Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αθανάσιος Χριστόπουλος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αθανάσιος Χριστόπουλος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Αθανάσιος Χριστόπουλος (Ελληνικά)
ΓέννησηΜαΐου 1772[1]
Καστοριά, Μακεδονία
Θάνατος19ιουλ. / 31  Ιανουαρίου 1847γρηγ. ή 1847[2]
Βουκουρέστι
ΕθνικότηταΈλληνες[3]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα[1]
Ελληνικά[4]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο Έτβες Λόραντ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας[2]
ποιητής
δικαστής
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΦιλικός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Αθανάσιος Χριστόπουλος, ο «άλλος Ανακρέων» κατά τον Γεώργιο Σακελλάριο[5] γεννήθηκε στην Καστοριά το Μάρτιο του 1772 και απεβίωσε στο Βουκουρέστι 19 Ιανουαρίου 1847.[6] Ήταν ποιητής, νομικός, ανώτατος δικαστικός, θεατρικός συγγραφέας, λόγιος και Φιλικός.[7] Για το ποιητικό του έργο χαρακτηρίζεται «πρόδρομος» (μαζί με τον Ιωάννη Βηλαρά και τον Ρήγα Βελεστινλή) επειδή θεωρείται ότι, με τη χρήση της δημοτικής γλώσσας, άνοιξε νέους ποιητικούς δρόμους. Το επιστημονικό του έργο περιλαμβάνει πραγματείες σε θέματα γλωσσικά, πολιτικά, φιλοσοφικά και φυσικών επιστημών, πολλές από τις οποίες όμως δεν έχουν σωθεί. Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, ο Δημήτριος Βερναρδάκης, ο Εμμανουήλ Ροΐδης κ.ά. μίλησαν με πολύ επαινετικά λόγια για τη λυρική του προσφορά και το 1891 ο Κωνσταντίνος Καβάφης έγραψε στιχούργημα με τίτλο Αθανάσιος Χριστόπουλος.

Βίος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αθανάσιος Χριστόπουλος γεννήθηκε στην Καστοριά. Πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Λύκειο του Βουκουρεστίου, όπου είχε μεταναστεύσει ο κληρικός πατέρας το 1780,όταν ο Αθανάσιος ήταν οκτώ ετών, πιεζόμενος από οικονομική ένδεια αλλά και από τις συνθήκες δουλείας στην πατρίδα του.[8] Πέρασε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και μπορεί να θεωρηθεί Φαναριὠτης από εκλεκτική συγγένεια.[9] Ολοκλήρωσε εκεί την βασική εκπαίδευση (είναι πιθανό να είχε δάσκαλο και τον Γρηγόριο Κωνσταντά) και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Βούδας, όπου σπούδασε λατινική φιλολογία, φιλοσοφία και ιατρική, και στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου σπούδασε νομικά. Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στο Βουκουρέστι και μπήκε στην αυλή του ηγεμόνα της Βλαχίας (και αργότερα της Μολδαβίας) Αλέξανδρου Μουρούζη, όπου αρχικά δίδασκε τα παιδιά του ηγεμόνα και αργότερα έγινε δικαστής και τιμήθηκε με τον τίτλο του «καμινάρη», ενώ παράλληλα ανέπτυξε και συγγραφική δραστηριότητα: έγραψε ένα θεατρικό έργο, τον Αχιλλέα και ένα από τα σημαντικότερα έργα του, τη Γραμματική της Αιολοδωρικής, ήτοι της ομιλουμένης τωρινής των Ελλήνων γλώσσας, στο οποίο υποστήριζε τη χρήση της δημοτικής, η οποία κατά την άποψή του ήταν κράμα της αρχαίας δωρικής και αιoλικής διαλέκτου.

Μετά το 1806 ο Χριστόπουλος ακολούθησε τον Μουρούζη στην Κωνσταντινούπολη, όταν εκείνος έχασε το αξίωμά του. Εκεί ήταν ευκολότερη η προσήλωσή του στο συγγραφικό έργο καθώς ήταν απαλλαγμένος από τα καθήκοντα του δικαστή και τα παιδιά του ηγεμόνα είχαν μεγαλώσει. Αυτή η εποχή ήταν πολύ γόνιμη: ανέλαβε τη σύνταξη ενός λεξικού της Νέας Ελληνικής, μαζί με άλλους λόγιους (Γρηγόριο Κωνσταντά, Άνθιμο Γαζή κ.ά.) προσπάθησε να οργανώσει Πανεπιστήμιο στη Ζαγορά του Πηλίου, έγραψε μια πραγματεία σχετικά με την ύπαρξη κενού στην φύση, μια γλωσσολογική μελέτη Περί προφοράς, στην οποία προσπαθούσε να αναιρέσει τα επιχειρήματα του Εράσμου για την Προφορά της κλασικής Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας και μια πραγματεία Περί ποιητικής.

Η ζωή του Χριστόπουλου διαταράχθηκε το 1812, όταν ο ηγεμόνας Δημητράκης Μουρούζης, προστάτης των γραμμάτων, δολοφονήθηκε από τους Τούρκους. Διέφυγε τότε πάλι στο Βουκουρέστι, στην αυλή του ηγεμόνα Ιωάννη Καρατζά, όμως ένα μεγάλο τμήμα του έργου του (οι μελέτες για το κενό και την προφορά και το λεξικό που είχε ξεκινήσει) χάθηκε. Ο Ιωάννης Καρατζάς τον διόρισε εκ νέου δικαστή με τον τίτλο του μεγάλου λογοθέτη και του ανέθεσε να συντάξει νέα νομοθεσία για την Ηγεμονία της Βλαχίας. Ο Χριστόπουλος ασχολήθηκε συστηματικά με το έργο αυτό ἐως το 1816.Το 1815 περίπου έγραψε ένα φιλοσοφικοπολιτικό σύγγραμμα, τα Πολιτικά φροντίσματα, που διέπεται από τις αρχές του Νικολό Μακιαβέλι. Το έργο αυτό ήταν αφορμή για αρνητική κριτική εναντίον του και δεν τυπώθηκε ποτέ όσο ζούσε.

Το 1818 ο ηγεμόνας Ιωάννης Καρατζάς δραπέτευσε στη Δύση και ο Χριστόπουλος κατέφυγε στην πόλη Σιμπίνι της Τρανσυλβανίας. Εκεί μελέτησε και μετέφρασε έργα του Σέξτου Εμπειρικού και έγραψε τις μελέτες Στοιχείωσις της σκεπτικής φιλοσοφίας και Πολιτικά παράλληλα. Εκείνα τα χρόνια μυήθηκε και στην Φιλική Εταιρεία. Οι ειδήσεις για την δράση του ως Φιλικού και για την ζωή του κατά τα χρόνια της Επανάστασης είναι λιγοστές.

Μετά την απελευθέρωση ο Χριστόπουλος επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1836, έμεινε όμως λιγότερο από ένα χρόνο και τελικά επέστρεψε στο Σιμπίνι όπου συνέχισε το συγγραφικό του έργο. Ασχολήθηκε κυρίως με την μετάφραση της Ιλιάδας, αρχικά σε ομοιοκατάληκτους και από το 1844 σε ανομοιοκατάληκτους στίχους και με τα Ελληνικά αρχαιολογήματα, εγχειρίδιο στο οποίο πραγματεύεται θέματα σχετικά με τα ελληνικά φύλα και τις αρχαίες διαλέκτους.

Ποιητικό έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χριστόπουλος σήμερα μνημονεύεται κυρίως για το ποιητικό του έργο, τη συλλογή Λυρικά που είχε γίνει πολύ δημοφιλής: κατά την διάρκεια της ζωής του εκδόθηκε 11 φορές (πρώτη έκδοση το 1811 στη Βιέννη). Τα ποιήματά του είναι σύντομες συνθέσεις επηρεασμένες από τον αρκαδισμό και τον ανακρεοντισμό (γι' αυτό και τον αποκαλούσαν «Νέο Ανακρέοντα»)[10], με κομψή στιχουργική και εύθυμη διάθεση, που συχνά όμως επικρίθηκε ως ψυχρή και επιφανειακή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι μεταφράσεις του από την αρχαιοελληνική γραμματεία, μία μετάφραση της ραψωδίας Α΄ της Ιλιάδας και ποιημάτων της Σαπφούς. Τα Λυρικά του Χριστόπουλου ήταν κάποια από τα ποιήματα που μελέτησε ο Διονύσιος Σολωμός στην προσπάθειά του να διαμορφώσει την ποιητική του γλώσσα.

Το μεγάλο αποτύπωμα που άφησε ο Αθανάσιος Χριστόπουλος είναι η χρήση της νεοελληνικής γλώσσας. Επηρεασμένος από τα δυτικομακεδονικά ελληνικά ιδιώματα της Καστοριάς και κυρίως από το κοζανίτικο ιδίωμα[εκκρεμεί παραπομπή], καθώς ανατράφηκε από τους γονείς της μητέρας που κατάγονταν από την Κοζάνη, χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τη δημώδη γλώσσα, όπως ομιλούνταν, σε ποιήση αλλά και επιστημονικά συγγράματα. Δικαίως αποκαλείται ο πρώτος νεοέλληνας ποιητής[εκκρεμεί παραπομπή], καθώς η γλώσσα που έγραψε μελετήθηκε και ενέπνευσε τους κατοπινούς μεγάλους ποιητές και πεζογράφους, όπως ο Διονύσιος Σολωμός.

Όταν στα τέλη του 1822 ο Σπυρίδων Τρικούπης επεσκέφθηκε τη Ζάκυνθο, ο Διονύσιος Σολωμός του απήγγειλε στα ιταλικά την ωδή Per Prima Messa. Αντί επαίνου, όπως φαίνεται από τα παρακάτω, ο Τρικούπης τον συμβούλεψε να γράφει στην νεοεληνική και τον προέτρεψε να μελετήσει Αθανάσιο Χριστόπουλο:

«Να, ιδε αυτό το στήθος/οπού πλέον το πικρό/με των σαϊτιών το πλήθος/το κατάντησε νεκρό (γ΄στροφή από το Αγκάλεσμα). Τώρα τάφος πλησιάζει/τώρα θάνατος φωνάζει/τώρα χάρος λυπηρός (από τα Γεράματα). Αυτά λοιπόν λαλώντας/μ΄αγκάλιασε το σώμα/και πρόσχαρα γελώντας/μ΄εφίλησε στό στόμα/και πέταγ΄υψηλά (Ερατώ- Α΄Ψάλτης).
Εχάθηκ΄ η αγάπη μου/σβήστηκε το φως μου/ο ήλιος εσκοτείνιασε/και μαύρισε εμπρός μου. /Μαυροφορέστε νάρκισσοι/
μαυροφορέστε κρίνοι/και κάθε άνθος δάκρυα/φαρμακωμένος χύνει. Θρήνος.
Καθαρότατες παρθένες/με κισσόν στεφανωμένες/εις τον τρύγο συναχθείτε/κι'αλαφρά ν'ασκουμπωθείτε. Τρύγος (Λυρικά))»

Για τον ιστορικό Γιάννη Κορδάτο, ο Χριστόπουλος «είναι ο ποιητής του σαλονιού. Οι στίχοι του δεν έχουν πλαστικότητα. Η ποίησή του δεν έχει βαθύτερο νόημα».[11]

Πέραν του ποιητικού του έργου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χριστόπουλος ασχολήθηκε σοβαρά και με επιστημονικά θέματα. Η νομοθεσία του - η Σύνταξη του Κώδικα ιδιωτικού Δικαἰου - φέρει εμφανείς επιδράσεις από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και εισάγει νέους όρους, προκειμένου να ικανοποιήσει προβλήματα που έθετε η εμπορική και οικονομική ανάπτυξη των περιοχών. Πριν από την έναρξη της Επανάστασης ανέλαβε από την Αλέξανδρο Υψηλάντη αποστολή της Φιλικής Εταιρείας[12] στα Ιόνια νησιά. Για το λόγο αυτό κατέβηκε και έμεινε στη Ζάκυνθο δύο μήνες. Αργότερα εκλέχτηκε μέλος της επαναστατικής Επιτροπής στις Ηγεμονίες και σύμβουλος του αρχηγού της Επανάστασης. Ύστερα από μια αποτυχημένη προσπάθεια να εγκατασταθεί στην ελεύθερη Ελλάδα, αποσύρθηκε πάλι στην Τρανσυλβανία, όπου και έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Γραμματική της Αιολοδωρικής, ήτοι της ομιλουμένης τωρινής των Ελλήνων γλώσσας, Βιέννη, 1805
  • Γραμματική περί της των οκτώ του λόγου μερών συντἀξεως
  • Δράμα ηρωικόν, Βιέννη, 1805. Η τραγωδία αυτή θα παιχτεί για πρώτη φορά στο Ιάσιο με τον τίτλο Αχιλλέας ή ο θάνατος του Πατρόκλου[13] [νεκρός σύνδεσμος]
  • Λυρικά, 1811 (πρώτη έκδοση, ακολούθησαν πολλές άλλες.)
  • Πολιτικά Παράλληλα, 1833
  • Ελληνικά Αρχαιολογήματα, 1853
  • Πολιτικά Σοφίσματα, ανέκδοτο.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 13483014b. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  3. ↑ books.google.gr/books?id=YTErDwAAQBAJ&pg=PT250&dq=Athanasios+Christopoulos+greek&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiFyeyUm8f6AhUxSvEDHV2LDfsQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=Athanasios%20Christopoulos%20greek&f=false.
  4. ↑ CONOR.SI. 225842531.
  5. ↑ Γεώργιος Σακελλάριος. Ποιημάτια 1817
  6. ↑ Γεώργιος Βαλέτας, Αθανάσιος Χριστόπουλος«Άπαντα», Αθήνα 1969
  7. ↑ Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας
  8. ↑ Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Τόμος 9Β, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
  9. ↑ Κ.Θ.Δημαράς, Ιστορἰα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
  10. ↑ «Ο Αλέξανδρος Σούτσος έγραψε: Εις τον ωραίον Βόσπορον, εις της τρυφής τα στήθη, / η ποίησις της νέας μας Ελλάδος εγεννήθη./ Εκεί ο Αθανάσιος, ο νέος Ανακρέων, / ωραίος πρώτος έψαλλε τα κάλλη των ωραίων[...]»Γιάνης Κορδάτος, σελ. 159, υποσημ. 1
  11. ↑ Γιάνης Κορδάτος, σελ. 161
  12. ↑ Παναγιώτης Σέκερης, Η Φιλική Εταιρεία. Αρχείον
  13. ↑ https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/3332/1/02_chapter_8.pdf[νεκρός σύνδεσμος]. Σελ. 300

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ιωάννης Αρσένης (1879). Πάνθεον Ελλήνων Ποιητών. Αθήνα: Εκ του Τυπογραφείου «Μέντωρος». Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2010. 
  • Σπυρίδων Λάμπρος. Ρήγας Βελέστινλής,Χριστόπουλος-Διαλέξεις περί Ελλήνων ποιητών του ΙΘ΄αι. Αθήνα 1916. σ. 38-50
  • Λέανδρος Βρανούσης. Οι Πρόδρομοι, Αθήνα (1955)
  • Ελένη Τσαντσάνογλου. Ένα χειρόγραφο των « Λυρικών» του Αθ.Χριστόπουλου στο Βρετ.Μουσείο (1969)
  • Δημήτρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 21, Τόμος Ι
  • Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961, τόμος 1ος, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αθανάσιος_Χριστόπουλος&oldid=10471496"