Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος
| Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος | |
|---|---|
 | |
| Περίοδος | 1328 - 15 Ιουνίου 1341 |
| Προκάτοχος | Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος |
| Διάδοχος | Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος |
| Γέννηση | 25 Μαρτίου 1297 Κωνσταντινούπολη, Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Θάνατος | 15 Ιουνίου 1341 (44 ετών) Κωνσταντινούπολη, Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Τόπος ταφής | Κωνσταντινούπολη, Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Σύζυγος | (Αδελαΐδα) Ειρήνη του Μπράουνσβαϊγκ Ιωάννα (Άννα) της Σαβοΐας |
| Απόγονοι | Μαρία Παλαιολογίνα Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος Μιχαήλ Παλαιολόγος Μαρία Ειρήνη Παλαιολογίνα (νόθη) Ειρήνη Παλαιολογίνα |
| Οίκος | Δυναστεία των Παλαιολόγων |
| Πατέρας | Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγος |
| Μητέρα | Ρίτα της Αρμενίας |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος ή Ἀνδρόνικος Δούκας Ἄγγελος Κομνηνός Παλαιολόγος (25 Μαρτίου 1297 - 15 Ιουνίου 1341 ήταν Βυζαντινός αυτοκράτορας (1328 - 1341).[1] Ο Ανδρόνικος Γ΄ ήταν γιος του Μιχαήλ Θ' του Παλαιολόγου και της Ρίτας της Αρμενίας. Σε πολύ νεαρή ηλικία (1313) ανακηρύχτηκε Συναυτοκράτορας και όταν ξέσπασε ο Βυζαντινός Εμφύλιος Πόλεμος (1321-1328) επαναστάτησε εναντίον του παππού του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου. Ο παππούς του τον έστεψε τον Φεβρουάριο του 1325 Συναυτοκράτορα αλλά λίγο αργότερα τον εκδίωξε και έμεινε μόνος αυτοκράτορας (24 Μαΐου 1328). Την περίοδο της βασιλείας του έγιναν οι τελευταίες ανεπιτυχείς προσπάθειες να εκδιωχθούν οι Οθωμανοί από την Βιθυνία και ηττήθηκαν από τους Βούλγαρους στο Ροδόκαστρο. Είχε ωστόσο και σημαντικές επιτυχίες, ανακτήθηκαν η Χίος, η Λέσβος, η Φώκαια, η Θεσσαλία και το Δεσποτάτο της Ηπείρου.[1] Με τον πρόωρο θάνατο του ξέσπασε ο Βυζαντινός Εμφύλιος Πόλεμος (1341-1347) ανάμεσα στην χήρα του Άννα της Σαβοΐας και τον σημαντικότερο φίλο του και κηδεμόνα του ανήλικου γιου του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού. Ο εμφύλιος είχε καταστροφικές συνέπειες, διακόπηκαν οι τελευταίες επιτυχίες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ιδρύθηκε η Σερβική Αυτοκρατορία και εισήλθε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στα Βαλκάνια.
Κατάληψη της εξουσίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ανδρόνικος Γ΄ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη (25 Μαρτίου 1297), ο πατέρας του Μιχαήλ Θ΄ είχε γίνει Συναυτοκράτορας με ισάξιες εξουσίες με αυτές του δικού του πατέρα (1295). Τον Μάρτιο του 1318 ο Ανδρόνικος Γ΄ παντρεύτηκε την Ειρήνη του Μπράουνσβαϊγκ, κόρη του Ερρίκου Α΄ του Γκρουμπενχάγκεν, έκαναν έναν γιο που πέθανε σε βρεφική ηλικία (1321). Ο Ανδρόνικος Γ΄ στάθηκε αιτία να πεθάνει από ατύχημα ο αδελφός του Μανουήλ, το αποτέλεσμα ήταν ο πατέρας του Συναυτοκράτορας Μιχαήλ Θ΄ να πεθάνει από την λύπη του. Η ανθρωποκτονία και η ακόλαστη ζωή του νεαρού Ανδρόνικου με άλλους νεαρούς γόνους αριστοκρατικών οικογενειών τον οδήγησαν σε ρήξη με τον ηλικιωμένο παππού του Ανδρόνικο Β΄ που εξακολουθούσε να είναι αυτοκράτορας.
Ο Ανδρόνικος Β΄ τον εκδίωξε από την αυτοκρατορική αυλή, ο νεαρός Ανδρόνικος Γ΄ κατέφυγε στην Θράκη, συγκέντρωσε τους οπαδούς του και ανακηρύχτηκε αντίπαλος αυτοκράτορας (1321). Λίγους μήνες αργότερα ο Ανδρόνικος Β΄ αναγκάστηκε να τον ανακηρύξει Συναυτοκράτορα, παρόλα αυτά ο πόλεμος ανάμεσα σε παππού και εγγονό ήταν αναπόφευκτος (1321 - 1328). Η σύζυγος του Ειρήνη πέθανε (17 Αυγούστου 1324) και ο Ανδρόνικος Γ΄ παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο τον Οκτώβριο του 1326 την Άννα της Σαβοΐας, την επόμενη χρονιά γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί Μαρία Ειρήνη Παλαιολογίνα. Η αδελφή του Ανδρόνικου Γ΄ Θεοδώρα Παλαιολογίνα της Βουλγαρίας παντρεύτηκε τον Τσάρο της Βουλγαρίας Μιχαήλ Ασέν Γ΄ (1324). Με την "Συνθήκη του Ορμενίου" (1327) ο Ανδρόνικος Γ΄ συμμάχησε με τον γαμπρό του Μιχαήλ Ασέν Γ΄ εναντίον του βασιλέως της Σερβίας Στεφάνου Ούρος Γ΄. Ο εμφύλιος πόλεμος έληξε οριστικά την επόμενη χρονιά (1328) όταν ο ηλικιωμένος Ανδρόνικος Β΄ παραιτήθηκε και έζησε την υπόλοιπη ζωή του ως μοναχός.
Εξωτερική πολιτική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Οθωμανοί πολιόρκησαν την Νίκαια της Βιθυνίας στην Μικρά Ασία, ιστορική πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από την Δ΄ Σταυροφορία μέχρι την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Ο Ανδρόνικος Γ΄ έστειλε ένα εκστρατευτικό σώμα να βοηθήσει τους πολιορκημένους αλλά ηττήθηκε στην Μάχη του Πελεκάνου από τον στρατό του Σουλτάνου Ορχάν (10/15 Ιουνίου 1329).
Την ίδια χρονιά ο Ανδρόνικος Γ΄ έστειλε μια ναυτική αποστολή απέναντι στον Ελληνο-Γενοβέζο Ηγεμόνα της Χίου, της Σάμου και της Κω, Μαρτίνου Ζαχαρία. Η εκστρατεία ήταν επιτυχής, ο Μαρτίνος Ζαχαρίας καθαιρέθηκε και τα νησιά επέστρεψαν στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η συμμαχία με τους Βούλγαρους ήταν επίσης αποτυχημένη, αφού ηττήθηκαν από τους Σέρβους στο Κιουστεντίλ (28 Ιουλίου 1330) με ελάχιστη συμμετοχή των Βυζαντινών. Οι Οθωμανοί εντωμεταξύ προέλαυναν στη Μικρά Ασία, καταλαμβάνοντας τη Νίκαια (1331), την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας κατά την περίοδο 1204-1261. Ο Ανδρόνικος Γ΄ προσπάθησε με όλα τα μέσα, ανεπιτυχώς, να διατηρήσει την Αρχαία Νικομήδεια και τα υπόλοιπα Βυζαντινά φρούρια της Μικράς Ασίας, υποσχέθηκε ακόμα και φόρο υποτέλειας στον Σουλτάνο, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Ο Ανδρόνικος Γ΄ αναδιοργάνωσε το Βυζαντινό ναυτικό, που έως τότε είχε μόνο 10 πλοία (1332) και σε περίπτωση ανάγκης είχε τη δυνατότητα να έχει στην υπηρεσία του 100 εμπορικά πλοία. Μετά την ήττα των Βουλγάρων από τους Σέρβους, ο Ανδρόνικος Γ΄ προσπάθησε να προσαρτήσει την Βουλγαρική Θράκη, ο νέος τσάρος Ιβάν Αλεξάνταρ τον νίκησε, ωστόσο για άλλη μια φορά, στην "Μάχη του Ρουσόκαστρου" (18 Ιουλίου 1332). Ο Ανδρόνικος Γ΄ εξασφάλισε την ειρήνη με τους Βούλγαρους με εδαφικές παραχωρήσεις, ενώ η κόρη του Μαρία που μετονομάστηκε σε Ειρήνη παντρεύτηκε τον γιο του Ιβάν Αλεξάνταρ και μελλοντικό Τσάρο της Βουλγαρίας Μιχαήλ Ασέν Δ΄. Οι Βυζαντινές πηγές δεν αναφέρουν τίποτα για την συνάντηση, αλλά την καταγράφει στα Απομνημονεύματα του ο Αφρικανός περιηγητής Ιμπν Μπατούτα.[2] Ο κυβερνήτης της Θεσσαλίας Στέφανος Γαβριηλόπουλος πέθανε (1333), οι εμφύλιοι που ακολούθησαν στην συνέχεια έδωσαν την ευκαιρία στον Ανδρόνικο Γ΄ να προσαρτήσει τη Θεσσαλία στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Ο κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης Συργιάννης Παλαιολόγος αποστάτησε, στο πλευρό του Σέρβου βασιλιά Στεφάνου Δουσάν και τον βοήθησε να προελάσει στην Μακεδονία. Οι Σέρβοι κατέκτησαν εύκολα την Οχρίδα, την Πρίλεπ και την Στρώμνιτσα.[3] Με τη βοήθεια του Συργιάννη Παλαιολόγου οι Σέρβοι κατέκτησαν την Καστοριά και έφτασαν, κατόπιν, έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης.[3] Ο στρατηγός Σφραντζής Παλαιολόγος υποκρίθηκε τον αποστάτη, εισήλθε στο Σερβικό στρατόπεδο και δολοφόνησε τον Συργιάννη Παλαιολόγο. Τα σχέδια του Στέφανου Δουσάν ανατράπηκαν επειδή ο Συργιάννης τον είχε βοηθήσει καθοριστικά, καθώς γνώριζε με ακρίβεια όλα τα Βυζαντινά κάστρα.[3] Οι Βυζαντινοί μπόρεσαν να αποκρούσουν μια Οθωμανική επίθεση και να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην Θεσσαλονίκη.[3] Οι Σέρβοι αναγκάστηκαν να κλείσουν ειρήνη (26 Αυγούστου 1334).[3][4] Οι Βυζαντινοί αναγνώρισαν τις Σερβικές κατακτήσεις στην Οχρίδα, την Πρίλεπ, την Στρώμνιτσα, το Σιδηρόκαστρο και το Τσερμέν.[3] Ο Ανδρόνικος Γ΄ ανέκτησε την Φώκαια από τον τελευταίο Γενοβέζο κυβερνήτη Ντομένικο Καττάνεο, η νίκη ήταν ωστόσο προσωρινή και δεν μπόρεσε να διακόψει την προέλαση των Τούρκων στην Μικρά Ασία. Ο Ορχάν συνέχισε την προέλαση του χωρίς να παίρνει σοβαρά τους Βυζαντινούς φόρους υποτέλειας, κατέλαβε εν τέλει και την Νικομήδεια (1337). Στους Βυζαντινούς έμεινε στην ανατολή μόνο η Φιλαδέλφεια. Ο Ανδρόνικος τότε προσπάθησε να προσεταιρισθεί, σαν αντίβαρο στους Οθωμανούς, τους εμίρηδες του Σαρουχάν και του Αϊδινίου που βρισκόταν πιο νότια. Αυτή η συνεργασία ήταν αρκετά ωφέλιμη και για τα δύο μέρη. Τα μεγάλα προβλήματα με τους Τούρκους δεν εμπόδισαν τον Ανδρόνικο Γ΄ να ανακτήσει τα εδάφη που ανήκαν στο Δεσποτάτο της Ηπείρου από τον Νικηφόρο Β΄ Ορσίνι, ενώ την ίδια περίοδο ανακτήθηκε και η Θεσσαλία. Ο Στέφανος Δουσάν αρρώστησε βαριά (1340), ο στρατιωτικός του διοικητής Χρέλια που κατείχε σημαντικά κάστρα στα Βυζαντινο-Σερβικά σύνορα αποστάτησε.[5] Οι Λατίνοι ηγεμόνες της Πελοποννήσου ήταν έτοιμοι να του δηλώσουν υποτέλεια στην Κωνσταντινούπολη, όμως ο βαριά άρρωστος Ανδρόνικος Γ΄ δέχτηκε την αντιπροσωπεία τους μόλις λίγο πριν τον θάνατο του (15 Ιουνίου 1341).
Εσωτερική πολιτική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο εσωτερικό, ο Ανδρόνικος προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις στο νομικό σύστημα με την εισαγωγή, το 1329, του θεσμού των Καθολικών κριτών των Ρωμαίων. Ήταν μία ομάδα τεσσάρων ανώτατων δικαστών - δύο κληρικών και δύο λαϊκών - έργο των οποίων ήταν η επίβλεψη της απονομής δικαιοσύνης σε όλη την αυτοκρατορία. Αν και το 1337 τρεις από τους τέσσερις κριτές κρίθηκαν ένοχοι δωροδοκίας και αντικαταστάθηκαν, ο θεσμός αυτός διατηρήθηκε ως την οριστική κατάλυση της αυτοκρατορίας, το 1453.
Διαδοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βασικό στοιχείο ισχύος της διακυβέρνησής του, ήταν η παρουσία στο πλευρό του στενού φίλου του, ικανότατου στρατηγού και Μεγάλου Δομέστικου Ιωάννη Καντακουζηνού, που συνέβαλλε δραστικά στις επιτυχίες του Ανδρόνικου. Παρά τις κοινές τους προσπάθειες όμως, η κατάσταση σταθερής παρακμής και αποδυνάμωσης συνεχίζονταν σταθερά. Ο Ανδρόνικος Γ' αρρώστησε και πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1341, χωρίς να έχει ορίσει διάδοχο.
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ανδρόνικος Γ' νυμφεύτηκε πρώτα το 1318 την Αδελαΐδα (Ειρήνη) των Γουέλφων, κόρη του Ερρίκου Α' δούκα του Μπράουνσβαϊγκ και της Αγνής των Βέττιν-Μάισσεν (7ης απογόνου του Αλεξίου Α' Κομνηνού), που όμως απεβίωσε το 1324. Έπειτα το 1326 παντρεύτηκε την Ιωάννα (Άννα) της Σαβοΐας, κόρη του Αμεδαίου Ε΄ κόμη της Σαβοΐας και της Μαρίας της Βραβάνδης (5ης απογόνου του Ισαακίου Β΄ Αγγέλου). Από τον δεύτερο αυτόν γάμο είχε τέκνα:
- Μαρία, μετά βαπτίστηκε Ειρήνη 1327-μετά το 1356, παντρεύτηκε τον Μιχαήλ Ασέν Δ΄ συμβασιλιά των Βουλγάρων.
- Ιωάννης Ε΄ 1332-1391, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.
- Μιχαήλ γενν. 1337, δεσπότης.
- Θεόδωρος απεβ. μετά το 1405, κυβερνήτης της Λήμνου.
- Ειρήνη, μετά βαπτίστηκε Μαρία, παντρεύτηκε τον Φραντσέσκο Α΄ Γκαττιλούζιο κύριο της Λέσβου.
- (νόθη) Ειρήνη Παλαιολογίνα π. 1315-μετά το 1341, παντρεύτηκε τον Βασίλειο Μεγάλο Κομνηνό αυτοκράτορα της Τραπεζούντας.
- (;) (νόθη) Μπαγιαλούν. Αναφέρεται από τον Μιχαήλ-Δημήτριο Στούρτζα στο Ιστορικό και γενεαλογικό λεξικό της Ελλάδας, Αλβανίας και Κωνσταντινουπόλεως (1983). Μεταστράφηκε στο Ισλάμ και έγινε μία από τις συζύγους του Οζ Μπεγκ χάνου της Χρυσής Ορδής. Στο έργο Τα Ταξίδια του Ίμπν Μπατούτα ο συγγραφέας αναφέρει, ότι τη συνόδευσε από την Αυλή του χάνου στην Κωνσταντινούπολη. Δεν αναφέρεται στους Γενεαλογικούς Πίνακες για την Ιστορία των Ευρωπαϊκών κρατών τού Ντέντλεβ Σβέννικε (1978) και ίσως είναι επινόηση του Στούρτζα.
Νομίσματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ανδρόνικος Γ’ εισήγαγε τα αργυρά ημίσεα βασιλικών και τα χάλκινα ιστάμενα. Εκτός από αυτά έκοψε χρυσά υπέρπυρα, αργυρά βασιλικά, τραχέα χαλκά και χάλκινα ασσάρια. Στο υπέρπυρον εικονίζεται γονατιστός στα δεξιά του Χριστού. Στην πίσω όψη στέκονται η σύζυγός του Άννα Σαβοΐας στα δεξιά του γιου τους Ιωάννη Ε΄. Τα νομισματοκοπεία ήταν στην Κωνσταντινούπολη και στη Θεσσαλονίκη.[6]
Πρόγονοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Πρόγονοι Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Γενεαλογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- 1 2 Trapp, Erich; Beyer, Hans-Veit; Walther, Rainer; Sturm-Schnabl, Katja; Kislinger, Ewald; Leontiadis, Ioannis; Kaplaneres, Sokrates (1976–1996), Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit (Στα Γερμανικά), 21437. Παλαιολόγος, Ἀνδρόνικος III. Δούκας Ἄγγελος Κομνηνός
- ↑ Battutah, Ibn (2002). The Travels of Ibn Battutah. London: Picador. σσ. 131–132
- 1 2 3 4 5 6 Fine, John (1994). The Late Medieval Balkans. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. σ. 288
- ↑ Norwich. Byzantium: The Decline and Fall, σ. 284
- ↑ Fine, John (1994). The Late Medieval Balkans. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. σ. 291
- ↑ David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Donald Nicol, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,μτφρ.Ευγένιος Πιερρής, εκδ.Ελληνική Ευρωεκοδοτική, Αθήνα, 1993, σελ.55-56
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. III-The Decline and Fall
- Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
- Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
- "Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-1453", Donald M. Nicol, (μετάφραση Στάθης Κομνηνός), εκδόσεις Παπαδήμα, 1996, ISBN 960-206-366-1.
| Προηγούμενος Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος |
Αυτοκράτορας του Βυζαντίου |
Επόμενος Ιωάννης Ε´ Παλαιολόγος Ιωάννης ΣΤ´ Καντακουζηνός |