Μετάβαση στο περιεχόμενο

Άνω Δολιανά Αρκαδίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 37°23′11.774″N 22°29′54.917″E / 37.38660389°N 22.49858806°E / 37.38660389; 22.49858806

Άνω Δολιανά
Άποψη των Άνω Δολιανών
Άνω Δολιανά is located in Greece
Άνω Δολιανά
Άνω Δολιανά
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΠελοποννήσου
Περιφερειακή ΕνότηταΑρκαδίας
ΔήμοςΒόρειας Κυνουρίας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΠελοποννήσου
ΝομόςΑρκαδίας
Υψόμετρο1.000 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος62
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκωνΔολιανίτες
Ταχ. κώδικας220 13
Τηλ. κωδικός271
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Τα Άνω Δολιανά είναι ορεινός, πετρόχτιστος οικισμός στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας της Αρκαδίας, ο οποίος ανήκει στην τοπική κοινότητα Δολιανών.[1] Το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς οικιστές, καθώς οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα Κάτω Δολιανά και αρκετοί επιστρέφουν σε αυτόν κατά τους ανοιξιάτικους και κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.[2] Στην απογραφή του 2021 είχε 62 κατοίκους. Είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, σύμφωνα με σχετική νομοθετική ρύθμιση του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. που εκδόθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2003.[3][4]

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της προνομιακής γεωγραφικής θέσης τους, τα Άνω Δολιανά γνωρίζουν αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη ήπιας μορφής, με σημαντικό αριθμό επισκεπτών, ιδιαίτερα τα Σαββατοκύριακα της φθινοπωρινής και της χειμερινής περιόδου, καθώς και πεζοπόρων, κυρίως κατά τη διάρκεια της άνοιξης.[5][6]

Ο οικισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μερική άποψη της θέας από τα Άνω Δολιανά προς το οροπέδιο της Τρίπολης και το όρος Μαίναλο

Το χωριό χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια ως πρωτεύον τόπος διαμονής των Δολιανιτών, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ζώων και γι' αυτό το λόγο είχαν εγκατασταθεί στα ορεινά. Τα Κάτω Δολιανά χρησιμοποιούντο ως δευτερεύων οικισμός, στον οποίο οι κάτοικοι μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες για την προστασία των ζώων από το κρύο και το χιόνι. Παράλληλα δινόταν χρόνος στα ορεινά βοσκοτόπια για να αναζωογονηθούν. Με τον εκσυγχρονισμό της ζωής όμως και τη μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια, κυρίως της ελιάς, οι ρόλοι των δύο αντιστράφηκαν. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω αυτής της εγκατάλειψης του ρόλου του ως βασικός οικισμός των κατοίκων, τα Άνω Δολιανά κατάφεραν να διατηρήσουν ανέπαφο το γραφικό χαρακτήρα τους, αποφεύγοντας τις εκτεταμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις της σύγχρονης εποχής.

Στον οικισμό υπάρχουν δύο μεγάλες εκκλησίες, της Παναγίας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου) και του Αϊ-Γιώργη. Η πρώτη κατασκευάστηκε το 1810, τότε ως ναός «Κοιμήσεως της Θεοτόκου», από μάρμαρο της περιοχής. Ο ξύλινος εσωτερικός της διάκοσμος πυρπολήθηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.[7] Τη δεκαετία του 1970 ανακατασκευάστηκε στη μορφή που υπάρχει μέχρι και σήμερα. Η δεύτερη, του Αϊ-Γιώργη, είναι και αυτή προ-Επαναστατική και μάλιστα χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο του Κεχαγιάμπεη κατά τη Μάχη των Δολιανών, σύμφωνα με αναφορές του Φωτάκου.[8] Αρχικά και οι δύο εκκλησίες ήταν βασιλικής αρχιτεκτονικής, αλλά η πρώτη, μετά την ανακατασκευή της διαμορφώθηκε σε βασιλική με τρούλο.

Στην αρχαιότητα, η περιοχή υπαγόταν στην Τεγέα.[9]

Τοποθεσία και γεωγραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μικρός καταρράκτης στο ρέμα του Αϊ-Γιαννιού
Το ξωκλήσι του Αϊ-Λιά πάνω από το χωριό

Ο οικισμός βρίσκεται στο νότιο περίγυρο της πεδιάδας της Τρίπολης. Εκτείνεται σε υψόμετρο μεταξύ των 900 και 1.150 μέτρων και είναι χτισμένος αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, με βορεινή έκθεση, απλωμένος σε δύο γειτονιές και περιβαλλόμενος από ρεματιές και μικρούς καταρράκτες. Ιδιαίτερη αξία έχει η πανοραμική θέα από το σημείο, καθώς μοιάζει με μπαλκόνι[10] που βλέπει προς το οροπέδιο της Τρίπολης και τον κάμπο της Μαντίνειας, με τον οπτικό ορίζοντα να φτάνει ως τα όρη Μαίναλο, Αρτεμίσιο, Χελμό και Ερύμανθο.[11]

Είναι σε απόσταση 175 χιλιομέτρων ή 2 ωρών περίπου από την Αθήνα, 20 χιλιομέτρων (25 λεπτά) από την Τρίπολη και 33 χιλιομέτρων (35 λεπτά) από το Άστρος.

Η κορυφή του Αϊ-Λιά με τις κεραίες

Η κορυφή του Αϊ-Λια, που δεσπόζει επάνω από το χωριό, λόγω του μεγάλου υψομέτρου της (1.390 μέτρα) χρησιμοποιείται σαν τηλεπικοινωνιακός κόμβος με πομπούς σήματος για τον ΟΤΕ, την τηλεόραση (ΕΡΤ, Digea), το ραδιόφωνο (ΕΡΑ κλπ.) και την κινητή τηλεφωνία της ευρύτερης περιοχής. Είναι προσβάσιμη με δρόμο μήκους 4 χιλιομέτρων που ξεκινάει από τα Δολιανά. Στη συγκεκριμένη κορυφή, κάθε 20η Ιουλίου, του Προφήτη Ηλία, κάτοικοι συγκεντρώνονται στο ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται επάνω από το χωριό, σε υψόμετρο 1.300 μέτρων και τελούν δοξολογία.[12][13]

Περιβάλλον

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χλωρίδα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πράσινο αφθονεί στην περιοχή

Το χωριό είναι κατάφυτο από καστανιές και πλατάνια, ενώ ένα αυτοφυές δάσος με έλατα ξεκινάει από το βορειοανατολικό άκρο του. Στην περιοχή ευδοκιμούν ιδιαίτερα οι κερασιές, ενώ υπάρχουν και βυσσινιές. Επίσης θα δει κανείς μηλιές, φιρικιές, καρυδιές, βελανιδιές, γκορτσιές, αλλά και ορισμένες φουντουκιές και αχλαδιές, σε ένα θέαμα που παρουσιάζει ενδιαφέρον ιδιαίτερα το φθινόπωρο, με την εναλλαγή των χρωμάτων στις φυλλωσιές των φυλλοβόλων δέντρων.[14][15]

Στις ρεματιές του οικισμού ευδοκιμούν διάφορα είδη μανιταριών και διοργανώνονται τακτικά μανιταροεξορμήσεις στην περιοχή.

Τέλος, στην είσοδο του χωριού και πιο συγκεκριμένα στον οικισμό Κούβλη, σε υψόμετρο μεταξύ 700 με 800 μέτρων, υπάρχουν εκτεταμένοι αμπελώνες.[16]

Πανίδα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από πληθώρα επιδημητικών πτηνών όπως: καρδερίνες (νήριζες στην τοπική διάλεκτο), κοτσύφια, σπουργίτια, σπίνοι, σουσουράδες, γαλιάντρες, φλώροι και κορυδαλλοί. Επίσης, από την κατηγορία των αποδημητικών τα: τρυγόνια, αηδόνια, χελιδόνια, συκοφάγοι και τσαλαπετεινοί το καλοκαίρι, αλλά και τσίχλες και κοκκινολαίμηδες (τσιπακούκια στην τ. δ.) το χειμώνα.

Στα θηλαστικά περιλαμβάνονται οι λαγοί, οι κόκκινες αλεπούδες, τα τσακάλια, οι σκίουροι (μπελέχια στην τοπ. διάλ.) και οι νυχτερίδες. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί αγριόχοιροι, ενώ ακόμα πιο πρόσφατη είναι η παρουσία ζαρκαδιών (Capreolus capreolus), καθώς έχουν επανεισαχθεί στον Πάρνωνα, μετά την εξαφάνισή τους από την περιοχή στις αρχές του 20ου αιώνα.[17]

Επίσης ευδοκιμούν ερπετά όπως φίδια (οχιές, αστρίτες, δεντρογαλιές και άλλα), χελώνες, μολυντήρια και σαύρες (ή γκουστέρες στην τ. δ.). Τέλος, συχνά συναντώνται αρθρόποδα όπως σκορπιοί, αλλά και αράχνες.

Ετυμολογία/προέλευση ονόματος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του οικισμού.

Σύμφωνα με την πρώτη ετυμολογική εκδοχή, την οποία υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο Ρωσογερμανός γλωσσολόγος Μαξ Βάσμερ,[18][α] η ονομασία έχει σλάβικες ρίζες,[19][20] κάτι που άλλωστε ισχύει για αρκετά τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής, τα οποία πήραν την ονομασία τους μετά την εξάπλωση των Σλάβων κατά τον 6ο αιώνα σε Κεντρική, Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Εξάπλωση η οποία οδήγησε και στην κάθοδο και εγκατάστασή τους μέχρι και την Πελοπόννησο και ειδικότερα στα ορεινά, καθώς ήταν ποιμένες στη μεγάλη πλειοψηφία τους.
Οι Σλάβοι συνήθιζαν να δίνουν ονόματα τοπογραφικά ή φυτωνυμικά, δηλαδή σύμφωνα με τη γεωγραφία ή τη χλωρίδα της εκάστοτε τοποθεσίας.[21] Έτσι, Ντόλινα (κυριλλικά: долина) σημαίνει κοιλάδα και η λέξη Ντόλιανε (Doljane στα εκλατινισμένα σλάβικα) αναφέρεται σε «κατοίκους της κοιλάδας».[22][23] Επιπρόσθετα, η λέξη ντόλ (σλ. dol) αναφέρεται σε τόπο μέσα σε χαράδρα, τόπο χαμηλό[21] και πιο συγκεκριμένα στα κροάτικα[24][25] αλλά και στα σλοβενικά μεταφράζεται ως το τοπικό επίρρημα «κάτω» ή και ως «πλαγιά».

Επίσης, από την αναζήτηση της ετυμολογίας της -ιδίας ρίζας- Δόλιανης Ιωαννίνων προκύπτουν παρεμφερή συμπεράσματα:[26]

  • Ο Ιωάννης Λαμπρίδης γράφει πως «Δόλιανη» σημαίνει «τόπος φαραγγώδης» και «κατωφέρεια».
  • Ο Αλέξανδρος Καθάρειος σημειώνει πως η ονομασία του χωριού είναι «Σλαβικής ρίζης σημαίνουσα κατωφέρειαν και είναι όντως το χωρίον τούτο επί κατωφερούς πως εδάφους».[26]
  • Ο Χρήστος Φίτσιος υποστηρίζει οτι «το όνομα Δόλιανη ετυμολογείται σλαβικά και σημαίνει κατωφέρεια».[26]
  • Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Κωνσταντίνος Ευ. Οικονόμου[27] μας ενημερώνει πως ο Μαξ Βάσμερ θεωρεί πως «… παράγει το τοπωνύμιο από τα σλαβικά dol «η κοιλάδα» και Doljane «ο κάτοικος της κοιλάδας» …». Επισημαίνει ωστόσο οτι το χωριό «βρίσκεται μέσα σε μια χαράδρα γι’αυτό και η λέξη dol χρησιμοποιείται εδώ με την αρχική της σημασία «η τρύπα, ο λάκκος, η χαράδρα»», οπότε έτσι δικαιολογείται και ο χαρακτηρισμός του χωριού από τον Ιωάννη Λαμπρίδη.[28][29]

Επιπρόσθετα, κοινότητες με τις ονομασίες Doljane και Doljani υπάρχουν σε όλα τα κράτη που αποτελούσαν μέχρι το 1992 τη Γιουγκοσλαβία.

Σύμφωνα με τη δεύτερη ετυμολογική εκδοχή, αναφορές σε βιβλιογραφία κάνουν λόγο για όνομα με ελληνική ρίζα, προερχόμενο από τη λέξη δόλιοι, νοηματοδοτώντας το ως μία ομάδα ανθρώπων η οποία, κατατρεγμένη από συμφορές που υπέστη σε άλλο τόπο, ήρθε να εγκατασταθεί στην περιοχή. Σε αυτή την εκδοχή, η οποία συγκεντρώνει μάλλον λιγότερες πιθανότητες, υποστηρίζεται ότι οι οικιστές που ήρθαν να εγκατασταθούν στην Αρκαδία, προέρχονταν από τα Δολιανά Ιωαννίνων. Πιο συγκεκριμένα, ότι από το 1684 και έπειτα, κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων, αναγκάστηκαν να μετακομίσουν στην Πελοπόννησο είτε δια της βίας, είτε οικειoθελώς λόγω της πείνας και των κακουχιών. Εκείνο το έτος ξεκίνησε ο ΣΤ΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος[30] (γνωστός και ως Πόλεμος του Μοριά) που διεξήχθη ανάμεσα στους Βενετούς και του Οθωμανούς από το 1684 έως το 1699 (με μετέπειτα νικητές τους πρώτους). Έτσι, ο Φραντσέσκο Μοροζίνι, Δόγης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας μεταξύ 1688 και 1694, έφερε κατοίκους από την Ήπειρο και άλλα μέρη, ως εργατικά χέρια για το μάζεμα των ελιών, καθώς η πανώλη είχε αποδεκατίσει τον ντόπιο πληθυσμό.[21]

Η τρίτη εκδοχή προέρχεται από τον ιστορικό και ακαδημαϊκό Νίκο Βέη. Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας αρβανίτης με καταγωγή από τα Δολιανά των Ιωαννίνων είχε εγκατασταθεί στην Τριπολιτσά του Μοριά. Κατά την παραμονή του όμως στην πρωτεύουσα της Αρκαδίας σκότωσε κάποιον πλούσιο και σημαίνοντα Οθωμανό, έτσι αναγκάστηκε να καταφύγει με την οικογένειά του στον πυκνόδενδρο Μαλεβό για να γλυτώσει. Κατέλυσε στην τοποθεσία των σημερινών Άνω Δολιανών, στα οποία έδωσε το όνομα της μακρινής του πατρίδας.[31] Σε αυτή την εκδοχή εξηγείται μόνο η προέλευση, επομένως για την ετυμολογία του ονόματος επανερχόμαστε στην πρώτη εκδοχή.

Αξίζει να διευκρινιστεί ότι στην περίπτωση της πρώτης εκδοχής, αυτής της ονοματολογίας με βάση τη γεωγραφία του τόπου, δεν προϋποτίθεται κάποια σχέση των Δολιανών της Αρκαδίας με αυτά των Ιωαννίνων, καθώς κάλλιστα δύο τόποι με την ίδια γεωγραφική διαμόρφωση, εν προκειμένω ορεινά χωριά χτισμένα σε πλαγιά, θα μπορούσαν να έχουν λάβει την ίδια ονομασία από σύμπτωση.

Η προσθήκη του τοπικού επιρρήματος «Άνω» υιοθετήθηκε μεταγενέστερα, πιθανότατα από τους ίδιους τους οικιστές, με σκοπό να καλύψει την ανάγκη διαχωρισμού του ορεινού οικισμού από τον πεδινό -τα Κάτω Δολιανά- στις καθημερινές τους αναφορές. Οι οικισμοί Άνω Δολιανά και Κάτω Δολιανά, αναγνωρίστηκαν διοικητικά με τις συγκεκριμένες ονομασίες για πρώτη φορά στις 16 Οκτωβρίου 1940.[32]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαία λατομεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών: Γλυπτά του Δαμοφώντα από το ναό της Δέσποινας στη Λυκόσουρα. Από αριστερά προς τα δεξιά: 1) Άρτεμις, 2) Δήμητρα, 3) πέπλο Δέσποινας, 4) Άνυτος (Τιτάνας), 5) θηλυκός Τρίτων (θραύσμα από το θρόνο). Τα εκθέματα είναι από μάρμαρο Δολιανών.[33]

Βορειοδυτικά της κοινότητας, στις θέσεις «Αλεπότρυπες» και «Ψοφιαίικα», βρίσκονται αρχαία λατομεία που χρονολογούνται από την αρχαϊκή-κλασική εποχή[34] και παράγουν το ομώνυμο τοπικό μάρμαρο Δολιανών,[35] το οποίο είναι χρώματος λευκού, με τόνο προς το κυανότεφρο ή ανοικτοκυανότεφρο.[36][37] Το κοίτασμα, ταξινομημένο κατά γεωτεκτονική ζώνη, ανήκει στα Μάρμαρα Εξωτερικής Μεταμορφικής Ζώνης, κατηγορία η οποία περιλαμβάνει τρεις επαρχίες: του όρους Πάρνωνα, της Σαγιάς Μάνης και της Δυτικής-Κεντρικής Κρήτης.[38] Είναι από τα ποιοτικότερα μάρμαρα της Πελοποννήσου, παρουσιάζοντας ομοιότητες με το Πεντελικό μάρμαρο της Αττικής, παρ' όλο που δε φτάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τελευταίου.[39] Χρησιμοποιήθηκε συνηθέστερα ως δομικός λίθος και σπανιότερα στη γλυπτική.

Μεταξύ άλλων χρησιμοποιήθηκε:

Η επικάλυψη του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Αγίου Βασιλείου Τρίπολης είναι από μάρμαρο Δολιανών.

Επίσης πιθανολογείται ότι χρησιμοποιήθηκε στη Βάση της Μαντίνειας.

Σύγχρονα λατομεία μαρμάρου υπάρχουν ακόμα και σήμερα πλησίον του οικισμού, παράλληλα με τα αρχαία που διασώζονται.

Πρώτες προεπαναστατικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες γραπτές αναφορές για τα Δολιανά γίνονται το έτος 1700. Η πρώτη κατά την Ενετική απογραφή του 1700:[53] 

«χορίον Δολιανά, ευφημέριος παπά Γρηγόριος, εκκλησίες δύο, Παναγία και Άγιος Ιωάννης δεν έχουν τίποτα (από περιουσία)»

Η δεύτερη (πιθανότατα στις 23 Δεκεμβρίου[β]) σε μια έμμετρη επιστολή ενός «Ιωάννου, κατοίκου Τριπόλεως» όπου αναφέρεται: 

«Επτακοσιοστώ προς τούτοις και χιλίω έτει τω σωτηρίω, γαμηλιώνος πρώτη Δολιαν’ ευρισκόμενος...»[31]

Την περίοδο του Βασίλειου του Μορέως, επίσημο όνομα που έδινε η Δημοκρατία της Βενετίας στις κτήσεις της στην Πελοπόννησο κατά την περίοδο 1688-1715, εμφανίζονται με την ονομασία «Degliana», ως οικισμός που υπαγόταν στο Τερριτόριο Αγίου Πέτρου Τσακωνιάς.[54]

Επαναστατικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, αναφέρονται οι «Αναγνώστης Κωνσταντίνου» και «Γιωργάκης του Αναγνώστη» ως δημογέροντες των Δολιανών, σε κυβερνητικό έγγραφο της 11ης Ιουλίου 1823, με τίτλο «Αδυναμία της επαρχίας Αγίου Πέτρου να συμμετάσχη εις έρανον».[55]

Ελληνική Επανάσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μάχη των Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Μάχη των Δολιανών
Προτομή του Νικηταρά στο ρέμα του Τσάκωνα, εκεί όπου διεξήχθη η Μάχη των Δολιανών.

Στις 18 Μαΐου του 1821, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, στο χωριό δόθηκε η λεγόμενη Μάχη των Δολιανών. Στη συγκεκριμένη μάχη, ο Νικηταράς που κρατούσε με 300 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 4.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Εκείνη τη μέρα πήρε και το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος», το οποίο τον συνόδευε μετέπειτα, διότι σύμφωνα με την παράδοση «έπεσαν» πολλοί Τούρκοι από το χέρι του.[56]

Στη μνήμη του έχει ανεγερθεί ανδριάντας στην είσοδο του οικισμού και συγκεκριμένα στην περιοχή «ρέμα του Τσάκωνα», το κυρίως θέατρο της μάχης. Το όνομά του έχει δοθεί επίσης στο ποδοσφαιρικό σωματείο του χωριού: «Αθλητικός Πολιστικός Σύλλογος Νικηταράς Δολιανών» ή εν συντομία Νικηταράς.[57]

Δεύτερη μάχη των Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 16 Ιουνίου 1825, ο Ιμπραήμ Πασάς ανακαταλαμβάνει την Τριπολιτσά. Στις 23 Ιουνίου οι Έλληνες ηττώνται στη μάχη στα Τρίκορφα, καταγράφοντας σημαντικές απώλειες. Στα Βέρβενα και στα Δολιανά παραμένουν ελληνικά τμήματα που δεν είχαν διαλυθεί, με αρχηγούς τους τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Δημήτριο Υψηλάντη και άλλους καπεταναίους της περιοχής. Εναντίον αυτών εξεστράτευσε ο Ιμπραήμ Πασάς στις 21 Ιουλίου (9 Ιουλίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο).[58][59] Στην εφημερίδα της Ύδρας, «Ο Φίλος του Νόμου» φύλλο αριθ. 136/20-7-1825, αναφέρονται τα εξής: 

Στρατόπεδο Τριπολιτσάς
Μετά την μάχη της 8 (Ιουλίου) ο μεν κύριος Υψηλάντης παραλαβών 600, επήγε να καταλάβη τα Δολιανά ο δε Ζαχαρόπουλος και οι αδελφοί Χ΄Στεφανής και Χ΄Γεώργης με το επίλοιπον της Στρατιάς συμποσούμενον εις δισχιλίους, κατέλαβον τα Αράχωβα για να σκεπάσωσι τα Βέρβενα και την Σπάρτην. Την 9 μετά το μεσημέριον περί μίαν ώραν ένα σώμα πολεμίων έως χιλίων συμπεριλαμβανομένων και 160 ιππέων, ήλθε να χτυπήσει τον κύριον Υψηλάντην εις τας θέσεις του. Ο αγών έγινε σφοδρότατος και διήρκησε μόνο μίαν ώραν. Επειδή ο εχθρός, μη δυνάμενος να κυριεύσει την θέσην ταύτην, αφήσας εις της μάχης τον τόπον ως 60 σκοτωμένους, εκίνησε προς τα Αράχωβα…

Πυρπόληση των Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Αύγουστο του 1826 ο Ιμπραήμ Πασάς επιδράμει εκ νέου στην Κυνουρία. Επιτιθέμενος στο χωριό, πυρπολεί σπίτια και τις εκκλησίες του Αϊ-Γιώργη και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.[58] Σύφωνα με την απογραφή του 1828, αναφέρεται για τη δεύτερη ότι: 

«Και τούτου δε του ναού η έσωθεν διακόσμησις επυρπολήθη υπό των εχθρών… Αναθήματα διεσώθησαν: 1 ευαγγέλιον, 1 θυμιατήριον, 3 κανδήλια, τα πάντα αργυρά και τα βιβλία της ακολουθίας, αι δε εικόνες και τα λοιπά ηφανίσθηκαν.»

Νεότερη εποχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σφραγίδα του «Κεντρικού Πατριωτικού Συλλόγου Δολιανών»

Τα Δολιανά ανακηρύχθηκαν Δήμος για πρώτη φορά στις 24 Μαΐου του 1835 (ΦΕΚ 16Α - 24/05/1835[32][60]), με δήμαρχο τον Λ. Κωνσταντίνου.[31] Η σφραγίδα του Δήμου των Δολιανών απεικόνιζε ένα τσοπανόπουλο να παίζει τη φλογέρα του κάτω από ένα δέντρο, κατά πάσα πιθανότητα στην αυλή της εκκλησίας της Παναγίας της Κουβλιώτισας. Η σφραγίδα αυτή πέρασε στον Κεντρικό Πατριωτικό Σύλλογο «Δολιανά Κυνουρίας» ως συνέχεια της ιστορίας του Δήμου και αποτελεί μέχρι και σήμερα τη σφραγίδα του Συλλόγου.[31] Ο Κ.Π.Σ. «Δολιανά Κυνουρίας» συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 12 Μαρτίου 1879 στην Αθήνα όταν και ιδρύθηκε, αρχικά ως «Πατριωτικός Σύλλογος τα "ΔΟΛΙΑΝΑ"».[61] Αναγνωρίστηκε επίσημα στις 23 Ιουνίου 1893, όντας ο αρχαιότερος στην Ελλάδα.[62] Έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών.

Στην κοινότητα δραστηριοποιείται και ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Δολιανών», ο οποίος ιδρύθηκε το 1995 και έχει την έδρα του στα Κάτω Δολιανά.

Διατελέσαντες πρόεδροι της κοινότητας Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εφημερίδα «Εμπρός», 7 Σεπτεμβρίου 1903: Συμπλοκές στα Δολιανά μεταξύ ψηφοφόρων των δύο αντίθετων πολιτικών κομμάτων, παραμονή των Ελληνικών αυτοδιοικητικών εκλογών του 1903
Μεταπολιτευτικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • 1975-1978 Ιωάννης Μητρομάρας†
  • 1978-1982 Γεώργιος Κωλέττης†
  • 1982-1994 Γεώργιος Λαλιώτης† (19;;-26/9/1995)[63]
  • 1995-1996 Αγγελής Αγγελίδης† (1944-5/3/2024)
  • 1996-1998 Παναγιώτης Μπουζιόπουλος† (;-2023)
  • 1998-2006 Σταύρος Δεληγιάννης
  • 2006-2010 Ιωάννης Σπανός† (1969-2015)
  • 2011-2014 Ιωάννης Κοντογιαννόπουλος
  • 2014-2019 Δημήτριος Καζάς
  • 2019-2023 Δημήτριος Μεγκλής
  • 2024-σήμερα Στυλιανός Ανδριανίδης

Δημογραφική εξέλιξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραδοσιακό κουρείο στον κεντρικό δρόμο

Βλ. επίσης: Τοπική Κοινότητα Δολιανών

Απογραφή Πληθυσμός Διάγραμμα εξέλιξης πληθυσμού
1834 893 (186 οικογένειες)[64]
1851 1.373
1861 1.336[65]
1870 1.323
1879 1.682[66]
1889 1.577[67]
1896 1.649[68]
1907 1.627
1920 1.849
1928 1.796
1940 1.594
1951 66
1961 12
1971 6
1981 19
1991 69
2001 80[69]
2011 90[70]
2021 62

Στην απογραφή, καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1940 ξεχωριστοί αριθμοί πληθυσμού για τα δύο κεφαλοχώρια (Άνω και Κάτω Δολιανά) και τους γύρω οικισμούς. Η απογραφή του 1940 πραγματοποιήθηκε στις 16 Οκτωβρίου, όταν οι οικιστές ακόμα βρίσκονταν στον ορεινό οικισμό, ενώ του 1951 πραγματοποιήθηκε στις 7 Απριλίου και του 1971 στις 14 Μαρτίου, όταν οι κάτοικοι βρίσκονταν στον πεδινό. Κατά τη διάρκεια εκείνων των δεκαετιών όμως συντελέστηκε παράλληλα και η αλλαγή χρήσης των οικισμών ως προς το ποιος είναι ο βασικός. Αυτό εξηγεί και τη μεγάλη αντιστροφή πληθυσμών στις απογραφές από το 1951 και έπειτα.

Παραγωγή και απασχόληση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριες ασχολίες των διπλοκατοίκων στον ορεινό οικισμό είναι η καλλιέργεια καστανεών, κερασιών, καϊσιών και βυσσινιών, καθώς και η μελισσοκομία. Τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί και ο κλάδος του τουρισμού, ενώ δεν έχουν εκλείψει και οι βοσκοί/κτηνοτρόφοι, βιοποριστική ασχολία η οποία υπήρξε διαχρονικά και συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και σήμερα -αλλά σε μικρότερο βαθμό- στην περιοχή.

Στα χαμηλότερα υψόμετρα της ευρύτερης κοινότητας, στην περιοχή Κούβλης και σε υψόμετρο 750 μέτρων, τα παλιότερα χρόνια καλλιεργούνταν αμπέλια. Γι’ αυτό το λόγο συναντώνται ακόμα και σήμερα αρκετοί ληνοί, μικρά πέτρινα χτίσματα μέσα στα οποία γινόταν κατευθείαν το πάτημα των σταφυλιών. Επίσης εξυπηρετούσαν και ως προσωρινό καταφύγιο των καλλιεργητών για ξεκούραση από τον μεσημεριανό ήλιο και γενικότερα για βραχεία διαμονή και διανυκτέρευση κατά τη διάρκεια των αγροτικών εργασιών. Για μια περίοδο η καλλιέργεια της αμπέλου είχε εγκαταλειφθεί και ο κάμπος είχε αφιερωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην καλλιέργεια καρποφόρων δέντρων, τα τελευταία χρόνια όμως η αμπελοκαλλιέργεια έχει επανακάμψει και οι αμπελώνες έχουν επεκταθεί.[16] Η ευρύτερη περιοχή θεωρείται η πατρίδα της ποικιλίας κρασιού μοσχοφίλερο.[71]

Αξιοθέατα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μουσείο Δολιανών (οικία αδελφών Χριστοφίλη)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών

Στις 23 Μαΐου του 2015 εγκαινιάστηκε το «Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών». Στεγάζεται στην οικία των αδελφών Χριστοφίλη, η οποία είναι γνωστή και ως «Το ταμπούρι του Νικηταρά», καθώς στο συγκεκριμένο κτίσμα οχυρώθηκε ο Νικηταράς με μια ομάδα συναγωνιστών του κατά τη Μάχη των Δολιανών.[72] Το μουσείο είναι αφιερωμένο στη νικηφόρα «Μάχη των Δολιανών» που διεξήχθη στο χωριό (εκθέματα στον επάνω όροφο), αλλά και στη λαογραφία που αφορούσε την καθημερινότητα της περιοχής κατά τα παρελθόντα έτη (εκθέματα στον κάτω όροφο).[73] Είναι ανοιχτό για το κοινό κάθε πρωί, Πέμπτη έως Κυριακή, με ελεύθερη είσοδο.[74]

Η οικία έχει ενταχθεί ως «αμυντικό συγκρότημα» στο «διαρκή κατάλογο κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων» του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, ως χαρακτηριστικό δείγμα οχυράς κατοικίας της περιοχής.[75][76][γ]

Διατηρητέα κτήρια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιδιαίτερου κάλλους είναι το παλαιό σχολείο. Αποτελείται από δύο κτήρια, τα οποία έχουν κηρυχθεί διατηρητέα από το ΥΠΕΧΩΔΕ.[77] Το μικρότερο και παλαιότερο από αυτά ανεγέρθη το 1853, ενώ το κυρίως κτήριο χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα.[10] Φιλοξενούσε τους μαθητές κατά τους μήνες Σεπτέμβριο και Οκτώβριο κάθε σχολικού έτους, μέχρι οι κάτοικοι να ολοκληρώσουν τη συγκομιδή καστάνων και σπαρτών και να μεταφερθούν στον πεδινό οικισμό για το χειμώνα. Σταμάτησε οριστικά τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 1982.

Σήμερα και τα δύο κτήρια λειτουργούν ως παραδοσιακός ξενώνας.

Εκκλησάκι Αϊ-Γιάννη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη αντικριστά του οικισμού
Αναμνηστική πλάκα στο ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη

Σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου από το κέντρο του χωριού, στο δρόμο προς τον οικισμό Δραγούνι και μετά τον καταρράκτη στο ρέμα του Αϊ-Γιαννιού, βρίσκεται το γραφικό ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη, στο μέσον μιας κατάφυτης πλαγιάς με πανοραμική θέα προς το χωριό.[78]
Εδώ είχε στρατοπεδεύσει ο Νικηταράς με τα παλικάρια του από τις 16 Μαΐου του 1821, ερχόμενος από το στρατόπεδο των Βερβένων με τελική κατεύθυνση το Ναύπλιο για να προμηθευτεί σκαγομπάρουτα. Το πρωί της 18ης Μαΐου όταν και είχε προγραμματίσει την αναχώρησή του, μια Οθωμανική φάλαγγα υπό τον κεχαγιάμπεη Μουσταφά άρχισε να ανηφορίζει προς τον οικισμό με απώτερο σκοπό την πλαγιοκόπηση του στρατοπέδου των Βερβένων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Νικηταράς να εισακούσει το κάλεσμα των χωρικών, να αναβάλλει την αναχώρησή του και να επιστρέψει στον οικισμό για να τον υπερασπιστεί. Έτσι ξέσπασε και η Μάχη των Δολιανών.

Παραδοσιακές βρύσες και νερόμυλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λόγω του νερού που αφθονούσε στην περιοχή, στο χωριό είχαν κτιστεί αρκετές μαρμάρινες και πέτρινες παραδοσιακές βρύσες. Οι περισσότερες διασώζονται μέχρι σήμερα, αν και ορισμένες έχουν πλέον στερέψει. Βασικοί λόγοι της μείωσης του υδατικού δυναμικού είναι η κλιματική αλλαγή, αλλά και η πύκνωση της βλάστησης στην περιοχή, ως αποτέλεσμα της εξασθένησης της κτηνοτροφίας και κατ' επέκταση της βόσκησης των αιγοπροβάτων που λάμβανε χώρα.

Ενδεικτική λίστα με τις κυριότερες βρύσες:[79]

  • Σοποτός, αμέσως μετά τον οικισμό Κούβλη και λίγο πριν την είσοδο στα Δολιανά. Σύμφωνα με την αραβογράμματη επιγραφή της χτίστηκε το 1713.[80] Η ονομασία της πιστεύεται ότι προέρχεται από την πρωτοσλαβική λέξη «sopot» που σημαίνει «ροή νερού» ή «πηγή». Είναι πιθανώς ονοματοποιητική (βάση ήχου) και μιμείται τον ψίθυρο (Šepot) του τρεχούμενου νερού. Η ίδια ρίζα εμφανίζεται σε έναν αριθμό άλλων παλαιών σλαβικών τοπωνυμίων. Η συγκεκριμένη κρήνη έχει ενταχθεί από το 1998 στον «διαρκή κατάλογο κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων» του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού.[81][δ]
  • Λουτσίτσα, στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Η ονομασία της είναι σλαβικής προέλευσης και προέρχεται από το Lučić, πατρωνυμικό του Λουκάς, συνεπώς μπορεί να μεταφραστεί ως «του Λουκά». Το τοπωνύμιο (Lučica/Lučice) συναντάται και σε οικισμούς της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
  • του Τσιρίκου, στη θέση Ρυκάκια.
  • του Κόντη, στη θέση Αγγελαίικα.
  • Κοντινός.
  • Βλάγγα, που σημαίνει «υγρασία» στα Σλάβικα (vlaga).

Άλλες πηγές νερού σε χρήση ήταν η Κρέκιζα, του Μπαγιουνέτη και του Τσιριφλόκου.

Παλαιότερα στον οικισμό λειτουργούσαν και αρκετοί νερόμυλοι, όμως πλέον έχουν εγκαταλειφθεί.

Εκδηλώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γιορτή της Παναγίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εθιμικά, η κυριότερη επιστροφή στο ορεινό χωριό των κατοίκων από τα Κάτω Δολιανά, αλλά και των εσωτερικών μεταναστών και των παλινοστούντων, γίνεται την εβδομάδα που λαμβάνει χώρα η γιορτή της Παναγίας. Ειδικά κατά την παραμονή και ανήμερα, δηλαδή στις 14 και 15 Αυγούστου, η συγκέντρωση των Δολιανιτών στον οικισμό κορυφώνεται. Παράλληλα, τις ημέρες αυτές συνηθίζεται να διοργανώνονται εορταστικές και άλλες εκδηλώσεις, όπως παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία ή στο γήπεδο του χωριού, κινηματογραφικές προβολές, αλλά και Γιορτές της Νεολαίας στο εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη.[82][83][84][85]

Γιορτή κάστανου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρώτο Σάββατο κάθε Νοέμβρη,[86] αφού έχει ολοκληρωθεί το μάζεμα των κάστανων από τα δέντρα που αφθονούν στη γύρω περιοχή, διοργανώνεται από την κοινότητα[87] η επονομαζόμενη «Γιορτή Κάστανου» κατά την οποία οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές διαφορετικές συνταγές για φαγητά, γλυκά αλλά και λικέρ.[88][89]

Μεταφορά εικόνας Αϊ-Γιώργη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου,[59] ακολουθώντας τη «Γιορτή Κάστανου», η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου, μεταφέρεται -μαζί με τους τελευταίους κατοίκους- στον πεδινό οικισμό.[90][91][92][93] Κατά την κάθοδο, η μεταφορά γίνεται από τους κατοίκους, αρχικά με τα χέρια και στη συνέχεια κουβαλώντας την στους ώμους τους, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει περί τις οκτώ ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τους δύο οικισμούς πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων.[94][95][96] Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μέρους των οικιστών για τις θερμές ημέρες του έτους, η εικόνα μεταφέρεται ξανά από τα Κάτω Δολιανά στον ορεινό οικισμό με λεωφορείο.[97]

Στις 10 Αυγούστου 2020, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ότι το έθιμο ενεγράφη στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας,[98] με απόφαση της Υπουργού Λίνας Μενδώνη,[99][100][101] αποτελώντας ένα από τα μόλις 16 έθιμα της συγκεκριμένης λίστας κατά τη στιγμή της ένταξης.[102][103]

Αναπαράσταση της «Μάχης των Δολιανών»

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παλαιότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργάνωνε κάθε 4 χρόνια προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών τη λεγόμενη Αναπαράσταση της Μάχης των Δολιανών, στην οποία λάμβαναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Ένα έθιμο το οποίο ατόνισε με το πέρασμα των ετών, λαμβάνοντας χώρα για τελευταία φορά το 2003 και περιοριζόμενο σήμερα σε μια λιτή τελετουργική εκδήλωση μνήμης.[104] Η αναπαράσταση της μάχης αναμενόταν να αναβιώσει το 2021, στα 200 χρόνια από την επέτειό της,[105] όμως η πανδημία του κορονοϊού COVID-19 κατέστησε την τέλεσή της μη εφικτή.

Δραστηριότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To Ευρωπαϊκό μονοπάτι πεζοπορίας Ε4 περνάει μέσα από τον οικισμό
Πεζοπορία στο κομμάτι του Ε4 που διατρέχει το χωριό

Πεζοπορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δύο διαφορετικά περιπατητικά μονοπάτια περνούν από τα Δολιανά, καθιστώντας το βάση για πεζοπορίες στη γύρω περιοχή.

Το πρώτο, διεθνές, το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4, το οποίο αποτελείται από συνολικά 301 χιλιόμετρα στο κομμάτι της Πελοπονήσου. Η διαδρομή, μετά την Τρίπολη, ξεκινάει από την Ψηλή Βρύση, διασχίζει τα Δολιανά και συνεχίζει προς τον Άγιο Πέτρο.[106][107]

Καθώς βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, το χωριό αποτελεί σημείο έναρξης και για το Parnon Trail,[108][109] ένα νέο και υπό διαμόρφωση περιπατητικό μονοπάτι 200 χιλιομέτρων, το οποίο εκτείνεται σε ολόκληρη την οροσειρά του Πάρνωνα και σκοπό έχει να αναδείξει και να αναβιώσει τα παλιά μονοπάτια ολόκληρης της Κυνουρίας,[110] συνδυάζοντας στη διαδρομή του το βουνό με τη θάλασσα.[111][112][113]

Δασικό Χωριό (περιβαλλοντικός οικισμός)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πανοραμική φωτογραφία του «Δασικού χωριού». Δεξιά διακρίνεται το μικρό θεατράκι.

Στο ορεινότερο άκρο του οικισμού και σε υψόμετρο 1.100 μέτρα, στη θέση Χορευταρού-Κρέκιζα, έχει κατασκευαστεί από το Δασαρχείο Κυνουρίας με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, ένας δασικός περιβαλλοντολογικός οικισμός γνωστός ως «Δασικό Χωριό», στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου (σύμφωνα και με το Φ.Ε.Κ. 170/Β/14-3-1995) να δημιουργήσει υποδομές που διευκολύνουν την ολιγοήμερη διαμονή επισκεπτών κοντά στο δάσος, για λόγους αναψυχής ή εκπαιδευτικούς. Πρόκειται για έναν από τους μόλις έξι τέτοιους οικισμούς της χώρας.[114] Αποτελείται από 20 ξύλινες κατοικίες σε μια έκταση 29 στρεμμάτων, οι οποίες μπορούν να φιλοξενήσουν έως 80 επισκέπτες.[115] Επίκεντρο του Δασικού Χωριού, σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1.090 μέτρων, είναι ένα σαλέ[116] χωρητικότητας 200 ατόμων με ένα μεγάλο τζάκι στο κέντρο, το οποίο προσφέρει πανοραμική θέα στο οροπέδιο της Τρίπολης και σε όλη τη γύρω περιοχή.[117]

Πλησίον του οικισμού του «Δασικού Χωριού» βρίσκεται ένα μικρό, πέτρινο θέατρο, το οποίο δημιουργήθηκε το 2000.

Αθλητισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νικηταράς Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο χωριό εδρεύει το ποδοσφαιρικό σωματείο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Νικηταράς Δολιανών.[118] Εν συντομία Α.Π.Σ. Νικηταράς Δολιανών ή και σκέτο «Νικηταράς» όπως αποκαλείται από τους κατοίκους. Η ονομασία του προέρχεται από το όνομα με το οποίο ήταν γνωστός ο Νικήτας Σταματελόπουλος, οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης, ο οποίος πρωτοστάτησε στη Μάχη των Δολιανών. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα σωματεία της Αρκαδίας, με έτος ιδρύσεως το 1921. Αγωνίζεται στις τοπικές κατηγορίες της ΕΠΣ Αρκαδίας και χρώματά του είναι το κόκκινο και το λευκό.

Εγκαταστάσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης.

Ορεινός Ημιμαραθώνιος Δολιανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στιγμιότυπο από τον Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών

Από το 2015 ο Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανών διοργανώνει τον «Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών», αγώνα 21 χιλιομέτρων τρεξίματος, κατά τα τέλη Μαΐου με μέσα Ιουνίου. Είναι μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ.[119][120] Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.

Ποδηλασία (κατάβαση)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα καλντερίμια και τα μονοπάτια του οικισμού φιλοξενείται τακτικά[121] το τοπικό πρωτάθλημα ποδηλασίας downhill της Αρκαδίας,[122][123] σε μία διαδρομή που έχει λάβει την ονομασία «Doli Stone Stairs» από τους διοργανωτές.[124][125]

Προσωπικότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έζησαν στα Δολιανά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατάγονται από τα Δολιανά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ταξιδιωτικός οδηγός για το θέμα Άνω Δολιανά από τα Βικιταξίδια

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Το όνομα προφανώς πηγαίνει πίσω στο Σλαβικό Doljane «κάτοικος της κοιλάδας» όπως τα παρόμοια ονόματα που συζητήθηκαν παραπάνω. Βλέπε και Hilferding I 294. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Philippson, Πελοπόννησος 161, η θέση εντοπίζεται ψηλά στη γυμνή πλαγιά. Ωστόσο, οι κάτοικοι διαθέτουν εκτεταμένες εκτάσεις και ένα Καλυβιακό χωριό στην κάτω κοιλάδα του Τάνου, όπου περνούν όλο τον χειμώνα. Δείτε επίσης την απεικόνιση του φαραγγιού της κοιλάδας στο Philippson a. a. Ο. Για τον παλιό Γαράτη «ποτάμι στην Αρκαδία» ο R. δίνει το σύγχρονο όνομα Ποτάμι τῶν Δουλιανῶν μεταξύ Τεγέας και Θυρέας. Αυτό ανήκει στην περιοχή Δολιανά. Από το τελευταίο, ο Veïs, Δελτίον VI 213 επ., ισχυρίζεται ότι εγκαταστάθηκε από τα Δολιανά της Ηπείρου, το όνομα του οποίου είναι αλβανικό. Η αλβανική καταγωγή για εμένα είναι απίθανη.»
  2. ↑ Ο Γαμηλιών είναι ο έβδομος μήνας στο αττικό ημερολόγιο, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στους θεούς Δία και Ήρα και αντιστοιχούσε στο χρονικό διάστημα 23 Δεκεμβρίου-22 Ιανουαρίου. Έτσι, η αναφορά σε «γαμηλιώνος πρώτη» οδηγεί στην πρώτη ημέρα του συγκεκριμένου μήνα, δηλαδή την 23η Δεκεμβρίου του 1700.
  3. ↑ Χαρακτηρισμός της οικίας ιδιοκτησίας Αφών Χριστοφίλη στον οικισμό Άνω Δολιανά επαρχίας Κυνουρίας νομού Αρκαδίας ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου: «Xαρακτηρίζουμε την οικία ιδιοκτησίας αδελφών Χριστοφίλη στον οικισμό Άνω Δολιανά επαρχίας Κυνουρίας νομού Αρκαδίας ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, δυνάμει του άρθρου 52 του Κ Ν 5351/32 "περί αρχαιοτήτων", γιατί στο σπίτι αυτό οχυρώθηκε οαγωνιστής της Επανάστασης του 1821 Nικηταράς ο Tουρκοφάγος στη μάχη των Δολιανών και γι' αυτό το λόγο είναι γνωστό ως ταμπούρι του Nικηταρά. Η οικία, που βρίσκεται σε περίοπτη θέση και στρατηγική θέση του οικισμού, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οχυράς κατοικίας της περιοχής». KN 5351/1932, άρθρο 52. ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/38870/844/9-8-1983 - ΦΕΚ 537/Β/13-9-1983
  4. ↑ Κήρυξη κρήνης στη θέση «Σοποτός» Κοινότητας Άνω Δολιανών, επαρχίας Κυνουρίας, νομού Αρκαδίας, ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου: «Χαρακτηρίζουμε την κρήνη η οποία βρίσκεται στη θέση "Σοποτός", κοινότητας Άνω Δολιανών, επαρχίας Κυνουρίας, νομού Αρκαδίας, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για κρήνη θολωτή, κατασκευασμένη από πελεκητές πέτρες, ντόπιας προέλευσης. Χαμηλά υπάρχει πελεκητή γούρνα με κρουνό στη μέση. Κάτω από την καμάρα της κρήνης υπάρχει εντοιχισμένη κυκλική λίθινη επιγραφή στην παλαιά αραβική γραφή όπου αναγράφεται απόσπασμα από το Κοράνι. Η κρήνη, σύμφωνα με τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και βάσει της επιγραφής, χρονολογείται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας». KN 5351/1932, Ν 1469/1950. ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/ΚΗΡ/50979/1989/23-11-1998 - ΦΕΚ 1248/Β/11-12-1998

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ DiscoverKynouria.gr - Άνω Δολιανά
  2. ↑ «Δολιανά Κυνουρίας: ατενίζοντας την Αρκαδία». clickatlife. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  3. ↑ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - Φ.Ε.Κ. Δ-908 α/ 13.11.1998 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
  4. ↑ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - Φ.Ε.Κ. Δ-1081 α/ 13.10.2003 Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
  5. ↑ HEXAteam. «8 Film Productions. Υπηρεσίες Εναέριας Βιντεοσκόπησης, Ενοικίαση Drone, Παραγωγή βίντεο - Ένα βίντεο "περίπατος" στα Άνω Δολιανά Αρκαδίας». Chris Giatrakos. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  6. ↑ «Οδοιπορικό... στα όμορφα Άνω Δολιανά! (photos)». Αρκαδία 93.8 - Η Αντικειμενική Ενημέρωση της Αρκαδίας. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  7. ↑ «Χρονικά των Τσακώνων - Τόμος ΚΑ(2), Κεφ. "Απογραφικός κατάλογος επαρχίας Αγίου Πέτρου Κυνουρίας 1828", σελ. 134». Tsakonian Archives. 22 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2021. [νεκρός σύνδεσμος]
  8. ↑ «Η πρόταση για τα 200 χρονιά από την έναρξη της Επανάστασης στα Δολιανά». Kalimera Arkadia. 30 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2021. 
  9. ↑ «Δολιανά, ένα ιστορικό χωριό της Αρκαδίας». Arcadia Portal. 21 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2022. 
  10. ↑ 10,0 10,1 «Άνω Δολιανά, το μπαλκόνι της Αρκαδίας - Πελοποννησιακό Πρακτορείο Ειδήσεων». pna.gr. 25 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  11. ↑ «Άνω Δολιανά: Θέα μαγευτική - Πελοπόννησος». www.moriasnow.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2019. 
  12. ↑ «Άνω Δολιανά - Γιορτή του Προφήτη Ηλία ... σε υψόμετρο 1.250 μέτρα! (εικόνες)». Kalimera Arkadia. 20 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  13. ↑ «Εσπερινός στον Αϊ-Λια στα Άνω Δολιανά (pics)». Astros News. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  14. ↑ «Περιήγηση στα Άνω Δολιανά». www.discoverkynouria.gr. 18 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  15. ↑ 5ente - Πεζοπορία
  16. ↑ 16,0 16,1 Press, Anagnostis (27 Αυγούστου 2020). «Πεζοπορία στα Δολιανά: Βουνό, δροσιά και φύση!». anagnostis.org. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2021. 
  17. ↑ «Πανίδα « Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα & Υγροτόπου Μουστού». Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα & Υγροτόπου Μουστού. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2020. 
  18. ↑ «Max Vasmer, Die Slaven in Griechenland». Книги за Македония (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023. 
  19. ↑ Χωριό Σέρβου Αρκαδίας - Τοπωνύμια Περιοχής μας
  20. ↑ «Στέφανος Μπεττής: Ονοματολογία των χωριών Νομού Ιωαννίνων, Γιάννινα 1996, σελ. 12» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 18 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2019. 
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Αγγελική Πλάγου - Περιφέρεια Ηπείρου. Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων: Όπου η Ομορφιά Περισσεύει, Οκτώβριος 2016, Εκδόσεις Ακακία
  22. ↑ Πρώτο Θέμα - Τα Νεοελληνικά τοπωνύμια: Μια αρχική προσέγγιση
  23. ↑ Βλάχοι.net - Τοπωνύμια Κρανιάς Ασπροποτάμου
  24. ↑ Glosbe online dictionary - Dol in English, translation, Croatian-English Dictionary
  25. ↑ Google Translate - dol
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος - Δόλιανη 23/10/1943
  27. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος - Κώστας Εὐ. Οἰκονόμου
  28. ↑ Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών - Τοπωνυμικό Ζαγορίου
  29. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος - Τοπωνυμικό της περιοχής Ζαγορίου / Κων. Ευ. Οικονόμου
  30. ↑ Ββλιοφιλία τεύχος 133, Ιουλ-Αυγ-Σεπτ 2011, εκδ. Κώστας Χ. Σπανός, σελ. 5
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 «Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας - Το χωριό - Δολιανά». kentrikosdoliana.gr. 7 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020. 
  32. ↑ 32,0 32,1 «ΕΕΤΑΑ - Διοικητικές μεταβολές της Τ.Α. - Νομός Αρκαδίας - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΔΗΜΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ - Δ. Δολιανών (Αρκαδίας)». ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2024. 
  33. ↑ 33,0 33,1 «Αρχαία Λυκόσουρα - Ν. Αρκαδίας». Αρκαδία - τουριστικός, επαγγελματικός και πολιτιστικός οδηγός. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2022. 
  34. ↑ «Αρχαία Λατομεία Ανω Δολιανά (Αρχαιολογικός Χώρος) [ΑΡΚΑΔΙΑ, ΒΟΡΕΙΑ ΚΥΝΟΥΡΙΑ]». EG. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020. 
  35. ↑ «The Arcadia Website - Δικτυακός Τόπος ΑΡΚΑΔΙΑ, University of Patras - Δολιανά». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2000. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2017. 
  36. ↑ «ΕΚΠΑ: Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας - Corpus Αρχαίων Λατομείων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2019. 
  37. ↑ 37,0 37,1 Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Πανεπιστημίου Αθηνών - Corpus Αρχαίων Λατομείων Αρχειοθετήθηκε 2022-01-20 στο Wayback Machine., σελ. 164
  38. ↑ «Μάρμαρο, ένταξη σε μαρμαροφόρες περιοχές και μαρμαρογενετικές επαρχίες». Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ. 23 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2020. 
  39. ↑ Richard Lepsius: Μελέτες ελληνικών μαρμάρων. Βασιλική Ακαδημία Επιστημών, Βερολίνο 1890, σελ. 31-34, 112. Αρχειοθετήθηκε 2019-07-30 στο Wayback Machine. (στα Γερμανικά)
  40. ↑ EG - Δωρικός Ναός Αρτέμιδας Μαυρίκι (Αρχαιολογικός Χώρος)
  41. ↑ Τσονοπούλου, Μαρία Κωνσταντίνου (1 Απριλίου 2013). «Τα ιερά της Αρτέμιδος στην Πελοπόννησο». Aristotle University of Thessaloniki Institutional Repository - IKEE. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2020. 
  42. ↑ UNESCO World Heritage Centre - Temple of Apollo Epicurius at Bassae, 1986, Advisory Body Evaluation pp. 2 (Αγγλικά)
  43. ↑ «Διδάσκω αεί διδασκόμενος - Η Εφημερίδα των Συντακτών». Η Εφημερίδα των Συντακτών. 1 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2023. 
  44. ↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού - Ναός της Αλέας Αθηνάς». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2019. 
  45. ↑ «Μουσείο της Τεγέας, κόσμημα με διεθνή έπαινο, Της Γιώτας Συκκά». Kathimerini.gr. 14 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2020. 
  46. ↑ «Ξενάγηση στο βραβευμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας (pics,vid)». Arcadia Portal. 27 Μαΐου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2020. 
  47. ↑ «Ο ναός της Βίγλας και το «θεάρεστο» έργο της καταστροφής του». Το Βήμα Online. 24 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  48. ↑ «The Arcadia Website - Δικτυακός Τόπος ΑΡΚΑΔΙΑ, University of Patras - Ναός Ποσειδώνος και Αθηνάς Σώτειρας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2019. 
  49. ↑ «ΑΡΧΑΙΟ ΠΑΛΛΑΝΤΙΟ». ΑΡΧΑΙΟ ΠΑΛΛΑΝΤΙΟ. 11 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  50. ↑ «Ναός Αθηνάς Σώτειρας και Ποσειδώνος». Tegea Museum. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 «Οδηγός Πελοποννήσου». cultureportal.uop.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2020. 
  52. ↑ ΙΚΕΕ / Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - Βιβλιοθήκη - Διερεύνηση της προέλευσης αρχαίων μαρμάρων από την Ολυμπία με φυσικοχημικές τεχνικές
  53. ↑ «Δολιανά, ένα ιστορικό χωριό της Αρκαδίας». Arcadia Portal. 21 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021. 
  54. ↑ Κωνσταντίνος Ντόκος (1993). «Breve descrittione del Regno di Morea. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β΄ Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;» (PDF). Εώα και Εσπέρια 1. σελ. 105. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 6 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2021. 
  55. ↑ Αρχεία της Εθνικής Παλιγγενεσίας. 1821-1832, Έκδοσις Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, Αθήναι 1979, τόμος 12ος, Λυτά έγγραφα του Βουλευτικού Α΄& Β΄ Βουλευτικής Περιόδου (1822-1823-1824) - τόμος 4ος (των λυτών εγγράφων Α΄ & Β΄ Βουλευτ. Περιόδου), σελ. 142.
  56. ↑ «Η Μάχη των Δολιανών – 1821: Το άνθος της Λευτεριάς». 1821. 26 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020. 
  57. ↑ ΕΠΣ Αρκαδίας: ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ
  58. ↑ 58,0 58,1 «Δολιανά ένα ιστορικό χωριό της Αρκαδίας». Notospress.gr. 8 Δεκεμβρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2022. 
  59. ↑ 59,0 59,1 «Ο Αγιώργης Δολιανών». Astros News. 1 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2023. 
  60. ↑ «ΕΕΤΑΑ - Διοικητικές μεταβολές της Τ.Α. - Νομός Αρκαδίας - ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ - Δολιανά (Αρκαδίας)». ΕΕΤΑΑ-Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2024. 
  61. ↑ «Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας - Το πρώτο Πρακτικό». Αρχική. 11 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2021. 
  62. ↑ «Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας - Καταστατικό Συλλόγου». Αρχική. 11 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2021. 
  63. ↑ εφ. Η Καθημερινή, Ψήφισμα Κοινοτικού Συμβουλίου για το θάνατο του Γιώργου Λαλιώτη, 27 Σεπτεμβρίου 1995, δημοσίευση στις 29 Σεπτεμβρίου 1995, σελ. 14.
  64. ↑ ΓΟΡΤΥΝΙΑΚΑ - Απογραφή Αρκαδίας (1834)
  65. ↑ Στατιστική της Ελλάδος - Πληθυσμός του έτους 1861
  66. ↑ «Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1879» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2019. 
  67. ↑ «Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1889» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2019. 
  68. ↑ «Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργο e-Demography - Εκδόσεις ΕΛΣΤΑΤ - Απογραφές - 1896» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2019. 
  69. ↑ «Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος - Απογραφή Πληθυσμού-Kατοικιών 2001» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2019. 
  70. ↑ «Ελληνική Στατιστική Αρχή - Απογραφή Πληθυσμού-Kατοικιών 2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2017. 
  71. ↑ «Απόδραση στις οινικές διαδρομές της Μαντινείας». Esquire. 26 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021. 
  72. ↑ Arcadia Portal - Ανακαλύψτε το ταμπούρι του Νικηταρά στα Άνω Δολιανά
  73. ↑ «Το ΑrcadiaPortal σας ξεναγεί στο Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών (photos+video)». Arcadia Portal. 28 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2022. 
  74. ↑ Astros News - Επισκέψιμο καθημερινά το Ταμπούρι του Νικηταρά στα Άνω Δολιανά
  75. ↑ Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ (στα Λατινικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2021. 
  76. ↑ Λάππα, Αλεξάνδρα. «Διαχείριση πολιτισμικής κληρονομιάς: η περίπτωση των μεταβυζαντινών και νεότερων κοσμικών μνημείων στην Αρκαδία». Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2022. 
  77. ↑ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών & Διατηρητέων Κτιρίων - ΦΕΚ Δ-133 α/14.03.1995
  78. ↑ Reader.gr (4 Μαρτίου 2020). «Πάρνωνας: Απόδραση στο ανεξερεύνητο βουνό της Πελοποννήσου». Reader.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2020. 
  79. ↑ «Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας - Το χωριό - Τοπωνύμια των Δολιανών». kentrikosdoliana.gr. 2 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  80. ↑ ExploringGreece - Βρύση Σοποτού Ανω Δολιανά (Πηγή Κεφαλόβρυσο)
  81. ↑ Nikos, Kapetanakos E. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ (στα Λατινικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2021. 
  82. ↑ ««Ονειρα θερινής νυκτός»: Κινηματογραφικό φεστιβάλ στα Ανω Δολιανά». Kathimerini.gr. 27 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  83. ↑ ««Όνειρα Θερινής Νυκτός» 2019». Astros News. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  84. ↑ «Κινηματογραφικό Φεστιβάλ στα Άνω Δολιανά». Kalimera Arkadia. 1 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  85. ↑ «Η Κατερίνα Στανίση στα Άνω Δολιανά». Arcadia Portal. 11 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019. 
  86. ↑ «5 χειμωνιάτικες εκδρομές κοντά στην Αθήνα». Athens Voice. 27 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2020. 
  87. ↑ Arcadia Portal - Γιορτή Κάστανου με άφθονα κάστανα, γλέντι και όμορφη θέα στα Άνω Δολιανά
  88. ↑ Arcadia Portal - Γιορτή Κάστανου στα Άνω Δολιανά
  89. ↑ «Τρέχα Γύρευε - Στα Άνω Δολιανά για τη γιορτή κάστανου - Ολόκληρη εκπομπή». Ionian TV. 11 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2020. 
  90. ↑ astros-kynourianews.gr - Η μεταφορά της εικόνας του Αϊ-Γιώργη των Δολιανών, από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά
  91. ↑ DiscoverKynouria.gr - Μεταφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά
  92. ↑ ArcadiaSpot.gr (11 Οκτωβρίου 2019). «Η μεταφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου». ARCADIA Spot. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  93. ↑ «Το Πάσχα, κορυφαία στιγμή στο επίσημο θρησκευτικό και λαϊκό εορτολόγιο». www.ertnews.gr. 24 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2022. 
  94. ↑ «Parnon Trail - Δραγούνι-Κορύτες». parnontrail.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2020. 
  95. ↑ «Η μεταφορά της Εικόνας από τα Ανω στα Κάτω Δολιανά (εικόνες - βίντεο)». Kalimera Arkadia. 1 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  96. ↑ «Φωτογραφικό υλικό και βίντεο από τη μεταφορά της εικόνας από τα Άνω Δολιανά». Arcadia Portal. 5 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2020. 
  97. ↑ «Η εικόνα του Αγιώργη». 5ente. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2022. 
  98. ↑ «Η μεταφορά της εικόνας του Αγιώργη από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά και αντίστροφα». ayla.culture.gr. 10 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2022. 
  99. ↑ «Εγγραφή 16 νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας». ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ. 11 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  100. ↑ «Δολιανά Κυνουρίας: Στο ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς έθιμο της περιοχής». ert.gr. 11 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  101. ↑ «Το έθιμο της μεταφοράς της εικόνας του Αγιώργη από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά στο Εθνικό́ Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας». Astros News. 11 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  102. ↑ «Ποια πανηγύρια, παραδοσιακά προϊόντα και έθιμα μπήκαν στον κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Protagon.gr. 11 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  103. ↑ «Στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς η μεταφορά της Εικόνας του Αηγιώργη από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά!». Kalimera Arkadia. 10 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  104. ↑ «Η 192η επέτειος της Μάχης των Βερβένων (photos & video)». Arcadia Portal. 26 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2020. 
  105. ↑ kalimera-arkadia.gr - Κάτοικοι των Άνω Δολιανών με παραδοσιακές φορεσιές στις εκδηλώσεις για τη Μάχη
  106. ↑ Waymarked Trails - Hiking - E4 Ano Doliana
  107. ↑ Topoguide _ Μονοπάτια και Διαδρομές - Το Ε4 στην Πελοπόννησο
  108. ↑ «Parnon Trail - Κούβλι-Άνω Δολιανά». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  109. ↑ «Parnon Trail - Το όνειρο παίρνει «σάρκα και οστά»!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  110. ↑ «Parnon Trail - Μονοπάτια του Πάρνωνα, "Parnonas Trails". Ξεκινάει η ανάδειξη των μονοπατιών στην Κυνουρία !». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2021. 
  111. ↑ Astros News - Ξεκίνησαν οι εργασίες για τη δημιουργία του Parnon Trail
  112. ↑ Astros News - Τοποθετήθηκαν τα πρώτα ταμπελάκια του Parnon Trail
  113. ↑ «α χώρα νάμου - PARNON TRAIL». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2019. 
  114. ↑ Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων - Δασικά Χωριά
  115. ↑ «Η ευκαιρία να ζήσετε το δικό σας «Μικρό σπίτι στο λιβάδι» σε ξύλινα σπιτάκια για παρέες». αθηνόραμα travel. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2020. 
  116. ↑ «Άνω Δολιανά Ένας παραδοσιακός οικισμός αποκάλυψη». gourmed.gr. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2020. [νεκρός σύνδεσμος]
  117. ↑ Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων - ΔΑΣΙΚΟ ΧΩΡΙΟ "ΑΝΩ ΔΟΛΙΑΝΑ"
  118. ↑ ΕΠΣ Αρκαδίας - ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ
  119. ↑ «segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2017». Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2019. 
  120. ↑ segas.gr - Αγωνιστικό πρόγραμμα δρόμων σε δημόσιο δρόμο και βουνού - 2019
  121. ↑ «Πρόγραμμα – ARCADIA M.T.B CLUB». ARCADIA M.T.B CLUB. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2022. 
  122. ↑ Arcadia Portal - 3ος αγώνας του Φιλικού Πρωτάθληματος Κατάβασης 2017
  123. ↑ Arcadia Portal - Kατάβαση downhill στα Δολιανά που κόβει την ανάσα
  124. ↑ ARCADIA M.T.B CLUB - 2ο Τοπικό – Φιλικό Πρωτάθλημα Κατάβασης MTB Αρκαδίας 2016
  125. ↑ Δημοτική Ραδιοφωνία Τρίπολης - "Οι Φευγάτοι" ξεκινάνε το ταξίδι και πάνε... Αρκαδία!
  126. ↑ «Νομάρχες Άρτας». artavoice.gr. 28 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2020. 
  127. ↑ «Γιώργος Ταλιούρης». ΜουσικόVLOG. Ανακτήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2021. 
  128. ↑ «Βέμμος Ν. Κωνσταντίνος – ΠΜΣ: ΘΡΟΜΒΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΡΟΜΒΩΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ». uth.gr ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ. 14 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2022. 
  129. ↑ «Αλέξανδρος Παπαηλιού». Καλωσήλθατε στον δικτυακό τόπο των Αρκάδων. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2021. 
  130. ↑ «Από τα Δολιανά... στα Καλάβρυτα με το βιολί της Ευαγγελίας Κατσιάνη (vid)». Arcadia Portal. 21 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2021. 
  131. ↑ ««Περδικούλα ημέρωνα»: Ερωτικό τραγούδι - βιντεοκλίπ γυρισμένο στο ταμπούρι του Νικηταρά (vid)». Arcadia Portal. 10 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2021. 
  132. ↑ «ΠΡΟΣΩΠΟ – Βιβλιοnet». Βιβλιοnet – The Greek Books in Print. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020. 
  133. ↑ Newsroom. «500 λέξεις με τον Κώστα Βούλγαρη». Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020. 
  134. ↑ Kastaniotis. «Κώστας Βούλγαρης _ Εκδόσεις Καστανιώτη». Εκδόσεις Καστανιώτη. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021. 
  135. ↑ «ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ». Εταιρεία Συγγραφέων. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2021. 
  136. ↑ «stixoi.info: Νίκος Δούλος (Στιχουργός)». stixoi.info. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2022. 
  137. ↑ «Τερζάκης Δημ. Εμμανουήλ (1908-1984) – Από τη Ναυπλιακή ποίηση». ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. 27 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2023. 
  138. ↑ «Άγγελος Τερζάκης ( 1907 – 1979 ) _ ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ». 30 Οκτωβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2023. 
  139. ↑ «Εθνικό Κέντρο Βιβλίου / Από το 18ο αιώνα μέχρι το 1935». Εθνικό Κέντρο Βιβλίου / Αρχική Σελίδα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2023. 
  140. ↑ «ΠΡΟΣΩΠΟ – Βιβλιοnet». Βιβλιοnet – The Greek Books in Print. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2023. 
  141. ↑ «Τερζάκης Δημήτριος». ΤΟΠΟΙ ΜΝΗΜΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1821. 28 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2023. 
  142. ↑ «...από το στόμα της παλιάς Remington...». nautilus. 27 Φεβρουαρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021. 
  143. ↑ «ΠΡΟΣΩΠΟ – Βιβλιοnet». Βιβλιοnet – The Greek Books in Print. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021. 
  144. ↑ «Ο «μογιλάλος» Γιάννης Πάνου (1943 – 11 Οκτωβρίου 1998)». ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ. 10 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2021. 
  145. ↑ Πάνου, Γιάννης· Μάτεσις, Παύλος· Στεφανίδης, Μάνος· Λάζος, Γρηγόρης. «... από το στόμα της παλιάς Remington...». Kastaniotis.com. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2022. 
  146. ↑ «Γ. Πάνου, «...από το στόμα της παλιάς Remington...»». Διαδραστικά Σχολικά Βιβλία - Αρχική σελίδα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2022. CS1 maint: Unfit url (link)
  147. ↑ ««…από το στόμα της παλιάς Remington…»: μαθήματα δημιουργικής γραφής σ' έναν νεοφώτιστο διηγηματογράφο / Δήμητρα Λουκά». Χάρτης - Μηνιαίο περιοδικό Λόγου και Τέχνης. 4 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2022. 
  148. ↑ «Ο Σπύρος Λάμπρου στο elpis calling...». Elpis Calling. 3 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020. 
  149. ↑ «Ο ALPHΑ στην Τρίπολη για το Πάσχα! (photos&video)». Arcadia Portal. 2 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020. 
  150. ↑ «Η Αρκαδία θρηνεί τον χαμό του παλικαριού». ΠΡΩΙΝΟΣ ΜΟΡΙΑΣ - Ημερήσια εφημερίδα της Αρκαδίας. 31 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2024. 
  151. ↑ «Καρχιμάκης Λευτέρης». ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής. 14 Μαΐου 2024. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2024. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Άνω_Δολιανά_Αρκαδίας&oldid=10821092"