πλήθος πολιτιστικών συλλόγων αναδεικνύοντας κάθε γωνιά του ελληνικού πολιτισμού.

Κατά την περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στην Έδεσσα εδρεύουν οι πολυεθνικές συμμαχικές δυνάμεις της "Στρατιάς της Ανατολής" υπό των έλεγχο των Γάλλων και του στρατηγού Μωρίς Σαράιγ ο οποίος επισκέφθηκε την Έδεσσα. Το διάστημα αυτό φέρεται να ήταν στρατιώτης στην Έδεσσα και ο μετέπειτα ηγέτης του Βιετνάμ Χο Τσι Μινχ.

Με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε το 1923-1924, 2.500 περίπου χριαστιανοί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη εγκαθίστανται στην Έδεσσα, συμβάλλοντας στην πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη του μεσοπολέμου. Ωστόσο αρκετοί εύποροι κυρίως πρόσφυγες ήρθαν στην Έδεσσα αμέσως μετά την λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

Πολλοί από αυτούς είχαν αστική προέλευση και ίδρυσαν βιοτεχνίες με κορυφαίους τους κλάδους της υφαντουργίας και της ταπητουργίας-η τεχνογνωσία των οποίων ήταν άγνωση ως τότε στον κυρίως ελλαδικό κορμό. Τη δεκαετία του '30, εποχή πλήρους ακμής, λειτουργούν θέατρα, κινηματογράφοι, φιλαρμονική και εκδίδονται 4-5 εφημερίδες. Στην έντονη πολιτιστική κίνηση πρωτοστατεί ο σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος», που ιδρύθηκε το 1922 και συνεχίζει μέχρι σήμερα.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Η εφημερία της πόλης κατά την διάρκεια της κατοχής.

Καταστροφή της πόλης

Η ευημερία της πόλης δέχθηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα κατά τη δεκαετία του '40, με τη γερμανική κατοχή και τον εμφύλιο που ακολούθησε, Αν και η Έδεσσα δεν βομβαρδίστηκε στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, υπέστη τεράστια καταστροφή ακριβώς λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της κατοχής. Το Σεπτέμβριο του 1944, οι Γερμανοί, σε αντίποινα για το φόνο ενός στρατιώτη τους, πυρπόλησαν τη μισή πόλη αφήνοντας χιλιάδες άστεγους. Μεταξύ των κτιρίων που καταστράφηκαν περιλαμβανόταν το Αρρεναγωγείο (κτίσμα του 1862) και ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων Αναργύρων.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Έδεσσα βρέθηκε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου και, κατά περιόδους, κατακλύστηκε από προσωρινούς πρόσφυγες των γύρω χωριών, τα οποία εκκενώνονταν για στρατιωτικούς λόγους. Όταν έληξαν οι συγκρούσεις το 1949 και ενώ εκατοντάδες σλαβόφωνοι και άλλοι ντόπιοι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μαζί με τις οικογένειες τους είχαν πάρει το δρόμο της αναγκαστικής εξορίας, η πόλη προσπάθησε να επουλώσει τα τραύματα, αλλά οι οικονομικές συνθήκες είχαν αλλάξει.

Οικονομική και βιομηχανική παρακμή

Η εμφάνιση των συνθετικών υφασμάτων (νάιλον, ραγιόν) που ήρθαν από την Αμερική επέφερε σκληρό ανταγωνιστικό κτύπημα στις ελληνικές κλωστοϋφαντουργίες. Ο εξηλεκτρισμός της χώρας αφαίρεσε από τις βιομηχανίες της Έδεσσας το συγκριτικό πλεονέκτημα των υδατοπτώσεων.

Επιπλέον, το τεράστιο ρεύμα αστυφιλίας της δεκαετίας του '50 και του '60 κατέστησε πολύ πιο επικερδή την εγκατάσταση των βιομηχανιών στα δυο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη), όπου είχε συσσωρευθεί το 50% του πληθυσμού της χώρας. Τα εργοστάσια της Έδεσσας άρχισαν να παρακμάζουν και να κλείνουν τη δεκαετία του 1960. Το 1972, τα 4 μεγάλα είχαν κλείσει και απόμεινε να υπολειτουργεί μόνο το ΣΕΦΕ.ΚΟ. ως τη δεκαετία του '90, ενώ χιλιάδες εργάτες αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στη Δυτική Γερμανία, το Βέλγιο και την Αυστραλία.

Αναψυχή και περιβάλλον

Τα κύρια σημεία αναψυχής της Έδεσσας αποτελούν ο σύγχρονος πεζόδρομος που κατασκευάστηκε το 2008, όπου εκεί βρίσκεται μια ποικιλία καταστημάτων και σημείων ενδιαφέροντος, και διασκορπισμένα αναψυκτήρια στα πάρκα της πόλης. Σε πολλά σημεία της πόλης οργανώνονται εκδηλώσεις και βραδιές μουσικών συνόλων στην παλιά πόλη, όπου επίσης η διοργάνωση συναυλιών σε διάφορους χώρους με πιο γνωστό το Αμφιθέατρο Γαβαλιώτισσας.

Αστικές παρεμβάσεις

Πολλές παρεμβάσεις στην πόλη έχουν χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ, όπως η συγκεκριμένη.

Στις αρχές του 2000, τα παλιά εργοστάσια της Έδεσσας έχουν γκρεμιστεί (Τσίτση) ή έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης (Κανναβουργείο), επίσης χώροι πολιτισμού και διασκέδασης μπορούν να σας προσφέρουν ποικίλα μέρη στην πόλη. Οι μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους δίπλα στα ποταμάκια έχουν δώσει τη θέση τους σε πενταόροφες πολυκατοικίες.

Ωστόσο, η πόλη διατηρεί ακόμη γωνιές πρασίνου, με σημαντικά πάρκα μέσα στο κέντρο, και διασχίζεται πάντα από μικρά ποταμάκια που της προσδίδουν ένα ιδιαίτερο χρώμα. Παρ΄ όλα αυτά όμως η αναλογία τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο βρίσκεται στο 7,6 σύμφωνα με τη μελέτη που εκπονήθηκε από την ομάδα του καθηγητή της Αρχιτεκτονικής Τοπίου Γιάννη Τσαλικίδη το 2006, για λογαριασμό του Δήμου Έδεσσας, τη στιγμή που σύμφωνα με τον "Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος" το κατώτερο όριο μιας βιώσιμης πόλης είναι τα 10 τ.μ. πράσινου ανά κάτοικο. Το 2006 η τσιμεντοποίηση του πάρκου της πλατείας 25ης Μαρτίου με σκοπό την εκεί ανέγερση Μουσείου, παρ΄ ότι είχε προεπιλεγεί άλλος χώρος στην παραδοσιακή συνοικία "Βαρόσι", ακυρώθηκε μετά από κινητοποιήσεις ενεργών πολιτών της Έδεσσας. Την περίοδο 2004-2007 ανακατασκευάστηκε και η σιδηροδρομική γραμμή στο τμήμα Θεσσαλονίκης-Έδεσσας-Φλώρινας. Το 2006 η "Πρωτοβουλία Πολιτών για το Οδικό και Σιδηροδρομικό Δίκτυο" διεκδικεί την αναβάθμιση του οδικού δικτύου Θεσσαλονίκης-Έδεσσας στο τμήμα από τη Χαλκηδόνα ως τα όρια του νομού Πέλλας με το νομό Φλώρινας καθώς και την παράκαμψη της Έδεσσας ενώ παράλληλα τίθεται για πρώτη φορά το αίτημα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης-Έδεσσας και Αριδαίας μέσω Γιαννιτσών. Την περίοδο 2007-2011 μετά από ποικιλόμορφες δράσεις της "Πρωτοβουλίας Πολιτών για το Σιδηροδρομικό Δίκτυο του νομού Πέλλας" το παραπάνω αίτημα γίνεται αποδεκτό από το σύνολο σχεδόν των κατοίκων του Νομού Πέλλας με αποτέλεσμα την ένταξή του στην "Προκαταρκτική Μελέτη Σκοπιμότητας Ανάπτυξης Προαστιακού Περιφερειακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης".

Οικονομία

Η ανάπτυξη και οικονομία της πόλης βασίζεται πλέον στον τριτογενή τομέα (δημόσιες υπηρεσίες και τουρισμό). Από την καθιέρωση της πόλης ως "Τουριστική", ο Δήμος Έδεσσας με πολλές προσπάθειες προσπαθεί να αναδείξει το μέρος σε διεθνή εμβέλεια λόγω του τοπικού φυσικού κάλλους και της γραφικής τοποθεσίας της πόλης.

Βιομηχανική ανάπτυξη

Στα τέλη του 19ου αιώνα, αρχίζει να χρησιμοποιείται για πρώτη φορά συστηματικά το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, οι άφθονες υδατοπτώσεις. Στο «φρύδι» του βράχου κτίζονται εργοστάσια, τα οποία αξιοποιούν τη δωρεάν πηγή ενέργειας και φέρνουν οικονομική άνθηση. Πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας ήταν του Τσίτση (1895). Ακολούθησαν η Άνω και Κάτω Εστία, το Κανναβουργείο και το ΣΕΦΕ.ΚΟ Α.Ε. Ήδη από τη δεκαετία του '10 και ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, η Έδεσσα είχε αποκληθεί «Μάντσεστερ της Ανατολής» και ήταν, μαζί με τη Νάουσα, η κινητήρια δύναμη της βιομηχανίας στη Μακεδονία.

Η Έδεσσα ήταν η δεύτερη πόλη στην παραγωγή μεταξιού. Είχε εκκοκιστήρια βάμβακος και εργοστάσια ταπητουργίας που γνώρισαν ιδιαίτερη άνθηση. Τα υδροκίνητα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, σε μεγάλη ακμή κατά το μεσοπόλεμο, ιδρύθηκαν ανάμεσα στο 1874 και το 1912 στις πόλεις του Βερμίου και επωφελήθηκαν από την κινητήρια δύναμη του νερού, τα χαμηλά ημερομίσθια και την πλούσια ντόπια παραγωγή πρώτων υλών. Στην Έδεσσα κάθε εργοστάσιο εκμεταλλεύεται και έναν καταρράκτη. Ο μηχανικός εξοπλισμός προέρχεται από την Ευρώπη ενώ η παραγωγή τους καταναλώνεται στην ευρύτατη περιοχή της τότε Ευρωπαϊκής Τουρκίας.

Νηματουργείο "Γρηγόριος Τσίτσης"

Το «Νηματουργείο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΤΣΙΤΣΗΣ Α.Ε.» ιδρύθηκε το 1895. Η πρώτη βιομηχανική μονάδα της Έδεσσας εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο νηματουργείο όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ανατολής. Σήμερα σώζονται μόνο η κεντρική πύλη και κάποια θεμέλια του τότε μεγαλύτερου εργοστασίου της πόλης.

Ένωσις Βιομηχανικών Επιχειρήσεων ΕΣΤΙΑ Α.Ε.

Η «Ένωσις Βιομηχανικών Επιχειρήσεων ΕΣΤΙΑ Α.Ε.» αποτελούταν από ένα Νηματουργείο και ένα κλωστοϋφαντουργείο (το ένα δίπλα στο Πάρκο των Καταρρακτών, και το άλλο και μικρότερο στον Λόγγο) τα οποία παρήγαγαν δίμητο, φανέλα και κάμποτο. Η επιχείρηση έκλεισε έπειτα από την καταστροφική πυρκαγιά το 1954 στην μία από της μονάδες της (Άνω Εστία).

Κανναβουργείο Α.Ε.

Το "Κανναβουργείο" άρχισε να λειτουργεί το 1913. Ήταν το καλύτερο από τα τέσσερα Κανναβουργεία της Ελλάδος και παρήγαγε σπάγκους και σχοινιά. Σήμερα θεωρείται το πιο γνωστό αναπαλαιωμένο εργοστάσιο της πόλης με διατηρημένο όλο τον μηχανολογικό και εργοστασιακό εξοπλισμό. Από της αρχές του 2000 λειτουργούσε αδιάκοπα έως το 2014 το Βιομηχανικό Μουσείο καθώς αποτελεί τμήμα του Υπαίθριου Μουσείου Νερού της πόλης. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον βράχο της Έδεσσας δίπλα στους καταρράκτες, όπου η πρόσβαση στον χώρο διευκολύνεται από σύγχρονους ανελκυστήρες κατά μήκος του βράχου. Ένα μέρος του εργοστασίου στέγαζε εστιατόριο με πιάτα διεθνής κουζίνας και χρησιμοποιούταν επίσης ως χώρος εστίασης ή πραγματοποίησης συνεδρίων. Δυστυχώς για λόγους ανωτέρας βίας ο χώρος βρίσκεται εκτός λειτουργίας από το 2014 και προς το παρόν δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη ενημέρωση για μίσθωση ή επαναλειτουργία του χώρου.

Κανναβουργείο Απόστολου και Σπυριδωνίδη

Το "Καναβουργείο" των αδελφών Αποστόλου και Σπυριδωνίδη βρίσκεται στην είσοδο της πόλης αλλά δεν λειτούργησε ποτέ διότι υπήρξαν μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό και βιομηχανικό εξοπλισμό. Σώζονταν μόνο οι εξωτερικοί του τοίχοι από πωρόλιθο ως το 2001. Αργότερα ανακαινίστηκε και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως επιπλοποιείο.

Εριοβιομηχανία ΣΕΦΕ.ΚΟ Α.Ε.

Υδροκίνητος μηχανισμός στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού.

Η "Εριοβιομηχανία ΣΕΦΕ.ΚΟ Α.Ε." ξεκίνησε ως Εριουργείο των αδελφών Σεφερτζή-Κόκκινου, είχε τον καλύτερο μηχανικό εξοπλισμό από όλα τα εργοστάσια της πόλης και παρήγαγε υφάσματα σκωτσέζικα (κασμίρια). Το 1985 αγοράζεται από τον βιομήχανο Σημαιοφορίδη για να μετατραπεί σε εργοστάσιο έτοιμων ενδυμάτων. Στο πλαίσιο της μετατροπής, ο αρχικός εξοπλισμός πουλήθηκε και 36 αργαλειοί έγιναν παλιοσίδερα.

Ταπητουργείο Κοτζαϊβάζογλου

Το "Ταπητουργείο Κοτζαϊβάζογλου" γνώρισε σχετικά μικρή περίοδο οικονομικής άνθησης αλλά σε σχέση με άλλες βιοτεχνίες της πόλης πρόσφερε μεγάλη βοήθεια και εργασία σε πολλές οικογένειες ιδιαίτερα στις προσφυγικές. Αργότερα μαζί με σχεδόν όλα τα εργοστάσια της πόλης, στις αρχές της δεκαετίας του '60 βάζει λουκέτο, και νέος ιδιοκτήτης είναι η "Αγροτική Τράπεζα". Λόγω τις στατικότητας του κτηρίου και του υψηλού κινδύνου ολοκληρωτικής κατάρρευσης το κτήριο παραμένει ερημωμένο έως σήμερα. Στις αρχές του 2010 το Α.Π.Θ. εκπονεί μια μελέτη για την επαναχορήγηση του χώρου ως βιοτεχνία αλλά δεν υπήρξε πλήρης υποστήριξη, οπότε τα έργα παρέμειναν στα χαρτιά.

Μεταφορές

Οδικές μεταφορές

Η Έδεσσα εξυπηρετείται από την Εθνική οδό 2, όπου η πρόσβαση στην πόλη μπορεί να γίνει από την νότια πλευρά (Νοσοκομείου), Από την βόρεια πλευρά (Εκκλεισοχωρίου), ή από την πρόσφατη δυτική παράκαμψη (πρός το βουνό Βόρας).

Σήμα	Όνομα	Διαδρομή
	Εθνική Οδός 2	Φλώρινα - Έδεσσα - Γιαννιτσά - Χαλκηδόνα - Θεσσαλονίκη - Καβάλα - Αλεξανδρούπολη
	Επαρχιακή Οδός 17	Έδεσσα - Εκκλησοχώρι - Σωτήρα - Αριδαία
	Επαρχιακή Οδός 86	Έδεσσα - Προάστιο - Διασταύρωση Φλαμουριάς
	Επαρχιακή Οδός 86	Έδεσσα - Ριζάρι - Μαυροβούνιο - Γιαννιτσά
	Επαρχιακή Οδός	Έδεσσα - Κερασιές

Σιδηροδρομικές μεταφορές

Η Έδεσσα εξυπηρετείται από τον ομώνυμο σιδηροδρομικό σταθμό που εγκαινιάστηκε το 1894 επί σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Φλωρίνης. Από το 2010, εξυπηρετείται από τον προαστιακό Θεσσαλονίκης μέσω Βέροιας ο οποίος συνδέει την πόλη με τη Θεσσαλονίκη, ενώ μετά από πολλά χρόνια καθυστερήσεων, τον Φεβρουάριο του 2017 εγκρίθηκε το αίτημα των κατοίκων του νομού Πέλλας για την απευθείας σύνδεση Θεσσαλονίκης-Έδεσσας μέσω Γιαννιτσών, που μελλοντικά μπορεί ν΄αποτελέσει και τμήμα της Σιδηροδρομικής Εγνατίας.

Υπεραστικές συγκοινωνίες

Τα Κ.Τ.Ε.Λ. νομού Πέλλας τα οποία εδρεύουν στην Έδεσσα έχουν απευθείας δρομολόγια προς Θεσσαλονίκη, Αθήνα και περιφερειακούς Σταθμούς Κ.Τ.Ε.Λ. σε όλη την Ελλάδα.

Πληθυσμός

Η Μεταβολή του πληθυσμού της πόλης

Έτος	Κάτοικοι	Μεταβολή
1913	8.846	---
1928	9.441	+595
1938	13.115	+3.674
1940	12.377	-738
1951	14.940	+2.563
1961	15.534	+594
1971	13.947	-1.587
1981	16.642	+2.695
1991	17.659	+1.017
2001	18.253	+594
2011	18.229	-24

Πολιτισμός

Η Έδεσσα αποτελούσε πυρήνα πολιτισμού της ευρύτερης περιοχής από τα αρχαία χρόνια, όπου σήμερα η πόλη διαθέτει μια ποικιλία αμφιθεάτρων και αιθουσών συνεδρίασης, όπου όλο τον χρόνο η Έδεσσα δέχεται σε αυτούς τους χώρους μεγάλους συνθέτες και επιτυχείς παραστάσεις όπου την κατατάσσει από τις πιο "πολιτισμικές" πόλεις τις Μακεδονίας.

Η οδός Δημοκρατίας που σήμερα αποτελεί τον πεζόδρομο της πόλης.

Στον πεζόδρομο της πόλης διοργανώνονται εκθέσεις και εκδηλώσεις άλλοτε για φιλανθρωπικό σκοπό και άλλοτε για διασκέδαση όπου όλοι οι πολίτες συμμετέχουν σε αυτές με επίκεντρο φυσικά την διασκέδαση. Επίσης στον χώρο του Παρθεναγωγείου στο Βαρόσι διοργανώνονται εκθέσεις ζωγραφικής είτε από τοπικούς καλλιτέχνες είτε από γνωστούς. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού στον χώρου του Βαροσίου και των καταρρακτών διοργανώνεται η ετήσια Ανθοέκθεση του Δήμου όπου φέτος κλείνει 19 χρόνια. Στην Ανθοέκθεση από όλη την χώρα πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται τον χώρο να θαυμάσουν το πάρκο των καταρρακτών γεμάτο από σπάνια είδη λουλουδιών και θάμνων όπου είναι εφικτή και η αγορά.

Εδεσσαϊκό Καρναβάλι

Το Εδεσσαϊκό Καρναβάλι καθιερώθηκε το 2004 έπειτα από απόφαση της δημοτικής αρχής, που σκόπευε την δοκιμαστική απόπειρα μιας επίσημης παρέλασης προς τιμήν των Αποκριών, όπου εν τέλει βγήκε κερδοφόρα και επιτυχημένη. Έτσι κάθε χρόνο μια εβδομάδα εκδηλώσεων διοργανώνεται με συνεργασία του Δήμου και τοπικών χορηγών, που αποτελεί πυρήνα προσέλκυσης επισκεπτών από όλη την επικράτεια. Η εβδομάδα αυτή αποτελείται από δραστηριότητες, όπως παρελάσεις τυμπανιστών από όλη την Ελλάδα και από διοργανώσεις μουσικών εκδηλώσεων μέχρι αναβίωση εθίμων του παρελθόντος. Φέτος η καθιερωμένη αυτή εορτή μετράει 14 χρόνια ύπαρξης, όπου κάθε χρόνο γίνονται όλο και πιο κατάλληλες προετοιμασίες για επέκταση και σε άλλους τομείς της αναψυχής κατά την διάρκεια εκείνης της περιόδου.

Ανθεστήρια Έδεσσας

Τα Ανθεστήρια της Έδεσσας αποτελούσαν μια εξίσου τοπική εορτή με ρίζες από τη δεκαετία του 1950, όπου μια παρέλαση αρμάτων με θέμα την άνοιξη διοργανώνεται μέσα Μαϊου. Τα Ανθεστήρια που πραγματοποιήθηκαν χωρίστηκαν σε Ι'(Ανθεστήρια), Η'(Ανθεστήρια) και Θ'(Ανθεστήρια) αναλόγως με τη σειρά που πραγματοποιούνταν. Τα τελευταία Ανθεστήρια πραγματοποιήθηκαν το 1969. Μετά από 48 χρόνια με πρωτοβουλία της Δημοτικής Αρχής και συλλόγων καλλιτεχνικής φύσεως οργανώθηκε τριήμερη εκδήλωση προς τιμήν της εορτής των Ανθεστηρίων συνοδευόμενη με παρέλαση αρμάτων παρόμοια με αυτή του 1969, η οποία στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Φέτος η δημοτική αρχή σε συνεργασία με φορείς επιδιώκει με επιτυχία την επαναδιοργάνωση των Ανθεστηρίων και μάλιστα με στόχο την καθιέρωση τους προς τιμή του πολιτισμού που αναπτύχθηκε με την πάροδο των χρόνων.

Μουσεία

Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Έδεσσας

Το Λαογραφικό Μουσείο της Έδεσσας.

Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1996 με πρωτοβουλία του Δήμου, για την ανάδειξη της καθημερινότητας της πόλης από τα αρχαία χρόνια εώς τα τέλη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το μουσείο κρατάει άφθαρτη την καθημερινότητα στα χρόνια εκείνα όπου μπορεί κάποιος να δει τις παραδοσιακές ενδυμασίες και στολές ντόπιων και προσφύγων, πλέον μπορεί ο επισκέπτης να δει σε εικονική πραγματικότητα την αναπαράσταση της πόλης κατά την τουρκοκρατία, την βιομηχανική και οικονομική άνθιση, στα μέσα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και εώς την πλημμύρα του 1979 όπου αποδείχθηκε καταστροφική για την πόλη. Επίσης μπορεί να δει τα υλικά και προϊόντα που χρησιμοποιούσαν οι τότε κάτοικοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους, ωστόσο υπάρχουν αρχεία και φωτογραφίες μοναδικής αξίας στο μουσείο από εκείνα τα χρόνια. Επίσης στο Μουσείο λειτουργεί καφετέρια με θέα τον κάμπο της Έδεσσας. Το μουσείο στεγάζεται σε πρόσφατο ανακαινισμένο αρχοντικό στην παλιά πόλη "Βαρόσι".

Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου

Το Κανναβουργείο Έδεσσας είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής σχοινιών και σπάγκων στην Ελλάδα και το σημαντικότερο διατηρητέο βιομηχανικό μνημείο του νομού. Ιδρύθηκε το 1908 από τους: Εταιρεία Τότσκα και Σία και άλλους μικρότερους μετόχους. Το 2000 με πρωτοβουλία του Δήμου και ιδιώτη καθιερώνεται ο τίτλος "Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου". Το Μουσείο αποτελείται από την μονάδα παραγωγής όπου ο μηχανολογικός και βιομηχανικός εξοπλισμός παραμένει άφθαρτος στις φθορές του χρόνου όπου μαρτυρά την καθημερινότητα σε ένα εργοστάσιο της εποχής όπου παρήγαγε μετάξι και ύφασμα με την βοήθεια των δωρεάν και άφθονων υδατοπτώσεων των Καταρρακτών που βοηθούσαν στην Υδροκίνηση του εργοστασίου. Ένα μέρος του εργοστασίου είχε μετατραπεί σε εστιατόριο και καφετέρια όπου πρόσφερε στους επισκέπτες τοπικά και διεθνή εδέσματα. Δυστυχώς ο χώρος είναι προσωρινά σφραγισμένος για λόγους ανωτέρας βίας από το 2014.

Υπαίθριο Μουσείο Νερού

Το Υπαίθριο Μουσείο Νερού της πόλης.

Μέσα στο πάρκο καταρρακτών, ο πλακόστρωτος δρόμος οδηγεί στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού. Υπάρχουν αναστηλωμένα βιομηχανικά κτίρια, κανάλια με νερό, νερόμυλοι και μηχανές που μαρτυρούν την υδροκίνητη ιστορία της πόλης. Δίπλα στους Καταρράκτες είναι σε λειτουργία από τον Μάιο του 2001 το πρώτο ενυδρείο με ενδημικά ψάρια γλυκού νερού της Ελλάδας. Επίσης για διευκόλυνση πρόσβασης στο Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου υπάρχουν δυο δημοτικοί υπαίθριοι ανελκυστήρες κατά μήκος του βράχου που οδηγούν στο εργοστάσιο.

Μύλος της Γεύσης

Αναστηλωμένο κτήριο με εσωτερικό μύλο το οποίο στεγάζει μια σειρά από παραδοσιακά και τοπικά προϊόντα με κύριο συστατικό το νερό.

Μύλος του Νερού

Αναστηλωμένη βιοτεχνία συνδεδεμένοι μέσω σχοινιών με εξωτερικό Μύλο ο οποίος γυρίζει αναπαραστατικά συγκεκριμένες μέρες, περισσότερο κατά την διάρκεια γιορτών.

Ενυδρείο-Ερπετάριο

Το Ενυδρείο-Ερπετάριο Καταρρακτών βρίσκεται σε λειτουργία από το 2001 και παρουσιάζει μια ποικιλία από ενδημικά ψάρια λίμνης και ερπετά ξηράς.

Μπατάνι

Αναστηλωμένη Βιομηχανία που σήμερα στεγάζει κέντρο δημιουργικής απασχόλησης παιδιών.

Υπαίθριος Κινηματογράφος

Ο Υπαίθριος Κινηματογράφος Καταρρακτών είναι σε λειτουργία μόνο στην θερινή περίοδο και παρουσιάζει ταινίες και σειρές με φόντο τους καταρράκτες.

Σησαμοτριβείο

Αναστηλωμένο κτήριο το οποίο κρατά ζωντανή την καθημερινότητα της Έδεσσας μέσω εικονικής πραγματικότητας στο εσωτερικό του.

Αξιοθέατα

Πάρκο των Καταρρακτών

Ο Μεγάλος Καταρράκτης της Έδεσσας και των Βαλκανίων.

Μέσα από τη Έδεσσα ρέουν 4 ποτάμια, τα οποία σχηματίζουν 12 καταρράκτες. Οι δώδεκα καταρράκτες της Έδεσσας βρίσκονται στην άκρη της ακρόπολης της πόλης σε ένα πάρκο που εκτείνεται σε 100.000 τμ το οποίο είναι γνωστό στους ντόπιους και ως «φρύδι της πόλης». Οι δύο από τους καταρράκτες είναι επισκέψιμοι. Ανάμεσά τους βρίσκεται το δημοτικό τουριστικό περίπτερο ΠΙΣΙΝΕΣ που είναι σε λειτουργία αδιάκοπτα από το 1953. Το όνομα του οφείλεται στις πισίνες που δημιουργήθηκαν από τους Γερμανούς το 1942 για την τοπική τουριστική ανάπτυξη και διαμόρφωσαν το χώρο. Προπολεμικά, στην περιοχή βρίσκονταν νεκροταφεία και η πρόσβαση στους καταρράκτες ήταν δύσκολη. Σκαλοπάτια και μονοπάτια οδηγούν ακόμη και πίσω από τους καταρράκτες. Το νερό των Καταρρακτών προέρχεται από τις πηγές του υγροτόπου Άγρα-Βρυτών-Νησίου οι οποίες τροφοδοτούνται από τα χιόνια του Καϊμακτσαλάν ενώ η ροή τους είναι ελεγχόμενη από τους υδρολεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ στον Άγρα και στον Εδεσσαίο.

Ο μεγάλος καταρράκτης, γνωστός ως Εδεσσαίος, έχει ύψος 70 μέτρα και το βράδυ φωταγωγείται. Ο διπλός Καταρράκτης είναι διπλάσιος σε μήκος από τον Μεγάλο Καταρράκτη διότι χωρίζεται σε δυο καταρράκτες οι οποίοι τροφοδοτούν το εργοστάσιο της Δ.Ε.Η κάτω από των βράχο. Η πρόσβαση και θέαση του καταρράκτη γίνεται μόνο από το Πάρκο των Καταρρακτών.

Αρχαία Έδεσσα-Λόγγος

Η Αρχαία Έδεσσα κάτω από τον βράχο.

Η αρχαία πόλη στην τοποθεσία "Λόγγος". Βυθισμένα στο πράσινο αρχαιολογικά ευρήματα όπου μαρτυρούν την καθημερινότητα στα αρχαία χρόνια. Προτού την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων της Βεργίνας το 1977 από τον Μανώλη Ανδρόνικο πολλοί πίστευαν ότι οι αρχαίες Αιγές βρίσκονταν εδώ. Υπάρχουν μελέτες και σχέδια για μελλοντική πρόσβαση στον χώρο μέσω τελεφερίκ από το Πάρκο των Καταρρακτών.

Ψηλός Βράχος

Ο Ψηλός Βράχος με θέα στον κάμπο της Έδεσσας είναι εστιατόριο (Δημοτικής Λειτουργίας) το οποίο βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού δίπλα στην Ιερά Μητρόπολη.

Κιουπρί

Η Βυζαντινή Γέφυρα "Κιουπρί" κοντά στο Δημαρχείο της πόλης.

Η τοποθεσία Κιουπρί (που σημαίνει γέφυρα στα τουρκικά), στην δυτική είσοδο της πόλης, με πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Τουρκοκρατίας, το οποίο υπήρχε απο την ρωμαική εποχή και εικάζεται ότι περνούσε η αρχαία Εγνατία Οδός, το ομώνυμο πάρκο, το δημοτικό Κολυμβητήριο και το δημοτικό κλειστό Γυμναστήριο. Η περιοχή περιγράφεται από την Αγγλίδα περιηγήτρια Mary Walker (1863) ως ειδυλλιακός τόπος εκδρομής.

Ρολόι της Πόλης

Το πέτρινο Ρολόι της πόλης, κατασκευασμένο περί το 1905, βρίσκεται δίπλα στο κινηματοθέατρο του φιλοπρόοδου σύλλογου "Μέγας Αλέξανδρος", όπου εώς τον Ιανουάριο του 2017 ήταν εκτός λειτουργίας.Βρίσκεται πλέον εν λειτουργία από Εδεσσαίους εθελοντές.

Παλαιά Μητρόπολη

Η βυζαντινή εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Αγίας Σοφίας, παλαιός μητροπολιτικός ναός, στη συνοικία Βαρόσι. Κτίσμα του 14ου αιώνα, με κίονες κορινθιακού ρυθμού, προφανώς από παλαιότατο αρχαίο ναό στο ίδιο σημείο.

Βαρόσι

Κατοικίες της πόλης

Η παραδοσιακή συνοικία Βαρόσι, στην οποία σώζονται τα παλαιότερα σπίτια της Έδεσσας (ορισμένα από τις αρχές του 19ου αιώνα). Ολόκληρη η συνοικία έχει κηρυχθεί διατηρητέα, αλλά τα περισσότερα κτίσματα κινδυνεύουν άμεσα με κατάρρευση.Εώς σήμερα πολλές βιοτεχνίες έχουν στεγαστεί σε ανακατασκευασμένα κτήρια.Επίσης η γνωστή οικία "Τσάμη" πλέον στεγάζει χώρο συνεδριάσεων. Κατά την δεκαετία του 1990 αφότου οι περισσότεροι κάτοικοι της παλιάς πόλης (Βαρόσι) είχαν αφήσει τα οικήματα τους για να μείνουν σε πιο ασφαλές μέρος ο Δήμος αποφασίζει την διεκδίκηση του οικισμού και δημοπρατεί ένα σχέδιο ανάπλασης του οικισμού το οποίο είχε βραβευθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ξεκινάει να αποκατασταθεί τις φθορές του χρόνου και να προσπαθεί να γίνει ο οικισμός μέρος του Πάρκου των Καταρρακτών.

Φ.Ο.Ε. Έδεσσας

Ο Φυσιολατρικός Όμιλος Έδεσσας ιδρύθηκε το 1967 με τη μορφή συλλόγου και στεγάζεται ως σήμερα σε ιδιόκτητο κτήριο στο δάσος της Γαβαλιώτισσας πλησίον του Αμφιθεάτρου Γαβαλιώτισσας, όπου κατά την δεκαετία του 1970 το παρόν κτίριο ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε για την λειτουργία Τουριστικού Περιπτέρου λόγω της αξιόλογης θέσης του. Από τότε έχει αλλάξει ιδιοκτήτη πολλές φορές με τελευταίο το 2013 όπου και ανέστειλε την λειτουργία του. Κατά την διάρκεια λειτουργίας του στεγάζοταν σε αυτό εστιατόριο, και κέντρο αναψυχής ενώ επίσης μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων. Επίσης κατά μήκος της Επαρχιακής Οδού Έδεσσας-Αριδαίας όπου υφίσταται ο Σύλλογος έχει τοποθετηθεί ομοίωμα ενός πολεμικό σκάφους τύπου F-16 προς τιμή των Εδεσσαίων πιλότων που προσφέρουν στον στρατό έως σήμερα.

Μικροί Καταρράκτες

Οι Μικροί Καταρράκτες βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, στο πάρκο "Αγγέλης Γάτσος" όπου παλιά κινούσαν υδρόμιλο. Τα τελευταία χρόνια δίπλα σε αυτούς διοργανώνονται στο πάρκο εκδηλώσεις το καλοκαίρι.

Κανναβουργείο

Όψη του Κανναβουργείου.

Το Κανναβουργείο βρίσκεται στον ανατολικό τομέα του πάρκου των Καταρρακτών και αποτελεί τμήμα του "Υπαίθριου Μουσείου Νερού". Ήταν πρότυπη βιομηχανική μονάδα και το μεγαλύτερο Κανναβουργείο στην Ελλάδα. Από το 2000 έως το 2014 στέγαζε το Βιομηχανικό Μουσείο της πόλης αλλά επίσης μετά την ανάπλαση του ένα μέρος του εργοστασίου επίσης στέγαζε το εστιατόριο και την καφετέρια του πολυχώρου αυτού. Η πρόσβαση στο εργοστάσιο γινόταν από τον λιθόστρωτο δρόμο που χρησιμοποιούσαν οι εργάτες κατά την διάρκεια λειτουργίας του σαν εργοστάσιο και από τις λιθόστρωτες σκάλες κατά μήκος του βράχου. Από το 1997, 2 υπαίθριοι ανελκυστήρες τοποθετήθηκαν από τον δήμο για διευκόλυνση της πρόσβασης στο εργοστάσιο. Το 2014 βάζει λουκέτο και αφήνεται στην μοίρα του έως σήμερα. Ο χώρος δέχεται επανειλημμένα φθορές και βανδαλισμούς λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας του και της ελλιπής οχύρωσης του. Έως σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια ενημέρωση για μίσθωση ή επαναλειτουργία του. Δυστυχώς το κόστος επαναλειτουργία είναι μεγάλο καθώς απαιτούνται αρκετές ανακαινίσεις ιδιαίτερα στους εσωτερικούς χώρους επειδή έχουν δεχθεί ανεπανόρθωτο πλήγμα από την υγρασία αλλά και το κόστος συντήρησης των 2 ανελκυστήρων είναι υψηλό για τα σημερινά οικονομικά δεδομένα.

Γενί Τζαμί

To Γενί Τζαμί, έργο πιθανά του 1875, που κηρύχθηκε διατηρητέο το 1937 και στέγασε το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης (τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 8 Δεκεμβρίου 1942).

Μνημείο Μικρασιατών

Το μαρμάρινο Μνημείο Μικρασιατών, αφιερωμένο στην αρχαία Πέργαμο. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης μέσα στο πάρκο "Σπηλιά".

Προσωπικότητες

Ιστορικές

Ο Αγγελής Γάτσος ήταν από τους πιο γνωστούς αγωνιστές του 21'. Προερχόταν από την γύρω περιοχή της Έδεσσας και είναι τιμητικό πρόσωπο της πόλης.

• Αγγελής Γάτσος, αγωνιστής του 1821
• Μηνάς Μηνωίδης, Καθηγητής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Παρίσι, στον οποίον οφείλεται η ανάπτυξη της Ολυμπιακής Ιδέας
• Κωνσταντίνος φον Οικονόμου (1876 - 1931) διάσημος νευρολόγος (γνωστός ως Constantin von Economo)
• Δημήτριος Τρούπκος επαναστάτης του 1821
• Παναγιώτης Ναούμ, επαναστάτης του 1821 και συμμετέχον μέλος στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης, της Τροιζήνας, του Άργους και του Ναυπλίου
• Νικόλαος Αθανασίου, Οπλαρχηγός του 1821
• Αναστάσιος Δημητρίου, Οπλαρχηγός του 1821
• Δημήτριος Κωνσταντίνου, Αξιωματικός του 1821
• Γρηγόριος Τσίτσης, μεγαλοέμπορος και ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου εργοστασίου δημιουργίας κάνναβης και μεταξιού στην Ανατολή.
• Ιωάννης Τσίτσιος (καπετάν Βλάχος) Μακεδονομάχος οπλαρχηγός
• Ιωάννης Γιούσμης, Μακεδονομάχος
• Παρίσης Παρίσης, Μακεδονομάχος
• Κωνσταντίνος Σαλάμπασης, Μακεδονομάχος
• Κωνσταντίνος Σιβένας, Μακεδονομάχος
• Αθανάσιος Φράγκου, Μακεδονομάχος
• Ιωάννης Χατζηνίκος, Μακεδονομάχος
• Αργύριος Κιτάνος, Μακεδονομάχος (Ιατρός)
• Ευάγγελος Κωφός, Ηγετική Μορφή
• Δημήτριος Ρίζος, Ηγετική Μορφή
• Δημήτρης Μπέης, αντιστασιακός εναντίον της Χούντας των Συνταγμαρχών και Δήμαρχος της Αθήνας
• Δημήτριος Γιάκας, πρώτος Εδεσσαίος που συμμετάσχει στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936.

Σύγχρονες

• Γιώργος Πασχαλίδης, πρώην υπουργός και συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σιμίτη
• Γιώργος Καρασμάνης, βουλευτής
• Μαριέττα Χρουσαλά, φωτομοντέλο και παρουσιάστρια, γεννήθηκε στο Ριζάρι
• Τάσος Ποτσέπης, μοντέλο
• Μαρία Σαμαρίνου, πρωταθλήτρια Αλπικού σκι, συμμετείχε και στο τηλεπαιχνίδι επιβίωσης Survivor.
• Δημήτρης Γκουτζαμάνης, σκηνοθέτης και ηθοποιός
• Αλέξανδρος Γιάννου, ηθοποιός
• Ελεονώρα Αντωνιάδου, ηθοποιός (έχει παίξει στις καθημερινές σειρές Κάρμα και Το Τατουάζ).

Αθλητισμός

Ποδοσφαιρικοί Σύλλογοι

• Εδεσσαϊκός (1960)
• Νέα Γενιά (1922)
• Ηρακλής (1926)
• Άρης (1939)
• Εθνικός (1949)
• Μέγας Αλέξανδρος (1922-1931)
• Ελπίδα Έδεσσας (1963)

Εδεσσαϊκός

Το 1960, συνενώθηκαν στον "Εδεσσαϊκό", με σύμβολο την τρίαινα. Σύντομα, ο Εδεσσαϊκός καθιερώθηκε ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της Β΄ Εθνικής Κατηγορίας. Πρωταθλητής στον Δ' Όμιλο το 1962-63 και το 1964-65, έχασε και τις δυο φορές την άνοδο στην Α΄ Εθνική σε αγώνες μπαράζ μεταξύ των τεσσάρων πρωταθλητών, σύμφωνα με το σύστημα που ίσχυε τότε. Το 1969-70, στην τελευταία αναλαμπή, διεκδίκησε τον τίτλο μέχρι τέλους, αλλά κατετάγη 3ος. Ακολούθησαν χρόνια παρακμής. Το 1975 υποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του. Επανήλθε στη Β΄ Εθνική το 1977 και γνώρισε άλλους τρεις υποβιβασμούς στη Γ΄ Εθνική μεταξύ 1981 και 1988.

Η σπουδαιότερη στιγμή του εδεσσαϊκού ποδοσφαίρου ήρθε το 1992, όταν ο Εδεσσαϊκός ανήλθε για πρώτη φορά στην Α΄ Εθνική, με προπονητή τον Μάκη Κατσαβάκη. Στην ομάδα του 1992 ξεχώριζαν κυρίως νέα ταλέντα, όπως ο Σαπουντζής, ο Ζουμπούλης, ο Σταφυλίδης, ο Πασαλής και οι δυο βετεράνοι Μαλουμίδης και Τσολερίδης. Η Έδεσσα ήταν η τρίτη μικρότερη πόλη της Μακεδονίας (μετά την Βέροια και την Καστοριά) που ανέβασε ποτέ ομάδα στην Α΄ Εθνική.

Ο Εδεσσαϊκός παρέμεινε στην Α΄ Εθνική επί πέντε χρόνια, πραγματοποιώντας ικανοποιητικές εμφανίσεις, ενώ το 1996 έφτασε και ως τους "4" στο Κύπελλο Ελλάδας. Τα οικονομικά προβλήματα που συσσωρεύτηκαν, όμως, δεν επέτρεψαν ανάλογη συνέχεια και η ομάδα υποβιβάστηκε το 1997. Ακολούθησαν χρόνια παρακμής, με διαδοχικούς υποβιβασμούς στη Γ΄ Εθνική (1999), Δ΄ Εθνική (2000) και στην τοπική ΕΠΣ Πέλλας το 2002. Στο πρωτάθλημα 2007-08 βρίσκεται πάλι στην Δ΄ Εθνική και από την νέα χρονιά 2008-09, μετά το νέο υποβιβασμό της, αγωνίζεται και πάλι στην τοπική ερασιτεχνική κατηγορία.

Στίβος

Η πόλη έχει να επιδείξει σημαντική παρουσία και στον στίβο. Ξεχωρίζουν δυο περίοδοι ακμής, η δεκαετία του 1960 και η δεκαετία του 1990. Ειδικά τη δεκαετία του 1960, ο γυναικείος στίβος της Έδεσσας βρισκόταν στις κορυφές της Ελλάδας και ο Εδεσσαϊκός καταλάμβανε συχνά τη 2η θέση στους Πανελλήνιους Αγώνες (1963, 1965, 1966). Άλλοι αξιόλογοι αθλητές από την Έδεσσα κατά την περίοδο 1960-1980 ήταν ο Μεσημέρτζης (δρόμοι ημιαντοχής-αντοχής), ο Παρασκευάς (μήκος), ο Βουτσής (100 μ.), ο Καβαλιωτίδης (400 μ.), ο Χρηστάκης (ακοντισμός) και ο Τζουβάρας (100-200 μ.).Η δεύτερη περίοδος ακμής, κατά τη δεκαετία του 1990, προήλθε από το Γυμναστικό Σύλλογο Έδεσσας (ΓΥΣΕ), με δημιουργό τον Πέτρο Χάλη. Οι αθλητές του ΓΥΣΕ διακρίθηκαν σε παιδικό και εφηβικό επίπεδο, καθώς, λόγω των νέων συνθηκών επαγγελματισμού στο στίβο, οι περισσότεροι σταμάτησαν τον αθλητισμό με την ενηλικίωσή τους. Γνωστότερα ονόματα του ΓΥΣΕ υπήρξαν ο Χοϊδης (100μ.), πρώτος στους Πανευρωπαϊκούς Αγώνες Νέων, η Τσάμογλου (σφυροβολία), με επανειλημμένες καταρρίψεις του πανελλήνιου ρεκόρ, η Κυβελίδου (έπταθλο), η Π. Μανώλη (200μ με εμπόδια) 2η στους Βαλκανικούς Αγώνες, η Δημητριάδου (έπταθλο), οι Ελ. και Δ. Μασλίγκα (μήκος) και η Γαλένη (μήκος). Χρυσά μετάλλια στους Πανελλήνιους Αγώνες Γυναικών είχαν κατακτήσει οι Πέτκου (200 μ., 1963), Ζαχαριάδου (δισκοβολία, 1965, 1966, 1967) και η ομάδα 4Χ100 (1963). Χρυσά μετάλλια στους Πανελλήνιους Αγώνες Γυναικών είχαν κατακτήσει οι Πέτκου (200 μ., 1963), Ζαχαριάδου (δισκοβολία, 1965, 1966, 1967) και η ομάδα 4Χ100 (1963).

Αλεξάνδρεια

Τα Αλεξάνδρεια είναι ένας ετήσιος διαγωνισμός με παρουσία από το 1975, με χορηγό τον Δήμο Έδεσσας. Το 2002 εξελίχθηκε σε Grand Prix αγώνα κλασσικού αθλητισμού με συνδιιοργανωτή τον ΣΕΓΑΣ, ο οποίος διοργανώνεται στις αρχές του Ιουνίου, με κεντρική έδρα το Εθνικό Στάδιο Έδεσσας. Τα αγωνίσματα που έχουν συμπεριληφθεί κατά καιρούς είναι τα εξής:

• Αγώνες δρόμου
• Αγώνες ταχύτητας
• Αγώνες ημι-αντοχής
• Αγώνες αντοχής
• Σκυταλοδρομίες
• Δισκοβολία
• Ακοντισμός
• Σφυροβολία
• Σφαιροβολία
• Άλματα (εις μήκος και εις ύψος)

και παλαιότερα:

• Χειροσφαίριση
• Πετοσφαίριση
• Αντισφαίριση
• Καλαθοσφαίριση

Δισκοβολία

Η γνωστότερη αθλήτρια την οποία ανέδειξε η Έδεσσα ήταν η Βάσω Καραφύλλη, η οποία κατέρριψε επανειλημμένα το πανελλήνιο ρεκόρ της δισκοβολίας και το έφτασε σε απλησίαστα για την εποχή επίπεδα το 1975. Το πανελλήνιο ρεκόρ της, 55.10, έμεινε ακατάρριπτο για δεκαοχτώ χρόνια ως το 1993. Η Καραφύλλη πήρε το χρυσό μετάλλιο δισκοβολίας στους Πανελλήνιους Αγώνες το 1968, 1972, 1973, 1976 και ακοντισμού το 1970. Κέρδισε επίσης το χρυσό μετάλλιο δισκοβολίας στους Μεσογειακούς Αγώνες το 1975.

Καλαθοσφαίριση

Το τμήμα καλαθοσφαίρισης του Εδεσσαϊκού, ο "Πανεδεσσαϊκός" υφίσταται από την δεκαετία του 90', και έχει ως έδρα το Δημοτικό κλειστό κέντρο καλαθοσφαίρισης της Έδεσσας.

Πετοσφαίριση

Τμήμα πετοσφαίρισης υφίσταται από το 2002, ο σύλλογος Ίκαρος, με έδρα,το "Δημοτικό αθλητικό κέντρο Έδεσσας".

Χειροσφαίριση

Τμήμα χειροσφαίρισης, ο "ΑΕΡΟΠΟΣ" υφίσταται να υπάρχει ανελλιπώς από το 1988, με έδρα το "Δημοτικό Αθλητικό Κέντρο Έδεσσας".

Αντισφαίριση

Τμήμα αντισφαίρισης, υφίσταται από το 2005, ο σύλλογος "ΠΑΣ Αεροπός"(ιδιωτικών συμφερόντων), με ανεπίσημη έδρα το "Αθλητικό Κέντρο Έδεσσας "Πασά Τσαίρ".

Κολύμβηση

Στην πόλη, υπάρχει το δημοτικό κολυμβητήριο Έδεσσας από το 1978, αλλά δεν υπάρχει υφιστάμενος σύλλογος να υποστηρίζει το άθλημα, Ωστόσο μπορεί κάποιος να εξασκηθεί στη κολύμβηση, πληρώνοντας το αντίτιμο εισόδου, ή επίσης να εξασκηθεί επαγγελματικά με προπονητή ομαδικά ή ατομικά με προγράμματα που υπάρχουν στο κολυμβητήριο και λειτουργούν με ευθύνη της Δημοτικής Επιχείρησης Έδεσσας.

Ποδηλασία / Ορεινή Ποδηλασία

Τμήμα ποδηλασίας, ο "ΠΑΣ Αεροπός" υφίσταται από το 2015, με συμμετοχή στο Ελληνικό Εθνικό Καλεντάρι Αγώνων. Οι αγώνες που διοργανώνει κάθε χρόνο είναι επίσημες διεθνείς διοργανώσεις στις οποίες συμμετέχουν οι 80 περίπου αθλητές του συλλόγου. Σημαντικότερες εξ' αυτών οι δρόμοι του Κερασιού (Μαρ-Απρ), οι δρόμοι του Νερού (Οκτ) και η Μάχη (Ανάβαση) του Καϊμακτσαλάν (Σεπ).

Μέσα ενημέρωσης

Έντυπος τύπος

Εβδομαδιαίες εφημερίδες

• Πρωινή
• Εδεσσαϊκή
• Λόγος της Πέλλας
• Άποψη Πέλλας
• Εδεσσαϊκά Νέα

Παλαιότερες εφημερίδες

Σε παρένθεση ο χρόνος έναρξης κυκλοφορίας:

• Έδεσσα (από το 1919)
• Νέα Έδεσσα (από το 1921)
• Νέα Ιδέα (από το 1927)
• Κήρυξ (από το 1927)
• Αγροτική Ιδέα (από το 1928)
• Το Θάρρος (από το 1929)
• Ταχυδρόμος Εδέσσης (από το 1929)
• Εμπρός (από το 1933)
• Ελεύθερος Λόγος (από το 1934)
• Πέλλα (από το 1954)
• Ηχώ Εδέσσης (από το 1957)
• Εθνική Μάχη (από το 1961)

Ραδιοφωνική ενημέρωση

• Διαδημοτικό Ραδιόφωνο Πέλλας (εξέπεμπε στους 103,8 FM και σταμάτησε το 2009).
• Ράδιο Έδεσσα (εξέπεμπε στους 98.7 FM και μέχρι στιγμής δεν αδειοδοτήθηκε).

Ηλεκτρονική ενημέρωση

• edessanews.gr
• karatzova.com
• tastv.gr
• waterfalls.gr
• pellanews.gr
• edessaika.gr

Δημόσιες σχέσεις

Αδελφοποιημένες πόλεις

O δήμος Έδεσσας έχει αδελφοποιηθεί ή υπογράψει πρωτόκολλα φιλίας και συνεργασίας με τους δήμους των ακόλουθων πόλεων:

• Γκόρντζι Μιλάνοβακ, Σερβία
• Πλέβεν, Βουλγαρία
• Μοναστήρι, Π.Γ.Δ.Μ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Έδεσσας.
• Επίσημη ιστοσελίδα για Τουριστικές-Πολιτιστικές Πληροφορίες Δήμου Έδεσσας.
• Ιωάννα Πεσιρίδου, «Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου (Παλαιά Μητρόπολη) στην Έδεσσα». Οδυσσεύς: Μνημεία (Υπουργείο Πολιτισμού). Ανακτήθηκε στις 13-02-2017.

Αρχείο ΕΡΤ

1. Αρχείο ΕΡΤ από την χορωδία Έδεσσας στο Α" ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΧΟΡΩΔΙΩΝ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ παραγωγής 1971
2. Αρχείο ΕΡΤ από την εκπομπή "Η ΕΡΤ σε όλη την Ελλάδα" παρααγωγής 1993
3. Αρχείο ΕΡΤ από την εκπομπή "Η ΕΡΤ ΣΤΗΝ Βόρειο Ελλάδα" "Αφιέρωμα στην Έδεσσα" παραγωγής 1988
4. Αρχείο ΕΡΤ από την εκπομπή "Η ΕΡΤ ΣΤΗΝ Βόρειο Ελλάδα" "Ενθύμιον Εδέσσης" παραγωγής 1985
5. Αρχείο ΕΡΤ από την εκπομπή "Η ΕΡΤ Στην Βόρειο Ελλάδα" "Παλιές Φάμπρικες της Έδεσσας" παραγωγής 1979
6. Αρχείο ΕΡΤ από την εκπομπή "Πόλεις των Συνόρων μας" παραγωγής 1988