Doctor Strange (ταινία)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Doctor Strange
Κινηματογραφική αφίσα της ταινίας.
ΣκηνοθεσίαΣκοτ Ντέρικσον
ΠαραγωγήΚέβιν Φάιγκι
ΣενάριοΣκοτ Ντέρικσον
Τζον Σπέιτς
Κ. Ρόμπερτ Κάργκιλ
Βασισμένο σεDoctor Strange των
Σταν Λι και Στιβ Ντίτκο
ΠρωταγωνιστέςΜπένεντικτ Κάμπερμπατς
Τσιούετελ Έτζιοφορ
Ρέιτσελ ΜακΆνταμς
Μπένεντικτ Γουόνγκ
Μάικλ Στούλμπαργκ
Μπέντζαμιν Μπρατ
Σκοτ Άτκινς
Μας Μίκελσεν
Τίλντα Σουίντον
ΜουσικήΜάικλ Τζακίνο
ΤραγούδιΜάικλ Τζακίνο
ΦωτογραφίαΜπεν Ντέιβις
ΜοντάζΓουάιατ Σμιθ[1]
Σαμπρίνα Πλίσκο[2]
ΕνδυματολόγοςAlexandra Byrne[3]
Εταιρεία παραγωγήςMarvel Studios
ΔιανομήWalt Disney Studios Motion Pictures
Πρώτη προβολή13 Οκτωβρίου 2016 (Χονγκ Κονγκ)
Κυκλοφορία4 Νοεμβρίου 2016 (ΗΠΑ)
Διάρκεια115 λεπτά[4]
ΠροέλευσηΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
ΓλώσσαΑγγλικά
Προϋπολογισμός$165–236.6 εκατομμύρια[5][6]
Ακαθάριστα έσοδα$677.8 εκατομμύρια[7]
ΠροηγείταιCaptain America: Εμφύλιος Πόλεμος (MCU franchise)
ΈπεταιDoctor Strange in the Multiverse of Madness (Doctor Strange franchise)
Φύλακες του Γαλαξία 2 (MCU franchise)

Ο Doctor Strange είναι αμερικανική ταινία με υπερήρωες του 2016, η οποία βασίζεται στον ομώνυμο χαρακτήρα των Marvel Comics. Η παραγωγή έγινε από τα Marvel Studios και η διανομή της από τη Walt Disney Studios Motion Pictures. Αποτελεί τη 14η ταινία του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel (MCU). Τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Σκοτ Ντέρικσον, ενώ το σενάριο συνέγραψε ο ίδιος με τους Τζον Σπέιτς και Κ. Ρόμπερτ Κάργκιλ. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς στον ρόλο του νευροχειρουργού Δρ. Στίβεν Στρέιντζ, πλαισιωμένος από τους Τσιούετελ Έτζιοφορ, Ρέιτσελ ΜακΆνταμς, Μπένεντικτ Γουόνγκ, Μάικλ Στούλμπαργκ, Μπέντζαμιν Μπρατ, Σκοτ Άτκινς, Μας Μίκελσεν και Τίλντα Σουίντον. Η υπόθεση της ταινίας επικεντρώνεται στον Στρέιντζ, ο οποίος προσπαθεί να μάθει την τέχνη του μυστικισμού έπειτα από ένα ατύχημα που του προκάλεσε μόνιμη βλάβη στα χέρια, τελειώνοντας άδοξα την καριέρα του ως γιατρού.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, έγιναν αρκετές προσπάθειες οι οποίες βρέθηκαν στο στάδιο της ανάπτυξης ώστε να μεταφερθεί ο χαρακτήρας στην οθόνη, μέχρι που η Paramount Pictures απέκτησε τα κινηματογραφικά δικαιώματα τον Απρίλιο του 2005, εκ μέρους των Marvel Studios. Τον Ιούνιο του 2010, ζητήθηκε από το δίδυμο Τόμας Ντιν Ντόνελι και Τζόσουα Όπενχαϊμερ να γράψουν το σενάριο. Τον Ιούλιο του 2014, ο Ντέρικσον προσλήφθηκε για να σκηνοθετήσει την ταινία, με τον Σπέιτς να ξαναγράφει το σενάριο. Ο Κάμπερμπατς επιλέχθηκε για τον ομότιτλο ρόλο τον Δεκέμβριο του 2014, απαιτώντας αλλαγή στο χρονοδιάγραμμα έτσι ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει και στις υπόλοιπες επαγγελματικές υποχρεώσεις του. Αυτό έδωσε στον Ντέρικσον τον χρόνο να δουλέψει και ο ίδιος πάνω στο σενάριο, καλώντας για βοήθεια και τον Κάργκιλ. Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2015 στο Νεπάλ, πριν μεταφερθούν σε Αγγλία και Χονγκ Κονγκ, και ολοκληρώθηκαν στη Νέα Υόρκη τον Απρίλιο του 2016.

Ο Doctor Strange έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Χονγκ Κονγκ στις 13 Οκτωβρίου 2016, ενώ κυκλοφόρησε στις αίθουσες των Ηνωμένων Πολιτειών στις 4 Νοεμβρίου, ως μέρος της τρίτης φάσης του MCU. Τα έσοδα της ταινίας ανήλθαν σε περισσότερα από $677 εκατομμύρια παγκοσμίως και έλαβε θετικές κριτικές για το καστ, τα οπτικά εφέ και τη μουσική της επένδυση. Έλαβε επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ στην κατηγορία των Καλύτερων Οπτικών Εφέ. Μία συνέχεια με τίτλο Doctor Strange in the Multiverse of Madness κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2022.

Πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Κατμαντού, ο μάγος Καϊσίλιους και οι ακόλουθοί του εισέρχονται στον ιερό χώρο του Κάμαρ-Ταζ και αποκεφαλίζουν τον βιβλιοθηκάριό του. Κλέβουν κάποιες σελίδες από ένα αρχαίο, μυστικιστικό κείμενο που ανήκει στην Αρχαία, μία μακρόβια μάγο, η οποία έχει διδάξει την τέχνη του μυστικισμού σε αρκετούς, συμπεριλαμβανομένου και του Καϊσίλιους. Η Αρχαία τους κυνηγά, αλλά καταφέρνουν να ξεφύγουν.

Στη Νέα Υόρκη, ο Δρ. Στίβεν Στρέιντζ, ένας πλούσιος, αναγνωρισμένος και αλαζονικός νευροχειρουργός, έπειτα από ένα ατύχημα που έχει παθαίνει μόνιμη βλάβη στα χέρια και η καριέρα του ως γιατρός λήγει άδοξα. Η συνάδελφός του, Κριστίν Πάλμερ, προσπαθεί να τον βοηθήσει να το ξεπεράσει, αλλά εκείνος ψάχνει μάταια κάθε πειραματική θεραπεία για να θεραπευτεί. Όταν μαθαίνει πως ένας παραπληγικός, ο Τζόναθαν Πάνγκμπορν, ανάρρωσε μυστηριωδώς, πηγαίνει να τον συναντήσει και εκείνος τον κατευθύνει στο Κάμαρ-Ταζ. Φτάνοντας εκεί, συναντά τον Μόρντο, έναν μάγο που υπηρετεί την Αρχαία και ο οποίος τον οδηγεί σε εκείνη. Η Αρχαία παρουσιάζει τις δυνάμεις της στον Στρέιντζ και του αποκαλύπτει κάποιες από τις άλλες διαστάσεις που υπάρχουν στο σύμπαν, όπως την Αστρική και την Κατοπτρική. Συμφωνεί απρόθυμα να τον εκπαιδεύσει, αφού η αλαζονεία και η φιλοδοξία του της θυμίζουν τον Καϊσίλιους.

Ο Στρέιντζ αρχίζει να μελετά υπό την επίβλεψη της Αρχαίας και του Μόρντο, ενώ διαβάζει και αρχαία βιβλία από τη βιβλιοθήκη, την οποία πλέον φρουρεί ο Μάστερ Γουόνγκ. Ο Στρέιντζ μαθαίνει πως η Γη προστατεύεται από απειλές που προέρχονται από άλλες διαστάσεις μέσω μίας ασπίδας που δημιουργούν τρία κτίρια που ονομάζονται Άδυτα και βρίσκονται σε Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Χονγκ Κονγκ, και τα οποία είναι άμεσα προσβάσιμα από το Κάμαρ-Ταζ. Καθήκον των μάγων είναι να προστατεύουν τα Άδυτα. Ο Στρέιντζ βελτιώνεται πολύ γρήγορα και διαβάζει κρυφά από το κείμενο που έκλεψε ο Καϊσίλιους, γυρνώντας τον χρόνο πίσω και ανακτώντας τις σελίδες του βιβλίου χρησιμοποιώντας το Μάτι του Ακαμότο. Ο Μόρντο και ο Γουόνγκ τον σταματούν και τον προειδοποιούν πως δεν μπορεί να σπάει τους φυσικούς νόμους, γιατί αυτό θα έχει συνέπειες.

Στο μεταξύ, ο Καϊσίλιους χρησιμοποιεί τις κλεμμένες σελίδες για να επικοινωνήσει με τον Ντορμάμου στη Σκοτεινή Διάσταση, όπου ο χρόνος είναι ανύπαρκτος. Στη συνέχεια, καταστρέφει το Άδυτο του Λονδίνου, αποδυναμώνοντας την προστασία της Γης. Οι ακόλουθοί του επιτίθενται στο Άδυτο της Νέας Υόρκης σκοτώνοντάς τον φύλακά του. Ο Στρέιντζ καταφέρνει να τους σταματήσει με τη βοήθεια του Μανδύα της Αιώρησης, αλλά τραυματίζεται και τηλεμεταφέρει μέσω μίας πύλης τον εαυτό του στο νοσοκομείο, όπου η Πάλμερ του σώζει τη ζωή. Επιστρέφοντας στο Άδυτο και θέλοντας να εγκαταλείψει τη μυστικιστική ζωή, αποκαλύπτει στον Μόρντο πως τόσα χρόνια η Αρχαία του λέει ψέματα αφού ο λόγος που κατάφερε να ζήσει για τόσο καιρό είναι επειδή αντλεί ενέργεια από τη Σκοτεινή Διάσταση, κάτι το οποίο απογοητεύει τον Μόρντο.

Έπειτα από μία μάχη στη Νέα Υόρκη μέσα στην Κατοπτρική διάσταση, ο Καϊσίλιους τραυματίζει θανάσιμα την Αρχαία και φεύγει για το Χονγκ Κονγκ. Πριν πεθάνει, η Αρχαία λέει στον Στρέιντζ πως θα πρέπει να σπάσει τους φυσικούς κανόνες για να μπορέσει να νικήσει τον Καϊσίλιους. Μαζί με τον Μόρντο, φτάνουν στο Χονγκ Κονγκ όπου βρίσκουν το Άδυτο κατεστραμμένο και την Σκοτεινή Διάσταση να καταπίνει τη Γη. Ο Στρέιντζ χρησιμοποιεί το Μάτι του Ακαμότο για να γυρίσει πίσω τον χρόνο, στο σημείο πριν καταστραφεί το Άδυτο. Έπειτα, εισέρχεται στη Σκοτεινή Διάσταση και δημιουργεί έναν βρόγχο χρόνου, παγιδεύοντας μέσα σε αυτόν τον ίδιο και τον Ντορμάμου. Αφού, επανειλημμένα και μάταια, ο Ντορμάμου σκοτώνει τον Στρέιντζ, τελικά συμφωνεί στην απαίτησή του να αφήσει τη Γη και να πάρει μαζί του τον Καϊσίλιους και τους ακόλουθούς του, με αντάλλαγμα ο Στρέιντζ να σπάσει τον βρόγχο του χρόνου και να τον απελευθερώσει.

Απογοητευμένος με τον Στρέιντζ και την Αρχαία που αψήφησαν τους φυσικούς νόμους, ο Μόρντο απαρνιέται τη ζωή του ως μάγος και αποχωρεί. Ο Στρέιντζ επιστρέφει το Μάτι του Ακαμότο στο Κάμαρ-Ταζ και αναλαμβάνει ως ο νέος φύλακας του Αδύτου της Νέας Υόρκης. Στην πρώτη σκηνή μετά τους τίτλους τέλους, ο Στρέιντζ αποφασίζει να βοηθήσει τον Θορ, ο οποίος έφερε τον αδελφό του Λόκι στη Γη, να βρει τον πατέρα του Όντιν.[α] Στη δεύτερη σκηνή, ο Μόρντο βρίσκει τον Πάνγκμπορν και του κλέβει τη μυστικιστική ενέργεια που χρησιμοποιεί για να περπατά, λέγοντάς του πως η Γη «έχει πολλούς μάγους».

Διανομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από αριστερά προς δεξιά: Κάμπερμπατς, Ντέρικσον, Σουίντον, ΜακΆνταμς, Έτζιοφορ, Μίκελσεν και Γουόνγκ, στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2016.
  • Μπένεντικτ Κάμπερμπατς ως Δρ. Στίβεν Στρέιντζ:
    Ένας νευροχειρουργός, ο οποίος έπειτα από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα κι το ταξίδι του προς την ίαση, ανακαλύπτει τον μυστικό κόσμο της μαγείας και των άλλων διαστάσεων του σύμπαντος.[8] Ο Κάμπερμπατς περιέγραψε τον Στρέιντζ ως αλαζονικό, με την ταινία «να έχει να κάνει με εκείνον να βρίσκεται από ένα σημείο που πιστεύει πως τα γνωρίζει όλα, στη συνειδητοποίηση πως δεν γνωρίζει τίποτα».[9] Συνέκρινε τον χαρακτήρα με την εκδοχή του Σέρλοκ Χολμς που υποδύεται στη σειρά Sherlock, αποκαλώντας και τους δύο χαρακτήρες «έξυπνους» και με «αποχρώσεις των ίδιων χρωμάτων».[10] Ο μυστικισμός της ταινίας αντηχούσε πάνω στον Κάμπερμπατς, για τον οποίο η πνευματικότητα ήταν σημαντική από τότε που πέρασε έναν χρόνο σε ένα Θιβετιανό Βουδιστικό μοναστήρι στην πόλη Νταρτζίλινγκ στην Ινδία, διδάσκοντας αγγλικά.[11][12] Οι ικανότητες του Στρέιντζ στην ταινία συμπεριλαμβάνουν την τέλεση ξορκιών, τη δημιουργία μάνταλα[β] από φως, τα οποία χρησιμοποιούνται ως ασπίδες και όπλα, και τη δημιουργία πυλών για γρήγορη μεταφορά από ένα σημείο του κόσμου σε ένα άλλο. Ο Στρέιντζ λαμβάνει επίσης βοήθεια από τον Μανδύα της Αιώρησης, ο οποίος του δίνει τη δυνατότητα να πετάει, και από το Μάτι του Ακαμότο, ένα κειμήλιο το οποίο εμπεριέχει μία Πέτρα της Αιωνιότητας, με την οποία μπορεί να χειραγωγήσει τον χρόνο.[13][14] Ο Κάμπερμπατς έδωσε μεγάλη προσοχή στις σωματικές κινήσεις και τις χειρονομίες για τα ξόρκια, καθώς γνώριζε πως οι θαυμαστές της ταινίας θα έδειχναν ενδιαφέρον και θα τα μελετούσαν.[15] Περιέγραψε αυτές τις χειρονομίας ως «μπαλετικές» και «πολύ δυναμικές»[16] και, για να τις πετύχει, μελέτησε κινήσεις finger-tutting[γ] με την καθοδήγηση του χορευτή JayFunk.[17]
  • Τσιούετελ Έτζιοφορ ως Καρλ Μόρντο:
    Ένας από τους Δασκάλους της Μυστικιστικής Τέχνης, ο οποίος βρίσκεται κοντά στην Αρχαία και γίνεται μέντορας για τον Στρέιντζ. Αυτή η εκδοχή του Μόρντο είναι ένας συνδυασμός διαφόρων χαρακτήρων από τον μύθο του Doctor Strange και, αντίθετα με τα κόμικ, δεν παρουσιάζεται ως κακός.[18][19] Ο Έτζιοφορ το επεσήμανε αυτό, αποκαλώντας τον Μόρντο «έναν πολύ περίπλοκο χαρακτήρα ο οποίος, πραγματικά, δεν νομίζω πως μπορεί να καθηλωθεί με κανέναν τρόπο».[20][21] Ο σκηνοθέτης της ταινίας, Σκοτ Ντέρικσον, πρόσθεσε πως η αλλαγή στον χαρακτήρα προήλθε από το ότι προσλήφθηκε για τον συγκεκριμένο χαρακτήρα ο Έτζιοφορ και από συζητήσεις που είχε μαζί του.[20] Ο Έτζιοφορ περιέγραψε τη σχέση του Μόρντο με την Αρχαία ως «μακρά και έντονη»,[21] ενώ σημείωσε πως μεταξύ του χαρακτήρα του και του Στρέιντζ υπάρχει ένας «αυξανόμενος σεβασμός», μέχρι τη στιγμή που «τα πράγματα περιπλέκονται».[20] Ο Ντέρικσον θεωρεί πως ο Μόρντο είναι φονταμενταλιστής λέγοντας: «Όταν κάποιος παραδίδει τον εαυτό του σε έναν εξαιρετικά αυστηρό ηθικό κώδικα, η διαδικασία του να ξεφύγεις από αυτόν είναι βίαια. Απογοητεύεται από [τις ηθικές αντιφάσεις της] Αρχαίας. Η διαφορά είναι πως ο Στρέιντζ μπορεί να αποδεχτεί αυτή την αντίφαση. Ο Μόρντο δεν το αντέχει»,[22] κάτι το οποίο οδηγεί σε «ανταγωνισμό των δύο χαρακτήρων» ο οποίος μπορεί να εξερευνηθεί σε μελλοντικές ταινίες.[20] Συζητώντας για τη διαφορετικότητα που υπάρχει στο καστ της ταινίας και αναφερόμενος στις αμφιλεγόμενες επιλογές των χαρακτήρων της Αρχαίας και του Γουόνγκ, ο Ντέρικσον ήταν βέβαιος πως η επιλογή του Έτζιοφορ για τον ρόλο του Μόρντο, και ουσιαστικά αλλάζοντας τον χαρακτήρα «από λευκό σε έγχρωμο», ήταν σωστή.[23]
  • Ρέιτσελ ΜακΆνταμς ως Κριστίν Πάλμερ:
    Χειρουργός επειγόντων περιστατικών,[24][25] η οποία αρχικά προοριζόταν να είναι το ερωτικό ενδιαφέρον του Στρέιντζ αλλά, λίγο πριν την έναρξη των γυρισμάτων, ο Ντέρικσον πρότεινε να ανατραπεί αυτό και να παρουσιάσουν την ερωτική σχέση των δύο χαρακτήρων ως κάτι που υπήρξε στο παρελθόν και οι δυο τους «έχουν βγει από όλο αυτό και είναι πια φίλοι». Η ΜακΆνταμς περιέγραψε αυτή τη δυναμική λέγοντας: «Η αγάπη συνεχίζει να υπάρχει ανάμεσά τους ανεξαιρέτως σε ποιο στάδιο βρίσκεται η σχέση τους».[26] Με αυτή την αλλαγή, ο παραγωγός Κέβιν Φάιγκι περιέγραψε την Πάλμερ ως «τον συνδετικό κρίκο με την παλιά [του] ζωή από τη στιγμή που εκείνος μπαίνει στον κόσμο της μαγείας. Είναι αυτή με την οποία συνδέεται μαζί της στην αρχή της ταινίας και επανασυνδέεται μαζί της και αργότερα, βοηθώντας τον να συνδεθεί και με την ανθρωπιά του».[27] Εξήγησε πως το να έχουν αυτό τον χαρακτήρα «να συνδέει τη ζωή του Στρέιντζ με τη Νέα Υόρκη, με τον φυσιολογικό κόσμο» μετά από το ταξίδι του, ήταν σημαντικό για τα στούντιο και για αυτόν τον λόγο επιλέχθηκε ο χαρακτήρας της Πάλμερ και όχι ο πιο προβεβλημένος, αλλά πιο φανταστικός χαρακτήρας της Κλία.[28] Η Πάλμερ είναι επίσης γνωστή ως Νυχτερινή Νοσοκόμα στα κόμικ, μία ιστορία που δεν παρουσιάζεται στην ταινία, αλλά ο Φάιγκι υπαινίχθηκε πως αυτό το κομμάτι θα μπορούσε να εξερευνηθεί σε μελλοντικές ταινίες. Η Ροζάριο Ντόσον υποδύεται τον χαρακτήρα μίας άλλης Νυχτερινής Νοσοκόμας, της Κλερ Τεμπλ, στις τηλεοπτικές σειρές της Marvel στο Netflix.[29]
  • Μπένεντικτ Γουόνγκ ως Γουόνγκ:[30]
    Ένας από τους Δασκάλους της Μυστικιστικής Τέχνης, στον οποίο ανατίθεται η προστασία κάποιων εκ των πολύτιμων κειμηλίων και βιβλίων του Καμαρ-Ταζ.[28][31] Στα κόμικ, ο χαρακτήρας απεικονίζεται ως ο Ασιάτης «υπηρέτης που φτιάχνει τσάι» για τον Στρέιντζ, ένα ρατσιστικό στερεότυπο το οποίο ο Ντέρικσον δεν ήθελε στην ταινία,[32][33] με αποτέλεσμα ο χαρακτήρας να μην συμπεριληφθεί στο αρχικό σενάριο. Μετά την πρόσληψη της Τίλντα Σουίντον, μίας μη Ασιάτισσας ηθοποιού, για τον ρόλο ενός άλλου σημαντικού Ασιατικού χαρακτήρα από τα κόμικ, αυτόν της Αρχαίας—κάτι το οποίο έγινε επίσης για να αποφευχθούν τα ρατσιστικά στερεότυπα που υπήρχαν στα κόμικ—ο Ντέρικσον θεώρησε πως ήταν υποχρεωμένος να βρει έναν τρόπο να συμπεριλάβει τον Γουόνγκ στην ταινία. Ο χαρακτήρας, όπως τελικά εμφανίζεται, είναι «εντελώς διαφορετικός και δημιουργημένος από την αρχή με τρόπο ώστε να μην εμπίπτει σε κανένα στερεότυπο που υπάρχει στα κόμικ»,[32] κάτι για το οποίο ο Ντέρικσον ένιωθε ευχαριστημένος αφού πρόσθεσε έναν Ασιατικό χαρακτήρα «με ισχυρή παρουσία στην ταινία».[23] Ο ηθοποιός Γουόνγκ ήταν επίσης ευχαριστημένος με τις αλλαγές που έγιναν στον χαρακτήρα και τον περιέγραψε ως «έναν λοχία του Κάμαρ-Ταζ» παρά υπηρέτη. Επίσης, δεν εξασκεί πολεμικές τέχνες στην ταινία, με σκοπό να αποφευχθεί ένα άλλο ρατσιστικό στερεότυπο.[33] Ο Ντέρικσον πρόσθεσε πως ο Γουόνγκ θα έχει «δυνατή παρουσία στο Κινηματογραφικό Σύμπαν της Marvel» καθώς αυτό θα εξελίσσεται.[23]
  • Μάικλ Στούλμπαργκ ως Δρ. Νικόδημος Γουέστ: Αντίπαλος νευροχειρουργός για τον Στρέιντζ, ο οποίος εργάζεται στο ίδιο νοσοκομείο μαζί του.[2][34]
  • Μπέντζαμιν Μπρατ ως Τζόναθαν Πάνγκμπορν: Ένας παραπληγικός ο οποίος μαθαίνει από την Αρχαία πώς να θεραπεύσει τον εαυτό του μέσω της μυστικιστικής τέχνης.[35][36][37]
  • Σκοτ Άτκινς ως Λούσιαν: Ένας από τους ακόλουθους του Καϊσίλιους.[38][39]
  • Μας Μίκελσεν ως Καϊσίλιους:
    Ένας Δάσκαλος της Μυστικιστικής Τέχνης, ο οποίος στράφηκε εναντίον και απομακρύνθηκε από την Αρχαία.[2][31][40] Αποτελώντας έναν συνδυασμό πολλών ανταγωνιστών από τα κόμικ, ο Καϊσίλιους χρησιμοποιήθηκε στην ταινία για να οδηγήσει στην εισαγωγή και ανάπτυξη μεγαλύτερων κακών στο μέλλον, συμπεριλαμβανομένων «συγκεκριμένων ατόμων που ζουν σε άλλες διαστάσεις». Ο Ντέρικσον συνέκρινε αυτή τη δυναμική με εκείνη των Σάρουμαν και Σάουρον από τις ταινίες του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, δίνοντας στην ταινία έναν «τεράστιο και φανταστικό» κακό όπως τον Σάουρον, αλλά διατηρώντας επίσης την «ανθρώπινη σχέση» με τον Καϊσίλιους, όπως ο Σάρουμαν, τον οποίο θα έχει να αντιμετωπίσει ο Στρέιντζ κατά τη διάρκεια της ταινίας.[20][41] Ο Ντέρικσον παραδέχτηκε πως οι κακοί της Marvel συχνά επικρίνονται και σημείωσε πως οι ταινίες του MCU αφιερώνουν λίγο χρόνο στην ανάπτυξη των ανταγωνιστών τους. Για τον Doctor Strange, απλά ήλπιζε να δείξει «την οπτική πλευρά του Καϊσίλιους και τι τον έκανε να αντιδράσει» τη στιγμή που μπορούσε,[42] θεωρώντας πως ο χαρακτήρας είναι ένας «άντρας ιδεολογιών» με «στεγανή λογική» όπως ο Άγνωστος από την ταινία Seven και ο Τζόκερ από την ταινία Ο Σκοτεινός Ιππότης.[41] Όσον αφορά τα κίνητρά του, ο Φάιγκι εξήγησε πως ο Καϊσίλιους πιστεύει πως η Αρχαία είναι μία υποκρίτρια που προστατεύει τη δική της βάση δύναμης και πως ο κόσμος ίσως να ήταν σε καλύτερη μοίρα «αν επιτρέπαμε σε κάποια από αυτά τα άλλα πράγματα να εισέλθουν σε αυτόν».[43] Ο Μίκελσεν χρειαζόταν περίπου 2-3 ώρες για την εφαρμογή του μακιγιάζ του χαρακτήρα.[44]
  • Τίλντα Σουίντον ως η Αρχαία:
    Μια Κέλτικη μυστικίστρια,[45] η οποία γίνεται η μέντορας του Στρέιντζ.[18] Στα κόμικ, ο χαρακτήρας είναι ένας Θιβετιανός άντρας και ο συν-σεναριογράφος Κ. Ρόμπερτ Κάργκιλ είπε πως η υιοθέτηση του χαρακτήρα όπως αυτός παρουσιαζόταν στα κόμικ θα ήταν μία αποδοχή του τεράστιου Ασιατικού στερεότυπου του Fu Manchu, ενώ θα ενέπλεκε την ταινία και με τη συζήτηση για την κυριαρχία του Θιβέτ. Ωστόσο, μη δίνοντας τον ρόλο ενός από τους πιο σημαντικούς Ασιατικούς χαρακτήρες σε έναν Ασιάτη ηθοποιό, θα ήταν κάτι που επίσης θα λαμβανόταν αρνητικά. Ο Κάργκιλ συνέκρινε αυτή την κατάσταση με το Κομπαγιάσι Μαρού, μία άσκηση εκπαίδευσης από τον κόσμο του Σταρ Τρεκ, την οποία είναι αδύνατο να κερδίσεις.[46][23] Ο Ντέρικσον ήθελε να αλλάξει τον χαρακτήρα σε Ασιάτισσα γυναίκα, αλλά θεώρησε πως μία μεγαλύτερη Ασιάτισσα γυναίκα θα αποτελούσε επίκληση στο στερεότυπο της Dragon Lady, ενώ μία νεαρότερη Ασιάτισσα γυναίκα θα εκλαμβανόταν ως Ασιατικό φετίχ και θα αποτελούσε «το κορίτσι των ονείρων κάθε υποστηρικτή». Ήθελε επίσης να αποφύγει το στερεότυπο ενός «Δυτικού χαρακτήρα που πηγαίνει στην Ασία για να μάθει το πώς να είναι Ασιάτης»[23] και αποφάσισε να προσλάβει για τον ρόλο έναν μη Ασιάτη ηθοποιό. Ο Ντέρικσον εξακολουθούσε να θέλει να αδράξει την ευκαιρία και να προσλάβει μία γυναίκα ηθοποιό σε έναν αντρικό ρόλο,[46] και έτσι έγραψε τον χαρακτήρα έχοντας στο μυαλό του τη Σουίντον, καθώς θεωρούσε πως ήταν η προφανής επιλογή για τον «δεσποτικό, μυστικοπαθή, αιθέριο, αινιγματικό [και] μυστικιστικό» αυτόν ρόλο.[47] Επιπρόσθετα, αν και στην ταινία χρησιμοποιούνται θηλυκού γένους αντωνυμίες, η Σουίντον επέλεξε να ενσαρκώσει τον χαρακτήρα ως ανδρογυνές, ενώ ο Φάιγκι εξήγησε πως στην ταινία οι χαρακτήρες του Αρχαίου και του Υπέρτατου Μάγου αναλαμβάνονται από διάφορα άτομα - άντρες ή γυναίκες - με την πάροδο των χρόνων, οπότε ένας πιο ακριβής ως προς το κόμικ Αρχαίος εξακολουθούσε να υφίσταται μέσα στο MCU.[48][49] Παρόλα αυτά, η πρόσληψη της Σουίντον για τον συγκεκριμένο ρόλο, επικρίθηκε αρκετά ως whitewashing.[δ][50] Ο Ντέρικσον είπε πως ήταν ευχαριστημένος με την ποικιλία του καστ της ταινίας, τόσο όσο ως προς το φύλο όσο και ως προς την εθνικότητα, αλλά αναγνώρισε πως «οι Ασιάτες έχουν χάσει ρόλους από λευκούς και έχουν στερεοτυποποιηθεί στον Αμερικανικό κινηματογράφο για πάνω από έναν αιώνα και ο κόσμος πρέπει να θυμώνει, αλλιώς τίποτα δε θα αλλάξει. Το τι έκανα ήταν το λιγότερο από τα δύο κακά, αλλά δεν παύει να είναι κακό».[23] Τον Μάιο του 2021, κοιτώντας πίσω, ο Φάιγκι είπε πως τότε οι άνθρωποι των στούντιο πίστευαν πως ήταν «πολύ έξυπνοι και οξυδερκείς» όταν απέφυγαν το στερεότυπο του σοφού, ηλικιωμένου Ασιάτη άντρα, αλλά οι επικρίσεις για το κάστινγκ ήταν κάτι που τους αφύπνισε και τους έκανε να συνειδητοποιήσουν πως θα μπορούσαν να προσλάβουν ένα Ασιάτη ηθοποιό για τον ρόλο, χωρίς όμως να πέσουν σε στερεότυπα.[51]

Ο Κάμπερμπατς ενσαρκώνει επίσης, χωρίς ωστόσο να του πιστώνεται στους τίτλους τέλους, την κακιά οντότητα Ντορμάμου. Ο ηθοποιός πρότεινε ο ίδιος στον Ντέρικσον να πάρει τον ρόλο, θεωρώντας πως θα απέδιδε καλύτερα στην οθόνη να έχεις τον χαρακτήρα να μοιάζει με μία «φρικιαστική» αντανάκλαση του Στρέιντζ, από το να «είναι απλά ένα μεγάλο βρωμερό τέρας». Ο σκηνοθέτης συμφώνησε, αφού θεώρησε δεδομένο πως ο Ντορμάμου δεν έχει φυσική μορφή στη δική του διάσταση και έτσι απλά θα μιμούταν τον Στρέιντζ στη μεταξύ τους αντιπαράθεση. Για να δημιουργήσουν τον χαρακτήρα, ο Κάμπερμπατς βοήθησε με το να παρέχει motion-capture αναφορές για την ομάδα των ειδικών εφέ, ενώ η φωνή του αναμείχθηκε με αυτή ενός άλλου Βρετανού ηθοποιού (δεν έγινε γνωστό το όνομά του), τον οποίο ο Ντέρικσον περιέγραψε ως κάποιον που έχει «πολύ βαθιά φωνή».[14][52] Οι παραγωγοί της ταινίας ζήτησαν επίσης από τον Τόνι Τοντ να ηχογραφήσει τη φωνή του για τον Ντορμάμου ως μία εναλλακτική επιλογή, αλλά τελικά αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τη φωνή του Κάμπερμπατς.[53]

Ο Κρις Χέμσγουορθ επαναλαμβάνει τον ρόλο του ως Θορ από προηγούμενες ταινίες του MCU, κατά τη διάρκεια της πρώτης σκηνής μετά τους τίτλους τέλους.[54] Επιπρόσθετα, η Λίντα Λουίζ Ντουάν εμφανίζεται, χωρίς να αναφέρεται το όνομά της, ως Τίνα Μινόρου,[55][56] ο Μαρκ Άντονι Μπράιτον ενσαρκώνει τον Ντάνιελ Ντραμ[54] και ο Τόπο Γρεσνίιρο ενσαρκώνει τον Χαμίρ,[57] όλοι Δάσκαλοι της Μυστικιστικής Τέχνης υπό την επίβλεψη της Αρχαίας. Ο τελευταίος είναι βασισμένος στον Χαμίρ τον Ερημίτη, τον πατέρα του Γουόνγκ στα κόμικ, ο οποίος ήταν και ο προσωπικός υπηρέτης του Αρχαίου. Ωστόσο, ο χαρακτήρας στην ταινία δεν είναι ούτε υπηρέτης, αλλά ούτε και ο πατέρας του Γουόνγκ.[14] Οι Ζάρα Φίθιαν, Άλαα Σαφί και Κατρίνα Ντούρντεν ενσαρκώνουν φανατικούς του Ντορμάμου που ακολουθούν τον Καϊσίλιους[37][57][58] και ο Πατ Κίρναν εμφανίζεται ως ο εαυτός του.[59] Ο συν-δημιουργός του Doctor Strange, Σταν Λι, κάνει μία σύντομη εμφάνιση ως επιβάτης ενός λεωφορείου, διαβάζοντας το βιβλίο The Doors of Perception του Άλντους Χάξλεϋ.[60][61] Η Έιμι Λάντεκερ προσλήφθηκε ως η αναισθησιολόγος Μπρούνερ, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του ρόλου της αφαιρέθηκε από το τελικό προϊόν.[57][62]

Παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία ταινία που θα βασιζόταν στον χαρακτήρα του Doctor Strange των Marvel Comics είχε αρχικά καταχωρηθεί πως θα γινόταν από τη New World Pictures και πως βρισκόταν στο στάδιο της ανάπτυξης,[63] με το σενάριο να χρονολογείται για τις 21 Ιανουαρίου 1986 και να γράφεται από τον Μπομπ Γκέιλ, αλλά αυτό το πρότζεκτ δεν προχώρησε ποτέ σε παραγωγή.[64] Μέχρι το 1989, ο Άλεξ Κοξ είχε συν-γράψει ένα σενάριο μαζί με τον συν-δημιουργό του Doctor Strange, Σταν Λι. Στο σενάριο αυτό, ο χαρακτήρας ταξίδευε στην Τέταρτη Διάσταση πριν έρθει αντιμέτωπος με τον Ντορμάμου στο Νησί του Πάσχα στη Χιλή. Μια ταινία, που θα βασιζόταν σε αυτό το σενάριο, είχε φτάσει πολύ κοντά στο να γίνει από την Regency Enterprises, αλλά εκείνη την περίοδο τη διανομή των ταινιών της εταιρίας έκανε η Warner Bros., η οποία βρισκόταν σε διαμάχη με τη Marvel πάνω σε θέματα εμπορευματοποίησης.[65] Περίπου εκείνη την περίοδο, ο παραγωγός Τσαρλς Μπαντ απέκτησε τα δικαιώματα του χαρακτήρα από τη Marvel και ξεκίνησε την ανάπτυξη μίας ταινίας στο δικό του στούντιο, Full Moon Entertainment. Ωστόσο, η συμφωνία που του παραχωρούσε τα δικαιώματα έληξε πριν ξεκινήσει η παραγωγή της ταινίας κι έτσι το πρότζεκτ ανακατασκευάστηκε και κυκλοφόρησε το 1992 με τον τίτλο Doctor Mordrid, όπου ο ομότιτλος χαρακτήρας έφερε ομοιότητες με τον Δρ. Στρέιντζ.[66] Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1992, ο Γουές Κρέιβεν υπέγραψε για να γράψει και να σκηνοθετήσει μία ταινία Doctor Strange, η οποία θα κυκλοφορούσε είτε το 1994 είτε το 1995, με τη διανομή της να κάνει η Savoy Pictures.[67][68] Το 1995, ο Ντέιβιντ Σ. Γκόγιερ ολοκλήρωσε ένα σενάριο για την ταινία.[69] Μέχρι τον Απρίλιο του 1997, η Columbia Pictures αγόρασε τα κινηματογραφικά δικαιώματα της ταινίας και ο Τζεφ Γουέλτς άρχισε να δουλεύει πάνω σε καινούριο σενάριο, με παραγωγούς τους Μπέρνι Μπρίλστεϊν και Μπραντ Γκρέι.[70]

Μέχρι τον Απρίλιο του 2000, η Columbia εγκατέλειψε την ταινία που θα ετοίμαζε, για την οποία το σενάριο θα έγραφε ο Μάικλ Φρανς, ενώ οι Τσακ Ράσελ και Στίβεν Νόρινγκτον είχαν δείξει ενδιαφέρον για να τη σκηνοθετήσουν.[71] Μέχρι τον Ιούνιο του 2001, η Dimension Films απέκτησε τα δικαιώματα της ταινίας, με τον Γκόγιερ να επιστρέφει ως σεναριογράφος και σκηνοθέτης. Ο Γκόγιερ υπαινίχθηκε πως ίσως να προέκυπταν συγκρούσεις στον προγραμματισμό με την ταινία Murder Mysteries,[72] ενώ υποσχέθηκε πως η ταινία του Doctor Strange δεν θα ήταν υπερφορτωμένη με εφέ ώστε να εξαρτάται από αυτά.[69] Ωστόσο, μέχρι τον Αύγουστο του 2001, η Miramax απέκτησε τα δικαιώματα της ταινίας από την Dimension[73] και, μέχρι τον Μάρτιο του 2002, ο Γκόγιερ είχε εγκαταλείψει το πρότζεκτ.[74] Τον επόμενο Μάρτιο, ανακοινώθηκε ως ημερομηνία κυκλοφορίας το 2005,[75] ενώ τον Ιούνιο του 2004 δεν είχε ακόμα γραφτεί κάποιο σενάριο. Ο Διευθύνων Σύμβουλος των Marvel Studios, Άβι Άραντ, δήλωσε: «Δεν βρισκόμαστε πουθενά με αυτό το ζήτημα. Είναι ένα δύσκολο σενάριο, αλλά το παλεύουμε. Προσπαθούμε να βρούμε τον Τζέρι Γκαρσία της συγγραφικής κοινότητας».[76] Τελικά, τον Απρίλιο του 2005, η Paramount Pictures απέκτησε τα κινηματογραφικά δικαιώματα από την Miramax, ως μία προσπάθεια των Marvel Studios να παράγουν ανεξάρτητα τις δικές τους ταινίες. Εκείνη την περίοδο, η ταινία προοριζόταν να έχει προϋπολογισμό $165 εκατομμύρια.[77] Το 2007, ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο και ο Νιλ Γκέιμαν παρουσίασαν μία εκδοχή της ταινίας στη Marvel, όπου ο Γκέιμαν θα έγραφε το σενάριο και ο Ντελ Τόρο θα σκηνοθετούσε. Ο Γκέιμαν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο να συμπεριλάβει στην ταινία τον χαρακτήρα της Κλία, αλλά τα στούντιο δεν μοιράζονταν το ίδιο ενδιαφέρον.[78]

Τον Μάρτιο του 2009, η Marvel προσέλαβε σεναριογράφους για να τη βοηθήσουν να βρει δημιουργικούς τρόπους να πλασάρει τους λιγότερο γνωστούς ήρωές της, συμπεριλαμβανομένου και του Doctor Strange.[79] Τον Ιούνιο του 2010, τα Marvel Studios προσέλαβαν το δίδυμο Τόμας Ντιν Ντόνελι και Τζόσουα Όπενχαϊμερ για να γράψουν το σενάριο της ταινίας,[80] ενώ τον Απρίλιο του 2011, κατά τη περίοδο προώθησης της ταινίας Transformers 3, ο ηθοποιός Πάτρικ Ντέμπσι έδειξε πως πίεζε για να παίξει τον ομότιτλο ρόλο.[81] Τον Ιανουάριο του 2013, ο Πρόεδρος των Marvel Studios, Κέβιν Φάιγκι, επιβεβαίωσε πως ο Doctor Strange θα εμφανιζόταν με κάποιο τρόπο ως μέρος της Τρίτης Φάσης του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel.[82] Τον Μάιο, ο Φάιγκι επανέλαβε πως μία ταινία μεγάλου μήκους με τον χαρακτήρα του Doctor Strange βρισκόταν στο στάδιο της ανάπτυξης στα Marvel Studios,[83][84] κάτι το οποίο είπε ξανά και τον Νοέμβριο.[85] Τον Φεβρουάριο του 2014, το περιοδικό The Hollywood Reporter έγραψε πως η Marvel εξέταζε για πιθανό σκηνοθέτη έναν από τους Μαρκ Άντριους, Τζόναθαν Λαβίν, Νικολάι Αρσέλ και Ντιν Ίσρελαϊτ, ενώ για την επανεγγραφή του σεναρίου εξέταζε το δίδυμο Τζόναθαν Άιμπελ και Γκλεν Μπέργκερ.[86] Ο Φάιγκι διέψευσε το δημοσίευμα, αλλά επιβεβαίωσε πως η Marvel εξέταζε πιθανούς υποψηφίους.[87] Μέχρι τον Μάρτιο, η Marvel εξέταζε τους Άντριους, Λαβίν και Σκοτ Ντέρικσον για τη σκηνοθεσία της ταινίας.[88]

Προ-παραγωγή και κάστινγκ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

«Θεωρώ πως αν σκεφτείς το πόσο δούλεψα, είναι λογικό [ο Doctor Strange] να είναι ο αγαπημένος μου χαρακτήρας κόμικ, τουλάχιστον στο σύμπαν της Marvel. Ίσως ο μοναδικός χαρακτήρας κόμικ σε αυτόν τον κυρίαρχο κόσμο που να μου ταιριάζει. Νιώθω τέτοια έλξη για τον χαρακτήρα και την ιστορία και τη φιλοδοξία αυτών των κόμικ, ειδικά των πρωτότυπων Strange Tales των Σταν Λι και Στιβ Ντίτκο—πιστεύω αυτά είναι τα πιο αγαπημένα μου. Ολόκληρη η ιστοριία των κόμικ είναι εξαιρετική».

—Σκοτ Ντέρικσον, σκηνοθέτης ταινίας Doctor Strange[89]

Τον Ιούνιο του 2014, ο Ντέρικσον επιλέχθηκε για να σκηνοθετήσει την ταινία.[90] Είχε γράψει μία σκηνή 12 σελίδων για την ταινία, όπου ο Στρέιντζ και ένας από τους αντιπάλους του παλεύουν ενώ βρίσκονται στην αστρική τους διάσταση, καθώς ένας γιατρός προσπαθεί να σώσει το φυσικό σώμα τον Στρέιντζ σε ένα νοσοκομείο, μία σκηνή η οποία ήταν βασισμένη στο κόμικ Doctor Strange: Ο Όρκος. Ο Ντέρικσον εικονογράφησε τη σκηνή με δικά του σκίτσα σε συνδυασμό με εικονογραφημένο σενάριο επαγγελματιών καλλιτεχνών, κάτι το οποίο παρουσίασε στους ανθρώπους των στούντιο σε μία 90λεπτη παρουσίαση. Όλο αυτό κόστισε στον Ντέρικσον ένα «τεράστιο ποσό» δικών του χρημάτων, αλλά θεώρησε πως αυτό ήταν απαραίτητο για να αποδείξει «πως ήθελε [τη δουλειά] περισσότερο από τον καθένα», ειδικά αφού η Marvel του είπε πως υπήρχαν πολλοί περισσότεροι που ήθελαν να σκηνοθετήσουν τον Doctor Strange συγκριτικά με τις άλλες ταινίες των στούντιο.[91][92] Τελικά, ο Ντέρικσον είχε συνολικά οκτώ συναντήσεις με τη Marvel για την ταινία[93] και αφού προσλήφθηκε, η Marvel αγόρασε αυτή τη σκηνή των 12 σελίδων, η οποία έγινε και μία από τις βασικές σκηνές της ταινίας. [91][92] Όσον αφορά τη μετάβασή του από ταινίες τρόμου σε μία ταινία με υπερήρωες, ο Ντέρικσον είπε: «Ήταν ωραία να δουλεύω σε κάτι πιο θετικό. Και να μην έχω το μυαλό μου προσκολημένο σε κάτι τόσο σκοτεινό για μεγάλο διάστημα. Αλλά ήταν επίσης με έναν παράξενο τρόπο παρόμοιο λόγω της φανταστικής φύσης που έχει η ταινία».[94]

Ο Ντέρικσον και η Marvel είχαν αρχικά συζητήσει να γράψει εκείνος το σενάριο της ταινίας μαζί με τον συν-σεναριογράφο που είχε και στην ταινία Sinister, Κ. Ρόμπερτ Κάργκιλ, με τον Ντέρικσον επίσης να σκηνοθετεί, αλλά η Marvel ένιωθε πως δε θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν την ταινία μέχρι την προτεινόμενη ημερομηνία κυκλοφορίας, Ιούλιο του 2016, αν ο Ντέρικσον εμπλεκόταν και σε σενάριο και σε σκηνοθεσία. Όταν ο Ντέρικσον επιλέχθηκε ως σκηνοθέτης, η Marvel απέρριψε τον Κάργκιλ να εργαστεί μόνος του στο σενάριο[46] και προσέλαβε τον Τζον Σπέιτς.[8][95] Ο Σπέιτς, μεγάλος θαυμαστής του χαρακτήρα από παιδί, είχε αρχίζει να «ενοχλεί» τη Marvel από τη στιγμή που διάβασε πως έψαχναν σκηνοθέτη για την ταινία, κάτι που τον οδήγησε τελικά να συναντηθεί με τους ανθρώπους των στούντιο πριν ακόμα ξεκινήσουν να ψάχνουν σεναριογράφους για αυτήν. Ο Σπέιτς είπε πως μιλούσαν «όλο το απόγευμα και φαινόταν πως τα είχαν βρει»,[96] αλλά έλαβε ένα τηλεφώνημα από τη Marvel αρκετές μέρες μετά τη συνάντησή τους, όπου του έλεγαν πως δεν ήταν εντελώς σίγουροι πως ήθελαν να πάνε την ταινία στην ίδια κατεύθυνση που ήθελε να την πάει εκείνος και θα εξέταζαν άλλους σεναριογράφους. Ο Σπέιτς είπε στον ατζέντη του «να μην αποδεχτείς αυτή την απόφαση. Πάρε τους πίσω, πες τους πως υπάρχουν πολλές εναλλακτικές και βάλε με πίσω στο παιχνίδι» και, αφού μίλησε με τη Marvel για «άλλες τρεις ή τέσσερις ώρες», πήρε τη δουλειά. Η Marvel δεν εξέτασε ποτέ σοβαρά άλλους σεναριογράφους για την ταινία.[93] Ο Ντέρικσον είχε ήδη προσληφθεί όταν ο Σπέιτς μπήκε στην ομάδα, και οι δυο τους πέρασαν αρκετούς μήνες μαζί με τον Φάιγκι και τον εκτελεστικό παραγωγό, Στίβεν Μπρουσάρντ, δουλεύοντας πάνω στην ιστορία της ταινίας. Ξεκίνησαν να γράφουν την ταινία από το μηδέν και αρχικά δεν ήταν σίγουροι αν θα αποτελούσε μία ταινία όπου θα παρουσιαζόταν το πώς ο Δρ. Στρέιντζ έγινε μάγος ή αν στην ταινία θα ήταν ήδη ένας «πλήρως διαμορφωμένος» μάγος. Τελικά, ο Σπέιτς θεώρησε πως «η ιστορία προέλευσης αυτού του χαρακτήρα, όπως απεικονίζεται στα κόμικ, είναι τόσο οπερατική και όμορφη, και τόσο τραγική και επική στο πέρασμά της, που δεν μπορείς να την αποφύγεις. Έπρεπε να πούμε αυτή την ιστορία και να την πούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο που μπορούσαμε». Στοιχεία από τα πρώτα προσχέδια του Σπέιτς τα οποία αργότερα, όπως δήλωσε ο ίδιος, συμπεριλήφθηκαν στο τελικό προϊόν, αποτελούν αρκετά σκηνικά της ταινίας όπως για παράδειγμα η μάχη στην κλιμάκωση της ιστορίας.[96] Ο Ντέρικσον επιθυμούσε ο κύριος ανταγωνιστής της ταινίας να είναι ο Εφιάλτης, μαζί με την ιδέα πως «οι ίδιοι οι εφιάλτες αποτελούν μία από τις διαστάσεις του σύμπαντος»,[22][97] αλλά ο Φάιγκι θεώρησε πως «το να περάσει η ιδέα της Διάστασης των Ονείρων ως μία ξεχωριστή διάσταση» θα αποτελούσε πρόκληση σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα που προσπαθούσε να εισάγει η ταινία στον κινηματογραφικό κόσμο της Marvel. Έτσι, ο Ντορμάμου, «ο κακός με την πιο συνήθη παρουσία στα κόμικ», έγινε και ο βασικός κακός στην ταινίας.[22]

Από νωρίς κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάπτυξης της ταινίας, τόσο η Marvel όσο και ο Ντέρικσον και ο Σπέιτς, οραματίζονταν για τον ομότιτλο ρόλο τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς.[96] Μέχρι το τέλος Ιουνίου, είχε δημοσιευτεί πως η Marvel εξέταζε επίσης για τον πρωταγωνιστικό ρόλο τους Τομ Χάρντι και Τζάρεντ Λέτο,[95][98] ενώ ο Έδγαρ Ραμίρες, ο οποίος είχε εργαστεί με τον Ντέρικσον στην ταινία Ξόρκισε το Κακό (2014), είχε συζητήσει με τον σκηνοθέτη για έναν πιθανό ρόλο στην ταινία.[99] Τον Ιούλιο, αφού θαυμαστές και μίντια είχαν επίσης ως πρώτη επιλογή για τον ρόλο του Δρ. Στρέιντζ τον Κάμπερμπατς, ο ηθοποιός εξήγησε στη διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2014 πως δε θα μπορούσε να αποδεχτεί τον ρόλο, εξαιτίας άλλων δεσμεύσεων που είχε.[100] Ο Φάιγκι δήλωσε πως ο ηθοποιός που θα ενσάρκωνε τον πρωταγωνιστή θα ανακοινωνόταν «σχετικά γρήγορα»[101] και, μέχρι το τέλος του μήνα, ο Χοακίν Φίνιξ μπήκε σε συζητήσεις για τον ρόλο.[102][103] Ωστόσο, οι συζητήσεις ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο του 2014 χωρίς να καταλήξουν σε συνεργασία,[104] καθώς ο ηθοποιός ένιωθε πως τέτοιου είδους blockbuster ταινίες δε θα είναι ποτέ «ικανοποιητικές» έχοντας «τόσες πολλές απαιτήσεις που ήταν αντίθετες με το ένστικτό του για τον χαρακτήρα».[105] Έπειτα, η Marvel πρόσθεσε στη λίστα της για τον χαρακτήρα τους Λέτο, Ήθαν Χοκ, Όσκαρ Άιζακ, Γιούαν ΜακΓκρέγκορ, Μάθιου ΜακΚόναχι, Τζέικ Τζίλενχαλ, Κόλιν Φάρελ και Κιάνου Ριβς.[106][107] Ο Ράιαν Γκόσλινγκ βρισκόταν επίσης σε συζητήσεις για τον χαρακτήρα,[108] η Marvel τελικά δεν προσέγγισε τον Ριβς για τον ρόλο,[109] ενώ ο Κάμπερμπατς εξακολουθούσε να βρίσκεται ανάμεσα στους υποψηφίους.[106][107] Τον Οκτώβριο, ο Κάμπερμπατς άρχισε τις διαπραγματεύσεις για τον ρόλο[110] και προσλήφθηκε επίσημα τον Δεκέμβριο.[8] Ο Φάιγκι εξήγησε πως η Marvel επέστρεφε συνεχώς σε εκείνον παρά το ότι εξέταζαν κι άλλους ηθοποιούς,[111] με τον Ντέρικσον να σημειώνει πως ακόμη και κατά τη διάρκεια των συζητήσεων με τον Φίνιξ, εκείνος και η Marvel εξακολουθούσαν να θέλουν τον Κάμπερμπατς για τον πρωταγωνιστικό ρόλο.[92] Η εταιρία αποφάσισε τελικά να αλλάξει το πρόγραμμα παραγωγής της ταινίας, έτσι ώστε να συμβαδίζει με το πρόγραμμα του Κάμπερμπατς σε σχέση με τις άλλες επαγγελματικές του υποχρεώσεις, κάτι που του επέτρεψε να αποδεχτεί τον ρόλο.[111]

Ο Ντέρικσον το 2016, κατά την προώθηση της ταινίας στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο.

Με τον νέο προγραμματισμό της παραγωγής, η ημερομηνία κυκλοφορίας της ταινίας μεταφέρθηκε για τον Νοέμβριο του 2016,[112] με αποτέλεσμα ο Ντέρικσον να είναι σε θέση να δουλέψει και ο ίδιος πάνω στο σενάριο, ενώ κάλεσε και τον Κάργκιλ να τον βοηθήσει, όπως ήταν και το αρχικό πλάνο. Περιγράφοντας την ταινία, ο Κάργκιλ την αποκάλεσε τόσο ταινία με υπερήρωες όσο και μία ταινία φαντασίας λέγοντας: «είναι ένα πολύ μαγικό, φανταστικό σύμπαν, αλλά ταυτόχρονα παίζει με στοιχεία υπερηρώων, που ο κόσμος απολαμβάνει να βλέπει».[46] Ο Σπέιτς επέστρεψε αργότερα «για να δουλέψει περισσότερο πάνω στο σενάριο και να βοηθήσει με το κλείσιμο της ταινίας» και είπε πως ήταν «ευχαριστημένος» με τη δουλειά που έκαναν οι Ντέρικσον και Κάργκιλ στο ενδιάμεσο.[93] Ο Φάιγκι και ο Ντέρικσον σημείωσαν πως, επιπρόσθετα με τον Όρκο και την αυθεντική δουλειά του Στιβ Ντίτκο πάνω στον Δρ. Στρέιντζ, έμπνευση για όλους τους σεναριογράφους της ταινίας υπήρξε και το κόμικ Into Shamballa.[28][41][113]

Τον Ιανουάριο του 2015, ο Τσιούετελ Έτζιοφορ ξεκίνησε κάποιες πρώτες συζητήσεις με τη Marvel για έναν ρόλο στην ταινία,[114] για τον οποίο αργότερα αποκαλύφθηκε πως επρόκειτο για αυτόν του Καρλ Μόρντο[18] και ο οποίος επιβεβαιώθηκε κατά τη διάρκεια της D23 Expo του 2015.[19] Τον Απρίλιο, ο Ντέρικσον και μέλη της ομάδας παραγωγής επισκέφθηκαν τη Νέα Υόρκη για να εντοπίσουν πιθανές τοποθεσίες γυρισμάτων, ενώ ο Φάιγκι αποκάλυψε πως τα γυρίσματα θα ξεκινούσαν εκείνο τον Νοέμβριο.[115] Ένα μήνα αργότερα, η Τίλντα Σουίντον βρισκόταν σε συνομιλίες για τον ρόλο της Αρχαίας.[116] Τον Ιούνιο του 2015, ο Ντέρικσον ανακοίνωσε πως θα πήγαινε στο Λονδίνο για να ξεκινήσει να δουλεύει πάνω στην ταινία[117] και ο Φάιγκι επιβεβαίωσε πως το Άδυτο των Αδύτων του Στρέιντζ θα εμφανιζόταν στην οδό Μπλίκερ του Γκρίνιτς Βίλατζ της Νέας Υόρκης, όπως και στα κόμικ.[49] Η Σουίντον επιβεβαίωσε τον ρόλο της στην ταινία τον Ιούλιο,[118] όταν η Ρέιτσελ ΜακΆνταμς ήταν υποψήφια για τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο. Η ΜακΆνταμς δήλωσε πως «είναι ακόμα εξαιρετικά νωρίς και δεν ξέρω πού θα πάει αυτό, αν βέβαια πάει κάπου»,[119] αλλά τελικά επιβεβαίωσε τον ρόλο της κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο το 2015.[24] Η Marvel, πριν προσεγγίσει την ΜακΆντας, είχε προσεγγίσει την Τζέσικα Τσάστεϊν για τον ρόλο αλλά εκείνη τον απέρριψε, επειδή θεώρησε πως «θα είχε μόνο ένα πλάνο σε μία ταινία της Marvel», ενώ ήθελε έναν ρόλο πρωταγωνίστριας.[120] Τον Αύγουστο, ο Μας Μίκελσεν ξεκίνησε συζητήσεις για να ενσαρκώσει τον κακό της ταινίας,[121] «ένας από τους πολλούς ηθοποιούς που εξετάζονταν για τον αδιευκρίνιστο ακόμα ρόλο του κακού».[122]

Τον Σεπτέμβριο του 2015, ο σκηνοθέτης της ταινίας Φύλακες του Γαλαξία, Τζέιμς Γκαν, δήλωσε πως αρκετά μέλη του συνεργείου που είχαν δουλέψει μαζί του στην ταινία δεν θα μπορούσαν να επιστρέψουν για τη συνέχεια, επειδή είχαν δεσμευτεί για την ταινία Doctor Strange.[123] Ο Ντέρικσον αποκάλυψε επίσης πως ο Γκαν παρείχε σημειώσεις για το σενάριο, πέρα από τη γενική συνεννόηση που είχαν οι σκηνοθέτες ταινιών του MCU μεταξύ τους για τις ταινίες τους.[124] Στο τέλος του μήνα, ο Φάιγκι δήλωσε πως «πριν το τέλος της χρονιάς» θα γίνονταν περισσότερες ανακοινώσεις όσον αφορούσε το καστ[125] και μέχρι αρχές Νοεμβρίου, ο Μάικλ Στούλμπαργκ ξεκίνησε τις συνομιλίες για να εμφανιστεί στην ταινία ως Νικόδημος Γουέστ, αντίπαλος γιατρός του Στρέιντζ.[34] Ο Ντέρικσον προσέφερε τον ρόλο στον Στούλμπαργκ επειδή ενδιαφερόταν να δουλέψει με τον ηθοποιό κι εκείνος συμφώνησε να τον αποδεχτεί, αφού διάβασε κάποια κόμικ του Doctor Strange και του άρεσε το «αίσθημα ενοχής» που είχε ο χαρακτήρας, αφού ο Γουέστ «κατηγορεί τον εαυτό του για την αποτυχία της επέμβασης στα χέρια του Στρέιντζ και τη στέρηση της ικανότητάς του να χειρουργεί».[126]

Ο Φάιγκι θεώρησε πως τα οπτικά της ταινίας έπρεπε «να είναι ένα Ντίτκο/Κούμπρικ/Μιγιαζάκι/The Matrix ταξίδι μυαλού»[127] και είπε: «Δεν μπαίνεις μέσα σε όλο αυτό στον Χάρι Πότερ, αλλά αν ένας επιστήμονας πήγαινε στο Χόγκουαρτς θα ανακάλυπτε το πώς γίνονταν κάποια από όλα αυτά τα πράγματα! Δεν θα ξοδέψουμε πολύ χρόνο σε αυτό, αλλά θα υπάρχουν κάποια από αυτά. Και ειδικά για έναν χαρακτήρα όπως ο Στρέιντζ, ο οποίος από άνθρωπος της επιστήμης γίνεται ένας άντρας που πιστεύει και διαβαίνει και τους δύο κόσμους».[127] Στο θέμα της ανάπτυξης της μαγείας στην ταινία, ο Ντέρικσον ένιωθε την ευθύνη να μην επαναλάβει την απεικόνισή της μαγείας όπως γινόταν σε άλλες, παλαιότερες ταινίες όπως τις Φαντασία και Χάρι Πότερ. Ο ίδιος λέει: «Ήθελα να βρω έναν καινούριο τρόπο που θα έκανε τη μαγεία να μοιάζει πιο τακτική και αληθινή και σουρεαλιστική. Και η βάση της να έχει να κάνει με χειρονομίες παρά με λεκτικά ξόρκια και τέτοιου είδους πράγματα».[94] Ο Φάιγκι αποκάλεσε την ταινία Doctor Strange το «πέρασμα» προς την υπερφυσική πλευρά του MCU,[128] έναν ρόλο που εξυπηρέτησε ο χαρακτήρας και στα κόμικ, όπως σημείωσε ο Ντέρικσον, όταν τα πρώτα Doctor Strange κόμικ «άνοιξαν διάπλατα την πόρτα του σύμπαντος των κόμικ της Marvel στο πολυσύμπαν της Marvel».[129] Συζητώντας την απεικόνιση των άλλων διαστάσεων στην ταινία, ο Φάιγκι δήλωσε πως δε θα εξερευνούσαν παράλληλες πραγματικότητες όπως «τη Γη-616 και τη Γη-617» στα κόμικ, αλλά αντίθετα θα παρουσίαζαν «διαστάσεις που θα είναι τόσο εντυπωσιακές που μετά βίας τις αντιλαμβάνεσαι»,[130] όπως την Αστρική Διάσταση, τη Σκοτεινή Διάσταση και την Κατοπτρική Διάσταση.[131][132][133]

Ο αστροφυσικός Άνταμ Φρανκ λειτούργησε ως επιστημονικός σύμβουλος στην ταινία, γνωρίζοντας ήδη πως ο Ντέρικσον ήταν θαυμαστής της Marvel από παιδί.[134] Ο Φρανκ έδωσε συμβουλές πάνω στο θέμα «της εμπειρίας που έχει ο άνθρωπος για τον χωροχρόνο», βοηθώντας τη Marvel να συλλάβει ιδέες για το κινηματογραφικό της σύμπαν, και πρότεινε διαλόγους για τους χαρακτήρες οι οποίοι βασίζονταν στα πιστεύω του εκάστοτε χαρακτήρα, είτε αυτός ήταν υλιστής, είτε ορθολογιστής, είτε ανταγωνιστής ή «είχε αυτή την διευρυμένη οπτική».[135] Σημείωσε πως ο κόσμος που πάει στις σύγχρονες ταινίες ίσως να μην είναι απαραίτητο να καταλάβει αυτές τις περίπλοκες επιστημονικές ιδέες, αλλά μοιάζει να εκτιμά αυτά «τα απίθανα πράγματα που συμβαίνουν στην επιστήμη. Έτσι, στηρίζοντας τις ιστορίες αρκετά στην επιστήμη χωρίς ωστόσο να τις κάνεις εύλογες, αλλά επιτρέποντας ταυτόχρονα στην επιστήμη να ανοίξει νέες πιθανότητες—είναι κάτι που ο κόσμος έχει συνηθίσει να κάνει και στην καθημερινή του ζωή. Έτσι, πιστεύω πως όλο αυτό βγάζει νόημα για αυτούς και τους ενθουσιάζει». Αυτή ήταν μία πτυχή των προηγούμενων MCU ταινιών που ο Φρανκ αποκάλεσε «εξαιρετικό πράγμα ... μιλώντας ως επιστήμονας», λέγοντας πως «έχτισαν ένα συνεκτικό και σταθερό σύμπαν το οποίο σέβεται την επιστημονική εξέλιξη και χρησιμοποιεί αρκετά την πραγματική επιστήμη για να κάνει τα πράγματα αληθοφανή ή να χτίσει πάνω σε αυτά».[134]

Γυρίσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν στις 4 Νοεμβρίου 2015 στο Νεπάλ, υπό τον κωδικό τίτλο Checkmate.[136][137] Ο φωτογράφος της ταινίας, Μπεν Ντέιβις, ο οποίος είχε εργαστεί και στις ταινίες Φύλακες του Γαλαξία και Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron, περιέγραψε την ταινία Doctor Strange ως τη Φαντασία της Marvel και σημείωσε πως απαιτείτο αρκετή προοπτικοποίηση για να ξεδιαλύνει το πώς έπρεπε να αποτυπώσει την «ψυχεδελική» εμπνευσμένη από τον Μ. Κ. Έσερ εικόνα.[138] Ο Ντέιβις χρησιμοποίησε κάμερες Arri Alexa 65,[139] μαζί με Arri Alexa XT Plus. Οι κάμερες Vision Research Phantom Flex 4Ks, οι οποίες μπορούν να συλλάβουν μέχρι 1000 καρέ ανά δευτερόλεπτο, χρησιμοποιήθηκαν για σκηνές με υψηλή ταχύτητα, όπως η σκηνή με το ατύχημα του Στρέιντζ.[140]

Ο Κάμπερμπατς κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας Doctor Strange στο Κατμαντού, τον Νοέμβριο του 2015.

Ο Ντέρικσον επέλεξε ως τοποθεσία γυρισμάτων σε μία «Ανατολική πόλη» το Νεπάλ, το οποίο δεν ήταν πολύ οικείο στο περισσότερο κοινό. Μετά την έρευνά του και τον εντοπισμό των τοποθεσιών εντός της πόλης όπου θα έκανε γυρίσματα, οι περισσότερες από αυτές τις τοποθεσίες καταστράφηκαν κατά τον μεγάλο σεισμό του Απριλίου το 2015. Από το να επιλέξει μία καινούρια χώρα, τόσο ο Ντέρικσον όσο και ο Κάμπερμπατς θεώρησαν πως το να τραβήξουν, μέσω των γυρισμάτων, το ενδιαφέρον και τον τουρισμό στο Νεπάλ μετά το καταστροφικό γεγονός, «ήταν ένας παραπάνω λόγος για να κάνουμε εκεί τα γυρίσματα».[141] Ο Κάργκιλ είπε πως για τα γυρίσματα που αφορούσαν το Κάμαρ-Ταζ, η τοποθεσία άλλαξε από το Θιβέτ στο Νεπάλ για να αποφευχθεί η λογοκρισία από την Κινεζική κυβέρνηση.[142][143] Ο Κάμπερμπατς είπε πως το να κάνεις γυρίσματα στο Νεπάλ ήταν «απολύτως ζωτικής σημασίας για αυτή την ταινία, και νομίζω όχι μόνο επειδή βασίζεται σε κάτι που είναι εξωτικό. Ήταν ένας μαγικός τρόπος για να ξεκινήσουμε. Είναι σημαντικό για μία ταινία σαν αυτή—η οποία έχει μία βαθιά και γρήγορη εναλλαγή σε μία πιο πνευματική και απόκοσμη διάσταση—το ότι η πύλη για αυτό λαμβάνει χώρα σε ένα μέρος όπου αυτό συμβαίνει από μόνο του και στην πραγματικότητα και είναι απίστευτα πνευματικό και υπέροχο».[144] Οι τελικές τοποθεσίες γυρισμάτων γύρω από την Κοιλάδα του Κατμαντού συμπεριελάμβαναν τον Ναό Πασουπατινάθ και τον Ναό Σουαγιάμπουνατ,[145] την εμπορική γειτονιά Θαμέλ και τον Νέο Δρόμο στο Κατμαντού,[146] αλλά και την πλατεία Πατάν Ντουρμπάρ στο Πατάν.[147][148]

Στις 11 Νοεμβρίου, η παραγωγή μεταφέρθηκε στα στούντιο Longcross στο Σάρρεϋ της Αγγλίας,[149] όπου ήταν προγραμματισμένο να παραμείνει μέχρι τον Μάρτιο του 2016.[15] Ο πραγματικός δρόμος στο Κατμαντού, ο οποίος οδηγούσε στην αυλή του φανταστικού Κάμαρ-Ταζ, αντιγράφτηκε και δημιουργήθηκε στα Longcross, κάτι το οποίο ο σχεδιαστής παραγωγής, Τσαρλς Γουντ, περιέγραψε ως «πολύ δύσκολο επειδή το Κατμαντού είναι μία πολύ πιο όμορφη πόλη και βουτηγμένη στην ιστορία. Το να μεταβούμε σε αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας και ιστορίας, με το σχήμα των δρόμων, την εικόνα των κτιρίων και σε αυτά τα αρχαία τούβλα και αρχαία κεραμίδια, ήταν μία πραγματική πρόκληση». Για αυθεντικότητα, το σκηνικό εμπλουτίστηκε με πραγματικό φαγητό, σκυλιά, περιστέρια και βοηθητικούς ηθοποιούς με καταγωγή από το Νεπάλ, πολλοί από τους οποίους ήταν συγγενείς των ανθρώπων που ζούσαν στον πραγματικό δρόμο του Κατμαντού.[144] Το εσωτερικό του Καμάρ-Ταζ κατασκευάστηκε επίσης στα στούντιο Longcross, με «γλύπτες να δημιουργούν όμορφες κολόνες και διακοσμητικά τοίχων και τεχνίτες να κατασκευάζουν σίτες και πόρτες που θα προκαλούσαν το εξωτικό αίσθημα ενός αρχαίου ιερού χώρου». Ο στόχος του Γουντ ήταν να φτιάξει ένα σκηνικό το οποίο θα σου έδινε την εντύπωση πως η Αρχαία και οι μαθητές της ζούσαν εκεί, ενώ του προσέδωσε μία «πραγματικά πνευματική, πραγματικά μαγική» αίσθηση, καθώς το ενσωμάτωσε μέσα στο πραγματικό κτίριο στο οποίο έγιναν γυρίσματα στο Κατμαντού. Αυτό το σκηνικό και ο δρόμος του Κατμαντού, ήταν δύο από τα είκοσι-δύο συνολικά σκηνικά που κατασκευάστηκαν στα στούντιο Longcross. Άλλα σκηνικά συμπεριελάμβαναν το Άδυτο των Αδύτων του Δρ. Στρέιντζ και έναν δρόμο του Χονγκ Κονγκ «με περισσότερες από 80 πινακίδες νέον και μια γιγάντια οροφή ώστε να κρατάει μακριά το νερό της βροχής».[144] Το κτίριο Citypoint στον δρόμο Ρόπμεϊκερ του Λονδίνου, χρησιμοποιήθηκε ως «σωσίας» του κτιρίου στη Νέα Υόρκη, όπου η Αρχαία πέφτει προς τον θάνατό της.[150]

Γυρίσματα έλαβαν χώρα επίσης στο Χονγκ Κονγκ[2][151] και στη γειτονιά του Χελς Κίτσεν στο Μανχάταν στη Νέα Υόρκη.[136] Επιπρόσθετες σκηνές με σκηνικά-Νέας Υόρκης γυρίστηκαν στα στούντιο Shepperton[152][153] και αργότερα στο Λονδίνο.[154] Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, επιβεβαιώθηκε η πρόσληψη των Μίκελσεν και Στούλμπαργκ,[2] καθώς επίσης και των Έιμι Λάντεκερ και Σκοτ Άτκινς, σε αδιευκρίνιστους ωστόσο ακόμα ρόλους.[38][155] Επιπρόσθετα, ο Μπένεντικτ Γουόνγκ άκουσε για την ταινία από τον φίλο του Έτζιοφορ και αναζήτησε έναν ρόλο για τον ίδιο.[156] Τον Ιανουάριο προσλήφθηκε για τον ρόλο του Γουόνγκ[30] και μετέβει αμέσως στον χώρο όπου βρισκόταν η παραγωγή για τα γυρίσματα.[156] Η Lamborghini παρείχε στην παραγωγή έξι Huracán LP 610-4s προς χρήση στην ταινία, μία από τις οποίες και διαλύθηκε ολοκληρωτικά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.[140][157] Η Lamborghini είπε πως θεώρησαν πως «υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά στον Δρ. Στρέιντζ που συνδέονται με τη φιλοσοφία της Lamborghini».[157] Η σκηνή με το αυτοκινητιστικό ατύχημα, όπου και βλέπουμε να διαλύεται μία από τις Lamborghini που παραχωρήθηκαν, γυρίστηκε στην πόλη Νόρθφλιτ στο Κεντ, δίπλα στον ποταμό Τάμεση.[158] Επίσης, τον Ιανουάριο του 2016 έγιναν γυρίσματα και στο Κολλέγιο Έξετερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.[137][151] Τον επόμενο μήνα, ο Φάιγκι αποκάλυψε πως η ταινία είχε αρχικά μία εισαγωγή που θα λάμβανε χώρα στο πειραματικό κέντρο CERN, λόγω της πραγματικής παγκόσμιας έρευνας που γίνεται εκεί πάνω σε εναλλακτικές διαστάσεις και παράλληλα σύμπαντα.[28] Η παραγωγή μεταφέρθηκε τον Απρίλιο στη συνοικία Φλατίρον του Μανχάταν,[153] όπου φωτογραφίες που διέρρευσαν από τα γυρίσματα αποκάλυψαν πως η Ζάρα Φίθιαν συμμετείχε στην ταινία.[58] Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν στη Νέα Υόρκη στις 3 Απριλίου 2016.[159]

Μετά-παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Ιούνιο του 2016, σε ένα δελτίο τύπου για την ταινία Doctor Strange που αφορούσε τη σειρά μίνι φιγούρων της Marvel που διέθετε, η εταιρία Diamond Select Toys ονόμασε τον χαρακτήρα του Μίκελσεν, Καϊσίλιους, και αυτόν της ΜακΆνταμς, Κριστίν Πάλμερ.[40] Ο ρόλος του Μίκελσεν επιβεβαιώθηκε σε ένα κόμικ της Marvel που συνδεόταν επίσημα με την ταινία,[31] ενώ αυτός της ΜακΆνταμς επιβεβαιώθηκε κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Comic-Con του Σαν Ντιέγκο το 2016.[25] Επιπρόσθετα, αποκαλύφθηκε πως στο καστ συμπεριλαμβανόταν και ο Μπέντζαμιν Μπρατ[35] ως Τζόναθαν Πάνγκμπορν,[36] ο ρόλος του Άτκινς αποκαλύφθηκε πως θα ονομαζόταν Λούσιαν και θα ήταν ένας από τους ακόλουθους του Καϊσίλιους,[57] ενώ αργότερα αποκαλύφθηκε επίσης πως ο ρόλος της Λάντεκερ θα ήταν αυτός της αναισθησιολόγου Δρ. Μπρούνερ.[57] Οι σκηνές της Λάντεκερ έχουν αφαιρεθεί σε μεγάλο ποσοστό από την ταινία,[57][62] με την ίδια να εξηγεί πως είχε προσληφθεί για έναν μικρό ρόλο δύο σκηνών στην αρχή της ταινίας, επειδή ο Ντέρικσον θαύμασε την ερμηνεία της στην ταινία Ένας Σοβαρός Άνθρωπος (2009), στην οποία πρωταγωνιστούσε και ο Στούλμπαργκ. Αφού γύρισε την πρώτη της σκηνή, όπου βοηθά τον Στρέιντζ κατά τη διάρκεια μίας επέμβασης, ζήτησε να μην συμμετέχει στην επόμενη σκηνή της αφού δεν είχε ατάκες και στην κάμερα φαινόταν μόνο η πλάτη της, και προτίμησε να παρευρεθεί στην ειδική πρεμιέρα της σειράς Transparent στον Λευκό Οίκο. Η ηθοποιός θεωρεί πως αργότερα αποφάσισαν να αφαιρέσουν τη σκηνή της από την ταινία, αλλά το όνομά της εξακολουθεί να αναφέρεται στους τίτλους τέλους της.[62] Επίσης, ο Ντέρικσον αποκάλυψε πως η Λούλου Γουίλσον είχε προσληφθεί για τον ρόλο της αδελφής του Στρέιντζ, για μία σκηνή από την παιδική τους ηλικία όπου αυτή πνίγεται. Η σκηνή γυρίστηκε και ο Ντέρικσον θεώρησε πως ήταν «απίθανη [ως] αυτοτελής σκηνή», αλλά «δεν ταίριαζε» με την υπόλοιπη ταινία κι έτσι αφαιρέθηκε.[92]

Επίσης, στη Διεθνή Comic-Con του Σαν Ντιέγκο, ο Ντέρικσον σημείωσε πως υπήρχαν ακόμα «ένα-δυο μικρά, γρήγορα γυρίσματα» που έπρεπε να γίνουν για το κλείσιμο της ταινίας έτσι ώστε να «είναι πιο ξεκάθαρη στο θέμα της λογικής».[160] Επιπλέον περιεχόμενο για τη σκηνή εκπαίδευσης στην ταινία, γυρίστηκε επίσης κατά τη διάρκεια αυτών των επαναληπτικών γυρισμάτων, καθώς στις πρόωρες δοκιμαστικές προβολές το κοινό «λάτρεψε [το εκπαιδευτικό μέρος της ταινίας] και ήθελε περισσότερο».[141] Ο Γουόνγκ υπέδειξε πως αυτά τα επιπλέον γυρίσματα ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο.[161] Ο Νταν Χάρμον έγραψε κάποιο υλικό για αυτές τις επιπλέον σκηνές,[162] το οποίο ο Ντέρικσον περιέγραψε ως «ανάλυση σεναρίου και διαλόγων» και το οποίο δεν ήταν αρκετό για να μπει το όνομά του στους τίτλους της ταινίας.[163] Ο Φάιγκι είπε πως εκτός από το οποιοδήποτε χιούμορ που θα μπορούσε να προσθέσει ο Χάρμον στην ταινία, ο λόγος που τον κάλεσαν ήταν «για να μας δώσει την άποψή του πάνω στα θέματα επιστημονικής φαντασίας».[164] Πριν κατεδαφιστούν τα σκηνικά της ταινίας, ο σκηνοθέτης της ταινίας Thor: Ragnarok, Τάικα Γουαϊτίτι, τα εκμεταλλεύτηκε για να γράψει και να γυρίσει μία σκηνή όπου ο Δρ. Στρέιντζ συνομιλεί με τον Θορ, τον οποίο υποδύεται ο Κρις Χέμσγουορθ. Όταν γυρίστηκε η σκηνή, αν και προοριζόταν για την ταινία Thor: Ragnarok, η παραγωγή της συγκεκριμένης ταινίας δεν είχε ακόμα αρχίσει. Ο Ντέρικσον και η Marvel θεώρησαν πως η σκηνή ήταν «κάπως τέλεια» για να δείξει τη σύνδεση του Δρ. Στρέιντζ με το ευρύτερο MCU μετά τη δική του εισαγωγική ταινία, και έτσι την πρόσθεσαν ως σκηνή μετά τους τίτλους τέλους της ταινίας Doctor Strange.[54][165] Μία δεύτερη σκηνή μετά τους τίτλους τέλους, την οποία σκηνοθέτησε ο Ντέρικσον, δείχνει πως ο ρόλος του Μόρντο πιθανόν θα μπορούσε να είναι ανταγωνιστής του Δρ. Στρέιντζ σε μία πιθανή συνέχεια της ταινίας Doctor Strange.[166]

Η σκηνή με τη σύντομη εμφάνιση του Σταν Λι στην ταινία, σκηνοθετήθηκε από τον Τζέιμς Γκαν σε σκηνικό για την ταινία Φύλακες του Γαλαξία 2 μαζί και με άλλες σκηνές σύντομων εμφανίσεων του Λι σε ταινίες του MCU. Αυτό συνέβη για μειωθούν τα ταξίδια που έπρεπε να κάνει ο Λι για να γυριστούν αυτές οι σκηνές, με αποτέλεσμα να γυρίσει μαζί σκηνές για τις επόμενες τέσσερις MCU ταινίες. Ο Γκαν επικοινώνησε με τον Ντέρικσον κατά τη διάρκεια του γυρίσματος για να βεβαιωθεί πως η σκηνή θα ταίριαζε με τη σχετική σκηνή στην ταινία Doctor Strange και, κατά τη διάρκεια της μέρας «πετούσε ατάκες» στον Λι για να δώσει αρκετές επιλογές στον Ντέρικσον και στη Marvel, από τις οποίες θα διάλεγαν αυτή που τους ταίριαζε περισσότερο για την ταινία.[167] Οι άλλες σκηνές που είχαν γυρίσει ο Γκαν με τον Λι ως εναλλακτικές συμπεριελάμβαναν τον Λι να διαβάζει ένα βιβλίο και να ρωτάει έναν κύριο που καθόταν δίπλα του αν γνώριζε τι σημαίνει η λέξη «excelsior»· τον Λι να γελάει πάρα πολύ και να δηλώνει πως γελούσε χωρίς λόγο και πως απλά ήταν «εντελώς τρελός»· και τον Λι να γελάει υστερικά διαβάζοντας ένα βιβλίο Γκάρφιλντ, σημειώνοντας πως ο χαρακτήρας «ΜΙΣΕΙ τις Δευτέρες αλλά ΛΑΤΡΕΥΕΙ τα λαζάνια!». Ο Γκαν θεώρησε πως η επιλογή με τον Γκάρφιλντ ήταν αυτή που αρχικά προοριζόταν να μπει στην ταινία, αλλά τελικά ήταν αρκετά μεγάλη σε διάρκεια για να χωρέσει στο σημείο όπου έπρεπε να προστεθεί.[168] Μέχρι τις 10 Οκτωβρίου 2016, ο Ντέρικσον είχε ολοκληρώσει την ταινία.[61]

Ο Φάιγκι περιέγραψε τη χρήση του 3D στην ταινία ως κάτι που εξυπηρετούσε την ιστορία, λέγοντας: «ελπίζω να βοηθάει στο να λυγίσει το μυαλό των θεατών ακόμα περισσότερο από όσο θα το έκανε η 2D προβολή».[169] Είπε πως «υπάρχουν σκηνές στην ταινία που η 3D προβολή είναι πραγματικά απαραίτητη ώστε να ειπωθεί η ιστορία των διαφόρων διαστάσεων που συντελείται μέσω των οπτικών εφέ». Ωστόσο, σημείωσε πως κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης των οπτικών εφέ για την ταινία, έγινε εμφανές πως αυτές οι σκηνές επηρέαζαν αρνητικά την ιστορία όταν αυτή προβαλλόταν σε 2D, και απαιτούνταν προσαρμογές έτσι ώστε οι σκηνές να λειτουργούν σωστά σε όλες τις μορφές προβολής.[170] Πάνω από μίας ώρας υλικό της ταινίας χρειάστηκε «ειδική επεξεργασία» για τις IMAX προβολές.[171]

Οπτικά εφέ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα οπτικά εφέ της ταινίας Doctor Strange παρείχαν οι εταιρίες Industrial Light & Magic (ILM), Method Studios, Framestore, Lola VFX, Luma Pictures, Rise FX, Crafty Apes και SPOV,[140][172] οι οποίες συνέβαλαν στη δημιουργία 1450 λήψεων. Την προοπτικοποίηση ανέλαβε η Third Floor, ενώ όλες οι εταιρίες εργάστηκαν πάνω σε κοινά μαγικά στοιχεία (μάνταλας, ασπίδες από μαγικούς ρούνους, μαστίγια, εναέρια 'μαξιλαράκια κρίνων' και πύλες).[140] Ο επικεφαλής των οπτικών εφέ, Στεφάν Σερέτι, ο οποίος εργάστηκε επίσης και στην ταινία Φύλακες του Γαλαξία, εξήγησε τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στις δύο ταινίες λέγοντας: «υπάρχει κάποια ομοιότητα σε μερικά από τα πράγματα που κάναμε. Αν και έγιναν με τον ίδιο τρόπο, είναι ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος. Στους [Φύλακες], είναι προσανατολισμένος πιο πολύ στην επιστημονική φαντασία και τα τρελά χρώματα. Περισσότερο πιο κωμικός ο τρόπος που γίνονται τα πράγματα. Αυτός εδώ ο κόσμος είναι λίγο πιο σοβαρός. Είναι λίγο σαν παραισθησιογόνο ταξίδι. Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιούμε πολύ διαφορετικές τεχνικές. Για εμάς, οι Φύλακες ήταν σαν μία τεράστια ταινία κινουμένων σχεδίων. Αυτή εδώ σε πολύ λιγότερο βαθμό. Αυτή εδώ είχε να κάνει περισσότερο με το περιβάλλον και τις επιπτώσεις της μαγείας πάνω σε αυτό».[173]

Συζητώντας περαιτέρω για τα οπτικά εφέ της ταινίας, ο Ντέρικσον περιέγραψε ως πηγή έμπνευσης «τα κόμικ των Στιβ Ντίτκο και Σταν Λι, τα οποία ήταν γεμάτα με αυτές τις περίεργες εικόνες»,[160] καθώς επίσης και «ένα μεγάλο ποσοστό σουρεαλιστικής τέχνης και φωτογραφίας και τον εικαστικό Μ. Κ. Έσερ».[174] Επιπρόσθετη έμπνευση αντλήθηκε από «ένα σωρό πειραματικά, φράκταλ βίντεο από το YouTube», τα οποία βρήκε ο Ντέρικσον, και από το βιντεοπαιχνίδι Monument Valley.[175] «Η φιλοδοξία [του Ντέρικσον] ήταν να χρησιμοποιήσουμε αιχμηρά οπτικά εφέ για να κάνουμε τα πράγματα να δείχνουν φρέσκα και καινούρια—όχι απλά να ανατινάζουμε πράγματα».[174] Ο Φάιγκι εξήγησε πως ένας από τους πιο δύσκολους τομείς όπου έπρεπε να υπάρξουν εφευρετικοί ήταν οι σκηνές δράσεις, καθώς ο Ντέρικσον δεν τις ήθελε «να είναι απλά: κάποιος ρίχνει έναν κεραυνό και ο άλλος τον μπλοκάρει, έτσι ο πρώτος ξαναρίχνει έναν δεύτερο κεραυνό...». Έτσι, προσπάθησαν να ενσωματώσουν στις σκηνές δράσης τις διάφορες συμπαντικές διαστάσεις «με σκοπό τη δημιουργία ενός οπτικού τάπητα, ο οποίος θα ήταν εντελώς διαφορετικός από την άποψη των σκηνών δράσης σε σχέση με οποιασδήποτε άλλης ταινίας έχουμε δει ως τώρα».[130] Ο Ντέρικσον επανέλαβε πως η σκηνή μάχης όπου οι χαρακτήρες βρίσκονται στην αστρική τους μορφή ήταν βασισμένη στο κόμικ Ο Όρκος, ενώ πρόσθεσε πως η τελική σκηνή μάχης ήταν «μια προσπάθεια να αποτυπωθεί η ποιότητα της καλλιτεχνικής δουλειάς» από τα αυθεντικά κόμικ. Επίσης, η καταδίωξη στην Κατοπτρική Διάσταση ήταν μια προσπάθεια μίμησης της ταινίας Inception «με έναν όσο το δυνατόν περισσότερο σουρεαλιστικό τρόπο κι ακόμα παραπέρα. Σίγουρα χρωστάω σε αυτή την ταινία».[94] Συγκεκριμένα για την κορύφωση της ταινίας, ο Ντέρικσον δεν ήθελε να ακολουθήσει την κλασική οδό των ταινιών με υπερήρωες όπου υπάρχει «μία μεγάλη σκηνή μάχης στην οποία καταστρέφεται ολόκληρη η πόλη και ανοίγει μία πύλη, η οποία πρέπει με κάποιο τρόπο να κλείσει». Ήθελε να κάνει κάτι διαφορετικό, με τον κακό να χάνει τη μάχη απλά με την έξυπνη χρήση της δύναμης που διέθετε ο Δρ. Στρέιντζ, και όχι να δημιουργήσει μία μάχη όπου «τα οπτικά εφέ αλληλοσυγκρούονται μεταξύ τους μέχρι να επικρατήσει το ισχυρότερο».[165]

Η σκηνή της Κατοπτρικής Διάστασης στο Μανχάταν γυρίστηκε κατά βάση σε πράσινη οθόνη (πάνω), με την Industrial Light & Magic να προσθέτει μετέπειτα τα οπτικά εφέ (κάτω).[140]

Η ILM εργάστηκε πάνω στη σκηνή της Κατοπτρικής Διάστασης στο Μανχάταν και στη σκηνή της μάχης ενάντια στον χρόνο στο Χονγκ Κονγκ, οι οποίες αποτελούνταν από 200 και 150 λήψεις αντίστοιχα. Άρχισαν να δουλεύουν πάνω στην ταινία δέκα μήνες πριν την έναρξη των γυρισμάτων για να μπορέσουν να σχεδιάσουν τη σκηνή στο Μανχάταν, η οποία αν και ήταν κατά βάση CGI, χρησιμοποιήθηκαν και κάποια πλάνα της Νέας Υόρκης. Η ILM δημιούργησε επίσης ψηφιακούς κλώνους αρκετών ηθοποιών, τους οποίους χρησιμοποίησαν και οι άλλες εταιρίες οπτικών εφέ που δούλευαν πάνω στην ταινία. Η Method Studios, η οποία είχε εργαστεί πάνω στη δημιουργία του Κβαντικού Βασιλείου στην ταινία Ant-Man, εδώ εργάστηκε πάνω στη σκηνή του «μαγικού, μυστήριου ταξιδιού» του Στρέιντζ, όπου ο χαρακτήρας περνάει μέσα από διάφορες διαστάσεις. Το μόνο πλάνο της σκηνής στο οποίο δεν συμμετείχε η Method, ήταν αυτό που συνδεόταν με τον Ντορμάμου, καθώς η Luma Pictures βοήθησε στη δημιουργία και των άλλων εμφανίσεών του στην ταινία. Η Method δημιούργησε συνολικά 7 διαστάσεις για τη συγκεκριμένη σκηνή. Η εταιρία δημιούργησε επίσης το ατύχημα του Στρέιντζ, τις σκηνές της εκπαίδευσης και τη σκηνή όπου ο Στρέιντζ πειραματίζεται με τον χρόνο χρησιμοποιώντας ένα μήλο στη βιβλιοθήκη του Κάμαρ-Ταζ. Για τη σκηνή του ατυχήματος, έγινε μίξη φωτογράφησης υψηλής ταχύτητας και μερικών σκηνών που γυρίστηκαν σε πράσινη οθόνη, με ψηφιακά στοιχεία τόσο του Κάμπερμπατς όσο και του αυτοκινήτου. Συνολικά, η Method εργάστηκε πάνω σε 270 λήψεις.[140]

Η Framestore επιλέχθηκε για να εργαστεί πάνω στον Μανδύα της Αιώρησης, λόγω της προηγούμενης δουλειάς τους που αφορούσε τη δημιουργία του Ρόκετ για την ταινία Φύλακες του Γαλαξία. Ο Σερέτι αποκάλεσε τις κινήσεις του Μανδύα «ενταγμένες κάπως στο σενάριο αλλά σε όχι τόσο έντονη μορφή» όσο εμφανίστηκαν στο τελικό αποτέλεσμα, και ανέφερε πως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της προοπτικοποίησης «είχαμε μία μεγάλη συζήτηση σχετικά με την ιστορία του Μανδύα στην ταινία».[173] Η Framestore εργάστηκε επίσης πάνω στα πλάνα του περιβάλλοντος, στις σκηνές Mandelbrot, στις αστρικές μορφές και στον περιορισμό του Καϊσίλιους με τον τεχνούργημα Crimson Bands of Cyttorak, δουλεύοντας συνολικά σε πάνω από 365 λήψεις. Ο επικεφαλής της Framestore, Αλέξις Γουάισμπροτ, αποκάλεσε την αστρική μορφή «ένα από τα δυσκολότερα οπτικά εφέ που έπρεπε να δουλέψουμε, ώστε το αποτέλεσμα να είχε τη σωστή ισορροπία για να δείχνει ευφυές, αλλά και όμορφο». Η Lola VFX δούλεψε πάνω στα μάτια των φανατικών του Ντορμάμου, συμπληρώνοντας το μακιγιάζ με εφέ βασισμένα σε γεώδες. Δημιούργησαν επίσης ψηφιακά δάκρυα για τον Καϊσίλιους, όταν βρισκόταν παγιδευμένος στο τεχνούργημα Crimson Bands of Cyttorak. Επιπρόσθετα, για τον Ντορμάμου και τη Σκοτεινή Διάσταση, η Luma Pictures δημιούργησε την πρώτη σκηνή της Κατοπτρικής Διάστασης στο ξεκίνημα της ταινίας.[140] Σχετικά με τη δημιουργία του Ντορμάμου, ο Σερέτι δήλωσε πως ήθελαν να αποφύγουν την απεικόνιση του φλεγόμενου κεφαλιού που υπάρχει στα κόμικ, καθώς «ήταν κάτι που είχε ξαναγίνει στο παρελθόν. Η όλη ιδέα είναι πως ο Ντορμάμου είναι ένας χαρακτήρας ο οποίος ζει μεταξύ διαστάσεων. Μπορεί επίσης να πάρει οποιαδήποτε μορφή θέλει. [Όταν μιλάει στον Στρέιντζ] μπορείς να νιώσεις όλους αυτούς τους κυματισμούς στο πρόσωπό του... αυτού τους είδους τα παράθυρα που ανοίγουν δρόμο προς άλλες διαστάσεις και όλες τις ανακλαστικές του ιδιότητες. Θέλαμε πραγματικά να προσθέσουμε την επίκληση αυτής της φωτιάς, αλλά δεν θέλαμε τη φωτιά αυτή καθ'αυτή. Έτσι, προχωρήσαμε σε [μία] πολύχρωμη προσέγγιση για να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε την ψυχεδελική [εμφάνιση] ολόκληρου του χώρου». Όσον αφορά τη Σκοτεινή Διάσταση τώρα, ο Σερέτι είπε: «Προσπαθήσαμε να την κάνουμε να δείχνει συνεχώς ζωντανή—η όλη ιδέα της Σκοτεινής Διάστασης είναι πως πρόκειται για ένα δυναμικό περιβάλλον», και συνέχισε: «Είχε να κάνει με το να βρεθεί η σωστή ισορροπία ανάμεσα σε όλα αυτά τα στοιχεία, ώστε να αποτιθεί φόρος τιμής στο έργο του Στιβ Ντίτκο, αλλά ταυτόχρονα να είναι πιο σύγχρονο και κοντά στον 21ο αιώνα. Αν κοιτάξεις τις λεπτομέρειες των σχημάτων που έχουμε βάλει στη Σκοτεινή Διάσταση, μπορείς σχεδόν να υποδείξεις πράγματα από τα κόμικ, στα οποία πραγματικά προσπαθήσαμε να μείνουμε πιστοί».[176]

Μουσική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Doctor Strange (soundtrack)

Τον Μάιο του 2016, ο Μάικλ Τζακίνο αποκάλυψε πως θα επένδυε μουσικά την ταινία.[177] Ο Ντέρικσον αποκάλεσε τη μουσική «μαγεία με την κυριολεκτική έννοια της λέξης», προσθέτοντας πως ο Τζακίνο «κάνει αυτό που κάνουν οι καλοί μουσικοί, δεν δημιουργεί απλά μουσική που υποστηρίζει την εικόνα, αλλά προσθέτει μέσω αυτής κάτι έξτρα στην ταινία. Με τη μουσική του, η ταινία γίνεται κάτι διαφορετικό, κάτι καινούριο, κάτι που δεν ήταν με την προσωρινή μουσική που την επένδυε κατά το στάδιο της παραγωγής».[160] Η μουσική της ταινίας ηχογραφήθηκε στα στούντιο Abbey Road στο Λονδίνο.[178] Κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης, ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ άκουσε ένα από τα κομμάτια του Τζακίνο και το συνέδεσε με το τραγούδι των Beatles, «I Am the Walrus».[179] Ο Ντέρικσον, ως θαυμαστής του Μπομπ Ντίλαν, έψαχνε κάποιο σημείο της ταινίας όπου θα μπορούσε να συμπεριλάβει ένα τραγούδι του, αλλά δεν μπόρεσε να βρει το κατάλληλο. Ωστόσο, κατάφερε να συμπεριλάβει το τραγούδι «Interstellar Overdrive» των Pink Floyd.[180][181] Ο Ντέρικσον ήλπιζε να χρησιμοποιήσει για τους τίτλους τέλους της ταινίας είτε το «Interstellar Overdrive» είτε το «Are You Experienced?» από το ομότιτλο άλμπουμ του συγκροτήματος The Jimi Hendrix Experience, αλλά τα δικαιώματα για τη χρήση τους ήταν υψηλά με αποτέλεσμα ο Τζακίνο να συνθέσει για αυτό τον σκοπό το κομμάτι «The Master of the Mystic End Credits».[22] Το soundtrack της ταινίας κυκλοφόρησε ψηφιακά από τη Hollywood Records στις 21 Οκτωβρίου 2016, ενώ σε φυσική μορφή κυκλοφόρησε περίπου ένα μήνα αργότερα, στις 18 Νοεμβρίου 2016.[182][183]

Προώθηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Αύγουστο του 2015, ένα θεματικό τρέιλερ προβλήθηκε στη D23 Expo με αφηγητή τον Ντέρικσον. Στις καλλιτεχνικές φωτογραφίες που προβλήθηκαν μέσω αυτού, φαινόταν ο Κάμπερμπατς να φοράει την παραδοσιακή στολή του Δρ. Στρέιντζ απο τα κόμικ, καθώς και μία πρόχειρη αλληλουχία εικόνων εστιασμένων στην πλοκή, δίνοντας έμφαση στο ατύχημα του Στρέιντζ, το ταξίδι του χαρακτήρα προς την ίαση και την αντιπαράθεσή του με τον Έτζιοφορ ως Μόρντο (η προβολή είχε γίνει ενώ ο χαρακτήρας είχε ακόμα τον ρόλο του κακού στην ταινία, σύμφωνα με συζητήσεις μεταξύ του Ντέρικσον και του ηθοποιού).[20][184] Το τρέιλερ έλαβε «δυνατές επευφημίες από το κοινό που βρισκόταν στην αίθουσα».[184]

Στις 12 Απριλίου 2016, προβλήθηκε στην εκπομπή Jimmy Kimmel Live! το πρώτο τρέιλερ της ταινίας.[185][186] Ο Κλαρκ Κόλις από το περιοδικό Entertainment Weekly συνέκρινε τις «καλειδοσκοπικές, παραμορφωτικές σκηνές» που εμπεριέχονταν στο τρέιλερ με την ταινία Inception,[186] όπως έκανε και ο Σκοτ Μέντελσον από το περιοδικό Forbes. Ο Μέντελσον πρόσθεσε επίσης πως η δομή του τρέιλερ έμοιαζε με την προώθηση, στο αρχικό της στάδιο, της ταινίας Batman Begins.[187] Ο Γκρέιαμ ΜακΜίλαν από το περιοδικό The Hollywood Reporter επέκρινε αυτές τις ομοιότητες, καθώς επίσης και τις ομοιότητες που διέκρινε με την ταινία The Matrix, καθώς και την Αμερικανική προφορά του Κάμπερμπατς σε σχέση με αυτήν του Χιου Λώρι ως Γκρέγκορι Χάους στη σειρά Ιατρικές Υποθέσεις, αποκαλώντας τες «όχι απαραίτητα πρόβλημα, φυσικά ... [αλλά] δεν υπάρχει τίποτα στο τρέιλερ πέραν των επαγωγικών στοιχείων. Λόγω της φύσης του τρέιλερ, δεν υπάρχει κάποια ιστορία πέραν του ότι 'ένας λευκός άντρας βρίσκει διαφώτιση μέσω του Ασιατικού πολιτισμού', ενώ μετά βίας υπάρχει κάποιος διάλογος ο οποίος θα αφήσει τους θεατές να αποφασίσουν το αν οι ερμηνείες των ηθοποιών θα εξυψώσουν το προϊόν». Ο ΜακΜίλαν απόλαυσε τα οπτικά εφέ και συγκεκριμένα το εφέ όπου «η Τίλντα Σουίντον πετάει κυριολεκτικά την ψυχή του Μπένεντικτ Κάμπερμπατς έξω από το σώμα του», καταλήγοντας: «Ως εισαγωγή σε ένα όχι μόνο εντελώς καινούριο franchise της Marvel, αλλά πιθανώς κι ένα καινούριο είδος, μοιάζει πολύ λιγότερο τολμηρό και σίγουρο» σε σχέση με το πρώτο τρέιλερ της ταινίας Φύλακες του Γαλαξία.[188]

Τον Ιούλιο του 2016, η Marvel Comics κυκλοφόρησε ένα κόμικ συνδεδεμένο με την ταινία, το οποίο έγραψε ο Γουίλ Κορόνα Πίλγκριμ, με τον Χόρχε Φορνές να αναλαμβάνει το καλλιτεχνικό μέρος.[189] Στο τεύχος του κόμικ απεικονίζονται τέσσερις Δάσκαλοι της Μυστικιστικής Τέχνης–Καϊσίλιους, Γουόνγκ, Τίνα Μινόρου και Ντάνιελ Ντραμ–να καταδιώκουν μία γυναίκα, η οποία έχει κλέψει ένα μυστικιστικό τεχνούργημα.[31] Ένα δεύτερο τεύχος, το οποίο επικεντρώνεται στην εκπαίδευση των μαθητευομένων της Αρχαίας πάνω στη μυστικιστική τέχνη στο Κάμαρ-Ταζ, κυκλοφόρησε έναν μήνα αργότερα.[190] Οι Ντέρικσον, Κάμπερμπατς, Σουίντον, Έτζιοφορ, ΜακΆνταμς, Μίκελσεν και Γουόνγκ παρευρέθηκαν στην Comic-Con του Σαν Ντιέγκο του 2016, όπου και προβλήθηκε αποκλειστικά ένα βίντεο από την ταινία και το δεύτερο τρέιλερ.[191] Τον επόμενο μήνα, το ίδιο βίντεο που προβλήθηκε στην Comic-con του Σαν Ντιέγκο, προβλήθηκε και στην Asia Pop Comic Convention που διεξάγεται στη Μέτρο Μανίλα.[192] Τον Σεπτέμβριο του 2016, κυκλοφόρησε ένα επιπρόσθετο κόμικ, το οποίο επικεντρωνόταν στον Καϊσίλιους,[193] ενώ κυκλοφόρησε και υλικό από τα παρασκήνια ως μέρος των ειδικών χαρακτηριστικών του Blu-ray της ταινίας Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος.[194] Επίσης τον Σεπτέμβριο, η Marvel, σε συνεργασία με τις εταιρίες Dolby Laboratories, Broadcom, Synchrony Bank και Society for Science & the Public, ανακοίνωσε την πρόκληση «The Magic of STEM», στοχεύοντας στο γυναικείο κοινό του πεδίου STEM, ηλικίας 15-18 χρονών. Η πρόκληση απαιτούσε από τις διαγωνιζόμενες να υποβάλουν βίντεο με τις ίδιες να αναζητούν μέντορες, για να εξερευνήσουν ιδέες που παλαιότερα θεωρούνταν εφικτές στο να πραγματοποιηθούν μόνο με τη χρήση μαγείας. Οι πέντε νικήτριες θα είχαν την ευκαιρία να παρευρεθούν στην παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας και να ξεναγηθούν στα Walt Disney Studios στο Μπέρμπανκ, καθώς επίσης και να αποκτήσουν έναν λογαριασμό των $1000 στη Synchrony Bank. Μία εκ των πέντε θα αναδεικνυόταν ως η μεγάλη νικήτρια, και θα λάμβανε επίσης προσωπική καθοδήγηση και εκπαίδευση από την ψηφιακή ομάδα των Walt Disney Studios.[195]

Στις 10 Οκτωβρίου 2016, ένα βίντεο περίπου 15 λεπτών προβλήθηκε σε 115 IMAX 3D αίθουσες στη Βόρεια Αμερική και σε επιλεγμένες 3D και IMAX 3D αίθουσες παγκοσμίως. Οι θαυμαστές που παρευρέθηκαν στις συγκεκριμένες προβολές, έλαβαν και από μία αποκλειστική IMAX αφίσα της ταινίας.[171] Ο Ουμπέρτο Γκονζάλες από τη σελίδα TheWrap αποκάλεσε το περιεχόμενο του βίντεο «εκπληκτικό» και πρόσθεσε πως η όλη σκηνή όπου η Αρχαία στέλνει τον Δρ. Στρέιντζ «στο πρώτο του ψυχεδελικό ταξίδι μέσα στο πολυσύμπαν» ήταν «το σημείο όπου η IMAX 3D προβολή πραγματικά εξέχει. Δίνεται στο κοινό ένα απίστευτο οπτικά ταξίδι μέσα στο πολυσύμπαν, το οποίο εμπεριέχει άλλες διαστάσεις και άλλες πραγματικότητες. Είναι πραγματικά κάτι που αξίζει να δεις σε IMAX 3D προβολή». Ο Γκονζάλες κατέληξε πως «μετά από θέαση μόλις 15 λεπτών απίστευτου υλικού, η IMAX 3D προβολή είναι αναμφισβήτητα η μορφή προβολής που θα πρέπει κάποιος να παρακολουθήσει την ταινία».[196] Αντίθετα, η Μπριτ Χάγιες από τη σελίδα Screen Crush θεώρησε πως το υλικό «προκαλούσε ζάλη» και ήταν «πολύ πιο παράξενο και πιο άγριο από αυτό που φανέρωναν τα τρέιλερ», αν και ήταν λίγο δύσκολο «να κρίνεις κάτι από ένα απόσπασμα που σου παρουσιάζεται εκτός περιεχομένου». Όσον αφορά τη σκηνή με το ψυχεδελικό ταξίδι του Δρ. Στρέιντζ στο πολυσύμπαν, η Χάγιες είπε: «Οι σκηνές με τα κωμικά και επηρεασμένα από ναρκωτικά ταξίδια του Σεθ Ρόγκεν δεν έχουν καμία σχέση με τα ψυχεδελικά οπτικά εφέ που χρησιμοποιούνται εδώ. Πρόκειται για συγκλονιστικά, περίτεχνα πράγματα τα οποία παρέχουν το πιο διασκεδαστικό μέρος αυτού του 15λεπτου αποσπάσματος».[197] Η Τέρι Σβαρτζ από τη σελίδα IGN είπε πως οι συγκεκριμένες σκηνές ήταν το σημείο όπου «η αισθητική τρόμου του Ντέρικσον ξεχωρίζει και λάμπει».[133]

Η Marvel παρείχε αυτοκόλλητα στο Twitter, ζωντανές συνδέσεις στο Facebook, φακούς και φίλτρα στο Snapchat και υλικό σε Giphy, Tumblr και Instagram που σχετιζόταν με την ταινία. Επιπρόσθετα, το Microsoft Surface είχε μία προωθητική χορηγία για την ταινία, εξαιτίας της χρήσης των συσκευών της κατά τη διάρκεια παραγωγής της ταινίας. Επίσης, η εφαρμογή Tilt Brush της Google παρουσίασε μία «Μικτή Πραγματικότητα» με διάφορους καλλιτέχνες από Λος Άντζελες, Λονδίνο και Χονγκ Κονγκ, εμπνευσμένη από διάφορες διαστάσεις της ταινίας, αναδημιουργώντας τους κόσμους σε εικονική πραγματικότητα για μια καθηλωτική οπτική εμπειρία.[198]

Κυκλοφορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία Doctor Strange έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 13 Οκτωβρίου 2016 στο Χονγκ Κονγκ,[47] ενώ η πρεμιέρα στο Χόλιγουντ έγινε στο Κινέζικο Θέατρο Γκράουμαν και στο θέατρο El Capitan στις 20 Οκτωβρίου 2016.[199][200] Η ταινία κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 25 Οκτωβρίου 2016,[201] καθώς και σε συνολικά άλλες 33 αγορές κατά το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής, με 123 αίθουσες σε αυτές τις αγορές να είναι αίθουσες IMAX προβολής.[202] Στις 18 Οκτωβρίου 2016, η ταινία προβλήθηκε επίσης στο EW PopFest στο Λος Άντζελες.[203] Η ευρεία κυκλοφορία της ταινίας στις 4 Νοεμβρίου στη Βόρεια Αμερική έγινε σε συνολικά 3882 κινηματογραφικούς πολυχώρους, στους οποίους 3530 αίθουσες είχαν δυνατότητα προβολής σε 3D, 379 σε IMAX μορφή, 516 σε εκτενή μορφή (τον μεγαλύτερο αριθμό προβολής σε αυτή τη μορφή για κυκλοφορία της Disney μέχρι εκείνη τη στιγμή) και 189 σε D-Box μορφή.[204] Συνολικά, η ταινία Doctor Strange είχε τη μεγαλύτερη κυκλοφορία σε IMAX μορφή παγκοσμίως και ήταν η πρώτη ταινία που κυκλοφόρησε σε περισσότερες από 1000 αίθουσες IMAX.[202] Η ταινία Doctor Strange αποτελεί μέρος της Τρίτης Φάσης του MCU.[205]

Home media[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία Doctor Strange κυκλοφόρησε από τη Walt Disney Studios Home Entertainment σε ψηφιακή μορφή στις 14 Φεβρουαρίου 2017, ενώ σε Blu-ray, Blu-ray 3D και DVD μορφή κυκλοφόρησε στις 28 Φεβρουαρίου 2017. Η ψηφιακή μορφή και οι Blu-ray κυκλοφορίες συμπεριελάμβαναν ένθετα από πίσω από τις κάμερες, ηχητικό σχολιασμό, κομμένες σκηνές, στιγμές από τα γυρίσματα, μία αποκλειστική ματιά σε επόμενες ταινίες της Τρίτης Φάσης όπως οι Φύλακες του Γαλαξία 2, Thor: Ragnarok, Black Panther και Εκδικητές: Ο Πόλεμος της Αιωνιότητας και το δεύτερο μέρος της ταινίας μικρού μήκους Team Thor, το οποίο σκηνοθέτησε ο Γουαϊτίτι.[206] Από τις 12 Νοεμβρίου 2021, η βελτιωμένη IMAX έκδοση της ταινίας έγινε διαθέσιμη στο Disney+.[207]

Υποδοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Box office[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία Doctor Strange είχε έσοδα $232.6 εκατομμύρια σε Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδά και $445.2 εκατομμύρια στις υπόλοιπες αγορές, φτάνοντας συνολικά τα $667.8 εκατομμύρια.[7] Η ταινία είχε το μεγαλύτερο IMAX άνοιγμα για τον μήνα Νοέμβριο εγχώρια ($12.2 εκατομμύρια), διεθνώς ($24 εκατομμύρια) και παγκοσμίως ($24.2 εκατομμύρια), σπάζοντας τα ρεκόρ που κατείχε η ταινία Interstellar.[208] Μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2016, η ταινία έγινε αυτή με τις περισσότερες εισπράξεις για εισαγωγική ταινία ενός μόνο χαρακτήρα του MCU.[209] Το Deadline Hollywood υπολογίζοντας το διαδικτυακό κέρδος της ταινίας στα $122.65 εκατομμύρια και συνυπολογίζοντας όλα τα έσοδα-έξοδα της ταινίας, την τοποθέτησε στην 11η θέση της λίστας του με «Τα Πολυτιμότερα Blockbusters» του 2016.[210]

Η ταινία Doctor Strange κατά την πρώτη μέρα προβολής της σε Ηνωμένες Πολιτείες και Καναδά, είχε εισπράξεις $32.6 εκατομμύρια, φτάνοντας συνολικά τα $85.1 εκατομμύρια για το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής. Τα $12.2 εκατομμύρια προήλθαν από IMAX προβολές και τα $24 εκατομμύρια από 3D προβολές. Βρέθηκε στην κορυφή του box office για το συγκεκριμένο Σαββατοκύριακο, ενώ ήταν η ταινία με το δεύτερο μεγαλύτερο άνοιγμα Νοεμβρίου για τη Disney.[198] Οι αρχικές προβλέψεις για την ταινία στα τέλη Αυγούστου του 2016, την είχαν να κερδίζει απο $50-$88 εκατομμύρια το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής,[211][212][213] με αυτές τις προβλέψεις να αναθεωρούνται από $65-$75 εκατομμύρια όσο πλησίαζε η μέρα κυκλοφορίας της στις αίθουσες.[204] Η ταινία παρέμεινε στην κορυφή του box office και κατά το δεύτερο Σαββατοκύριακο προβολής,[214] ενώ το τρίτο Σαββατοκύριακο έπεσε στη δεύτερη θέση, πίσω από την ταινία Φανταστικά Ζώα και πού Βρίσκονται.[215] Το τέταρτο Σαββατοκύριακο, η ταινία έπεσε στην τρίτη θέση, πίσω από τις ταινίες Φανταστικά Ζώα και Βαϊάνα.[216] Το πέμπτο και έκτο Σαββατοκύριακο βρέθηκε στην πέμπτη θέση[217][218] και μέχρι το έβδομο Σαββατοκύριακο έπεσε στην ένατη θέση του box office.[219]

Εκτός Ηνωμένων Πολιτειών και Καναδά, η ταινία είχε έσοδα $87.7 εκατομμύρια κατά το πρώτο Σαββατοκύριακο προβολής από συνολικά 33 αγορές, καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση του box office όλων των αγορών εκτός Λιθουανίας και Φινλανδίας. Η Νότια Κορέα ήταν η αγορά με τις περισσότερες εισπράξεις, συγκεντρώνοντας $18.1 εκατομμύρια, το μεγαλύτερο τοπικό άνοιγμα για ταινία της Marvel, ενώ ήταν και η ταινία με το μεγαλύτερο άνοιγμα για ταινία IMAX προβολής. Επιπρόσθετα, οι αγορές σε Χονγκ Κονγκ ($3.2 εκατομμύρια), Ταϊλάνδη ($2.5 εκατομμύρια), Μαλαισία ($2.4 εκατομμύρια) και Σιγκαπούρη ($2.2 εκατομμύρια) είχαν επίσης το μεγαλύτερο άνοιγμα Σαββατοκύριακου για ταινία της Marvel.[202] Το δεύτερο Σαββατοκύριακο, η ταινία κυκλοφόρησε σε ακόμα 22 αγορές, φτάνοντας στην πρώτη θέση στην Κίνα με $44.4 εκατομμύρια, το μεγαλύτερο τριήμερο άνοιγμα για εισαγωγική ταινία χαρακτήρα. Το άνοιγμα της Κίνας ήταν επίσης το τρίτο μεγαλύτερο για ταινία του MCU, πίσω από τις ταινίες Εκδικητές: Η Εποχή του Ultron και Captain America: Εμφύλιος Πόλεμος, καθώς και το μεγαλύτερο τριήμερο άνοιγμα για IMAX ταινία για τον μήνα Νοέμβριο, με $6.3 εκατομμύρια. Οι IMAX προβολές έθεσαν επίσης ρεκόρ ανοίγματος για τον μήνα Νοέμβριο σε Ινδία, Χιλή, Κολομβία και Ισημερινό, ενώ η Βραζιλία βρέθηκε επίσης στις κορυφαίες αγορές με έσοδα $7.9 εκατομμύρια.[208] Η ταινία Doctor Strange παρέμεινε στην κορυφή του box office κατά το τρίτο Σαββατοκύριακο προβολής σε Δανία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Χονγκ Κονγκ, Νότια Κορέα, Μαλαισία, Νέα Ζηλανδία και Σιγκαπούρη, αλλά και για το δεύτερο Σαββατοκύριακο προβολής σε Κίνα και Ρωσία. Έγινε επίσης η ταινία με τα περισσότερα έσοδα για ταινία του MCU σε Ινδία, Χονγκ Κονγκ, Νότια Κορέα, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ.[220] Κατά το τέταρτο Σαββατοκύριακο προβολής, οι εισπράξεις σε Κίνα ξεπέρασαν τα $100 εκατομμύρια, «ένα ολοένα και πιο σπάνιο κατόρθωμα για το 2016».[221] Το επόμενο Σαββατοκύριακο, η ταινία κυκλοφόρησε στην Αργεντινή, όπου βρέθηκε στην κορυφή του box office με έσοδα $1 εκατομμύριο.[209] Η ταινία κυκλοφόρησε στην Ιαπωνία κατά το δέκατο τέταρτο Σαββατοκύριακο από την πρεμιέρα της σε άλλες αγορές, όπου επίσης έφτασε στην πρώτη θέση του box office με $4.5 εκατομμύρια.[222] Μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου 2016, οι αγορές με τις περισσότερες εισπράξεις ήταν η Κίνα ($110.3 εκατομμύρια), η Νότια Κορέα ($41.3 εκατομμύρια) και το Ηνωμένο Βασίλειο με την Ιρλανδία ($27.9 εκατομμύρια).[223]

Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη σελίδα συλλογής κριτικών Rotten Tomatoes, η ταινία συγκεντρώνει ποσοστό αποδοχής 89% με μέσο όρο 7,3/10, βασισμένα σε 387 κριτικές. Στο τμήμα ομοφωνίας αναφέρεται: «Η ταινία Doctor Strange ισορροπεί με έντεχνο τρόπο το υλικό της πηγής με τους περιορισμούς των blockbusters του MCU, προσφέροντας στο κοινό μια απόλυτα διασκεδαστική ιστορία προέλευσης ενός υπερήρωα».[224] Στη σελίδα συλλογής κριτικών Metacritic, η ταινία λαμβάνει ποσοστό 72/100, βασισμένο σε 49 κριτικές, με την ένδειξη «γενικά ευνοϊκές κριτικές».[225] Σε ψηφοφορία κοινού για την εταιρία ερευνών CinemaScore, η ταινία έλαβε βαθμό «A» σε μια κλίμακα από A+ έως F, ενώ στην υπηρεσία ερευνών PostTrak, το 91% του κοινού έδωσε θετική βαθμολογία στην ταινία και 73% του κοινού «σίγουρα θα την πρότεινε».[198]

Ο Τοντ ΜακΚάρθι από το περιοδικό The Hollywood Reporter αποκάλεσε την ταινία «μία ελκυστική, με έξυπνο καστ, εντυπωσιακή προσθήκη» στο franchise, προσθέτοντας: «Αυτή η ταινία δράσης που φαινομενικά έχει τις ρίζες της στα δόγματα του ανατολικού μυστικισμού, είναι αρκετά διαφορετική για να εγκαθιδρύσει μία σταθερή θέση δίπλα στα ήδη εγκαθιδρυμένα blockbuster της κοινοπραξίας». Ο ΜακΚάρθι, επιπρόσθετα στους επαίνους του για τις ερμηνείες των ηθοποιών, θεώρησε πως στην ταινία υπάρχουν συγκεκριμένες σκηνές οι οποίες «ξεπερνούν [την ταινία Inception] στο θέμα του οπτικού θεάματος» και πως οι σκηνές χειραγώγησης του χρόνου «[οι οποίες] αποκτούν εξαιρετικό πλεονέκτημα στη 3D μορφή τους, [ήταν αυτές που] το κοινό, πίσω στα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του Doctor Strange στα κόμικ, θα αποκαλούσε 'αντισυμβατικές ή πρωτοποριακές', αλλά τη σημερινή εποχή οι θαυμαστές απλά θα τις θεωρήσουν 'καταπληκτικές'».[226] Ο Πίτερ Ντεμπρίτζ από το περιοδικό Variety, αποκάλεσε την ταινία την «πιο ικανοποιητική είσοδο της Marvel από την ταινία Spider-Man 2» και έγραψε πως παρά το ότι έχει «την ίδια εμφάνιση, αίσθηση και φανταχτερή εταιρική λάμψη» όπως οι άλλες ταινίες του MCU, «μπορεί να υπερηφανεύεται για μια υποκείμενη πρωτοτυπία και φρεσκάδα, η οποία λείπει ολοένα και περισσότερο τον τελευταίο καιρό από το βασίλειο των ταινιών που προέρχονται από κόμικ». Ο Ντεμπρίτζ επαίνεσε επίσης τις επιλογές των ηθοποιών για τους συγκεκριμένους ρόλους, καθώς και το πλήθος των οπτικών εφέ που επιτεύχθηκαν για την ταινία».[37] Ο Αλόνσο Ντουράλντε, γράφοντας για την ιστοσελίδα TheWrap είπε: «Πράγματι, η ταινία Doctor Strange αποτελεί μία ιστορία προέλευσης χαρακτήρα και περιστασιακά περικλείεται από τις αφηγηματικές απαιτήσεις του είδους, αλλά είναι αρκετά έξυπνη ώστε να φέρει στο παιχνίδι εξαιρετικούς Βρετανούς ηθοποιούς, οι οποίοι θα κάνουν τον προβλέψιμο ρυθμό της και τα μαθήματα ζωής να μοιάζουν φρέσκα και συναρπαστικά». Όσον αφορά τα οπτικά εφέ της ταινίας, ο Ντουράλντε τα επαίνεσε αναφέροντας: «Μια χρονιά όπου τα παραφουσκωμένα, άδεια θεάματα προκάλεσαν μία απίστευτη κόπωση λόγω των CGI, αυτή η αστεία, φρικιαστική περιπέτεια μας υπενθυμίζει το πώς μπορεί να μοιάζουν τα αποτελεσματικά οπτικά εφέ όταν υπάρχει μία ομάδα με λίγη φαντασία πίσω από αυτά».[227] Η Μανόλια Ντάργκις από την εφημερίδα The New York Times έγραψε: «Η τρελά απολαυστική ταινία Doctor Strange ... αποτελεί μέρος της στρατηγικής της Marvel για παγκόσμια κυριαρχία, αλλά είναι επίσης τόσο οπτικά συναρπαστική, τόσο όμορφη και εύστροφη που μπορεί να ξεχάσεις για κάποιο διάστημα τη 'μάρκα' της».[228] Ο Τζάστιν Τσανγκ από την εφημερίδα Los Angeles Times ανέφερε: «Μέσα στα γνωστά αφηγηματικά όρια μιας ιστορίας προέλευσης ενός χαρακτήρα, ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Σκοτ Ντέρικσον στριμώχνει αρκετές εξωσωματικές εμπειρίες, χωροχρονικές παραξενιές και εκθαμβωτικά καλειδοσκοπικά οπτικά για να σε κάνει να αναρωτιέσαι αν εκείνος και οι συν-σεναριογράφοι ... έκαναν χρήση ουσιών πίσω από τις κάμερες».[229]

Αντίθετα, η Αντζέλικα Τζέιντ Μπαστιέν γράφοντας για την ιστοσελίδα RogerEbert.com ανέφερε: «Για όλα τα θαυμάσια κτίρια και τα απίθανα εφέ της, η ταινία Doctor Strange δεν αποτελεί το εξελικτικό βήμα που χρειάζεται αφηγηματικά η Marvel. Κάτω από όλες τις βελτιώσεις της, ο πυρήνας της αφήγησης είναι κάτι που έχουμε δει άπειρες φορές».[230] Η Μάρα Ρέινστεϊν από το περιοδικό US Weekly αποκάλεσε την ταινία «μελαγχολική» και έγραψε: «Παρά τις δελεαστικές του δυνάμεις, [ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς] δεν μπορεί να σώσει μία υπερβολικά μπερδεμένη ταινία η οποία βασίζεται σε έναν γαλαξία τρισδιάστατων τεχνασμάτων των ειδικών εφέ... Κανείς δεν το διασκεδάζει εδώ πέρα – εκτός από τον Μανδύα της Αιώρησης του γιατρού ο οποίος έχει τη δική του διαβολική προσωπικότητα και μπορεί να τον σώζει από διάφορες τρομακτικές καταστάσεις».[231] Ο Ρεξ Ριντ από την εφημερίδα The New York Observer βαθμολόγησε την ταινία με 1/4 αποκαλώντας την «ένα αδέξιο κλισέ μείγμα φαντασίας και παράξενης πραγματικότητας» σημειώνοντας: «Τίποτα από όλα όσα παρακολουθείς δεν βγάζει νόημα... Για ανάπτυξη χαρακτήρων, διαλόγους, αφήγηση, αποδεκτές ερμηνείες και συνοχή, ψάξτε το αλλού».[232] Ο Άνταμ Γκράχαμ από την εφημερίδα The Detroit News έγραψε: «Ο Κάμπερμπατς είναι εξωφρενικά χαρισματικός στον πρωταγωνιστικό ρόλο... Αλλά αυτό είναι το θέμα: Είναι καλύτερος ως καλεσμένος στο πάρτι παρά ως ο οικοδεσπότης. Η ταινία Doctor Strange είναι μια ωραία εισαγωγή αλλά, μέχρι το τέλος της ταινίας, δεν νιώθεις καθόλου λύπη που θα πρέπει να κατευθυνθείς προς την έξοδο».[233]

Διακρίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτος Βραβεία Κατηγορία Υποψήφιοι Αποτέλεσμα
2016 Βρετανικά Κινηματογραφικά Βραβεία Evening Standard[234][235] Α' Αντρικός Ρόλος Μπένεντικτ Κάμπερμπατς Υποψηφιότητα
Β' Αντρικός Ρόλος Τσιούετελ Έτζιοφορ Υποψηφιότητα
Κινηματογραφικά Βραβεία Hollywood[236] Βραβείο για Οπτικά Εφέ Στεφάν Σερέτι και Ρίτσαρντ Μπλαφ Νίκη
Βραβεία Hollywood Music in Media[237][238] Καλύτερη Πρωτότυπη Μουσική – Ταινία Επιστημονικής Φαντασίας/Φαντασίας Μάικλ Τζακίνο Υποψηφιότητα
Βραβεία Critics' Choice[239] Καλύτερο Μακιγιάζ Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερη Ταινία Δράσης Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερος Ηθοποιός σε Ταινία Δράσης Μπένεντικτ Κάμπερμπατς Υποψηφιότητα
Καλύτερη Ηθοποιός σε Ταινία Δράσης Τίλντα Σουίντον Υποψηφιότητα
Καλύτερη Ταινία Επιστημονικής Φαντασίας/Τρόμου Doctor Strange Υποψηφιότητα
Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Σαν Ντιέγκο[240][241] Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange Υποψηφιότητα
Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Σεντ Λούις[242][243] Καλύτερη Ταινία Δράσης Doctor Strange 2η θέση
Καλύτερη Ταινία Τρόμου / Επιστημονικής Φαντασίας Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange 2η θέση
Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου της Φλόριντα[244][245] Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange 2η θέση
2017 Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου του Χιούστον[246][247] Τεχνικό Επίτευγμα (για οπτικά εφέ) Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία People's Choice[248] Αγαπημένο Blockbuster στο Τέλος της Χρονιάς Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία Σωματείου Ηθοποιών[249] Εξαριετική Ερμηνεία από Κασκαντέρ (ομαδικό) σε Ταινά Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία Annie[250] Εξαιρετικό Επίτευγμα, Κινούμενα Εφέ σε Live Action Παραγωγή Γκέοργκ Κάλτερμπρανερ, Μάικλ Μαρκούτσι, Τόμας Μπίβαν, Άντριου Γκράχαμ και Τζιχιούν Γιουν Νίκη
Βραβεία Visual Effects Society (VES)[251] Εξαιρετικά Οπτικά Εφέ σε Φωτορεαλιστική Ταινία Στεφάν Σερέτι, Σούζαν Πικέτ, Ρίτσαρντ Μπλαφ, Βίνσεντ Σιρέλι, Πολ Κόρμπουλντ Υποψηφιότητα
Εξαιρετικό Δημιουργημένο Περιβάλλον σε Φωτορεαλιστική Ταινία Λονδίνο – Μπρένταν Σιλς, Ραφαέλ Α. Πιμέντελ, Άντριου Ζινκ, Γκρέγκορι Ng Υποψηφιότητα
Νέα Υόρκη – Άνταμ Γουάτκινς, Μαρτίν βαν Χερκ, Τιμ Μπλέσερ, Τζον Μίτσελ Νίκη
Εξαιρετική Εικονική Φωτογραφία σε Φωτορεαλιστικό Πρότζεκτ Κατοπτρική Διάσταση Νέας Υόρκης – Λάντις Φιλντς, Μάθιου Κάουι, Φρέντερικ Μεντιόνι, Φαράζ Χαμίντ Υποψηφιότητα
Εξαιρετικές Προσομοιώσεις Εφέ σε Φωτορεαλιστική Ταινία Αντιστροφή Καταστροφής Χονγκ Κονγκ – Φλόριαν Γουίτζελ, Ζορζ Νάκλι, Αζούλ Μοχάμεντ, Ντέιβιντ Κίρτσνερ Υποψηφιότητα
Εξαιρετικό Μοντάζ σε Φωτορεαλιστική Ταινία Νέα Υόρκη – Μάθιου Λέιν, Χοσέ Φερνάντεζ, Ζιάντ Σουρέιχ, Έιμι Σέπαρντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Art Directors Guild[252] Αριστείο στον Σχεδιασμό Παραγωγής σε Ταινία Φαντασίας Τσαρλς Γουντ Υποψηφιότητα
Βραβεία BAFTA[253] Καλύτερο Μακιγιάζ Τζέρεμι Γούντχεντ Υποψηφιότητα
Καλύτερος Σχεδιασμός Παραγωγής Τσαρλς Γουντ και Τζον Μπους Υποψηφιότητα
Καλύτερα Ειδικά Οπτικά Εφέ Ρίτσαρντ Μπλαφ, Στεφάν Σερέτι, Πολ Κόρμπουλντ και Τζόναθαν Φόκνερ Υποψηφιότητα
Βραβεία Ένωσης Τεχνικών Ήχου στον Κινηματογράφο[254] Motion Picture – Live Action Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία Ένωσης Σχεδιαστών Κοστουμιών[255] Αριστείο σε Ταινία Φαντασίας Αλεξάντρα Μπερν Νίκη
Ένωση Μακιγιέζ και Κομμωτών[256][257] Μεγάλου Μήκους Ταινίας – Καλύτερο Μακιγιάζ Εποχής και/ή Χαρακτήρα Τζέρεμι Γούντχεντ Υποψηφιότητα
Μεγάλου Μήκους Ταινίας – Καλύτερα Ειδικά Εφέ Μακιγιάζ Τζέρεμι Γούντχεντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Satellite[258][259] Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερος Σχεδιασμός Κοστουμιών Αλεξάντρα Μπερν Υποψηφιότητα
Όσκαρ[260] Καλύτερα Οπτικά Εφέ Στεφάν Σερέτι, Ρίτσαρντ Μπλαφ, Βίνσεντ Σιρέλι και Πολ Κόρμπουλντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Empire[261] Καλύτερη Ταινία Επιστημονικής Φαντασίας/Φαντασίας Doctor Strange Υποψηφιότητα
Α' Αντρικός Ρόλος Μπένεντικτ Κάμπερμπατς Υποψηφιότητα
Καλύτερος Σχεδιασμός Κοστουμιών Doctor Strange Υποψηφιότητα
Καλύτερα Οπτικά Εφέ Doctor Strange Νίκη
Καλύτερος Σχεδιασμός Παραγωγής Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία Nebula[262] Βραβείο Ray Bradbury για Εξαιρετική Δραματική Παρουσίαση Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία Saturn[263] Καλύτερη από Κόμικ-στην-Οθόνη Ταινία Doctor Strange Νίκη
Καλύτερη Σκηνοθεσία Σκοτ Ντέρικσον Υποψηφιότητα
Α' Αντρικός Ρόλος Μπένεντικτ Κάμπερμπατς Υποψηφιότητα
Β' Γυναικείος Ρόλος Τίλντα Σουίντον Νίκη
Καλύτερο Σενάριο Τζον Σπέιτς, Σκοτ Ντέρικσον και Κ. Ρόμπερτ Κάργκιλ Υποψηφιότητα
Καλύτερος Σχεδιασμός Παραγωγής Τσαρλς Γουντ Υποψηφιότητα
Καλύτερη Μουσική Μάικλ Τζακίνο Υποψηφιότητα
Καλύτερος Σχεδιασμός Κοστουμιών Αλεξάντρα Μπερν Υποψηφιότητα
Καλύτερο Μακιγιάζ Τζέρεμι Γουάιτγουντ Υποψηφιότητα
Καλύτερα Ειδικά / Οπτικά Εφέ Στεφάν Σερέτι, Ρίτσαρντ Μπλαφ, Βίνσεντ Σιρέλι και Πολ Κόρμπουλντ Υποψηφιότητα
Βραβεία Teen Choice[264] Ταινία Φαντασίας Doctor Strange Υποψηφιότητα
Άντρας Ηθοποιός σε Ταινία Φαντασίας Μπένεντικτ Κάμπερμπατς Υποψηφιότητα
Γυναίκα Ηθοποιός σε Ταινία Φαντασίας Ρέιτσελ ΜακΆνταμς Υποψηφιότητα
Βραβεία Dragon[265] Καλύτερη Ταινία Επιστημονικής Φαντασίας ή Φαντασίας Doctor Strange Υποψηφιότητα
Βραβεία AACTA[266] Καλύτερα Οπτικά Εφέ ή Εικονογράφηση Μπρένταν Σιλς, Στίβεν Σουάνσον, Ραφαέλ Α. Πιμέντελ, Άντριου Ζινκ Υποψηφιότητα

Συνέχεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία συνέχεια με τίτλο Doctor Strange in the Multiverse of Madness κυκλοφόρησε στις 6 Μαΐου 2022.[267] Ο Σαμ Ράιμι αντικατέστησε τον Ντέρικσον στη σκηνοθεσία,[268] ενώ το σενάριο έγραψε ο Μάικλ Γουόλντρον.[269] Οι Κάμπερμπατς, Γουόνγκ, Έτζιοφορ και ΜακΆνταμς επέστρεψαν για τους ρόλους τους, με την Ελίζαμπεθ Όλσεν επίσης να πρωταγωνιστεί, επαναλαμβάνοντας τον ρόλο της ως Γουάντα Μάξιμοφ/Scarlet Witch από άλλες ταινίες και σειρές του MCU.[270]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Όπως απεικονίζεται στην ταινία Thor: Ragnarok (2017)
  2. Γεωμετρικό σχήμα που αντιπροσωπεύει το σύμπαν στον ινδουιστικό και βουδιστικό συμβολισμό.
  3. Είδος χορού που εμπεριέχει περίπλοκες κινήσεις δακτύλων.
  4. Όρος που χρησιμοποιείται στον κινηματογράφο όταν ένας λευκός ηθοποιός προσλαμβάνεται για έναν ρόλο που δεν προορίζεται για λευκούς.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Giardina, Carolyn (1 Αυγούστου 2015). «EditFest: 'Ant-Man,' 'Avengers 2' Editors on Working in the Marvel Universe». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Marvel's 'Doctor Strange' Begins Production». Marvel.com. 24 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2015. 
  3. «MARVEL'S 'DOCTOR STRANGE' BEGINS PRODUCTION». (Αγγλικά) Marvel's 'Doctor Strange' begins production. Marvel Entertainment. 24  Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 25  Μαΐου 2016.
  4. «Doctor Strange [2D]». British Board of Film Classification. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2016. 
  5. Beyers, Tim (22 Οκτωβρίου 2016). «Instant Analysis: For Disney Investors, 'Doctor Strange' Is Tracking Disappointment». The Motley Fool. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022. 
  6. Sylt, Christian (27 Απριλίου 2018). «Disney Reveals Financial Muscle Of 'Avengers: Infinity War'». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022. 
  7. 7,0 7,1 «Doctor Strange (2016)». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2022. 
  8. 8,0 8,1 8,2 Marc Strom (4 Δεκεμβρίου 2014). «Benedict Cumberbatch to play Doctor Strange». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2014. 
  9. Christopher Rosen (23 Ιουλίου 2016). «Doctor Strange is more important than The Avengers, jokes Benedict Cumberbatch». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουλίου 2016. 
  10. Collis, Clark (15 Ιουλίου 2016). «Doctor Strange: Benedict Cumberbatch casts a spell in new Comic-Con poster». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2016. 
  11. (2005-05-19). Benedict Cumberbatch plays Edmund Talbot. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2022-05-17.
  12. Chai, Barbara (5 Ιανουαρίου 2015). «Benedict Cumberbatch on the Beauty of Alan Turing, the Bile of Richard III and the Spirituality of Doctor Strange». The Wall Street Journal. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  13. Collis, Clark (29 Δεκεμβρίου 2015). «Marvel Studios boss Kevin Feige explains the powers of Benedict Cumberbatch's Doctor Strange». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2015. 
  14. 14,0 14,1 14,2 Krupa, Daniel (26 Οκτωβρίου 2016). «13 Coolest Doctor Strange Easter Eggs, References, and Trivia». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  15. 15,0 15,1 Clark Collis (28 Δεκεμβρίου 2015). «This Week's Cover: Benedict Cumberbatch casts a spell as Doctor Strange in EW's First Look issue». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2015. 
  16. Collis, Clark (28 Δεκεμβρίου 2015). «'Doctor Strange': 6 EW Exclusive Photos of Marvel's Most Mystical, Magical Movie Ever – The Doctor Is In». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2015. 
  17. Benedict Cumberbatch on Donning the Red Cloak at Marvel's Doctor Strange Red Carpet Premiere. Marvel Entertainment. 20 Οκτωβρίου 2016. Συμβαίνει στα 3:05. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022 – μέσω YouTube. 
  18. 18,0 18,1 18,2 Fleming, Mike Jr. (11 Ιουνίου 2015). «Chiwetel Ejiofor's 'Doctor Strange' Character Revealed: He'll Play Baron Mordo». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  19. 19,0 19,1 Strom, Marc (15 Αυγούστου 2015). «D23 Expo 2015: Marvel's 'Doctor Strange' Updates & More». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2015. 
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 Starnes, Joshua (24 Ιουλίου 2016). «Comic-Con: Kevin Feige, Directors and Stars on the Marvel Cinematic Universe». ComingSoon.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  21. 21,0 21,1 Collis, Clark (30 Δεκεμβρίου 2015). «Is Chiwetel Ejiofor's Doctor Strange character good or evil? He says...». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  22. 22,0 22,1 22,2 22,3 Nugent, John (7 Νοεμβρίου 2016). «Doctor Strange: 12 revelations from director Scott Derrickson». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  23. 23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 23,5 «Disney's Live-Action Casting Controversies». E! Online. 15 Ιουλίου 2019. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  24. 24,0 24,1 Sneider, Jeff· Ge, Linda (14 Σεπτεμβρίου 2015). «Rachel McAdams to Star in Marvel's 'Doctor Strange'». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  25. 25,0 25,1 Θεοδοσοπούλου, Σελίνα (24 Ιουλίου 2016). «SDCC 2016: Όλες οι ανακοινώσεις από το πάνελ της Marvel». IGN Greece. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022.  Αρχικό αγγλικό κείμενο εδώ - Αρχειοθετήθηκε εδώ
  26. Brown, Cheryl (3 Νοεμβρίου 2016). «Doctor Strange: No love story but lots of respect for Benedict Cumberbatch». CBC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  27. Clark Collis (28 Δεκεμβρίου 2015). «Find out who Rachel McAdams plays in Doctor Strange». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2015. 
  28. 28,0 28,1 28,2 28,3 Peter Sciretta (27 Σεπτεμβρίου 2016). «Kevin Feige on How 'Doctor Strange' Will Change The Marvel Universe [On Set Interview]». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  29. Collis, Clark (13 Οκτωβρίου 2016). «Rachel McAdams' character does not become Night Nurse in Doctor Strange – exclusive». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  30. 30,0 30,1 Kit, Borys (21 Ιανουαρίου 2016). «'The Martian' Actor Nabs Key 'Doctor Strange' Role (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  31. 31,0 31,1 31,2 31,3 Anthony Couto (6 Ιουλίου 2016). «'Doctor Strange' Prequel Comic Hints at Movie Secrets, Introduces Another Marvel Villain». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 7 Ιουλίου 2016. 
  32. 32,0 32,1 Strauss, Bob (9 Σεπτεμβρίου 2016). «How Benedict Cumberbatch's 'Doctor Strange' will bend minds». Los Angeles Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  33. 33,0 33,1 Louisa Mellor (27 Ιουνίου 2016). «Exclusive: Benedict Wong on new direction of his Doctor Strange role». Den of Geek. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  34. 34,0 34,1 Kroll, Justin (2 Νοεμβρίου 2015). «Michael Stuhlbarg in Talks to Join 'Doctor Strange'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  35. 35,0 35,1 Arrant, Chris (25 Ιουλίου 2016). «Surprise Actor Revealed As Part of Doctor Strange Cast». Newsarama. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2016. 
  36. 36,0 36,1 «Doctor Strange Character Descriptions» (PDF). Marvel Studios. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2016. 
  37. 37,0 37,1 37,2 Debruge, Peter (23 Οκτωβρίου 2016). «Film Review: 'Doctor Strange'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  38. 38,0 38,1 Sneider, Jeff (13 Νοεμβρίου 2015). «Martial Artist Scott Adkins Joins Benedict Cumberbatch in Marvel's 'Doctor Strange' (Exclusive)». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  39. Breihan, Tom (21 Οκτωβρίου 2016). «A Valentine to Scott Adkins, King of Straight-to-DVD Action Movies». Vice. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  40. 40,0 40,1 Marston, George (21 Ιουνίου 2016). «Doctor Strange's Villain & Female Lead Confirmed». Newsarama. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουλίου 2016. 
  41. 41,0 41,1 41,2 Keyes, Rob (27 Σεπτεμβρίου 2016). «Scott Derrickson Teases Doctor Strange Sequel & Villains». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  42. Schwartz, Terri (13 Οκτωβρίου 2016). «How Doctor Strange's Director is Making Mads Mikkelsen's Kaecilius a Compelling Villain». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  43. Collis, Clark (28 Δεκεμβρίου 2015). «Mads Mikkelsen is playing the main villain in Marvel's Doctor Strange – exclusive». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2015. 
  44. Marvel's Doctor Strange's Mads Mikkelsen Discusses Kaecilius. YouTube. Marvel Entertainment. 20 Οκτωβρίου 2016. Συμβαίνει στα 0:30. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  45. Adam Rosenberg (26 Απριλίου 2016). «Marvel defends 'Doctor Strange' casting with new character info». Mashable. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  46. 46,0 46,1 46,2 46,3
  47. 47,0 47,1 Chu, Karen (13 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange' Director Addresses Whitewashing Controversy». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  48. Clark Collis (30 Δεκεμβρίου 2015). «Tilda Swinton says her Doctor Strange character's gender is 'in the eye of the beholder'». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  49. 49,0 49,1 Faraci, Devin (28 Ιουνίου 2015). «Expect 'Mind-Bending Weirdness' From Doctor Strange, Says Kevin Feige». Birth. Movies. Death. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  50. Lee, Ashley (21 Απριλίου 2016). «Tilda Swinton Responds to 'Doctor Strange' Asian Whitewashing Controversy». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  51. Samuel, Ebenezer (19 Μαΐου 2021). «Simu Liu Wants You to See Yourself as a Superhero». Men's Health. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  52. Eisenberg, Eric. «Benedict Cumberbatch Reveals Why He Had To Play That Other Doctor Strange Role». Cinema Blend. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  53. Dueben, Alex (27 Ιανουαρίου 2017). «Interview: Genre Vet Tony Todd Talks His Career, Zoom And Returning to Theater». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  54. 54,0 54,1 54,2 Breznican, Anthony (5 Νοεμβρίου 2016). «Doctor Strange revelations: Secrets and Easter eggs from the new Marvel movie». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  55. «Former Colchester schoolgirl lands role in latest Marvel blockbuster». Gazette. 24 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  56. Siegel, Lucas (14 Οκτωβρίου 2016). «First Look at Major Runaways Easter Eggs in Doctor Strange». Comicbook.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  57. 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 57,5 «Doctor Strange» (PDF). Walt Disney Studios Motion Pictures. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 28 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2016. 
  58. 58,0 58,1 Armitage, Hugh (4 Απριλίου 2016). «Mads Mikkelsen's Doctor Strange mystery villain looks creepy as hell in these first pictures». Digital Spy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  59. Markus, Tucker Chet (2 Ιουλίου 2019). «MCU News Anchor Pat Kiernan Reads Daily Bugle Headlines». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  60. Buxton, Marc (22 Αυγούστου 2016). «Stan Lee Holds Forth on His Comic Book Origins & His Secret Disney Role». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2016. 
  61. 61,0 61,1 Silas Lesnick (11 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange IMAX Preview Teases a Marvel Cinematic Multiverse». ComingSoon.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  62. 62,0 62,1 62,2 Jayson, Jay (5 Νοεμβρίου 2016). «Odd Tale of Amy Landecker's Role in Marvel's Doctor Strange». Comicbook.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2022. 
  63. Broeske, Pat H. (11 Δεκεμβρίου 1988). «Some of the Comics Crusaders Who Have Celluloid Ambitions». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2017. 
  64. Stax (25 Μαρτίου 2004). «The Stax Report: Script Review of Dr. Strange». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  65. Cox, Alex. «Writing – Dr. Strange (1989)». Alexcox.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2014. 
  66. Pauls, JB (21 Απριλίου 2014). «The Rewind: Doctor Mordrid». Living Myth Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2020. 
  67. «Marvel characters holding attraction for filmmakers». Variety. 9 Δεκεμβρίου 1992. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  68. Frook, John Evan (8 Φεβρουαρίου 1993). «Savoy making public bow». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  69. 69,0 69,1 Stax (22 Ιουνίου 2001). «Goyer Talks Dr. Strange & Ghost Rider». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  70. Fleming, Michael (14 Απριλίου 1997). «A Mania For Marvel». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  71. Fleming, Michael (4 Απριλίου 2000). «'Noon' strikes twice at Spyglass for 3 scribes». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  72. «Doctor Goyer Is Strange». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  73. Fleming, Michael (20 Αυγούστου 2001). «New Line sharpens 'Blade 3'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  74. Worley, Rob M. (5 Μαρτίου 2002). «Goyer on Ghost Rider, Zigzag and More!e». Mania. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  75. Worley, Rob (4 Μαρτίου 2003). «Marvel Movies: The Next Wave». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2003. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  76. Mark Rahner (27 Ιουνίου 2004). «Marvel Studios CEO on 'Spider-Man 2,' other films». The Seattle Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  77. Vincent, Rodger (6 Σεπτεμβρίου 2005). «Marvel to Make Movies Based on Comic Books». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2014. 
  78. Edward Davis (1 Δεκεμβρίου 2015). «Neil Gaiman Says Marvel Turned Down Guillermo Del Toro's 'Doctor Strange' Pitch». IndieWire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  79. Graser, Marc (26 Μαρτίου 2009). «Marvel's hiring writers». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  80. Fleming, Mike Jr. (21 Ιουνίου 2010). «Will Dr. Strange Be Marvel's First Superhero To Fly Under the Disney Banner?». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  81. Boucher, Geoff (1 Απριλίου 2011). «Patrick Dempsey is ready for Marvel magic: 'I'd love to play Doctor Strange'». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2013. 
  82. Wigler, Josh (25 Ιανουαρίου 2013). «'Ant-Man,' 'Doctor Strange' Lead Marvel's Phase Three». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  83. Adam Chitwood (3 Μαΐου 2013). «Kevin Feige Says Doctor Strange Is 'Next Up' for Marvel to Explore; Hints at Possible Phase Three Release». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  84. Kit, Borys· Bond, Paul (7 Μαΐου 2013). «Marvel Cliffhanger: Robert Downey Jr.'s $50 Million Sequel Showdown». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  85. Orange, B. Alan· Bory, Bo (4 Νοεμβρίου 2013). «Exclusive: Kevin Feige Talks Thor: The Dark World and The Future of Marvel Studios». MovieWeb. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2014. 
  86. Kit, Borys (20 Φεβρουαρίου 2014). «'Doctor Strange' Heating Up as Marvel Vets Directors (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  87. Vejvoda, Jim (25 Φεβρουαρίου 2014). «Marvel Studios President Kevin Feige Talks Doctor Strange, Netflix Series and Guardians of the Galaxy Trailer Reaction». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  88. Couto, Anthony (12 Μαρτίου 2014). «Update on the Shortlist for the Doctor Strange Film's Director». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2022. 
  89. Walkuski, Eric (18 Ιουνίου 2014). «Exclusive: Scott Derrickson talks Doctor Strange and fan reaction». JoBlo. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  90. Tatiana Siegel· Borys Kit (3 Ιουνίου 2014). «Scott Derrickson to Direct Marvel's 'Doctor Strange'». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  91. 91,0 91,1 Yasmin Vought (18 Οκτωβρίου 2016). «Why Doctor Strange almost cost Scott Derrickson everything». Yahoo7Be. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  92. 92,0 92,1 92,2 92,3 Weintraub, Steve (2 Νοεμβρίου 2016). Scott Derrickson on What He Had to Do to Direct 'Doctor Strange'. Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  93. 93,0 93,1 93,2 Giroux, Jack (4 Νοεμβρίου 2016). «Interview: 'Doctor Strange' Screenwriter Jon Spaihts Discusses the Brilliant, Cocky, Swashbuckling Superhero». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  94. 94,0 94,1 94,2 Gonzales, Umberto (3 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Director Scott Derrickson Has No Appetite for Destruction». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  95. 95,0 95,1 Fleming, Mike Jr. (18 Ιουνίου 2014). «Marvel Setting Jon Spaihts To Script 'Doctor Strange'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  96. 96,0 96,1 96,2 Radish, Christina (4 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Screenwriter Jon Spaihts on Making a Game-Changer for the MCU». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  97. Krupa, Daniel (28 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange Director's Idea For a Sequel». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  98. Fleming, Mike Jr. (6 Ιουνίου 2014). «Marvel Starts 'Doctor Strange' Search: Tom Hardy, Benedict Cumberbatch Early Wish-Listers». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  99. Vejvoda, Jim (23 Ιουνίου 2014). «Edgar Ramirez Is Talking With Doctor Strange Team About A Role». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  100. Kevin Sullivan· Josh Horowitz (24 Ιουλίου 2014). «Exclusive: Benedict Cumberbatch Finally Addresses Those 'Doctor Strange' Rumors». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  101. Cornet, Roth (21 Ιουλίου 2014). «Marvel's Kevin Feige: Doctor Strange May Team With The Avengers, Whole New Avengers Lineup Possible In Future». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  102. Siegel, Tatiana· Kit, Borys (25 Ιουλίου 2014). «Joaquin Phoenix in Negotiations for Marvel's 'Doctor Strange'». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  103. Adam Chitwood (28 Αυγούστου 2014). «Exclusive: Joaquin Phoenix in Final Talks to Lead Doctor Strange». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  104. Fleming, Mike Jr. (2 Οκτωβρίου 2014). «Joaquin Phoenix 'Doctor Strange' Talks End; Back To Square One». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  105. Calhoun, Dave (2 Σεπτεμβρίου 2015). «Joaquin Phoenix on being Hollywood's grumpy old man and working with Woody Allen on 'Irrational Man'». Time Out. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  106. 106,0 106,1 Kroll, Justin (14 Οκτωβρίου 2014). «Marvel's Doctor Strange: Who's in the Mix?». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  107. 107,0 107,1 Sneider, Jeff (17 Οκτωβρίου 2014). «'Doctor Strange' Update: Colin Farrell Enters the Mix, But Don't Count Out Benedict or Joaquin (Exclusive)». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  108. Kit, Borys (15 Οκτωβρίου 2014). «Ryan Gosling Meets on 'Houdini,' 'Doctor Strange': Will He Finally Take on a Big Franchise?». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  109. Daniell, Mark (2014-10-20). «Keanu Reeves shoots down Doctor Strange rumours». Toronto Sun. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-06-20. https://web.archive.org/web/20180620002517/http://torontosun.com/2014/10/20/keanu-reeves-shoots-down-doctor-strange-rumours/wcm/4c0ebb54-9464-4e32-a9f7-550bb9efaee4. Ανακτήθηκε στις 2022-05-20. 
  110. Fleming, Mike Jr. (27 Οκτωβρίου 2014). «Benedict Cumberbatch To Play 'Doctor Strange'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  111. 111,0 111,1 Collis, Clark (29 Δεκεμβρίου 2015). «Doctor Strange producer on the casting of Benedict Cumberbatch: 'We had to make it work'». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2022. 
  112. Siegel, Lucas (28 Οκτωβρίου 2014). «Marvel Announces Black Panther, Captain Marvel, Inhumans, Avengers: Infinity War Films, Cap & Thor 3 Subtitles». Newsarama. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2014. 
  113. Deckelmeier, Joe (4 Νοεμβρίου 2016). «Scott Derrickson Discusses Doctor Strange's Comic Book Influences». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  114. Kit, Borys (22 Ιανουαρίου 2015). «Marvel Courting Chiwetel Ejiofor for Leading Role in 'Doctor Strange' (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  115. Alex Zalben· Josh Horowitz (12 Απριλίου 2015). «Marvel's Movie Future: Here's Everything You Need To Know Through… Phase 4?». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  116. Kit, Borys (27 Μαΐου 2015). «Tilda Swinton in Talks to Join Benedict Cumberbatch in Marvel's 'Doctor Strange' (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  117. Derrickson, Scott [@scottderrickson] (22 Ιουνίου 2015). «Leaving now for London to make Doctor Strange» (Tweet). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021 – μέσω Twitter. 
  118. Sampson, Mike (14 Ιουλίου 2015). «Tilda Swinton Explains Why She's 'Really, Really, Really Excited' to Star in Marvel's 'Doctor Strange'». Screen Crush. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  119. Amy Kaufman (24 Ιουλίου 2015). «Rachel McAdams does fame her way». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  120. Walter-Warner, Holden (28 Μαρτίου 2020). «Doctor Strange: Jessica Chastain Passed On Role, Wants To Be MCU Hero Instead». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  121. Justin Kroll (27 Αυγούστου 2015). «'Doctor Strange' Eyes 'Hannibal' Star Mads Mikkelsen to Play Villain (EXCLUSIVE)». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  122. Patten, Dominic (27 Αυγούστου 2015). «Mads Mikkelsen Talks To Join 'Doctor Strange' In Very Early Stages». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  123. Gunn, James (21 Σεπτεμβρίου 2015). «Discussing lighting and camera for Guardians of the Galaxy Vol. 2 with our director of photography/hemp farmer, Henry Braham, in my kitchen, where many great ideas (and even more bowls of Cream of Wheat) are spawned. A great beginning to the week!». Facebook. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. Answer on a comment: Ben and many others signed on to Dr. Strange. At first we thought they'd be able to do both movies, but Dr. Strange pushed five months, meaning I lost a whole chunk of my crew. Love Henry though. 
  124. Marson, George (13 Απριλίου 2016). «Tom Holland Picks Up Cap's Shield (Again), James Gunn Consults on Doctor Strange». Newsarama. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2016. 
  125. Gerding, Stephen (30 Σεπτεμβρίου 2015). «Feige & Latcham Say 'Infinity War' Leads to the End of the Avengers – As We Know Them». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2015. 
  126. Olive Mazzucato (16 Νοεμβρίου 2016). «Alum Michael Stuhlbarg brings Dr. West to life in 'Doctor Strange'». Daily Bruin. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  127. 127,0 127,1 Faraci, Devin (13 Μαρτίου 2014). «Kevin Feige Explains How Magic Will Work in Doctor Strange». Badass Digest. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2014. 
  128. Burlingame, Russ (24 Απριλίου 2014). «Doctor Strange To Be the 'Doorway' Into Marvel's Supernatural Side». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022 – μέσω Comicbook.com. 
  129. Davis, Brandon (24 Ιουλίου 2016). «Scott Derrickson Says Doctor Strange Starts The Marvel Cinematic Multiverse». Comicbook.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  130. 130,0 130,1 Peter Sciretta (27 Σεπτεμβρίου 2016). «Kevin Feige on How 'Doctor Strange' Will Change The Marvel Universe [On Set Interview]». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  131. Meagan Damore (6 Ιανουαρίου 2016). «Kevin Feige Offers New Details On 'Doctor Strange's' 'Psychedelic' Dark Dimension». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2016. 
  132. Hewitt, Chris (Φεβρουάριος 2016). «The 2016 Preview – 07 Doctor Strange». Empire (United Kingdom: Bauer Media Group): 85. «'We see glimpses of something called the Dark Dimension,' says Feige, 'but if you were to open a Doctor Strange comic drawn by Steve Ditko, you would see the Dark Dimension is, in fact, very colourful in an extremely psychedelic way. Those are the things we're not shying away from.'». 
  133. 133,0 133,1 Schwartz, Terri (11 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange Fully Embraces The Trippy Astral Realm – And Promise of the Multiverse». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  134. 134,0 134,1 Sarah Lewin (3 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Astrophysicist Talks Mind-Bending Marvel Science». Space.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  135. Patel, Neel V. (9 Οκτωβρίου 2016). «A Physicist Explains Consciousness to 'Doctor Strange'». Inverse. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2022. 
  136. 136,0 136,1 Bord, Christine (16 Νοεμβρίου 2015). «Marvel's 'Doctor Strange' filming on location in NYC right now». On Location Vacations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2016. 
  137. 137,0 137,1 Meier, Becca (11 Ιανουαρίου 2016). «Benedict Cumberbatch is filming at Exeter College tomorrow». The Tab. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  138. Samuel Joyce (5 Αυγούστου 2015). «'Doctor Strange' set for 'dark', 'psychedelic' look». Screen Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  139. Giardina, Carolyn (29 Δεκεμβρίου 2015). «'Rogue One,' 'The Revenant' Help Bolster Use of ARRI Alexa 65 Camera». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  140. 140,0 140,1 140,2 140,3 140,4 140,5 140,6 Seymour, Mike (14 Νοεμβρίου 2016). «Doctor Strange's Magical Mystery Tour in time». Fxguide. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  141. 141,0 141,1 Chitwood, Adam (2 Μαρτίου 2017). «'Doctor Strange': 25 Things We Learned from Scott Derrickson's Commentary». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  142. White, Mark D. (2018). Doctor Strange and Philosophy: The Other Book of Forbidden Knowledge. John Wiley & Sons. σελ. 83. ISBN 978-1-119-43794-9. 
  143. «'India's Rama takes on China's Dragon': Taiwan News' unique 'photo of the day'». Free Press Journal. 2020-06-17. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-06-17. https://web.archive.org/web/20200617164954/https://www.freepressjournal.in/india/indias-rama-takes-on-chinas-dragon-taiwan-news-unique-photo-of-the-day. Ανακτήθηκε στις 2022-05-22. «Before that, China got Disney to drop Tibet from Doctor Strange's origin story and shifted Kamar Taj from Tibet to Nepal.» 
  144. 144,0 144,1 144,2 «Doctor Strange: When Benedict Cumberbatch went to Kathmandu». Radio Times. 25 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2016. 
  145. «Benedict Cumberbatch in Nepal». The Himalayan Times. 5 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  146. «Cumberbatch in Nepal». The Himalayan Times. 6 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  147. «Exclusive scenes from the sets of 'Doctor Strange'». The Kathmandu Post. 7 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  148. «Hollywood actor Chiwetel Ejiofor in Nepal». The Kathmandu Post. 7 Νοεμβρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  149. Wiseman, Andreas (11 Νοεμβρίου 2015). «'Doctor Strange' shoot underway in UK with Benedict Cumberbatch». Screen Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  150. «Doctor Strange served up fish and chips to Londoners during filming». FilmFixer. 18 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  151. 151,0 151,1 «Doctor Strange Fun Facts» (PDF). Marvel Studios. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2016. 
  152. Andreas Wiseman (17 Σεπτεμβρίου 2014). «Marvel's Doctor Strange set to shoot in UK». Screen Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  153. 153,0 153,1 Sacks, Ethan (2 Απριλίου 2016). «Benedict Cumberbatch, Chiwetel Ejiofor spotted shooting scenes for Marvel's 'Doctor Strange' in New York». New York Daily News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2016. 
  154. Spencer Perry (21 Φεβρουαρίου 2016). «Just a Regular Day on Bleecker Street in New Doctor Strange Photos and Video». Superhero Hype. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  155. Sneider, Jeff (11 Νοεμβρίου 2015). «'Transparent's' Amy Landecker Joins Benedict Cumberbatch in Marvel's 'Doctor Strange' (Exclusive)». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  156. 156,0 156,1 Buchanan, Kyle (2 Νοεμβρίου 2016). «Benedict Wong on Lobbying for Doctor Strange, Battling Jet Lag, and Avoiding the 'Asian Sidekick' Stereotype». Vulture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  157. 157,0 157,1 Berk, Brett (19 Οκτωβρίου 2016). «Why Did Lamborghini Give Marvel a Huracán to Destroy in Dr. Strange?». Bloomberg News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  158. «Doctor Strange (2016)». Kent Film Office. 19 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2022. 
  159. Derrickson, Scott [@scottderrickson] (4 Απριλίου 2016). «Photo op on wrap yesterday in NYC, Chiwetel covering Benedict's Doctor Strange gesture» (Tweet). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2016 – μέσω Twitter. 
  160. 160,0 160,1 160,2 Foutch, Haleigh (27 Ιουλίου 2016). «'Doctor Strange': Scott Derrickson Says Benedict Cumberbatch is Killing It with Test Audiences». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  161. Wong, Benedict [@@wongrel] (15 Αυγούστου 2016). «Just wrapped! @MarvelStudios @DrStrange #wong #wecanbeheroes #rememberrememberthefourthofnovember» (Tweet). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022 – μέσω Twitter. 
  162. Borys Kit (24 Αυγούστου 2016). «'Doctor Strange' Script Gets Some 'Community' Help From Dan Harmon (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  163. Derrickson, Scott (12 Οκτωβρίου 2016). «Hey everyone – reading through everything, will answer as many questions as I can». Reddit (/r/MarvelStudios subreddit). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. ...Yes, Dan did some script analysis and dialogue work during post, but not enough to receive credit... 
  164. Collis, Clark (19 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange producer confirms Dan Harmon gave input on movie». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2016. 
  165. 165,0 165,1 Hunt, James (28 Οκτωβρίου 2016). «Exclusive: Scott Derrickson explains Doctor Strange's ending». Den of Geek. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2016. 
  166. Hunt, James (26 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange: post-credits scenes explained». Den of Geek. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  167. Rosen, Christopher (29 Οκτωβρίου 2016). «James Gunn comments on directing Stan Lee Marvel cameos». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  168. Gunn, James (6 Ιουνίου 2017). «James Gunn Facebook post». Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022 – μέσω Facebook. Doing my pal Scott Derrickson a solid and shooting Stan Lee's cameo for Doctor Strange at the same time I was shooting some stunt work with Zoe Saldana – I run between sets on one soundstage. Stan laughing at The Doors of Perception was what ended up in the film, but we shot other options, such as – Stan reading a book and leaning into the guy next to him, saying, 'Do you know what excelsior means?' – Stan throwing his head back and laughing as hard as he can, yelling, 'I'm laughing for no reason! I'm totally crazy!' – And, my favorite, Stan laughing hysterically at a Garfield book, hooting, 'He HATES Mondays but he LOVES lasagna!' Supposedly that one was in the film for a while, but it ended up being too long for the scene. Happy Tuesday! 
  169. Haleigh Foutch (12 Απριλίου 2016). «Kevin Feige Says 'Doctor Strange' Will Use 3D to Bend Your Mind». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  170. Chitwood, Adam (29 Ιουλίου 2016). «Marvel's Kevin Feige on 'Doctor Strange' 3D, 'Captain Marvel' Director, and More». Collider. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2022. 
  171. 171,0 171,1 «IMAX Premieres New 1st Look at Doctor Strange, Will Offer 15 Min. Preview October 10». Newsarama. 27 Σεπτεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2016. 
  172. Frei, Vincent (24 Οκτωβρίου 2016). «Doctor Strange». Art of VFX. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  173. 173,0 173,1 Scott Collura (8 Νοεμβρίου 2016). «How Rocket and Groot Inspired Doctor Strange's Breakout Character». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2016. 
  174. 174,0 174,1 Meagan Damore (12 Αυγούστου 2016). «'Doctor Strange' Will 'Pull Some S--- Out No One's Ever Seen Before,' Says Swinton». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2016. 
  175. Ordona, Michael (17 Ιανουαρίου 2017). «Go inside 'Doctor Strange's' mind-bending fight scene». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  176. Scott Collura (9 Νοεμβρίου 2016). «How Doctor Strange's Big Bad Was Created». IGN. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2016. 
  177. Michael Giacchino (5 Μαΐου 2016). «Things are about to get, well... really STRANGE. @scottderrickson @Marvel». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022 – μέσω Twitter. 
  178. Giacchino, Michael (9 Αυγούστου 2016). «A very good and strange recording session here at Abbey Road!». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022 – μέσω Instagram. 
  179. Loinaz, Alexis (21 Οκτωβρίου 2016). «What's the Link Between Doctor Strange and The Beatles – and What Does Paul McCartney Have to Do with It?». People. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  180. Scott Derrickson (11 Οκτωβρίου 2016). «Hey everyone – reading through everything, will answer as many questions as I can». Reddit (/r/MarvelStudios subreddit). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. I looked for a place to use Bob Dylan in the movie, but I just couldn't find the right place for one. But we do have a 60s Pink Floyd song. Fuck yeah. 
  181. Hoffman, Jordan (2 Νοεμβρίου 2016). «Why Doctor Strange shares its psychedelic DNA with Pink Floyd». The Guardian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  182. «Hollywood Records to Release 'Doctor Strange' Soundtrack». Film Music Reporter. 7 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  183. «Michael Giacchino's End Credits Music from 'Doctor Strange' Released». Film Music Reporter. 18 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  184. 184,0 184,1 Shaw-Williams, H. (15 Αυγούστου 2015). «Marvel Reveals 'Doctor Strange' Concept Art at D23». Screen Rant. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  185. Snierson, Dan (6 Απριλίου 2016). «Jimmy Kimmel Live to host Marvel-themed week, including cast of Captain America: Civil War». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  186. 186,0 186,1 Collis, Clark (12 Απριλίου 2016). «Doctor Strange trailer: How magical is Benedict Cumberbatch's sorcerer superhero?». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  187. Mendelson, Scott (13 Απριλίου 2016). «'Doctor Strange' Trailer Teases Marvel's 'Batman Begins' Meets 'Inception'». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  188. McMillian, Graeme (13 Απριλίου 2016). «'Doctor Strange' Trailer: Marvel's True Enlightenment Seems Mighty Familiar So Far». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  189. «Marvel Comics July 2016 Solicitations». Newsarama. 19 Απριλίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
  190. «Marvel Comics August 2016 Solicitations». Newsarama. 17 Μαΐου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 23 Μαΐου 2016. 
  191. Ching, Albert (23 Ιουλίου 2016). «SDCC: Marvel Studios Reveals Latest Phase 3 Secrets». Comic Book Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουλίου 2016. 
  192. «AsiaPOP Comicon to unveil first Marvel showcase in Asia 'Hall M'». The Philippine Star. 21 Αυγούστου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  193. Johnston, Rich (23 Αυγούστου 2016). «Marvel To Publish A Third Doctor Strange Movie Prelude Comic, Digitally, In September». Bleeding Cool. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2016. 
  194. Perry, Spencer (30 Ιουνίου 2016). «Captain America: Civil War Blu-Ray and Digital Release Coming in September». ComingSoon.net. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  195. Warner, Kara (19 Σεπτεμβρίου 2016). «WATCH: Rachel McAdams Introduces Marvel's Doctor Strange – the Magic of STEM Contest». People. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2016. 
  196. Gonzales, Umberto (11 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange' 15-Minute IMAX 3D Sneak Peek Is Spellbinding: Here's What We Saw». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  197. Hayes, Britt (11 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange' Footage: We've Seen 15 Dizzying Minutes of Marvel's Mystical Superhero Film». Screen Crush. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  198. 198,0 198,1 198,2 D'Alessandro, Anthony (6 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Resuscitates Fall Box Office With $85M Opening, 'Trolls' Strong With $45.6M – Sunday AM Final». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2022. 
  199. «Doctor Strange Red Carpet Premiere Live Stream». ComingSoon.net. 20 Οκτωβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  200. Galuppo, Mia (21 Οκτωβρίου 2016). «Inside the 'Doctor Strange' Premiere with Benedict Cumberbatch, Tilda Swinton and Ken Bone». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2022. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  201. Nugent, John (7 Σεπτεμβρίου 2016). «Doctor Strange's UK release date moves forward». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  202. 202,0 202,1 202,2 Tartaglione, Nancy (1 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Levitates To $87.7M in Overseas Bow; Squashes Comps, Sets Imax Records – Intl Box Office Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  203. Nolfi, Joey (6 Σεπτεμβρίου 2016). «Marvel's Doctor Strange to screen at EW PopFest». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  204. 204,0 204,1 D'Alessandro, Anthony (1 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' To Give Booster Shot To Sleepy Fall Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  205. McEwan, Cameron K.· Longridge, Chris (7 Αυγούστου 2019). «Marvel's 'Phases' explained: What goes when & why». Digital Spy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  206. Dinh, Christine (6 Ιανουαρίου 2017). «Bring Home The Mystifying, Mind-Bending Journey Marvel Studios' 'Doctor Strange' On Digital HD Feb. 14 and Blu-Ray™ Feb. 28». Marvel.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2017. 
  207. Byford, Sam (8 Νοεμβρίου 2021). «Disney Plus is upgrading Marvel movies to IMAX aspect ratio». The Verge. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2022. 
  208. 208,0 208,1 Tartaglione, Nancy (8 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Makes Magic With $325.5M WW; Gives China Shot in the Arm – Intl Box Office Weekend Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  209. 209,0 209,1 Tartaglione, Nancy (27 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Crosses $600M WW; Now MCU's Biggest Single-Character Intro». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  210. Fleming, Mike Jr. (24 Μαρτίου 2017). «No. 11 'Doctor Strange' Box Office Profits – 2016 Most Valuable Movie Blockbuster Tournament». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  211. D'Alessandro, Anthony (29 Αυγούστου 2016). «Forget About Summer & Sequelitis: Will Fall's Crowded Pipeline Cannibalize B.O.? – Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  212. «Long Range Forecast: 'Doctor Strange,' 'Trolls' & 'Hacksaw Ridge'». BoxOffice. 9 Σεπτεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  213. D'Alessandro, Anthony (13 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange' Comes on Tracking With $55M-$75M Opening». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  214. D'Alessandro, Anthony (13 Νοεμβρίου 2016). «Veterans Day Weekend Skyrockets at the B.O.: 'Doctor Strange' Pushes Disney To Record $2.3B; 'Arrival' Soars To $24M – Sunday AM Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  215. D'Alessandro, Anthony (20 Νοεμβρίου 2016). «'Fantastic Beasts' Gobbles Up Teen Girl, Vinny Paz & 'Billy Lynn'…But Is 'Potter' Spinoff Big Enough for a New Franchise?». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  216. D'Alessandro, Anthony (27 Νοεμβρίου 2016). «'Moana' Rings Up $81M+ & Ranks As 2nd Best Thanksgiving Debut After 'Frozen'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  217. D'Alessandro, Anthony (4 Δεκεμβρίου 2016). «'Moana' Keeps Fire Going in Chilly December Weekend; 'Manchester' & 'Jackie' Bask in Awards Season Rays». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  218. D'Alessandro, Anthony (11 Δεκεμβρίου 2016). «'Moana' Shuts 'Office Christmas Party' Out of No. 1, But Raunchy Comedy Loud With $17M+ – Sunday Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  219. D'Alessandro, Anthony (18 Δεκεμβρίου 2016). «'Rogue One' Aims For $155M Weekend; 'Collateral Beauty' Still Ugly – Sunday AM Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  220. Tartaglione, Nancy (13 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' A Marvel As Pic Nears $500M WW, 'Billy Lynn' Walks With $13.2M; 'Arrival' Lands $10.2M – Intl Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  221. Tartaglione, Nancy (20 Νοεμβρίου 2016). «'Fantastic Beasts' Finds $143.3M Overseas; 'Doctor Strange' Passes $100M in China; WW Cume $572M – Intl Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  222. Targaglione, Nancy (29 Ιανουαρίου 2017). «China Trio Leads Overseas; 'Resident Evil' & 'XXX' Top Studios – International Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  223. Tartaglione, Nancy (4 Δεκεμβρίου 2016). «'Fantastic Beasts' Bests $600M WW; 'Moana' Mints $177M; 'Doctor Strange' Ices 'Deadpool', 'Iron Man 2' – Intl Box Office». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2022. 
  224. «Doctor Strange». Rotten Tomatoes. Fandango. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  225. «Doctor Strange». Metacritic. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  226. McCarthy, Todd (23 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange': Film Review». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  227. Alonso Duralde (23 Οκτωβρίου 2016). «'Doctor Strange' Review: Benedict Cumberbatch Brings a Little Magic to the Marvel Universe». TheWrap. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  228. Manohla Dargis (3 Νοεμβρίου 2016). «Review: 'Doctor Strange' and His Most Excellent Adventure». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  229. Chang, Justin (3 Νοεμβρίου 2016). «Review Benedict Cumberbatch anchors Marvel's trippy, transporting 'Doctor Strange'». Los Angeles Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  230. Bastien, Angelica Jade (2 Νοεμβρίου 2016). «Doctor Strange». RogerEbert.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  231. Reinstien, Mara (2 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' Review: Benedict Cumberbatch Brings His Magic to a 'Convoluted' Marvel Offering». US Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  232. Rex Reed (2 Νοεμβρίου 2016). «'Doctor Strange' is Marvel's Latest Overblown Comic-Book Car Crash». The New York Observer. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  233. Graham, Adam (5 Νοεμβρίου 2016). «Review: 'Doctor Strange' a mixed bag». The Detroit News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2022. 
  234. Moore, William (18 Νοεμβρίου 2016). «Evening Standard British Film Awards - The Longlist». London Evening Standard. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  235. Ryan Adams (8 Δεκεμβρίου 2016). «London Evening Standard British Film Awards». Awards Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  236. Bryan Alexander. «Stars receive Hollywood Film Awards honors (and then mock them)». USA Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  237. Dave McNary (2 Νοεμβρίου 2016). «'La La Land' Scores Three Hollywood Music in Media Nominations». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  238. «Justin Timberlake & Alexandre Desplat Among Winners at Hollywood Music in Media Awards». Deadline Hollywood. 18 Νοεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  239. Meredith B. Kile (11 Δεκεμβρίου 2016). «Critics' Choice Awards 2017: The Complete Winner's List». ET Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  240. Adams, Ryan (9 Δεκεμβρίου 2016). «San Diego Film Critics Society Nominations 2016». Awards Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  241. Rebecca Murray (12 Δεκεμβρίου 2016). «2016 San Diego Film Critics Awards Winners: 'Hell or High Water' Takes Top Awards». Showbiz Junkies. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  242. Sasha Stone (11 Δεκεμβρίου 2016). «St Louis Film Critics Nominations». Awards Daily. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  243. Matt Neglia (18 Δεκεμβρίου 2016). «The 2016 St. Louis Film Critics Association (StLFCA) Winners». Next Best Picture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  244. Matt Neglia (21 Δεκεμβρίου 2016). «The 2016 Florida Film Critics Circle (FFCC) Nominations». Next Best Picture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  245. Matt Neglia (23 Δεκεμβρίου 2016). «The 2016 Florida Film Critics Circle (FFCC) Winners». Next Best Picture. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  246. «Houston Film Critics Nominations for 2016 Films». Movie Awards Plus. 13 Δεκεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  247. Matt Neglia (7 Ιανουαρίου 2017). «The 2016 Houston Film Critics Society (HFCS) Awards Winners». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  248. Naoreen, Nuzhat (18 Ιανουαρίου 2017). «People's Choice Awards 2017: Full List of Winners». People's Choice Awards. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2017. 
  249. «SAG Awards 2017: The Complete List of Winners». Vogue. 29 Ιανουαρίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  250. Carolyn Giardina (4 Φεβρουαρίου 2017). «Annies: 'Zootopia' Wins Big With 6 Awards Including Best Animated Feature». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  251. Giardina, Carolyn (7 Φεβρουαρίου 2017). «'The Jungle Book' Takes Top Visual Effects Society Honors». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  252. Giardina, Carolyn (11 Φεβρουαρίου 2017). «Art Directors Guild Award Winners: Complete List». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  253. «Baftas 2017: full list of winners». The Guardian. 12 Φεβρουαρίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  254. Giardina, Carolyn (18 Φεβρουαρίου 2017). «'La La Land' Wins Cinema Audio Society Award for Sound Mixing». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  255. Giardina, Carolyn (21 Φεβρουαρίου 2017). «2017 Costume Designers Guild Award Winners: The Complete List». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  256. Carolyn Giardina (11 Ιανουαρίου 2017). «'Fantastic Beasts' Leads Makeup Artists and Hair Stylists Guild Feature Nominations». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  257. Liz Calvario (19 Φεβρουαρίου 2017). «Make-Up Artists & Hair Stylists Guild Awards: 'La La Land', 'People V. O.J. Simpson' Among Winners – Full List». Deadline. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  258. «The International Press Academy Announces Nominations for the 21 Annual Satellite Awards» (PDF). International Press Academy. 28 Νοεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  259. «The International Press Academy Announces Winners for the 21 Annual Satellite Awards» (PDF). International Press Academy. 19 Δεκεμβρίου 2016. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  260. «Oscar winners 2017: the full list». The Guardian. 28 Φεβρουαρίου 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  261. Nugent, John (19 Μαρτίου 2017). «Three Empire Awards 2017: Rogue One, Tom Hiddleston And Patrick Stewart Win Big». Empire. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  262. Liptak, Andrew (20 Μαΐου 2017). «Here are the winners of this year's Nebula Awards». The Verge. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  263. Montgomery, Daniel (29 Ιουνίου 2017). «Saturn Awards 2017: Full list of winners led by 'Rogue One,' 'Outlander,' 'The Walking Dead'». Gold Derby. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  264. Nordyke, Kimberly (13 Αυγούστου 2017). «Teen Choice Awards: Complete Winners List». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  265. Liptak, Andrew (3 Σεπτεμβρίου 2017). «Here are the winners of the 2017 Dragon Awards». The Verge. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  266. «7th AACTA Awards Winners & Nominees» (Επιλέξτε την καρτέλα Additional Awards). AACTA Awards. Australian Film Institute. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  267. Rebecca Rubin (18 Οκτωβρίου 2021). «Disney Delays 'Doctor Strange,' 'Thor 4,' 'Black Panther' Sequel and 'Indiana Jones 5'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  268. Evangelista, Chris (15 Απριλίου 2020). «Sam Raimi Confirms He's Directing 'Doctor Strange in the Multiverse of Madness'». /Film. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  269. Kit, Borys (7 Φεβρουαρίου 2020). «'Doctor Strange 2' Lands New Writer With 'Loki' Show Creator (Exclusive)». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2022. 
  270. Nick Romano (10 Δεκεμβρίου 2020). «Doctor Strange sequel confirms cast, will tie into Spider-Man 3». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]