Πολιορκία των Αθηνών (1821)

Η πολιορκία των Αθηνών, πίνακας του Παναγιώτη Ζωγράφου

Πολιορκία των Αθηνών
Ελληνική Επανάσταση του 1821
Χρονολογία	25 Απριλίου - 20 Ιουλίου 1821
Τόπος	Αθήνα
Έκβαση	νίκη των Τούρκων
Αντιμαχόμενοι
Έλληνες επαναστάτες Οθωμανική αυτοκρατορία
Ηγετικά πρόσωπα
Μελέτιος Βασιλείου, Δήμος Αντωνίου Ομερ Βρυώνης, Ομέρ Βέης Καρυστυνός
Δυνάμεις
αρχικά 600, αργότερα 3.000 Οθωμανοί και Αλβανοί κάτοικοι των Αθηνών
Απώλειες

Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας στις 28 Απριλίου του 1821, οι Τούρκοι κάτοικοι είχαν καταφύγει στην Ακρόπολη μαζί με τους ομήρους προεστούς και δέκα πολίτες. Οι Έλληνες συνέχισαν την πολιορκία για πολύ καιρό, χωρίς σημαντικές πολεμικές αψιμαχίες. Τελικά, στις 10 Ιουνίου, ο Ομέρ Βρυώνης έλυσε την πολιορκία, και ανακατέλαβε την Αθήνα.

Η εξέλιξη των γεγονότων

Η Αθήνα ήταν πόλη δευτερεύουσας σημασίας, που είχε ξεπέσει, όπως και οι άλλες πόλεις της Ελλάδας τότε. Ο πληθυσμός της ήταν ίσος με της Λιβαδειάς, οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι κάτοικοι, ήταν φτωχοί και η κοινότητά τους αποτελείτο από νωθρούς γαιοκτήμονες και τεμπέληδες μικρεμπόρους,που προκαλούσαν συχνές αναταραχές. Και όμως, η Αθήνα απολάμβανε πιο ήπια τοπική διοίκηση σε σχέση με τις περισσότερες πόλεις στην Ελλάδα. Η αρχαία δόξα της και τα σωζόμενα ερείπια της πρώην λαμπρότητάς της την έκαναν το κέντρο των περιηγητών και τόπο διαμονής ξένων προξένων, οι οποίοι ήταν άντρες με περισσότερα (πνευματικά ενδιαφέροντα απ' όσα οι εμπορικοί πρόξενοι στα περισσότερα λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι πρώτες ειδήσεις για τη γενικευμένη επανάσταση των χριστιανών ανάγκασαν τους μουσουλμάνους να μεταφέρουν τις οικογένειές τους και τα πολύτιμα σκεύη τους στην Ακρόπολη και να γεμίσουν με νερό τις άδειες και παραμελημένες στέρνες. Στις 11 Απριλίου οι Τούρκοι συνέλαβαν έντεκα από τους χριστιανούς προκρίτους και τους πήραν στην Ακρόπολη ως ομήρους. Η πράξη αυτή εξόργισε τους Αθηναίους και έστειλαν ταχυδρόμους για να καλέσουν τους Αρβανίτες, ως επί το πλείστον, χωρικούς της Πάρνηθας να σπεύσουν προς βοήθειά τους. Τη νύχτα της 24ης Απριλίου, οι άντρες του Μενιδίου και της Χασιάς, οι οποίοι εκπροσωπούν τους αρχαίους Αχαρνείς, παρότι είναι αρβανίτικης καταγωγής άποικοι που μετοίκησαν τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την σημερινή περιοχή της Βορείου Ηπείρου, αναρριχήθηκαν στο τείχος της πόλης κοντά στη θέση όπου είναι σήμερα οι βασιλικοί στάβλοι. Γύρω στους 60 μουσουλμάνους αιφνιδιάστηκαν και συνελήφθησαν στην πόλη και σφαγιάστηκαν.

Μια επιπλέον ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι ότι κάποια στιγμή οι Τούρκοι, αφού ξέμειναν από μολύβι άρχισαν να διαλύουν τους τοίχους του Παρθενώνα και από αυτούς να παίρνουν τον μόλυβδο των σιδηρών συνδέσμων τους. Η καταστροφή του Παρθενώνα θα συνεχιζόταν σε σημαντικό επίπεδο και θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη αν δεν συνέβαινε μια ιδιόρρυθμη για την εποχή (όχι μόνο του παραδόξου λόγω της εχθρικής σχέσης τους, αλλά και ο ναός του Παρθενώνα τότε δεν είχε εκτιμηθεί από τους Οθωμανούς όπως του άξιζε) απίστευτη μεσολάβηση των πολιορκητών, οι οποίοι, όπως αναφέρει ο Ραγκαβής, προσέφεραν μολύβι και βόλια στους Τούρκους με αντάλλαγμα τη μη περαιτέρω διάλυση του Παρθενώνα και των μαρμάρινων τριχών του.

Στην Αττική περί την 25η Απριλίου οι κάτοικοι της επαρχίας αυτής με επικεφαλής τον Μελέτη Βασιλείου από την Χασιά, τον καπετάν Θανάση Σκουρτανιώτη από τα Δερβενοχώρια, τον καπετάν Γιάννη Ντάβαρη από τα Μεσόγεια (Λιόπεσι) και με 600 περίπου άνδρες μπήκαν στην Αθήνα και την απελευθέρωσαν, ενώ οι Τούρκοι κάτοικοι έμειναν κλεισμένοι στην Ακρόπολη. Στο μεταξύ ήλθαν και άλλοι Αιγινήτες, Κείοι (Θερμιώτες), Υδραίοι και Κεφαλονίτες, γύρω στις τρεις χιλιάδες όλοι μαζί και διατήρησαν την πολιορκία. Μερικοί Τούρκοι όμως κατάφεραν να διασπάσουν την πολιορκία και να ξεφύγουν στην Εύβοια, όπου βρίσκονταν ο Ομέρ Βρυώνης και ο Καρύστιος Ομέρ Βέης. Ο τελευταίος είχε καταστρέψει τους Έλληνες στην επαρχία Καρύστου και είχε πυρπολήσει την Κύμη. Οι Ομέρ Βρυώνης και Ομέρ Βέης, αν και αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην Εύβοια με τους επαναστατημένους Έλληνες, έφτασαν στην Αττική και ενίσχυσαν τους πολιορκημένους. Οι Έλληνες αμέσως διαλύθηκαν, καταφεύγοντας στον Πειραιά, την Ελευσίνα και Αίγινα. Οι Τούρκοι, γύρω στις 20 Ιουλίου, στρατοπέδευσαν στα Πατήσια, και μετά μπήκαν στην Αθήνα, έλυσαν την πολιορκία και έδωσαν τροφές στους πολιορκημένους. Ο Ομέρ Βρυώνης παρέμεινε στην Αττική, καταστρέφοντας και αφανίζοντας τους Έλληνες χωρίς διαλογή, ενώ ο Ομέρ Βέης με τετρακόσιους Καρυσινούς Τούρκους επέστρεψε στην Χαλκίδα.

Βιβλιογραφικές Πηγές

• Διονύσιος Σουρμελής, Ιστορία των Αθηνών κατά των υπέρ ελευθερίας αγώνα. Αίγινα 1834. (...οι Χασιώται (α) υπό τον Μελέτιον Βασιλείου και Δημήτριον Σκευάν συνδημότας των, οι Μενιδιάται υπό τον Αναγνώστην Κιουρκατιώτην συνδημότην των. Οι Μεσογείται (α) υπό τον Ιωάννην Δάβαρην, πρόκριτον του χωρίου Λιόπεσι, ή των Εχελιδών...) σ. 14

• Λάμπρος Κουτσονίκας (1863). Γενική ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, Τόμος Α΄. Εν Αθήναις: Εκ του «Ευαγγέλιμου» Δ. Καρακατζάνη. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2011. 
• Γεώργιος Κρέμος (1839-1926) (1879). Χρονολόγια της Ελληνικής Ιστορίας : προς χρήσιν πάντος φιλομαθούς, ιδία δε των εν τοις γυμνασίοις μαθητών. Εν Αθήναις: Τυπογραφείον Δημητρίου Ιασεμίδου. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2010. 
• Γεώργιος Φίνλεϋ, Ιστορία της Επαναστάσεως, τόμοι 1-2 μτφρ. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Αθήνα 2008 (έκδ. για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 2021)