Ζαγρεύς
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Ζαγρεύς | |
|---|---|
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Άδης και Δίας[1] και Περσεφόνη |
Στην ελληνική μυθολογία ο Ζαγρέας (Ζαγρεύς) ήταν ο μέγας θεός των Ορφικών, ο οποίος γεννήθηκε από την Περσεφόνη και τον μεταμορφωμένο σε φίδι Δία. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη παράδοση, η Περσεφόνη είχε κέρατα, και έτσι ο Ζαγρέας γεννήθηκε και αυτός με κέρατα. Ο Δίας τον διόρισε βασιλιά των θεών και του έδωσε σκήπτρο, κεραυνό και τον έλεγχο της βροχής. Και όπως οι Κουρήτες φύλαξαν τον Δία όταν εκείνος ήταν βρέφος, έτσι φύλαξαν και τον Ζαγρέα, με την πρόσθετη βοήθεια του Απόλλωνα. Εκτός των Ορφικών Ο Ζαγρεύς θεωρείται γιός του Άδη.
Εξόντωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η σύζυγος του Δία Ήρα βάλθηκε να εξοντώσει τον μικρό Ζαγρέα και γι' αυτό απέστειλε τους Τιτάνες να τον σκοτώσουν με απατηλούς περισπασμούς: του πήγαν παιχνίδια (ένα ρόμβο, έναν αστράγαλο, χρυσά μήλα, μία σβούρα) και ένα καθρέφτη. Ο Ζαγρεύς απασχολήθηκε με τον καθρέφτη, βλέποντας το πρόσωπό του. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή οι Τιτάνες όρμησαν καταπάνω του με τα μαχαίρια τους. Τότε ο μικρός θεός για να τους αποφύγει άρχισε να μεταμορφώνεται: έγινε έφηβος Δίας, Κρόνος, φίδι με κέρατα, άλογο, τίγρη, ταύρος. Η Ήρα παρ' όλα αυτά ενθαρρύνει τους Τιτάνες να μη διστάσουν, κι έτσι με διαταγή της κομματιάζουν το Ζαγρέα την ώρα που είχε τη μορφή ταύρου, βράζουν το κρέας του και το τρώνε. Ο Δίας οργίσθηκε τόσο, ώστε κατακεραύνωσε τους Τιτάνες και τους έστειλε στα Τάρταρα. Στον Απόλλωνα έδωσε εντολή να περιμαζέψει τα λείψανα του Ζαγρέως και να τα θάψει στους Δελφούς, κοντά στον τρίποδα.
Άλλες εκδοχές του μύθου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου, η θεά Αθηνά πέτυχε να διασώσει την καρδιά του Ζαγρέα και να την παραδώσει στο Δία, ο οποίος την τοποθέτησε μέσα σε γύψινο ομοίωμα του θεού.
Μία άλλη παράδοση αναφέρει την ανάσταση του θεού: η Ρέα ή η Δήμητρα συγκολλάει τα κομμάτια του και ο Ζαγρέας «ανίσταται» ή ξαναγεννιέται με νέα προσωπικότητα: Είναι ο θεός Διόνυσος, ο γιος της Σεμέλης, στην οποία ο Δίας είχε δώσει να καταπιεί την καρδιά του Ζαγρέως.
Μυστηριακά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο μύθος αυτός, που εμπεριέχεται στη θρησκεία των Ορφικών, περικλείει μέσα του τα εξής μυστηριακά στοιχεία: Ο ρόμβος που έδωσαν οι Τιτάνες στο Ζαγρέα συναντιέται στις τελετές της «φυλετικής μυήσεως». Ο καθρέφτης (που προτιμά το μωρό Ζαγρέας) αναφέρεται στα Μυστήρια του Διονύσου. Ο αστράγαλος τέλος είναι γνωστός για τη μαντική και την ιερουργική του χρήση. Χαρακτηριστική είναι επίσης η λεπτομέρεια ότι, πριν να επιτεθούν στον Ζαγρέα οι Τιτάνες άλειψαν το πρόσωπό τους με γύψο, πράγμα που απαντάται στα Μυστήρια του Σαβαζίου και στα ορφικο-διονυσιακά μυστήρια.
Λατρεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η συγγένεια της ζαγρεϊκής με τη διονυσιακή λατρεία φαίνεται στο κατασπάραγμα του Ζαγρέως όταν αυτός έχει τη μορφή ταύρου. Στην Κρήτη μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. οι λάτρεις του Ζαγρέως ανέβαιναν στα βουνά σε κατάσταση ιερής μανίας και με ζωηρή μουσική έτρωγαν ένα ταύρο. Η άνοδος στα βουνά, η λαμπαδηφορία και η μανία είναι γνωρίσματα της διονυσιακής και μαιναδικής λατρείας. Ο Ζαγρέας λοιπόν ήταν πρόσωπο που πήρε τη θέση του θεού Διονύσου στην ιδιαίτερη θρησκεία των Ορφικών, οι οποίοι τον δέχθηκαν ως σωτήρα θεό και τον ταύτισαν με το Διόνυσο.[2]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Νόννος ο Πανοπολίτης: «Διονυσιακά» (Ομηρική γλώσσα)
- ↑ Harrison, W. Mark (10 Ιανουαρίου 2022). «Zagreus». World History Encyclopedia.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969.