Interpretatio graeca

Η αυγυπτιακή θεότητα Ίσιδα (δεξιά) υποδέχεται την Ιώ στην Αίγυπτο, Ρωμαϊκή τοιχογραφία στην Πομπηία.

Ο λατινικός όρος Interpretatio graeca (μτφρ.: Ελληνική ερμηνεία) περιγράφει την αρχαιοελληνική πρακτική της απόδοσης και του συσχετισμού διάφορων ονομασιών και εννοιών άλλων γλωσσών ξένων πολιτισμών με τις ελληνικές. Κατά αυτόν τον τρόπο επίσης αποτελεί μια συγκριτική μεθοδολογία για τις ομοιότητες μεταξύ των αρχαίων θρησκειών και μυθολογιών.

Περιγραφή

Ιστορικά παραδείγματα αποτελούν οι περιγραφές του Ηροδότου για την αιγυπτιακή θρησκεία με όρους αντίστοιχους με τις ελληνικές θεότητες (Άμων / Ζευς, Όσιρις / Διόνυσος, Πτα / Ήφαιστος), καθώς και οι περιγραφές του ρωμαϊκού κόσμου από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα και τον Πλούταρχο. Ο όρος χρησιμοποιείται και αντίστροφα ως εργαλείο συσχετισμού μεταξύ ονομασιών του ξένου πολιτισμού με την αρχική ελληνική ετυμολογία τους όπως έκανα οι Ρωμαίοι με τη υιοθέτηση της ελληνικής μυθολογίας -ακολούθως το Interpretatio romana σχετίζεται με τα ρωμαϊκά πρότυπα και ονομασίες σε σχέση με π.χ. τις κελτικές ονομασίες-. Η μεθοδολογία αυτή αποτελούσε συχνή πρακτική κατά την ελληνιστική περίοδο -ιδιαίτερα στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο και τις σελευκιδικές κτήσεις στην Ασία και τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Η Interpretatio graeaca συναντάται συχνότερα σε σχέση με την αρχαία ελληνική θρησκεία και αυτές της Αιγύπτου, Μεσοποταμίας καθώς και της Ινδίας (Ελληνοβουδισμός, Ινδοελληνικό βασίλειο, Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής, ωστόσο διασώζονται πολύ λίγες πληροφορίες), και της Interpretatio romana συχνότερα σε σχέση με αυτές των Κελτών, Γερμανικών φύλων, και Σλάβων.

Άλλες παρόμοιες πρακτικές πέρα από την Interpretatio graeaca και την αντίστοιχη Romana για τη Ρώμη είναι η Interpretatio Christiana για τον χριστιανισμό, και Interpretatio Germanica των γερμανικών φύλων.

Στην τέχνη

Παραδείγματα σύνθεσης χαρακτηριστικών και συνδυασμού θεοτήτων από διαφορετικές θρησκείες:

• 
  Ερμάνουβις, συνδυασμός Ερμή και Άνουβι.
• 
  Γιούπιτερ Άμμωνας, 1ος αιώνας μ.Χ.
• 
  Η Ίσιδα με ελληνιστική μορφή.
• 
  Ίσιδα, Σέραπις, και Διόνυσος, 2ος αιώνας μ.Χ.
• 
  Πιστός που λατρεύει τον Δία-Σέραπι-Αχούρα Μάζντα, 3ος αιώνας μ.Χ.

Στη μυθολογία

Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία η αντιστοιχία είναι σχεδόν πάντα 1 προς 1 ως είδος interpretatio graeca. Σε άλλες περιπτώσεις απλώς παρατίθεται η θεότητα της κάθε μυθολογίας ανάλογα με το πεδίο στο οποίο είχε εξουσία.

Πεδίο	Ελληνική	Ρωμαϊκή	Ετρουσκική	Αιγυπτιακή	Μεσοποταμιακή	Γερμανική / Σκανδιναβική	Κελτική	Σλαβική
Κάτω Κόσμος	Ἄδης Πλούτων	Ντις Πάτερ (Dis Pater) Πλούτο (Pluto) Όρκος (Orcus)	Άιτα	Όσιρις	Ερεσκιγκάλ	Χελ	Ντις Πάτερ (συν ρωμαϊκός)	Βέλες
	Ἄδωνις	Άντονις (Adonis)	Ατούνις
Σοφία	Ἀθηνᾶ	Μινέρβα (Minerva)	Μένρβα	Νεΐθ Θωθ		Βορ
Θάλασσα	Ἀμφιτρίτη	Σαλάκια (Salacia)				Ραν
Ανάγκη	Ἀνάγκη	Νεσεσσιτάς (Necessitas)
Άνεμοι	Αἴολος	Βέντι (Venti)			Ενλίλ	Νγιορντ	Μπόρουμ
Φως Μουσική	Ἀπόλλων Φοῖβος	Απόλλο (Apollo) Φόεμπους (Phoebus)	Απλού	Ώρος Ρα		Μπαλντρ Μπράγκι	Μπελένους Μπόρβο Γκράνος
Πόλεμος	Ἄρης	Μαρς (Mars)	Λάραν		Ινάννα	Τυρ Όντιν	Κάμουλος Τουτάτις Σμέρτριος Νέιτο	Σβάντεβιτ
Φύση Κυνήγι	Ἄρτεμις	Ντιάνα (Diana)	Αρτούμι	Μπαστ		Ουλλρ Σκάντι	Βιντόνους
Υγεία	Ἀσκληπιός	Αισκουλάπιους (Aesculapius) Βεγιόβις (Vejovis)	Βέτις		Ένκι	Εΐρ	Μπελένους Ντίαν Κεχτ Γκράνος
Μοίρα	Ἄτροπος	Μόρτα (Morta)	Λέινθ
Ομορφιά Αγάπη	Ἀφροδίτη	Βένους (Venus)	Τουράν	Άθωρ	Ινάννα	Φρέγια
	Βορέας	Ακουίλο (Aquilo)	Άντας
Γη	Γαῖα	Τέρρα (Terra) Τέλλους (Tellus)	Κελ	Γκεμπ	Νινχουρσάγκ		Ερεκούρα
Γεωργία Γονιμότητα	Δημήτηρ	Κέρες (Ceres)	Κελς	Ίσις Σομπέκ	Νινχουρσάγκ	Φρέιρ Γκέφγιουν	Νταμάρα Ροσμέρτα Σιρόνα	Γιαρίλο
Εορτή Κρασί	Διόνυσος	Λίμπερ (Liber) Μπάκους (Bacchus)	Φουφλούνς	Όσιρις			Σούκελλος
Ειρήνη	Εἰρήνη	Παξ (Pax)				Μπαλντρ
	Ἑκάτη	Τρίβια (Trivia)						Μοράνα
Τρόμος	Ἐνυώ	Μπελλόνα (Bellona)
	Εὖρος	Βουλτούρνους (Vulturnus)
Τύψεις	Ἐρινύες	Ντίραε (Dirae) Φούριαε (Furiae)
Διχασμός	Ἔρις	Ντισκόρντια (Discordia)				Λόκι
Αγγελιοφόρος	Ἑρμῆς	Μερκούριους (Mercurius)	Τουρμς	Άνουβις		Θωρ	Τουτάτις
Έρωτας	Ἔρως	Κιούπιντο (Cupido) Αμόρ (Amor)			Ινάννα	Αστρίλντ	Άνγκους
	Ἕσπερος	Βέσπερ (Vesper)
Οικογένεια	Ἕστία	Βέστα (Vesta)		Βησά
	Ἐωσφόρος / Φωσφόρος	Λούσιφερ (Lucifer)
Κυρίαρχος θεός Κεραυνοί	Ζεύς	Γιούπιτερ (Jupiter) Ιόβις (Iovis)	Τίνια	Άμουν Ρα	Άνου	Όντιν Θωρ	Αμπισάγρος Ρόμπους Ταράνις	Περούν
	Ζέφυρος	Φαβόνιους (Favonius)
Νεότητα	Ἥβη	Γιουβέντας (Iuventas)
Ήλιος	Ἥλιος	Σολ (Sol)	Ούσιλ	Ρα	Ούτου	Σολ		Νταζβόγ
Γάμος	Ἥρα	Γιούνο (Iuno)	Ούνι	Μουτ Άθωρ		Φρίγκ
	Ἡρακλής	Έρκουλες (Hercules)	Χερκλ	Χόνσου			Σεγκόμο
Τεχνουργία	Ἥφαιστος	Βουλκάνους (Vulcanus)	Σέθλανς	Πτα	Ένκι		Γκοΐβνιου	Σβαρόγ
Αυγή	Ἠώς	Αουρόρα (Aurora) Ματούτα (Matuta)	Κάουθα			Ντέλινγκ
Θάνατος	Θάνατος	Μορς (Mors)	Λέινθ, Χαρούν	Άνουβις		Χελ	Ανκού	Μοράνα
Δικαιοσύνη	Θέμις	Γιουστίτια (Iustitia)		Μά'ατ		Φορσέτι
	Ἰανός	Ιάνους (Ianus)	Άνι
Μοίρα	Κλωθώ	Νόνα (Nona)
	Κυβέλη	Μάγκνα Μάτερ (Magna Mater, μεγάλη μητέρα)		Μουτ			Ντάνου
	Κρόνος	Σατούρνους (Saturnus)	Σάτρε	Γκεμπ
Μοίρα	Λάχεσις	Ντέκιμα (Decima)
	Λητώ	Λατόνα (Latona)
Μοίρα	Μοῖραι	Πάρκαε (Parcae) Φάταε (Fatae)
Έμπνευση	Μοῦσαι	Καμέναε (Camenae)				Κβάσιρ	Όγκμα
Νίκη	Νίκη	Βικτόρια (Victoria)
Νότος	Νότος	Άουστερ (Auster)
Νύχτα	Νύξ	Νοξ (Nox)				Νοττ
	Ὀδυσσεύς	Ουλίξες (Ulixes) Ουλύσσες (Ulysses)	Ουθούζε
Ουρανός	Οὐρανός	Καέλους (Caelus)		Νουτ	Ασούρ
	Πᾶν	Φάουνους (Faunus)		Μιν
	Παλαίμων	Πορτούνες (Portunes) Πορτούνους (Portunus)
	Περσεφόνη	Προσερπίνα (Proserpina)	Περσιπνέι
Θάλασσα	Ποσειδῶν	Νεπτούνους (Neptunus)	Νεθούνς		Ένκι	Έγκιρ Νγιορντ
	Πρίαπος	Μουτούνους Τουτούνους (Mutunus Tutunus) Φασίνους (Fascinus)		Μιν
	Ῥέα	Μάγκνα Μάτερ (Magna Mater) Οψ (Ops)		Ίσις
	Σάτυροι	Φάουνι (Fauni)
	Σειληνός	Σιλβάνους (Silvanus)	Σελβάνς
	Σελήνη	Λούνα (Luna)	Λούσνα	Ίσις	Νάννα	Μάνι		Γιαρίλο
	Σεμέλη	Στίμουλα (Stimula)	Σέμλα
	Τύχη	Φορτούνα (Fortuna)	Νόρτια
	Ὑγίεια	Σαλούς (Salus)
	Φήμη	Φάμα (Fama)
	Ὕπνος	Σόμνους (Somnus)
	Χάριτες	Γκράτιαε (Gratiae)
	Χάρων	Κάρον (Charon)	Χαρούν	Άνουβις
	Χλωρίς	Φλόρα (Flora)

Σχετική βιβλιογραφία

• Michael Jordan, Encyclopedia of Gods: Over 2,500 Deities of the World, Facts on File 1993, 978-0816029099.