Τραμ Αθήνας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 277: Γραμμή 277:
Προβλέπεται Αμαξοστάσιο Κερατσινίου της γραμμής στην παλαιά στάση Σκουπίδια
Προβλέπεται Αμαξοστάσιο Κερατσινίου της γραμμής στην παλαιά στάση Σκουπίδια


Υπάρχει δυνατότητα για περαιτέρω επέκταση από Πέραμα προς Σαλαμίνα, εφόσον προβλεφθεί σχετικός διάδρομος στην [[Υποθαλάσσια ζεύξη Σαλαμίνας - Περάματος]].
Υπάρχει δυνατότητα βάσει του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών το 2014, για περαιτέρω επέκταση από Πέραμα προς Σαλαμίνα, εφόσον προβλεφθεί σχετικός διάδρομος στην [[Υποθαλάσσια ζεύξη Σαλαμίνας - Περάματος]]<ref>[https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/42620 ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΕΥΞΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ –ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ σελ.63]</ref>.


==== Τραμ Ελληνικό – Μετρό Ελληνικό - Μετρό Αργυρούπολη (2024) ====
==== Τραμ Ελληνικό – Μετρό Ελληνικό - Μετρό Αργυρούπολη (2024) ====

Έκδοση από την 23:01, 19 Σεπτεμβρίου 2020

Τραμ Αθήνας
Τραμ
Πληροφορίες
ΠεριοχήΕυρύτερη Αθήνα
Γραμμές3 (2 ανενεργές)
Σταθμοί48 (15 ανενεργές)
Ιστότοποςstasy.gr
Λειτουργία
Έναρξη λειτουργίας19 Ιουλίου 2004
Παύση λειτουργίας19 Οκτωβρίου 2018 (στο τμήμα Σύνταγμα - Κασομούλη)

&

16 Μαρτίου 2020 (στο τμήμα Μπάτης - Σ.Ε.Φ.)
ΔιαχειριστήςΤΡΑΜ Α.Ε. (2004-2011)
ΣΤΑ.ΣΥ. ΑΕ[1] (2011-Σήμερα)
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Μήκος συστήματος27 χιλιόμετρα
Εύρος γραμμής1,435 χιλιοστά
Μέγιστη ταχύτητα70χλμ/ώρα[2]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Το τραμ (ή τροχιόδρομος) της Αθήνας είναι ένα μεταφορικό μέσο σταθερής τροχιάς στην Αθήνα. Με τη σημερινή του μορφή, το τραμ υπάρχει στην Αθήνα από το 2004. Πρωτοεμφανίστηκε όμως στην πόλη το 1882 με τη μορφή ιππήλατων οχημάτων. Το 1908 κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτρικά οχήματα. Σταδιακά, το δίκτυο τραμ έφθασε τις 21 γραμμές. Η λειτουργία του όμως σταμάτησε το 1960, όταν τα τραμ αντικαταστάθηκαν από ηλεκτροκίνητα λεωφορεία (τρόλλεϋ) και θερμικά λεωφορεία.[3]

Το σύγχρονο τραμ διαθέτει τρεις γραμμές. Οι δύο από αυτές, έχοντας αρχικά κοινή πορεία, συνδέουν το κέντρο της Αθήνας, μέσω Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης, με το Παλαιό Φάληρο, και από εκεί, ακολουθούν χωριστές, αλλά παραλιακές διαδρομές, με τη μία γραμμή να κατευθύνεται προς το Νέο Φάληρο, και την άλλη προς τη Βούλα. Η τρίτη γραμμή συνδυάζει τα παραλιακά τμήματα των άλλων δύο, συνδέοντας απευθείας το Νέο Φάληρο με τη Βούλα.

Ιστορικό

Παλαιό τραμ Αθήνας
Τραμ
Πληροφορίες
ΠεριοχήΕυρύτερη Αθήνα. Ευρύτερος Πειραιάς
Γραμμές26
Λειτουργία
Έναρξη λειτουργίας1882
Παύση λειτουργίας1977
ΔιαχειριστήςΕ.Τ.Α.Π.Π (1882-1925)
ΗΕΜ (1925-1960)
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Εύρος γραμμής1,000 χιλιοστά (μετρικό εύρος)
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ιππήλατο τραμ

Οι πρώτες γραμμές τραμ στην Αθήνα έκαναν την εμφάνισή τους το 1882[4]. Λειτουργούσαν από την βελγικών συμφερόντων Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων (E.T.A.Π.Π). Το πρώτο δίκτυο ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους και την Κολοκυνθού[4][5]. Το τροχαίο υλικό αποτελούνταν από 16 οχήματα που τα έσερναν 800 άλογα, χωρητικότητας 16 ατόμων το χειμώνα και 20 το καλοκαίρι[4]. Εξαίρεση αποτέλεσε πέντε χρόνια αργότερα, το 1887, η γραμμή Ακαδημία-Νέο Φάληρο-Παλαιό Φάληρο, η οποία ήταν ατμοκίνητη[4]. Λόγω των ατμών, αλλά και της χαμηλής ταχύτητας στις ανηφόρες, η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τους επιβάτες "κωλοσούρτης"[5].

Παράλληλα, οι ΣΑΠ, η εταιρεία που λειτουργούσε τη γραμμή Πειραιά-Θησείου, το 1882 ίδρυσε μία γραμμή τραμ κανονικού εύρους που ένωνε το σταθμό ΣΑΠ Πειραιά με το τελωνείο. Το 1910 οι ΣΑΠ προσπάθησαν να ενισχύσουν τη γραμμή, ώστε να μεταφερθούν περισσότερα εμπορεύματα, μία κίνηση που βρήκε ενάντια τους υπαλλήλους της εταιρείας. Αυτή η γραμμή έμεινε στην ιστορία μέσω των γυρισμάτων της ταινίας Ποτέ την Κυριακή[5].

Ηλεκτροκίνητο τραμ

Στις 30 Οκτωβρίου 1908, κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ, ενώ δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η παραλαβή τους (257 τραμ-150 κινητήρια και 107 ρυμολκούμενα)[4]. Τα οχήματα ήταν κλειστά, χρώματος μπεζ, κατασκευασμένα στο Βέλγιο και είχαν χωρητικότητα 16 καθήμενων και 14 όρθιων επιβατών[4].

Το 1925 η αγγλική εταιρεία Power Finance and Traction εξαγόρασε τους ΣΑΠ και την ΕΤΑΠΠ, με αντάλλαγμα τον εξηλεκτρισμό της Αθήνας[6]. Η Power Finance and Traction δημιούργησε δύο εταιρείες: την Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ), στην οποία έδωσε το δίκτυο των τραμ και λεωφορειακών γραμμών της ΕΤΑΠΠ, και τους Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους (ΕΗΣ), στην οποία έδωσε τη γραμμή Πειραιάς-Ομόνοια και το τραμ κανονικού εύρους[5].

Παράλληλα, με τον ερχομό της Power Finance and Traction, άρχισαν να ισχύουν συμβατικές δεσμεύσεις ανάμεσα στην ΗΕΜ και στους ιδιώτες των ΚΤΕΛ. Αυτό σήμαινε πως τα λεωφορεία με διαδρομή παράλληλη των τραμ δεν μπορούσε να αποβιβάζει κατά μήκος των γραμμών, ενώ είχε περιορισμένα δρομολόγια.

Το 1939 πωλήθηκε μεγάλο μέρος των βελγικών βαγονιών, ενώ τα εναπομείναντα βάφτηκαν σκούρο πράσινο χρώμα. Τον επόμενο χρόνο, η ΗΕΜ παρέλαβε 60 τραμ, κατασκευασμένα από την ιταλική ΟΜ/CGE/Breda, που ξεχώριζαν για την αεροδυναμική τους[4]. Τα νέα οχήματα όμως βγήκαν στους δρόμους για να βοηθήσουν στην επιστράτευση, λόγω του Ελληνοϊταλικού πόλεμου και κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλά τραμ καταστράφηκαν[4].

Μετά τον πόλεμο, πολλές γραμμές τραμ καταργήθηκαν λόγω έλλειψης τροχαίου υλικού. Στις 16 Νοεμβρίου 1953, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής ξήλωσε τις γραμμές τραμ στη Χαυτεία, με αποτέλεσμα σε μία νύχτα να καταργηθούν οι γραμμές προς Κυψέλη,Παγκράτι και Αμπελόκηπους[4][7][8]. Το τέλος του παλαιού τραμ ήρθε τα μεσάνυχτα της 15 Οκτωβρίου 1960 με την οριστική κατάργησή του[4]. Πολλές γραμμές αντικαταστάθηκαν με τρόλεϊ, ενώ οι γραμμές των τροχιοδρόμων είτε αφαιρέθηκαν από το οδόστρωμα είτε καλύφθηκαν με νέα στρώματα ασφάλτου.

Τραμ Περάματος

Κύριο λήμμα: Τραμ Περάματος

Γραμμές παλαιού τραμ

Οι γραμμές μετρικού εύρους του δικτύου της Η.Ε.Μ. ήταν οι εξής:

Αριθμός
γραμμής 		Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977) Αριθμός
γραμμής 		Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977)
1[9] Ακαδημία - Καλλιθέα - Τζιτζιφιές[10] (1887-1958)[11] 11 Ιπποκράτους - Αριστείδου(-16/10/1960) - Κολοκυνθού (1882-16/10/1960)
1A Ακαδημία - Νέο Φάληρο[12] (1887-) 12 Πλατεία Αμερικής - Ακαδημία - Ζάππειο(1882) - Στάδιο (1896) - Παγκράτι (-16/11/1953)[13]
1Β Ακαδημία - Παλαιό Φάληρο (1887-) - Έντεν 13 Πεδίον Άρεως - Λεωφόρος Αλεξάνδρας - Αμπελόκηποι (Θων)
1Γ Παλαιό Φάληρο - Νέο Φάληρο 14 Χαριλάου Τρικούπη - Σπύρου Τρικούπη - Λεωφόρος Αλεξάνδρας - Θων
2 Ομόνοια - Σύνταγμα - Αγγλικανική Εκκλησία (έως το 1926) 15 Μοναστηράκι - Μαράσλειον (-1926)
2[14] Ομόνοια[15][16][17] - Κυψέλη[18][19] (1928[20]-16/11/1953)[21] 16 Θων - Ιπποκράτους - Σύνταγμα - Ακρόπολις - Θησείον
3[22] Ομόνοια - Λυσσιατρείον - [23]Πατήσια (1882-16/11/1953)[24] 17 Άγιος Βασίλειος - Νέο Φάληρο (-1959)
4 Ομόνοια - Κεραμεικός(1882) - Ρουφ (-16/10/1960) 18 Νέο Φάληρο - Οδός Μακράς Στοάς
5[25] Ομόνοια - Σταθμός Λαρίσσης (1908-) 19 Πειραιάς - Φρεαττύδα
6 Ομόνοια - Αχαρνών[26] (1907-) 20 Πειραιάς - Καστέλλα - Νέο Φάληρο (-1937)
7 Ομόνοια - Αμπελόκηποι[27](1882-16/11/1953) 21 Άγιος Βασίλειος - Παλαμηδίου (-1959)
8[28] Ομόνοια - Σεπόλια[29](1926-1953)[30] Κ Πλατεία Λαυρίου - Αττική
9 Ομόνοια - Πετράλωνα[31] (-16/10/1960) Πειραιάς(Π3,Π4) - Άγιος Γεώργιος Κερατσινίου (Π3) - Πέραμα(Π4) (20/7/1936-4/4/1977[32])
10 Ιπποκράτους - Βοτανικός[33] Σταθμός Λαρίσης (Πειραιά)(Π1) - Πειραιάς(1878) - Τελωνείο(Π1,Π2) - Παλατάκι(Π2) (1882-)[34]

Αμαξοστάσια: Κολοκυνθούς (Λένορμαν & Τηλεφάνους), Αγίας Τριάδας Κεραμεικού, Πλατείας Δαβάκη Καλλιθέας, Φαλήρου και Πειραιά.

Σύγχρονο Τραμ

Συρμός τραμ στην αφετηριακή στάση «Σύνταγμα».

Σοβαρή πρόθεση επαναφοράς των τροχιοδρόμων και προετοιμασίας νέων γραμμών εκδηλώθηκε επί υπουργίας – και αργότερα δημαρχίας – Αντώνη Τρίτση. Το δίκτυο της νέας γενιάς τροχιοδρόμων της Αθήνας, που τελικά δημιουργήθηκε, ακολούθησε τους σχεδιασμούς της Μελέτης Ανάπτυξης του Μετρό Αθήνας και λειτούργησε από θυγατρική εταιρεία της Αττικό Μετρό, την Τραμ Α.Ε.. Από το 2011, τη λειτουργία του τραμ έχει αναλάβει η εταιρεία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑ.ΣY.) ΑΕ.

Στις 12 Νοεμβρίου 2001 η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε.-Impregilo αναλαμβάνει την κατασκευή του σύγχρονου τραμ Αθήνας, 2 γραμμών, Τ1 Ζάππειο - Φάληρο και Τ2 Φάληρο - Γλυφάδα.[35] Κατά την κατασκευή των γραμμών και ενώ είχε προγραμματιστεί η αφετηρία να βρίσκεται στο Ζάππειο (στάση ΟΣΥ Άγαλμα Βύρωνος) και μέσω των λεωφόρων Όλγας, Αμαλίας και Καλλιρρόης ο συρμός να κατευθυνθεί προς τα νότια, με επιστροφή από Καλλιρρόης, Αρδηττού και Όλγας[36], ο σχεδιασμός μεταβλήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2002, λόγω της διέλευσης από την Πύλη Αδριανού, που θεωρήθηκε αρχαιολογικός χώρος, τόπος από τον οποίο διερχόταν το τραμ πριν το 1960. Επίσης, με εισήγηση της γενικής γραμματέως ΥΠΠΟ Λίνας Μενδώνη, απερρίφθη και η μετατόπιση των ραγών στο μέσον της οδού Αμαλίας στο ύψος της Πύλης, λόγω της υπόγειας ύπαρξης αρχαίων[37], με αποτέλεσμα η αφετηρία να μεταφερθεί από το Ζάππειο, προσωρινά στα Ρωμαϊκά Λουτρά Ζαππείου (Αμαλίας και Μονής Αστερίου Τσαγκάρη, στάση που δεν λειτούργησε ποτέ) και εν συνεχεία στο Σύνταγμα.[38][39]

Οι γραμμές του νέου τροχιοδρομικού δικτύου της Αθήνας είναι κανονικού εύρους (1.435 χιλιοστά). Το σύγχρονο δίκτυο του τραμ εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουλίου του 2004. Πέραν των υφιστάμενων στάσεων, προβλέπεται και στάση στο ύψος του Αγάλματος Βύρωνος από την πλευρά του Ολυμπείου.[40]

Τρία χρόνια αργότερα, στις 15 Νοεμβρίου 2007, λειτούργησε μία μικρή επέκταση[41], από το Κολυμβητήριο της Γλυφάδας μέχρι το Ασκληπιείο Νοσοκομείο της Βούλας, με μία νέα στάση με την ονομασία «Ασκληπιείο Βούλας».

Διακοπή στο τμήμα Κασομούλη-Σύνταγμα και προσπάθεια επαναλειτουργίας από Σύνταγμα έως Ακτή Ποσειδώνος

Στις 19 Οκτωβρίου 2018 διεκόπη η διέλευση των τραμ στο τμήμα Σύνταγμα - Κασομούλη, λόγω διάβρωσης του οδοστρώματος στην οδό Καλλιρρόης όπου κινείται υπόγεια το ρέμα του Ιλισού.[42]

Μάλιστα, η Ανάπλαση Αθήνας έχει προτείνει την ανάδειξη του ρέματος για πρώτη φορά από την Μεταξική περίοδο και την μετακίνηση της γραμμής από την υφιστάμενη χάραξη Όλγας-Αρδηττού-Βουλιαγμένης μπροστά από την Πύλη Αδριανού, στην αρχή της Συγγρού όπως προβλεπόταν αρχικά αλλά και στην Φραντζή[43], προκειμένου να βρει την υφιστάμενη χάραξη που κατευθύνεται στον σταθμό τραμ Κασομούλη, με ενδιάμεσες στάσεις στο Ζάππειο (δυτική είσοδος Αμαλίας, στάση τρόλευ 1 & 5), στη Διάκου (στάση ΟΣΥ Μακρυγιάννη) και στον σταθμό μετρό Συγγρού-Φιξ.[44]

Αρχές Σεπτεμβρίου 2020, ξεκινάνε δοκιμαστικά δρομολόγια στο τμήμα Κασομούλη-Λεωφόρος Βουλιαγμένης και η εγκατάσταση των ειδικών σενσόρων κατά μήκος του Ιλισσού, ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσουν τα load tests (μετρήσεις και με τραμ) για να εξακριβωθεί η κατάσταση του αγωγού πάνω από τον οποίο διέρχονται οι συρμοί, προκειμένου να αποφασιστεί η τύχη του τμήματος Κασομούλη - Σύνταγμα.[45][46] Εφόσον δεν διαπιστωθούν προβλήματα, τέλη Οκτωβρίου 2020, αναμένεται η επαναλειτουργία του τμήματος Κασομούλη-Σύνταγμα.

Λόγω της ανάπλασης Φαλήρου, αναμένεται από τις 17 Φεβρουαρίου 2020 έως τις 21 Ιουλίου 2020 η διακοπή δρομολογίων από Γήπεδο Καραϊσκάκη/ΣΕΦ έως Μπάτη[47], γεγονός που αναμένεται να επιφέρει επιβράδυνση της παράδοσης της επέκτασης Πειραιά προς τα τέλη Ιουλίου 2020, όταν αυτή δεν μπορεί να λειτουργήσει ξεκομένη από το αμαξοστάσιο Ελληνικού.[48]

Γραμμές και στάσεις

Ακτή Ποσειδώνος
Αγία Τριάδα
Δημαρχείο
Πλατεία Ιπποδαμείας
Πλατεία Δεληγιάννη
34ου Συντάγματος Πεζικού
Ευαγγελίστρια
Ανδρούτσου
Σύνταγμα
Λαμπράκη
Ζάππειο
Ομηρίδου Σκυλίτση
Λεωφόρος Βουλιαγμένης
Μικράς Ασίας
Φιξ
Σ.Ε.Φ.
Κασομούλη
Γήπεδο Καραϊσκάκη
Νέος Κόσμος
Ν. Φάληρο
Μπακνανά
Μοσχάτο
Αιγαίου
Καλλιθέα
Αγίας Φωτεινής-Πλατεία
Τζιτζιφιές
Μεγάλου Αλεξάνδρου
Δ. Φαλήρου
Αγία Παρασκευή
Αγ. Σκέπη
Μηδείας-Μυκάλης
Τροκαντερό
Ευαγγελική Σχολή
Π. Φλοίσβου
Αχιλλέως
Φλοίσβος
Αμφιθέας
Μπάτης
Παναγίτσα
Μουσών
Έδεμ
Πικροδάφνη
Μαρίνα Αλίμου
Καλαμάκι
Ζέφυρος
Λουτρά Αλίμου
Ελληνικό
1η Αγίου Κοσμά
2η Αγίου Κοσμά
Άγιος Αλέξανδρος
Ελλήνων Ολυμπιονικών
Κέντρο Ιστιοπλοΐας
Πλατεία Βεργωτή
Παραλία Γλυφάδας
Παλαιό Δημαρχείο
Πλατεία Κατράκη
Αγγέλου Μεταξά
Πλατεία Εσπερίδων
Κολυμβητήριο
Ασκληπιείο Βούλας

Το σύγχρονο δικτυο τραμ της Αθήνας διαθέτει τρεις γραμμές[49]:

  • ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ: Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Σ.Ε.Φ.) - Ασκληπιείο Βούλας ( Ανενεργή )
  • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Σύνταγμα - Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Σ.Ε.Φ.) ( Ανενεργή )
  • ΠΛΑΤΩΝΑΣ: Σύνταγμα - Ασκληπιείο Βούλας ( Προσωρινά Κασομούλη - Ασκληπιείο Βουλας λόγω έργων, διάρκεια γραμμής 1 ώρα, η μεγαλύτερη από τις γραμμές του τραμ Αθήνας[50]).

Οι Γραμμές 4 και 5 έχουν ένα κοινό τμήμα, από την στάση «Κασομούλη» (Σύνταγμα) μέχρι την παραλία, στην περιοχή του Παλαιού Φαλήρου (στάση «Μουσών»). Από το σημείο αυτό, και οι δύο κινούνται παραλιακά, μόνο που η πρώτη γραμμή (Κασομούλη - Σ.Ε.Φ.) στρίβει προς τα βορειοδυτικά και κατευθύνεται προς το Νέο Φαληρο, περνώντας από το Δέλτα Φαλήρου, τις Τζιτζιφιές και το Μοσχάτο, ενώ η άλλη (Κασομούλη - Ασκληπιείο Βούλας), με κατεύθυνση νοτιοανατολική, φθάνει μέχρι τη Βούλα, αφού περάσει από το Καλαμάκι, το Ελληνικό και τη Γλυφάδα. Η Γραμμή 3 ακολουθεί μία παραλιακή διαδρομή, από το Νέο Φάληρο μέχρι τη Βούλα, συνδυάζοντας τα δύο χωριστά παραλιακά τμήματα των δύο πρώτων γραμμών.

Σε περιπτωση που το κέντρο των Αθηνών είναι κλειστό, ενεργοποιούνται τα τοπικά δρομολόγια Τ1: Λ.Βουλιαγμένης - ΣΕΦ και Τ2: Λ.Βουλιαγμένης - Ασκληπιείο Βούλας. Στις δοκιμές για την επέκταση του τραμ προς την Ακτή Ποσειδώνος, κυκλοφορούν τα δοκιμαστικά δρομολόγια Τ6 Πειραιάς - Νέο Φάληρο (-Ασκληπιείο Βούλας) και Τ7 Πειραιάς - Νέο Φάληρο (-Σύνταγμα). Με την εφαρμογή τραμολωρίδων όπως στην Αρδηττού, μπορούν να γίνουν οι εξής μειώσεις χρόνων: Σύνταγμα-Ασκληπιείο από 1 ώρα σε 45 λεπτά, Σύνταγμα-ΣΕΦ από 45 σε 35 λεπτά και ΣΕΦ-Ασκληπιείο από 43 σε 33 λεπτά. Επίσης την χειμερινή περίοδο, υπάρχει σχεδιασμός για τοπικά δρομολόγια από Σύνταγμα προς Παλαιό Φάληρο ή Άλιμο.[51]

Κασομούλη - Μουσών ( Σύνταγμα - Μουσών )

Η διαδρομή Κασομούλη - Μουσών είναι το κοινό τμήμα των δύο γραμμών 4 και 5, που έχουν αφετηρία στην περιοχή του Νέου Κόσμου. Τα τραμ ξεκινούν από την Κασομούλη συνεχίζουν την πορεία τους μέσα από τη Νέα Σμύρνη και φθάνουν στο Παλαιό Φάληρο.

Κοινή διαδρομή Γραμμών 4 και 5: Κασομούλη - Γουβέλη - Ηλία Ηλιού - Μάχης Αναλάτου - Λεωφόρος Ελευθερίου Βενιζέλου - Αχιλλέως - Στάση «Μουσών».

Τροχαίο υλικό τραμ Αθήνας

  • 1η παραλαβή: AnsaldoBreda Sirio 35 συρμοί από 19 Ιουλίου 2004
  • 2η παραλαβή: Citadis X05 305 της Alstom (όπως σε Σύδνευ, Καέν και Καοσιούγκ): 25 συρμοί: 26 & 27 Αυγούστου 2020 οι 2 πρώτοι, μέχρι τέλη Μαίου 2021 το σύνολο της παραλαβής[52]

Φωτογραφικό άλμπουμ

  • Η στάση «Συντάγμα» (πριν την ανακαίνιση - Δεκ. 2017)
    Η στάση «Συντάγμα» (πριν την ανακαίνιση - Δεκ. 2017)
  • Η στάση «Φιξ» (ανενεργή)
    Η στάση «Φιξ» (ανενεργή)
  • Η στάση «Αιγαίου»
    Η στάση «Αιγαίου»
  • Η στάση «Άγιος Αλέξανδρος»
    Η στάση «Άγιος Αλέξανδρος»
  • Η στάση «Κέντρο Ιστιοπλοΐας»
    Η στάση «Κέντρο Ιστιοπλοΐας»
  • Η στάση «Κασομούλη»: το παλιό τραμ του Περάματος και το νέο
    Η στάση «Κασομούλη»: το παλιό τραμ του Περάματος και το νέο
  • Γραμμή στη Νέα Σμύρνη
    Γραμμή στη Νέα Σμύρνη
  • Η στάση «Σταδίο Ειρήνης και Φιλίας» (ανενεργή)
    Η στάση «Σταδίο Ειρήνης και Φιλίας» (ανενεργή)
  • Η στάση «1η Αγίου Κοσμά»
    Η στάση «1η Αγίου Κοσμά»
  • Η στάση «2η Αγίου Κοσμά»
    Η στάση «2η Αγίου Κοσμά»

Μελλοντικές επεκτάσεις

Επέκταση σε φάση δοκιμαστικών δρομολογιών

Νέο Φάληρο - Ακτή Ποσειδώνος - Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Β' 3Μηνο 2020)[53](5,4 χλμ)

Η επέκταση του τραμ από το ΣΕΦ προς τον Λιμένα Πειραιά (πλατεία Καραϊσκάκη) αντί της Ακτής Ποσειδώνος είχε αρχικό σχεδιασμό το 2006 με χάραξη προς Ευαγγελίστρια μέσω των οδών Τζαβέλλα και Πύλης και στάση στα Σχολεία Τζαβέλλα (Ράλλεια Πειραματικά Σχολεία).[54]

Τα έργα επέκτασης του τραμ από το Φάληρο προς τον Πειραιά ξεκίνησαν την άνοιξη του 2013. Η σχετική σύμβαση υπογράφτηκε στις 14 Ιανουαρίου 2013 ανάμεσα στην Αττικό Μετρό Α.Ε. και την ανάδοχο εταιρεία Θεμέλη Α.Ε. και είχε ύψος 61,5 εκ. ευρώ. Στις 7 Φεβρουαρίου 2019 και στις 2.50 προ μεσημβρίας ξεκίνησαν τα δοκιμαστικά δρομολόγια της επέκτασης και μετά από 42 χρόνια το τραμ επανεμφανίστηκε στους δρόμους του κέντρου του Πειραιά και σε συμβολικά σημεία όπως το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.[55] H επέκταση της γραμμής του τραμ στον Πειραιά θα είναι μονής τροχιάς και κυκλική, δηλαδή τα τραμ θα διέρχονται από κάθε στάση προς μία μόνο κατεύθυνση.[56] H σύνδεση Φαλήρου με Πειραιά θα είναι επαναλειτουργία του παλαιού τραμ Πειραιά, στα τμήματα Φαλήρου-Λαμπράκη, Πλατεία Δεληγιάννη-Ακτή Ποσειδώνος και Ακτή Ποσειδώνος-Φάληρο. [57] Με τη λειτουργία της επέκτασης, θα προστεθούν 25.000 επιβάτες, που θα χρησιμοποιούν το τραμ, καθημερινά.[58]. Tα ζεύγη δρομολογίων θα διαμορφωθούν ως εξής: Σύνταγμα-Ακτή Ποσειδώνος, Ακτή Ποσειδώνος-Βούλα και Σύνταγμα-Βούλα.

Νέες στάσεις

Κατεύθυνση από Νέο Φάληρο προς Ακτή Ποσειδώνος:

  • Νέο Φάληρο (υπάρχουσα)
  • Γήπεδο Καραϊσκάκη (στον κλάδο της παλαιάς Παραλιακής προς Μικρας Ασίας, υπάρχουσα στάση αποβίβασης)
  • Μικράς Ασίας (μετά τον Καρτελιά, στο ρεύμα προς ΗΣΑΠ Πειραιά)
  • Λαμπράκη (Μικράς Ασίας & Λαμπράκη)
  • Ευαγγελίστρια (Λαμπράκη & Ευαγγελίστριας, ακυρωθείς σταθμός μετρό)
  • Πλατεία Δεληγιάννη (Λαμπράκη & Τσαμαδού)
  • Δημαρχείο Πειραιά (ανταπόκριση το 2021 με τον μελλοντικό σταθμό του μετρό "Δημοτικό Θέατρο")
  • Ακτή Ποσειδώνος (Ακτή Ποσειδώνος & Ακτή Τζελέπη & Γούναρη, ανταπόκριση με την θαλάσσια συγκοινωνία προς Αργοσαρωνικό, Τερματική στάση)

Κατεύθυνση από Ακτή Ποσειδώνος προς Φάληρο:

  • Ακτή Ποσειδώνος (Τερματική)
  • Αγία Τριάδα (Εθνικής Αντιστάσεως & Τσαμαδού, τέρμα για τοπικά δρομολόγια από Κασομούλη και Ασκληπιείο Βούλας)
  • Πλατεία Ιπποδαμείας (Εθνικής Αντιστάσεως & Ευαγγελίστριας)
  • 34ου Συντάγματος Πεζικού (34ου ΣΠ & Ο.Σκυλίτση & Ευριπίδου, σύνδεση με τον μελλοντικό σταθμό του ΗΣΑΠ "Κεράνης")
  • Ανδρούτσου (Ομηρίδου Σκυλίτση & Λαμπράκη)
  • Ομηρίδου Σκυλίτση (Ομηρίδου Σκυλίτση & Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αμαξοστάσιο ΟΣΥ & Παλαιού Τραμ Πειραιά, σύνδεση με τρόλεϊ 20)
  • ΣΕΦ (υπάρχουσα)

Επεκτάσεις υπό μελέτη

Aκτή Ποσειδώνος - Κερατσίνι (3,8 χλμ) - Πέραμα (2023)

Πρόκειται για επαναλειτουργία του Τραμ Περάματος που έκλεισε το 1977 σε σύγχρονη μορφή.[59]

Χρονοδιάγραμμα
  • Αρχές 2019: Ολοκλήρωση Μελετών
  • Απρίλιος 2019: Διαγωνισμός
Στάσεις

Κατεύθυνση προς Κερατσίνι:

  • Λιμάνι (Σύνδεση με τον σταθμό του μετρό και του Προαστιακού "Πειραιάς")
  • Άγ. Διονύσιος (επαναλειτουργία, έναντι κλειστού σταθμού ΟΣΕ Αγίου Διονυσίου)
  • Άγ. Δημήτριος (διασταύρωση Μεθώνης και Θερμοπυλών με παλαιά γραμμη ΟΣΕ Αγίου Ιωάννη Ρέντη - Άγιος Διονύσιος)
  • (Στρατηγού) Παναγιωτάκου (επαναλειτουργία)
  • Πλατεία Λαού (Ταμπούρια - επαναλειτουργία)
  • Αγ. Γεώργιος (επαναλειτουργία)
  • Δημοκρατίας
  • Νέο Ικόνιο (επαναλειτουργία)

Κατεύθυνση προς Πέραμα:

  • Λανίτου (παλαιά στάση Μπλαζάκη (Λεωφόρος Ειρήνης 225) - επαναλειτουργία)
  • Αγ. Νικολάου
  • Πλατεία Ηρώων
  • Πλατεία (Πλατεία Τζορμπατζόγλου - Κέντρα - Πέραμα - επαναλειτουργία)
  • Λιμήν Περάματος

Κατεύθυνση προς Πειραιά:

  • Δημαρχείο (Πέραμα)
  • Κέκροπος
  • Ορφέως
  • Λανίτου

Προβλέπεται Αμαξοστάσιο Κερατσινίου της γραμμής στην παλαιά στάση Σκουπίδια

Υπάρχει δυνατότητα βάσει του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών το 2014, για περαιτέρω επέκταση από Πέραμα προς Σαλαμίνα, εφόσον προβλεφθεί σχετικός διάδρομος στην Υποθαλάσσια ζεύξη Σαλαμίνας - Περάματος[60].

Τραμ Ελληνικό – Μετρό Ελληνικό - Μετρό Αργυρούπολη (2024)

Πρόκειται για επέκταση στα πλαίσια της Επένδυσης Ελληνικού[61][62][63][64]

Επεκτάσεις υπό σχεδίαση [65]

  • Δημοτικό Θέατρο - Χατζηκυριάκειο (πλατεία Καρπάθου)[66] & Δ. Θέατρο - Bρυώνη - Πηγάδα/Τζάννειο - Φρεαττύδα (Άγιος Βασίλειος/Νοσοκομείο Μεταξά)
  • Κασομούλη – Σύνταγμα – Πεδίο Άρεως (4 νέες στάσεις, 2,2 χλμ[67])[68] - Άνω Πατήσια (β'φάση[69])

Παλαιότεροι σχεδιασμοί επεκτάσεων

  • Άγιος Διονύσιος - Ηετιώνεια Πύλη - Υπουργείο Ναυτιλίας - Ακτή Βασιλειάδη
  • Ακτή Ποσειδώνος - Άγιος Σπυρίδων - Εφετείο Πειραιά - Άγιος Νικόλαος - ΟΛΠ - Λιοντάρι Πειραιά - Σταθμός Κρουαζιέρας Β'
  • Πλατεία Δεληγιάννη - Ζέα - Μαρίνας Ζέας - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος - Σκουλούδη - Ι.Μ. Πειραιά - Πειραϊκή - Ζαίμη - Σχολή Δοκίμων
  • ΣΕΦ - Τζαβέλλα - Πασαλιμάνι - Φρεαττύδος/Αφεντούλη - Χατζηκυριάκου - Σχολή Δοκίμων[70]
  • Ομηρίδου Σκυλίτση - Καμίνια (Μουτσοπούλου/Δωδεκανήσου) (4 στάσεις)
  • Νότια Επέκταση Βουλιαγμένης: Ασκληπιείο Βούλας - Άλυος/Ήρας - Ζέφυρου - Κέντρο Βούλας - Πηγαδάκια - Πλατεία Έρσης - Καβούρι - Πλαζ Βουλιαγμένης[71] "Λουκιανός Κηλαϊδόνης"[72]
  • Ελληνικό – Βάρη – Αεροδρόμιο[73]
  • Σταθμός Λαρίσης - Αλεξάνδρας - Πανεπιστημιούπολη[74]
  • Φιξ - Θησέως
  • Φιξ - Καλλιρρόης - Πάντειος - Άγιος Σώστης - Αιγαίου - Δημητρακοπούλου - Αγ.Φωτεινής (Πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης) - Σκρα - Αμφιθέας -Ωνάσειο - Δέλτα Φαλήρου

Χάρτες

Οικονομικά αποτελέσματα

Τον Μάρτιο του 2011 η εταιρεία ΤΡΑΜ Α.Ε. ανακοίνωσε συσσωρευμένες ζημιές 202,09 εκατ. ευρώ[75]. Για το 2010 οι ζημιές ήταν 43 εκατομμύρια ευρώ. Από τα χρέη της οι μακροπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις είναι ύψους 137,20 εκατ. ευρώ[76].

Παραπομπές

  1. ↑ Σὐσταση της εταιρείας Σταθερές Συγκοινωνίες, ΣΤΑΣΥ Α.Ε.
  2. ↑ «Δίκτυο και Υποδομές». ΤΡΑΜ. Σταθερές Συγκοινωνωίες Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2014. 
  3. ↑ Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου 15 Οκτωβρίου 1960 ακούστηκε για τελευταία φορά κουδούνισμα από καμπανάκι Αθηναϊκού Τραμ έξω απ' το αμαξοστάσιο της Αγ. Τρίαδας στον Κεραμεικό.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 «Τραμ - Ιστορικά στοιχεία». ΣΤΑΣΥ. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Τα τρένα που φύγαν - Τα τρένα που έρχονται. Ελευθεροτυπία. 1999, σελ. 7. 
  6. ↑ Διασώζοντας τη μνήμη μιας δημόσιας εταιρείας enet.gr 26 Απριλίου 2013
  7. ↑ Το ξήλωμα του τραμ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή bloko.gr 16 Νοεμβρίου 2016
  8. ↑ Κωνσταντίνος Καραμανλής Αρχείο και Κείμενα Εκδόσεις Η Καθημερινή Τόμος 1 Σελίδα 179
  9. ↑ Kατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 1/3 Καλλιθέα-Πατήσια
  10. ↑ Στάσεις γραμμής: Ακαδημία, Ανάκτορα, Γαργαρέττα, Γέφυρα Κουκακίου, Παλαιά Σφαγεία, Χαροκόπου, Αμαξοστάσιον Καλλιθέας, Αγία Ελεούσα, Περόνια, Τζιτζιφιές
  11. ↑ H Καλλιθέα του χθες και του σήμερα, Έρευνα Καλλιθέας, Χρήστος Παπάζογλου, Ιανουάριος 2000, σελ.100
  12. ↑ Στάσεις γραμμής: Μοσχάτο, Νέο Φάληρο, Νέο Φάληρο(ΣΕΦ)
  13. ↑ Χάρτης Harvard University Αθήνας 1923 με γραμμές τραμ
  14. ↑ 1928 ή 1930-1935: 2: Χαυτεία - Κυψέλη, 1935 -1945: 2/7: Κυψέλη-Αμπελόκηποι(Θων) & 1945-16/11/1953: 2 ή 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι
  15. ↑ Πατησίων & Πανεπιστημίου
  16. ↑ Πανεπιστημίου & Πατησίων στην πλευρά προς Θεμιστοκλέους ως 2/7 ή 2/12
  17. ↑ [https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2935843539784856&set=a.880743161961581&type=3&theater&ifg=1 Στάσις Χαυτείων Προς Κυψέλη/Πατήσια Αρχείο συγγραφέα Θανάση Κάππου
  18. ↑ Πλατεία Κυψέλης & Βελβενδού
  19. ↑ H συνοικία Κυψέλης ζητούσα τραμ Εμπρός 18/12/1910, Σελίδα: 2
  20. ↑ εφημερίς "Σκριπ", 1 Σεπτεμβρίου 1928 σελ.2 Στήλη Από την ζωήν
  21. ↑ Στάσεις γραμμής: Κυψέλη, Σκύρου, Ζακύνθου, Ιθάκης, Επτανήσου, μελετήθηκε παραλλαγή της γραμμής από Στάση Λεβίδου της Πατησίων προς Κυψέλη
  22. ↑ Kατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 3/7 Πατήσια-Αμπελόκηποι
  23. ↑ Φώτο τραμ 1910 Ομόνοια - Λυσσιατρείον - Πατήσια
  24. ↑ Στάσεις γραμμής: Πατήσια, Σωτηριάδου, Κλωναρίδου, Άγιος Λουκάς, Πλατεία Κολιάτσου, Λυσσιατρείον, Καλλιφρονά, Πλατεία Αγάμων, Λεβίδου, Αγγελοπούλου, Πλατεία Αιγύπτου, Μουσείον, Ομόνοια
  25. ↑ Kατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 5/12 Λάρισα-Παγκράτι με στάση Χαυτείων Πανεπιστημίου γωνία με Ομόνοια και Αιόλου
  26. ↑ Στάσεις γραμμής: Πλατεία Λαυρίου, Καποδιστρίου, Πλατεία Βάθης, Ηπείρου, Χέυδεν, Άγιος Παντελεήμων, Ιθάκης, Αγίου Μελετίου, Ρόδου, Ολυμπίας, Άγιος Νικόλαος, Κάτω Πατήσία
  27. ↑ Στάσεις γραμμής: Ρεξ, Aκαδημίας, Αμερικής, Βουλή, Κήπος, Ρηγίλλης, Ευαγγελισμός, Ιλίσια (Β.Σοφίας & Παπαδιαμαντοπούλου, σημείο δολοφονίας Ίωνος Δραγούμη), Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Πλατεία Μαβίλη, Ιπποκράτειο, Αμπελόκηποι (Θων)
  28. ↑ Kατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 8/9 Σεπόλια-Πετράλωνα
  29. ↑ Στάσεις γραμμής: Ηπείρου, Παιωνίου, Ξανθίππης, Σίδερα (Σημείο 8), Σεπόλια (Άγιος Μελέτιος), υπήρξε μελέτη για επέκταση απο Άγιο Μελέτη έως Ροσινιόλ(Κηφισό)
  30. ↑ Το ψαράδικο της κυρα - Μαρίας στον Άγιο Μελέτη: 100 χρόνια ζωής
  31. ↑ Στάσεις γραμμής: Δημαρχείο, Σοφοκλέους, Αγορά, Μοναστηράκι, Θησείον, Βασιλακάκη, Μυρμιδόνων, Γέφυρα, Τρεις Ιεράρχαι, Φαρμακείον, Πετράλωνα
  32. ↑ ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ
  33. ↑ Στάσεις γραμμής: Τέρμα Ιπποκράτους, Λασκάρεως, Τσιμισκή, Διδότου, Σόλωνος, Ακαδημίας, Ιπποκράτους, Βιβλιοθήκη, Σύνταγμα, Μητρόπολη, Άγιοι Ασώματοι, Πειραιώς, Λεωνίδου, Πλαταιών, Λαίς, Σπύρου Πάτση, Βοτανικός
  34. ↑ Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 1927 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΧΑΡΤΗ
  35. ↑ Στην κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε.-Impregilo η κατασκευή του τραμ
  36. ↑ και περνούσανε τα τραμ... Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη Σάκης Κουρουζίδης Αθήνα 2003 σελ. 185
  37. ↑ Ράβε – ξήλωνε το τραμ
  38. ↑ Αφιέρωμα: 14 χρόνια Τραμ στην Αθήνα: Η νεότερη ιστορία 1990-2018[νεκρός σύνδεσμος]
  39. ↑ Σταμάτησε πριν… αρχίσει
  40. ↑ Στάση Τραμ Αγάλματος Βύρωνος
  41. ↑ Δελτίο τύπου για την επέκταση του τραμ στη Βούλα, ιστότοπος Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, 15/11/2007
  42. ↑ Τραμ: Διακοπή της κυκλοφορίας από Κασομούλη μέχρι Σύνταγμα
  43. ↑ Διαδρομή πρασίνου με φόντο τον Iλισό
  44. ↑ Σχέδιο για αλλαγή χάραξης του τραμ και αποκάλυψης του Ιλισού
  45. ↑ Ξεκινούν μετρήσεις στην κοίτη του Ιλισσού - Πότε επαναλειτουργεί το τραμ
  46. ↑ Παρελήφθησαν οι πρώτοι από τους 25 νέους συρμούς τραμ
  47. ↑ Τραμ : Απο Φλεβάρη και για 4 μηνες χωρίς τράμ Παλαιό Φάληρο έως Νέο Φάληρο.
  48. ↑ Σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες η λειτουργία της επέκτασης του Τραμ στον Πειραιά
  49. ↑ «Χάρτης Δικτύου Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών». Σταθερές Συγκοινωνίες Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2014. 
  50. ↑ Διάρκεια Διαδρομής
  51. ↑ Ερχονται οι «τραµολωρίδες»
  52. ↑ Η Alstom προμηθεύει με 25 υπερσύγχρονα Τραμ την Αθήνα[νεκρός σύνδεσμος]
  53. ↑ Στο β’τρίμηνο του 2020 η εμπορική λειτουργία του τράμ στον Πειραιά
  54. ↑ Tραμ: επιστρέφει Πειραιά
  55. ↑ Επέκταση τραμ : Ξεκίνησαν τα δοκιμαστικα δρομολόγια στον Πειραιά (ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ) Πειραϊκή Ιστοσελίδα pireaspiraeus.com
  56. ↑ «Έργα Τραμ στον Πειραιά - Α΄ Φάση». Χάρτης Τραμ. Αττικό Μετρό Α.Ε. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2013. 
  57. ↑ mlp-blo-g-spot.blogspot.com/2015/12/map1927.htmlΟ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 1927 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΧΑΡΤΗ | MLP Blo-G-Spot
  58. ↑ Ξεκινούν τα δοκιμαστικά δρομολόγια για την επέκταση του Τραμ στον Πειραιά[νεκρός σύνδεσμος]
  59. ↑ «Ξεκινούν οι μελέτες για την επέκταση του Τραμ προς Κερατσίνι και Πέραμα – Το 2023 η ολοκλήρωση». Athens Transport. 2017-01-12. https://www.athenstransport.com/2017/01/tram-perama/. Ανακτήθηκε στις 2018-02-20. 
  60. ↑ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΕΥΞΗ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ –ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ σελ.63
  61. ↑ Τα 39 συγκοινωνιακά έργα που περιμένει η Αθήνα
  62. ↑ Πτυχιακή Εργασία Παναγοπούλου Νίκης
  63. ↑ Στάσεις Ελληνικό, Κεφαλληνών, Κανόε Καγιάκ, Αμαξοστάσιο Τραμ Ελληνικού, Αργυρούπολη, Μετρό Ελληνικό
  64. ↑ Η πρώτη κατασκευή μέσου σταθερής τροχιάς μέσω ιδιωτικής επένδυσης είναι γεγονός
  65. ↑ «Κατασκευή Επεκτάσεων ΤΡΑΜ – ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε.». www.ametro.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2018. 
  66. ↑ Ενδιάμεσες στάσεις Πλ.Τερψιθέας, Βρυώνη, Σκαλάκια, Σχολή Δοκίμων
  67. ↑ Τριλογία, Ρεξ, Πολυτεχνείο-Αιγύπτου/Πεδίον Άρεως
  68. ↑ «Τραμ Αθήνας: Το Τραμ θα φτάσει στα Aνω Πατήσια μέσω Πανεπιστημίου και Πατησίων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2019. 
  69. ↑ Aγγελοπούλου-Πλ.Αμερικής-Καλλιφρονά-Πλ.Κολιάτσου-Αγ.Λουκάς-ΦΙΞ-Σαρανταπόρου
  70. ↑ Eπιφυλακτικοί οι έμποροι του Πειραιά στην επέκταση του τραμ
  71. ↑ Eφημερίδα Καθημερινή 9-4-1997 - Στον αέρα οι εξαγγελίες για το τραμ
  72. ↑ Το όνομα του Λουκιανού Κηλαηδόνη θα πάρει η Πλαζ της Βουλιαγμένης
  73. ↑ Οι συγκοινωνίες στο Ρυθμιστικό Αθήνας – Αττικής 2021
  74. ↑ Αφιέρωμα: 14 χρόνια Τραμ στην Αθήνα: Τραμ και επεκτάσεις[νεκρός σύνδεσμος]
  75. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2011. 
  76. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2011. 

Βιβλιογραφία

  • Σύλλογος Φίλων του Σιδηροδρόμου, Οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι: Η διαδρομή τους από το 1869 έως σήμερα, Αθήνα: Μίλητος, 1997. ISBN 9608460077

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

π • σ • ε Σύστημα Μέσων Μαζικής Μεταφοράς Αθηνών
Μετρό
Τραμ
Προαστιακός
Οδικές Συγκοινωνίες
  • Λεωφορεία
  • Τρόλεϊ (Γραμμές 1,2,3,4,5,6,10,11,12,14,15,16,17,18,19,20,21,24,25)
    • Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τραμ_Αθήνας&oldid=8442263"