Συνθηκολόγηση του Αγίου Όρους (1821)

Η Συνθηκολόγηση του Αγίου Όρους (1821)
Χρονολογία	17 Μαΐου 1821 – 9 Νοεμβριου 1821
Τόπος	Χαλκιδική - Άγιο Όρος
Αποτέλεσμα	υπογραφή συνθήκης
Αντιμαχόμενοι
Οι αγωνιστές της Χαλκιδικής, ο Καπετάν Χάψας και οι συμπολεμπιστές του, ο Εμμανουήλ Παππάς, ο Ηγούμενος της Μονή Εσφιγμένου Ευθύμιος και ο Νικηφόρος Ιβηρίτης, Αγιορείτες, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, Ψαριανοί, ο ιερομόναχος Άγιος Ιλαρίων, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, επίτροποι της Ιεράς Κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, ο Διονύσιος Λαυριώτης και ο Κύριλλος Χιλανδαρινός σε συνεργασία με τον Πατριάρχη Αγαθάγγελο, ο οποίος ήταν Ιβηρίτης, ο Διονύσιος Χιλανδαρινός, ο Γρηγόριος Ξενοφωντινός, ο Βησσαρίων Φιλοθεΐτης, ο Γρηγόριος Αρχιμανδρίτης Σιμωνοπετρίτης.	Μουτεσελίμης Θεσσαλονίκης Γιουσούφ πασάς, πασάς Αβδούδ Αβούδ
Ηγετικά πρόσωπα
Εμμανουήλ Παπάς	πασάς Αβδούδ Αβούδ
Απολογισμός
Αιχμάλωτοι	50 προεστώτες μοναχοί

Η Συνθηκολόγηση του Αγίου Όρους (1821) είναι η συνθήκη που υπογράφηκε από τους μοναχούς του Αγίου Όρους μετά την παραβίαση του στενού της Κασσάνδρας από τα στρατεύματα του Εμπού- Λουμπούτ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} καθώς και μετά τον «Χαλασμό» της Κασσάνδρας στις 14 Νοεμβρίου του 1821. Στις 9 Νοεμβρίου του 1821, οι αντιπρόσωποι 18 μονών, δεν υπέγραψαν μόνο αυτοί των Μονών Κουτλουμουσίου και Ξενοφώντος, αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν στέλνοντας εκπροσώπους στον πασά.

Υπόβαθρο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στρατιωτικός Τομέας

Τον Φεβρουάριο του 1821 ήρθε στη μονή Εσφιγμένου ο Εμμανουήλ Παππάς για να οργανώσει την εξέγερση της Μακεδονίας στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Αγιορείτες μετά την είδηση του απαγχονισμού του Πατριάρχη Γρηγόριου Ε΄ ξεπέρασαν κάθε δισταγμό για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση. Στις 22 Απριλίου οι Ψαριανοί απέστειλαν δύο πλοία που περιπολούσαν το Άγιο Όρος και πυρπόλησαν τουρκικό πλοίο κάτω από τη μονή Ξηροποτάμου. Τον Μάιο του 1821 κηρύχθηκε, με επίσημη τελετή στο Πρωτάτο, η Επανάσταση στο Άγιο Όρος και ο Εμμανουήλ Παππάς αναγνωρίστηκε ως ο αρχιστράτηγος της Μακεδονίας έχοντας τη στήριξη 3.000 μοναχών. Οι Αγιορείτες μετέφεραν με τα καΐκια τους κανόνια και πολεμοφόδια στους μαχόμενους επαναστάτες στον Πολύγυρο, έσκαβαν χαντάκια για οχύρωση, έστελναν τρόφιμα, έδιναν χρήματα και κατασκεύαζαν πυρίτιδα. Πρωταγωνιστικό ρόλο από τους Αγιορείτες διαδραμάτισαν ο Ηγούμενος της Μονής Εσφιγμένου Ευθύμιος^{[εκκρεμεί παραπομπή]} και ο Χαρτοφύλακας Νικηφόρος Ιβηρίτης. Οπλίστηκαν συνολικά 1500 μοναχοί, που κινήθηκαν εναντίον θέσεων των Τούρκων.

Στις 17 Μαΐου του 1821 ξέσπασε η Επανάσταση στον Πολύγυρο. Ο Μουτεσελίμης Θεσσαλονίκης Γιουσούφ πασάς μαθαίνοντας τις κινήσεις των Ελλήνων στο Άγιο Όρος και τις επαναστατικές ενέργειες των ραγιάδων, διέταξε τους πρόκριτους της Χαλκιδικής να παρουσιαστούν στη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι με τη σειρά τους έστειλαν στη θέση τους άσημους κατοίκους, που ο πασάς τους φυλάκισε στα υπόγεια του κονακιού του. Ο τουρκικός στρατός προέλασε στον Πολύγυρο από τη Θεσσαλονίκη προκαλώντας καταστροφές και προβαίνοντας σε διώξεις, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι της Χαλκιδικής να συγκεντρωθούν κρυφά, αποφασίζοντας να αντισταθούν κατά των Τούρκων. Το βράδυ της Παρασκευής της 16ης προς τα ξημερώματα του Σαββάτου της 17ης Μαΐου οι κάτοικοι της Χαλκιδικής πήραν τα όπλα και επιτέθηκαν κατά της τουρκικής φρουράς, την οποία εξόντωσαν. Μετά από 20 μέρες οι επαναστάτες προέλασαν με τη σειρά τους προς τη Θεσσαλονίκη, αφού έγινε αντιληπτό ότι η επανάσταση από μόνη της δεν ήταν αρκετή. Έτσι, ακολούθησε η μάχη των Βασιλικών όπου επικράτησαν τα οθωμανικά στρατεύματα. Στη συνέχεια, το στρατιωτικό σώμα του Εμμανουήλ Παππά, μετά από συμπλοκές με μικρές τουρκικές φρουρές, κατέλαβε θέσεις στα στενά της Ρεντίνας και στη Νέα Απολλωνία, για να εμποδίσει τον τουρκικό στρατό που ερχόταν από τη Δράμα και την Πόλη προς τη Νότια Ελλάδα. Η σύρραξη με τους Τούρκους δεν διήρκεσε πολύ, καθώς οι κακώς οπλισμένοι Έλληνες επαναστάτες υποχώρησαν στο Άγιο Όρος. Στις 16 Ιουνίου, ο Εμμανουήλ Παππάς με 200 πολεμιστές κατέφυγε αρχικά στον Πολύγυρο, αλλά λόγω έλλειψης πολεμοφοδίων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή και να υποχωρήσει στην Κασσάνδρα. Όσοι Έλληνες πολεμιστές έμειναν στην Κασσάνδρα οχυρώθηκαν στην Ποτίδαια, όπου αντιστάθηκαν μέχρι το φθινόπωρο. Στα τέλη του Οκτωβρίου, ο πασάς Αβδούδ Αβούδ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} με 18.000 άνδρες και ιππικό, κατέφθασε απέναντι από το οχυρό των υπερασπιστών και κατάφερε να κάμψει την αντίσταση των επαναστατών. Ο Αβούδ προχώρησε σε φοβερές καταστροφές κατά των χωριών της Κασσάνδρας και τα γεγονότα αυτά έμειναν στην ιστορία με τον χαρακτηρισμό «Χαλασμός». Ο Αβούδ μετά την Κασσάνδρα ολοκλήρωσε την κατάληψη όλης της Χαλκιδικής και του Αγίου Όρους, όπου επέβαλε πολύ σκληρά μέτρα. Ο Παππάς, που είχε καταφύγει στο Άγιο Όρος, σώθηκε φεύγοντας προς την Ύδρα, αλλά εξέπνευσε εν πλω. Η επανάσταση της Χαλκιδικής έληξε οριστικά με την παράδοση του Αγίου Όρους, τον Ιανουάριο του 1822. Οι Μακεδόνες επαναστάτες και οι χίλιοι και πλέον μοναχοί του Αγίου Όρους που πήραν τα όπλα επί έξι περίπου μήνες απασχόλησαν μεγάλο αριθμό τουρκικών δυνάμεων. Στην περιοχή είχαν συγκεντρωθεί 50.000 Οθωμανοί, εκ των οποίων έχασαν τη ζωή τους περίπου 20.000. Έτσι, δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος, για να εδραιωθεί η Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Συμμετέχοντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

ΕΛΛΗΝΕΣ

Οι αγωνιστές της Χαλκιδικής, ο Καπετάν Χάψας και οι συμπολεμπιστές του, ο Εμμανουήλ Παππάς, ο Ηγούμενος της Μονή Εσφιγμένου Ευθύμιος^{[εκκρεμεί παραπομπή]} και ο Νικηφόρος Ιβηρίτης, Αγιορείτες, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, Ψαριανοί, ο ιερομόναχος Άγιος Ιλαρίων^{[εκκρεμεί παραπομπή]}, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, επίτροποι της Ιεράς Κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, ο Διονύσιος Λαυριώτης και ο Κύριλλος Χιλανδαρινός^{[εκκρεμεί παραπομπή]} σε συνεργασία με τον Πατριάρχη Αγαθάγγελο, ο οποίος ήταν Ιβηρίτης, ο Διονύσιος Χιλανδαρινός, ο Γρηγόριος Ξενοφωντινός, ο Βησσαρίων Φιλοθεΐτης, ο Γρηγόριος Αρχιμανδρίτης Σιμωνοπετρίτης^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

ΤΟΥΡΚΟΙ

Μουτεσελίμης Θεσσαλονίκης Γιουσούφ πασάς, πασάς Αβδούδ Αβούδ

Συνθηκολόγηση του Αγίου Όρους (1821)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διαδικασία λήψης της απόφασης

Μετά την παραβίαση της Κασσάνδρας από τις δυνάμεις του Μεχμέτ Εμίν Αμπντουλάχ (Εμπού-Λουμπούτ) και τις σφαγές που ακολούθησαν στα τέλη Οκτωβρίου και στις αρχές Νοεμβρίου του 1821, οι Αγιορείτες πείστηκαν ότι δεν είχε νόημα η αντίστασή τους. Στο Άγιο Όρος είχαν συγκεντρωθεί 7.000 γυναικόπαιδα από τα χωριά που είχαν κάψει οι Τούρκοι. Έτσι, άρχισαν οι ετοιμασίες των κειμηλίων προκειμένου οι Αγιορείτες να αναχωρήσουν. Στις 9 Νοεμβρίου, αντιπρόσωποι 18 μοναστηριών (εκτός των Μονών Κουτλουμουσίου και Ξενοφώντος ) αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν. Για αυτό έστειλαν εκπροσώπους στον Πασά^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Τόπος και χρόνος ισχύος

Στις 11 Δεκεμβρίου δώδεκα Αγιορείτες μοναχοί επισκέφθηκαν τον Εμίν Αμπντουλάχ στο χωριό Άγιος Μάμας και δήλωσαν την υποταγή τους. Στις 13 Ιανουαρίου επαναλήφθηκε συνάντηση των Αγιορειτών με τον πασά που είχε στρατοπεδεύσει στα όρια του Αγίου Όρους, στην Κουμίτσα της Ιερισσού^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Διαπραγματεύσεις

Καθοριστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους διαδραμάτισε ο ιερομόναχος Άγιος Ιλαρίων με καταγωγή από την Ιμερέτη της Γεωργίας, ο οποίος έτυχε να είναι συμπατριώτης του Εμίν Αμπντουλάχ (από την Αμπχαζία) και κατάφερε να καταπνίξει την οργή του. Ο άγιος συνέβαλε και στη διάσωση των αγιορειτών ομήρων από τα μετόχια και άλλων αιχμαλώτων στις φυλακές Θεσσαλονίκης, τους οποίους και διακονούσε με αυτοθυσία^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Αντιδράσεις

Στη συνέχεια, ο Άγιος Ιλαρίων ομολόγησε με τόλμη τον Χριστό ενώπιον του Πασά την ημέρα του Ραμαζανιού το 1822. Παρουσία όλων των επισήμων τον έλεγξε για τις σφαγές στη Νάουσα, προσβάλλοντας τον ίδιο και τον Μωάμεθ. Στο τέλος, παρά τη θέλησή του, ο Πασάς διέταξε τον αποκεφαλισμό του αγίου Ιλαρίωνος, για να μη θεωρηθεί ως παραβάτης του ισλαμικού νόμου. Την τελευταία όμως στιγμή η εκτέλεσή του αποτράπηκε από δύο Αμπχάζιους, έμπιστους υπαλλήλους του πασά. Έτσι, ο Ιλαρίων αναδείχθηκε και κατά προαίρεση μάρτυρας^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όροι-Αποφάσεις-Συνέπειες

Τελικά η καταστροφή των μοναστηριών αποφεύχθηκε, γιατί οι Αγιορείτες αποδέχθηκαν τους εξής όρους που ζήτησαν ο Πασάς και ο Σουλτάνος:

να παραδώσουν όλα τα όπλα και τα πυρομαχικά τους στους Τούρκους,
να αποσταλούν στην Κωνσταντινούπολη 50 προεστώτες μοναχοί ως όμηροι μέχρι να κατασταλεί η Επανάσταση,
να καταβάλουν όλους τους καθυστερούμενους από την ημέρα που ξέσπασε η Επανάσταση φόρους,
να δίνουν κανονικά στο εξής τους κεφαλικούς φόρους που επιβάλλονταν σε κάθε μη μουσουλμάνο.

Τα τουρκικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στις μονές, οι οποίες υποχρεώθηκαν να αναλάβουν τη συντήρησή τους. Έκτακτος βαρύτατος φόρος επιβλήθηκε συλλογικά και οι τακτικοί φόροι διπλασιάστηκαν. Τα μετόχια της Χαλκιδικής υπέστησαν βαρύτατες ζημιές και η είσπραξη των εσόδων από τα προσοδοφόρα μετόχια της Μολδοβλαχίας διακόπηκε τουλάχιστον για μια πενταετία λόγω της επανάστασης του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Τα χρέη διογκώθηκαν, μεγάλος αριθμός μοναχών εγκατέλειψε το Άγιο Όρος, πολλές μονές βρέθηκαν σε κατάσταση ολοκληρωτικής ένδειας και αναγκάστηκαν να εκποιήσουν μεγάλο αριθμό κειμηλίων, αν και τα πολυτιμότερα από αυτά φυγαδεύτηκαν στα νησιά της επαναστατημένης Ελλάδος, ενώ ο αριθμός των μοναχών μειώθηκε δραματικά. Κανένα μεγάλο έργο οικοδομικό ή καλλιτεχνικό δεν πραγματοποιείται στα 10 χρόνια της οικονομικής δυσπραγίας. Τα μέτρα κατά του Αγίου Όρους ήρθησαν το 1830, όταν οι επίτροποι της Ιεράς Κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, Διονύσιος Λαυριώτης και Κύριλλος Χιλανδαρινός, σε συνεργασία με τον Πατριάρχη Αγαθάγγελο, ο οποίος ήταν Ιβηρίτης, κατάφεραν να εκδοθεί φιρμάνι απομάκρυνσης των τουρκικών στρατευμάτων από τον Άθω.

Ο τουρκικός στρατός απομακρύνθηκε στις 13 Απριλίου 1830, Κυριακή του Θωμά, όταν μέλη της Ιεράς Επιστασίας ήταν οι Διονύσιος Χιλανδαρινός, Γρηγόριος Ξενοφωντινός, Βησσαρίων Φιλοθεΐτης, Γρηγόριος Αρχιμανδρίτης Σιμωνοπετρίτης. Όπως γράφει ένας Αθωνίτης μοναχός: «έτζι μας εγλύτωσεν ο Θεός και η Κυρία ημών Θεοτόκος από τόσα βάσανα οπού ετράβηξεν το Όρος χρόνους εννέα και περισσότερον». Οι Αγιορείτες εκδήλωσαν την ευγνωμοσύνη τους προς την Παναγία, καθιερώνοντας να ψάλλεται από τότε μέχρι σήμερα την Κυριακή του Θωμά μια ειδική «Ευχαριστήριος Ακολουθία εις την Θεοτόκον διά την απαλλαγήν της δεκαετούς καταδρομής του Όρους»^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφικές πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δωροθέου Μοναχού, ΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ Μύηση στην Ιστορία του και τη Ζωή του, εκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη
Γράμματα και Άρματα στον Άθωνα, του Επισκόπου Ροδοστόλου Χρυσοστόμου, σελ. 335-339

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]