Χελιδόνι
| Χελιδόνι | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Σταβλοχελίδονο
| ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
|
Το χελιδόνι είναι αποδημητικό πτηνό και ανήκει στην τάξη των στρουθιόμορφων. Το μέγεθός του είναι 12-22 εκ., ανάλογα με το είδος στο οποίο ανήκει. Τα χελιδόνια μεταναστεύουν σε σμήνη κατά δεκάδες εκατοντάδες από τον Μάρτιο στα μεσογειακά κλίματα προκειμένου να αναπαραχθούν, και στο τέλος του φθινοπώρου μεταναστεύουν προς τα ζεστά κλίματα της Αφρικής.[1]
Τροφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα χελιδόνια τρέφονται κυρίως με μικρά έντομα, αράχνες, νύμφες και κάμπιες. Συνήθως πιάνουν τα έντομα και τις αράχνες στον αέρα, πετώντας προς αυτά με το ράμφος τους ανοικτό.[2]
Αναπαραγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το θηλυκό χελιδόνι γεννάει 4-6 αυγά, των οποίων η επώαση διαρκεί 12-20 μέρες, ανάλογα με το είδος. Μετά την εκκόλαψη, τις πρώτες μέρες οι γονείς ταΐζουν τα χελιδονάκια με μικρά έντομα, ενώ αργότερα τα μαθαίνουν να πετάνε και να αναζητούν μόνα τους την τροφή τους.
Γνωστότερα είδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μαυροσταχτάρα αν και εμφανισιακά μοιάζει με χελιδόνι ανήκει σε διαφορετική οικογένεια πτηνών.
Στην τέχνη και στη λαϊκή κουλτούρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το χελιδόνι είναι στενά συνδεδεμένο με την έλευση της άνοιξης στην Ελλάδα και σε άλλες νότιες χώρες, καθώς αυτήν την εποχή μεταναστεύει σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα. Χαρακτηριστική είναι η παροιμία που προειδοποιεί ότι ο άστατος καιρός δεν έχει τελειώσει με το που έρχεται το πρώτο χελιδόνι, όπως νομίζουν οι άνθρωποι: "Ένα μονάχα χελιδόνι δέν κάνει τήν άνοιξη" (αρχαία ελληνικά: Μία χελιδών έαρ ού ποιεί).[3]
Πολλές είναι οι ιστορίες και οι παραδόσεις που συνδέονται με τα χελιδόνια. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ελληνικά έθιμα είναι τα χελιδονίσματα.
Αναφορές στο χελιδόνι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Στο ποίημα "Η πρωτομαρτιά ή Το χελιδόνι" (1876) του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη γιορτάζεται ο ερχομός της άνοιξης με την έλευση του πρώτου χελιδονιού.[4]
- Στο τραγούδι "Όταν γυρίζουν τα χελιδόνια" (1959) του Κώστα Γιαννίδη σε στίχους Μίμη Τραϊφόρου, η Σοφία Βέμπο ταυτίζει το χελιδόνι με την άνοιξη και την αρχή των ερωτικών σκιρτημάτων.[5]
- Στο "Ένα το χελιδόνι" από το ποίημα "Το άξιον εστί", ο Οδυσσέας Ελύτης μιλά και για το μοναδικό χελιδόνι που φέρνει μεταφορικά την άνοιξη της δημοκρατίας. Το ποίημα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και τραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στον δίσκο Το άξιον εστί (1964). [6]
- Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ερμήνευσε και το "Χελιδόνι σε κλουβί (Πού το πάνε το παιδί)" (1970) του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου, όπου τονίζεται η άγρια φύση του πουλιού, που δεν μπορεί να ζήσει στην αιχμαλωσία.[7]
- Στο τραγούδι του Γιώργου Νταλάρα "Αχ χελιδόνι μου" (1971) σε μουσική Μάνου Λοΐζου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, φαίνεται η σχέση του χελιδονιού με την άνοιξη, μια και αδυνατεί να πετάξει με κακοκαιρία.[8]
- Η εφήμερη παρουσία του πουλιού σε ένα μέρος είναι παρούσα στο τραγούδι "Χρόνια χελιδόνια" που ηχογράφησε η Χάρις Αλεξίου σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου για τον δίσκο 24 τραγούδια (1977).[9]
- Στο ποίημα "Σαν τα χελιδόνια, λέλε μου" από το βιβλίο Η φλέβα του λαιμού (1998), ο Σωτήρης Δημητρίου αναφέρεται στην επιστροφή των χελιδονιών που φεύγοντας αφήνουν άδειες τις φωλιές που έχουν φτιάξει.[10]
- Ο τσιγγάνικος θρύλος του μαύρου χελιδονιού ακούγεται στη βουλγάρικη ταινία του Γκεόργκι Ντουλγκέροφ Το μαύρο χελιδόνι (1996).[11]
- Ο αλγερινός συγγραφέας Γιασμίνα Χάντρα έγραψε το μυθιστόρημα Τα χελιδόνια της Καμπούλ (2002) με θέμα την κατάσταση στο Αφγανιστάν την εποχή της κυριαρχίας των Ταλιμπάν, που ήταν υποψήφιο για το Λογοτεχνικό Βραβείο του Δουβλίνου International IMPAC.[12] Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, στην ταινία κινουμένων σχεδίων Τα χελιδόνια της Καμπούλ (2019) των Ζαμπού Μπρετμάν και Ελεά Γκομπέ-Μεβεγιέκ.[13]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία - Γνωρίστε τα χελιδόνια». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2011.
- ↑ Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ζωολογίας-Εργαστήριο Ζωολογίας-Τίτλος: Μορφολογία και Ανατομία Κοτόπουλου 2009 σελ.24[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Κολλυβά-Χατζημιχάλη, Αγγελική (2015-12-18). Ένα μονάχα χελιδόνι δέν κάνει τήν άνοιξη. Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, Ακαδημία Αθηνών. http://repository.kentrolaografias.gr/xmlui/handle/20.500.11853/163431.
- ↑ «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης: Η πρωτομαρτιά ή Το χελιδόνι». Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ «stixoi.info: Όταν γυρίζουν τα χελιδόνια». stixoi.info. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ Ένα το χελιδόνι - Μπιθικώτσης Γρηγόρης, https://kithara.to/stixoi/MTA1ODg5MzI5/ena-to-xelidoni-mpithikotsis-grigoris-lyrics, ανακτήθηκε στις 2023-05-03
- ↑ «stixoi.info: Χελιδόνι σε κλουβί ( Πού το πάνε το παιδί )». stixoi.info. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ «stixoi.info: Αχ χελιδόνι μου». stixoi.info. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ «stixoi.info: Χρόνια χελιδόνια». stixoi.info. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ «Σωτήρης Δημητρίου, «Σαν τα χελιδόνια, λέλε μου»». ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ - ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ «37ο Φεστιβάλ Θεσ/νίκης: Οι βαλκανικές εικόνες». Σινεφίλια. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ Piore, Adam (28 Μαρτίου 2004). «The Death Of Humanity». Newsweek (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2023.
- ↑ Τα χελιδόνια της Καμπούλ, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, https://www.filmfestival.gr/el/movie-tiff/movie/12356, ανακτήθηκε στις 2023-05-03
