Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πάπας Μαρτίνος Δ΄

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πάπας
Μαρτίνος Δ'
Από22 Φεβρουαρίου 1281
Έως28 Μαρτίου 1285
ΠροκάτοχοςΠάπας Νικόλαος Γ΄
ΔιάδοχοςΠάπας Ονώριος Δ΄
Προσωπικά στοιχεία
Γέννησηπερ. 1210-1220
Τουρέν, Βασίλειο της Γαλλίας
Θάνατος28 Μαρτίου 1285
Περούτζια

Ο Πάπας Μαρτίνος Δ΄ ή Σιμόν ντε Μπριόν (Papa Martino IV, περ. 1210/122028 Μαρτίου 1285) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και κυβερνήτης στα Παπικά Κράτη (22 Φεβρουαρίου 1281 - 28 Μαρτίου 1285).[1][2] Ο Μαρτίνος Δ΄ ήταν ο τελευταίος Γάλλος Πάπας προτού μετακομίσει η Παπική έδρα στην Αβινιόν και ακολουθήσει η Παποσύνη της Αβινιόν. Η στέψη του έγινε στις 23 Μαρτίου 1281. Πέθανε στην Περούτζια και τον διαδέχθηκε ο Πάπας Ονώριος Δ΄.

Ο Σιμόν ντε Μπριόν ήταν γιος του Ιωάννη κυρίου της Μπριόν, γεννήθηκε στο Ιλ-ντε-Φρανς της Γαλλίας μετά το 1210, ο αδελφός του Τζίλο ήταν Ιππότης της Επισκοπής του Σενς.[3][4][5] Η Χωροδεσποτική Οικογένεια Μπριόν πήρε το όνομα της από την κωμόπολη Μπριόν κοντά στο Ζουανί. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και κατόπιν νομικά στην Πάντοβα και την Μπολόνια. Διορίστηκε αρχικά Κανονικός στο Σαιν-Κεντέν (1238) και κατόπιν (1248-1259) Κανονικός στο Καθεδρικό Κεφάλαιο της Ρουέν, τελικά έγινε αρχιδιάκονος.[6] Την ίδια εποχή ο Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας τον διόρισε Ταμία στον ναό του Αγίου Μαρτίνου στην Τουρ, θα διατηρήσει το αξίωμα μέχρι την εποχή που θα εκλεγεί Πάπας (1281).[7] Αργότερα (1259) διορίστηκε από τον Λουδοβίκο τον Άγιο στο βασιλικό συμβούλιο ως Φύλακας της Βασιλικής Σφραγίδας και θα φτάσει στο ύπατο αξίωμα του Καγκελαρίου της Γαλλίας (1260-1261).[8]

Ο νέος Πάπας Ουρβανός ΣΤ΄ διόρισε τον Σιμόν ντε Μπριόν Καρδινάλιο της Καθολικής Εκκλησίας στην εκκλησία της Αγίας Σεσίλιας (17 Δεκεμβρίου 1261).[9] Η νέα θέση επέβαλε διαμονή του στην Ρώμη, ο Ουρβανός ΣΤ΄ είχε ανάγκη έναν σοβαρό διπλωμάτη για να κάνει διαπραγματεύσεις στην Γαλλία τόσο με τον βασιλιά Λουδοβίκο τον Άγιο όσο και μικρότερο αδελφό του Κάρολο τον Ανδεγαυό. Η εμπειρία που είχε ο Σιμόν ντε Μπριόν στις προηγούμενες αποστολές είχε πείσει τον Πάπα ότι δεν υπήρχε περισσότερο κατάλληλος, για αυτό τον διόρισε Λεγάτο. Ο Καρδινάλιος Σιμόν ντε Μπριόν βρέθηκε στην Γαλλία τόσο επί Ουρβανού ΣΤ΄ όσο και επί του διαδόχου του Κλήμη Δ΄ (1264-1268) ως διάδοχος του Παπικού θρόνου.[10] Την Παραμονή του Αγίου Βαρθολομαίου (1264) πραγματοποίησε γενική Σύνοδο στο Παρίσι.[11] Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ τον διόρισε ξανά Λεγάτο στην Γαλλία, παρέμεινε στην χώρα μέχρι το 1279. Το πρώτο του καθήκον ήταν να συγκεντρώσει υποστήριξη και χρήματα ώστε να διοργανωθεί Σταυροφορία εναντίον του Μανφρέδου της Σικελίας, διεκδικητή του αυτοκρατορικού θρόνου από τον Οίκο των Χοενστάουφεν.[12] Ακολούθησαν οι Παπικές διαπραγματεύσεις με στόχο την άνοδο του Καρόλου του Ανδεγαυού στον θρόνο της Σικελίας, ο Καρδινάλιος Μπριόν συμμετείχε σε αυτές ενεργά. Σαν κληρονόμος του Παπικού θρόνου ήταν πρόεδρος σε πολλές Συνόδους οι οποίες είχαν στόχο τις μεταρρυθμίσεις και την συγκέντρωση χρημάτων για την Σταυροφορία του Πάπα Γρηγορίου Ι΄, το σημαντικότερο πραγματοποιήθηκε στην Μπουρζ (13 Σεπτεμβρίου 1276).[13]

Μια επιστολή που έστειλε ο Πάπας Κλήμης Δ΄ δείχνει ότι ο Καρδινάλιος ντε Σιμόν είχε τραυματιστεί στο πόδι λόγω της πτώσης του από άλογο (15 Ιανουαρίου 1268). Ο Πάπας έγραψε ότι ο Λουδοβίκος Β΄ της Βαυαρίας και ο ανεψιός του Κορραδίνος βρίσκονταν στην Βερόνα όπου υπήρχε κίνδυνος να ξεσπάσει γενικευμένη εξέγερση στην βόρεια Ιταλία. Ο τραυματισμός του τελικά δεν ήταν τόσο σοβαρός και συμμετείχε στην επιχείρηση, ο Πάπας τον είχε μεγάλη ανάγκη επειδή ήταν έντιμος, ικανός, συνετός και αποτελεσματικός στον ρόλο του να προστατεύσει την Αγία Έδρα.[14] Ο Πάπας Κλήμης Δ΄ αρρώστησε (22 Νοεμβρίου 1268) και πέθανε ύστερα από τρία χρόνια και εννιά μήνες Παποσύνης (29 Νοεμβρίου 1268), ακολούθησαν δύο χρόνια και εννιά μήνες στα οποία η Παπική Έδρα ήταν κενή. Ο Σιμόν ντε Μπριόν εγκατέλειψε την Γαλλία για να παραβρεθεί στο Κονκλάβιο εκλογής που συστήθηκε στο Βιτέρμπο.[15] Την Πεντηκοστή του 1270 (1 Ιουνίου 1270) αρρώστησε και αναγκάστηκε να αποσυρθεί, τον Σεπτέμβριο του 1270 ορίστηκαν έξι εκλέκτορες Καρδινάλιοι στους οποίους δεν συμμετείχε, υποσχέθηκε ότι θα αποδεχτεί το αποτέλεσμα.[16] Το Κονκλάβιο επέλεξε νέο πάπα τον Θεοβάλδο Βισκόντι (1 Σεπτεμβρίου 1270) ο οποίος βρισκόταν εκείνη την εποχή σε Σταυροφορία με τον Εδουάρδο Α΄ της Αγγλίας. Με την επιστροφή του στην Ιταλία (1 Ιανουαρίου 1271) έφτασε στο Βιτέρμπο όπου απεδέχθη την εκλογή του, επέλεξε το όνομα Πάπας Γρηγόριος Ι΄ και ακολούθησε η στέψη του (27 Μαρτίου 1271) από τον Καρδινάλιο Γκαετάνο Ορσίνι. Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ τον διόρισε Λεγάτο στην Γαλλία (1 Αυγούστου 1274) και παρέμεινε εκεί μέχρι το τέλος του 1276.[17] Από την θέση αυτή ήταν αδύνατη η συμμετοχή του στα επόμενα Κονκλάβια στα οποία εκλέχτηκαν διαδοχικά ο Πάπας Ιννοκέντιος Ε΄, ο Πάπας Αδριανός Ε΄ και ο Πάπας Ιωάννης ΚΑ΄.[18][19] Σε όλες τις περιπτώσεις η εκλογή του νέου Πάπα είχε ολοκληρωθεί πριν προλάβει να ταξιδεύσει από την Γαλλία στην κεντρική Ιταλία παρά το ότι τον είχαν ειδοποιήσει, ήταν ένα από τα ελαττώματα των κανονισμών που είχε θεσπίσει ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ σχετικά με το νέο Κονκλάβιο.

Η εκλογή του Πάπα Νικολάου Γ΄

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Καθεδρικός Ναός και τα Αποστολικά Ανάκτορα του Βιτέρμπο

Ο Πορτογάλος Πάπας Ιωάννης ΚΑ΄ βρισκόταν συνέχεια σε επαφή με τον Καρδινάλιο Σιμόν, τον διέταξε με επιστολή να συζητήσει με τον βασιλιά της Γαλλίας θέματα που αφορούσαν τον βασιλιά της Καστίλης Αλφόνσο τον Σοφό (3 Μαρτίου 1277).[20] Ο Πάπας πέθανε ωστόσο μετά από μια Παποσύνη οκτώ μηνών στα επισκοπικά ανάκτορα του Βιτέρμπο στα οποία ζούσε και ο προκάτοχος του Πάπας Αδριανός Ε΄. Τα ανάκτορα ήταν ακόμα υπό κατασκευή, ένας σεισμός προκάλεσε την κατάρρευση της οροφής με αποτέλεσμα ο Ιωάννης ΚΑ΄ να τραυματιστεί και να πεθάνει από τα τραύματα του ύστερα από έξι μέρες (20 Μαΐου 1277). Ο Σιμόν ντε Μπριόν βρισκόταν τότε στην Γαλλία, δεν είχε προβλέψει ότι το Κονκλάβιο για την εκλογή του νέου Πάπα θα διαρκέσει έξι μήνες και δεν ήρθε στην Ιταλία, συμμετείχαν μόνο επτά Καρδινάλιοι αφού κανένας από τους προηγούμενους Πάπες δεν είχε διορίσει νέο.[21] Οι επτά Καρδινάλιοι ήταν χωρισμένοι στα δύο και διαφωνούσαν έντονα μεταξύ τους.[22] Οι τρεις από τους επτά ήταν υπέρ των σχεδίων του Καρόλου του Ανδεγαυού, οι άλλοι τρεις εναντίον. Ο Καρδινάλιος Μπερτράν ντε Σαιν-Μαρτέν προτίμησε τελικά την μέση λύση, έναν ανεξάρτητο υποψήφιο τον Καρδινάλιο Τζοβάνι Γκαετάνο Ορσίνι που εξελέγη ως Πάπας Νικόλαος Γ΄.[23] Η στέψη του Νικολάου Γ΄ έγινε στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου (26 Δεκεμβρίου 1277), ο μόνος δυσαρεστημένος από την εξέλιξη αυτή ήταν ο Κάρολος ο Ανδεγαυός επειδή γνώριζε ότι ο νέος Πάπας ήταν εχθρός της οικογένειας του.[24] Ο Νικόλαος Γ΄ μια βδομάδα μετά την εκλογή του έστειλε επιστολή στον Σιμόν με την οποία του ζητούσε να αναλάβει πρωτοβουλίες για να συμφιλιωθούν ο Φίλιππος Γ΄ της Γαλλίας με τον βασιλιά της Καστίλης Αλφόνσο τον Σοφό.[25] Ο Πέτρος Γ΄ της Αραγωνίας είχε παντρευτεί ταυτόχρονα την Κωνσταντία Χοενστάουφεν της Σικελίας και διεκδικούσε το Βασίλειο της Σικελίας, η ειρήνη αυτή απειλούσε συνεπώς ευθέως τον Κάρολο τον Ανδεγαυό. Ο Νικόλαος Γ΄ απαγόρευσε με Διάταγμα τα Τουρνουά αλλά ο βασιλιάς της Γαλλίας Φίλιππος Γ΄ παραβίασε την απαγόρευση, ο Πάπας έδωσε εντολή στον Καρδινάλιο Σιμόν να τον αφορίσει.[26] Με στόχο να ελαττωθεί η επίδραση του Καρόλου του Ανδεγαυού στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων ο Νικόλαος Γ΄ διόρισε 10 νέους Καρδιναλίους.[27] Οι περισσότεροι από αυτούς ανήκαν στο Τάγμα των Φραγκισκανών, στο οποίο ο ίδιος ο Νικόλαος Γ΄ ήταν μέλος και προστάτης. Ο Καρδινάλιος Σιμόν ντε Μπριόν ανακλήθηκε τελικά από τον Πάπα Νικόλαο Γ΄ (19 Οκτωβρίου 1279), αυτό τον έστρεψε υπέρ του Καρόλου του Ανδεγαυού.[28]

Ο Νικόλαος Γ΄ πέθανε από εγκεφαλικό που τον είχε αφήσει χωρίς ομιλία, σύμφωνα με μερικές φήμες δηλητηριάστηκε (22 Αυγούστου 1280). Την εποχή του θανάτου του υπήρχαν 13 Καρδινάλιοι, ήταν το πέμπτο Κονκλάβιο που είχε συσταθεί μέσα σε πέντε χρόνια.[29] Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός είχε προσεγγίσει την Οικογένεια Ανιμπάλντι, με τον τρόπο αυτό απέκτησε οπαδό στο Κονκλάβιο τον Καρδινάλιο Ρικάρντο Ανιμπάλντι. Η Οικογένεια Ανιμπάλντι είχε συγκρουστεί με την Οικογένεια Ορσίνι και είχε εκδιωχθεί από το Βιτέρμπο, ήταν έτοιμοι να εργαστούν υπέρ του Καρόλου του Ανδεγαυού.[30] Ο Καρδινάλιος Ρικάρντο Ανιμπάλντι προκάλεσε πραξικόπημα στο Βιτέρμπο με το οποίο εκδιώχθηκε ο διοικητής της πόλης Όρσο Ορσίνι, ανεψιός του Πάπα Νικολάου Γ΄. Οι Ανδεγαυοί κέρδιζαν συνεχώς δυνάμεις άλλά δεν έφταναν σε καμία περίπτωση τον απαραίτητο αριθμό για την εκλογή του νέου Πάπα που αποτελούσε τα 2/3 των Καρδιναλίων. Το αδιέξοδο συνεχίστηκε όλο τον χειμώνα, στην επέτειο της Υπαπαντής (2 Φεβρουαρίου 1281) ένας όχλος εισέβαλε στο Κονκλάβιο και απήγαγε τους Καρδιναλίους Ματέο Ρόσο Ορσίνι και τον Τζορντάνο Ορσίνι αδελφό του θανόντος Νικολάου Γ΄.[31] Με την πράξη αυτή ο Σιμόν ντε Μπριόν εξελέγη ομόφωνα νέος Πάπας ως Μαρτίνος Δ΄ (22 Φεβρουαρίου 1281).[32] Οι ταραχές που ακολούθησαν την εκλογή απειλούσε την εγκυρότητα των εκλογών και την ζωή των Καρδιναλίων που συμμετείχαν στο Κονκλάβιο, για αυτό το Βιτέρμπο τέθηκε υπό απαγόρευση με την απειλή του αφορισμού. Η στέψη του νέου Πάπα δεν μπορούσε να γίνει στο Βιτέρμπο αλλά δεν μπορούσε να γίνει ούτε στην Ρώμη επειδή οι Ρωμαίοι μισούσαν έναν νέο Πάπα εκλεκτό των Ανδεγαβών. Ο Μαρτίνος Δ΄ έστειλε δύο Καρδιναλίους στην Ρώμη με αίτημα να του επιτρέψουν να γίνει η στέψη του στην Ρώμη την Κυριακή 9 Μαρτίου 1281.[33] Οι Ρωμαίοι αρνήθηκαν κατηγορηματικά, επέτρεψαν ωστόσο να γίνει η στέψη του στο Ορβιέτο (23 Μαρτίου 1281).[34] Ο Μαρτίνος Δ΄ δεν επισκέφτηκε ποτέ την Ρώμη ως Πάπας, λίγο αργότερα (30 Απριλίου 1281) παρέδωσε την Συγκλητική εξουσία στον Κάρολο τον Ανδεγαυό.[35]

Παπική Βούλα του Μαρτίνου Δ΄

Ο Μαρτίνος Δ΄ ήταν πλήρως εξαρτημένος από τον Κάρολο τον Ανδεγαυό τον οποίο επίσης διόρισε Γερουσιαστή της Ρώμης.[36] Ο Μαρτίνος Δ΄ αφόρισε τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο επειδή στεκόταν ενάντια στα σχέδια του Καρόλου του Ανδεγαβού να ανασυγκροτήσει την Λατινική Αυτοκρατορία στην ανατολή όπως είχε προκύψει από την Δ΄ Σταυροφορία. Με την πράξη αυτή ήρθε σε σύγκρουση με την αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης με την οποία οι σχέσεις είχαν βελτιωθεί μετά από την Β΄ Σύνοδο της Λυών, η αποκατάσταση δεν θα γίνει ποτέ. Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός εκδιώχθηκε από την Σικελία όταν ξέσπασε η γενικευμένη σφαγή γνωστή ως Σικελικός Εσπερινός (1282).[37] Οι Σικελοί επέλεξαν νέο βασιλιά τον Πέτρο Γ΄ της Αραγωνίας τον οποίο ο Μαρτίνος Δ΄ αρνήθηκε επίμονα να αναγνωρίσει, χρησιμοποίησε όλους τους Παπικούς πόρους για να επαναφέρει την Σικελία στους Ανδεγαυούς. Ο Πέτρος Γ΄ της Αραγωνίας του δήλωσε ακόμα και την υποταγή του αλλά ο Μαρτίνος Δ΄ ήταν ανένδοτος, τον αφόρισε και κήρυξε εναντίον του Σταυροφορία, δεν βρήκε ωστόσο ανταπόκριση.[38] Ο κυβερνήτης του Ορβιέτο στράφηκε εναντίον του με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν ξανά οι συγκρούσεις ανάμεσα στους Γουέλφους και τους Γιβελλίνους, ο λαός της πόλης επαναστάτησε εναντίον του.[39] Ο Μαρτίνος Δ΄ αναγκάστηκε να φύγει από το Ορβιέτο (26 Ιουνίου 1284), εγκαταστάθηκε στην Περούτζια όπου και έμεινε μέχρι τον αιφνίδιο θάνατο του (28 Μαρτίου 1285).

  1. «Βιογραφία». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2016. 
  2. https://cardinals.fiu.edu/bios1261.htm#Brion
  3. Nikolaus Backes, Kardinal Simon de Brion (Breslau) 1910, used by H.K. Mann and J. Hollnsteiner, The Lives of the Popes in the Middle Ages XVI (London) 1932: 171–205., both quoted by Kay, Richard (1965). «Martin IV and the Fugitive Bishop of Bayeux». Speculum 40 (3): 460–483 [p. 461f.]. doi:10.2307/2850920. 
  4. Nikolaus Backes, Kardinal Simon de Brion (Breslau) 1910, used by H.K. Mann and J. Hollnsteiner, The Lives of the Popes in the Middle Ages XVI (London) 1932: 171–205., both quoted by Kay, Richard (1965). "Martin IV and the Fugitive Bishop of Bayeux". Speculum. 40 (3): 460–483
  5. F. Duchesne, Preuves de l' histoire de tous les cardinaux françois (Paris 1660), σ. 220
  6. Σαν Μάγιστρο Σιμόν τον καταγράφει ένα έγγραφο του Λουβιέ, 2 Μαρτίου 1248. (Kay 1965:463)
  7. F. Duchesne, Histoire des chanceliers et gardes des sceaux de France (Paris 1680), 234-236.
  8. F. Duchesne, Histoire des chanceliers et gardes des sceaux de France (Paris 1680), 234–236
  9. Conrad Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I editio altera (Monasterii 1913), σ. 8
  10. Edmund Martène and Ursine Durand, Thesaurus novus anecdotorum Tomus Secundus (Paris 1717), 1–636
  11. F. Duchesne, Preuves de l' histoire de tous les cardinaux françois (Paris 1660), σ. 219
  12. Martene and Durand, σ. 114
  13. Lorenzo Cardella, Memorie storiche de' Cardinali della Santa Romana chiesa I. 2 (Roma 1792), σ. 304; Adolphe-Charles Peltier, Dictionnaire universel des conciles I (Paris 1847), 358. Carl Joseph von Hefele, Conciliengeschichte nach dem Quellen bearbeitet second edition Τομ. 6 (Freiburg im Breisgau: Herder 1890) 176–177
  14. Epistole et dictamina Clementis pape quarti (ed. Matthias Thumser) (Berlin 2007), Νο. 473, σ. 292
  15. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1268.html
  16. F. Cristofori, Le tombe dei pape in Viterbo (Siena 1887), σσ. 208–209
  17. A. Theiner, Caesaris S.R.E. Card. Baronii Annales Ecclesiastici 22 (Bar-le-Duc 1870), σ. 334, under the year 1274, Νο. 35-36; Richard Sternfeld , Der Kardinal Johann Gaetan Orsini (Papst Nikolaus III) 1244–1277 (Βερολίνο 1905) 241
  18. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1276b.html
  19. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1276c.html
  20. Registre de Jean XXI (ed. Cadier, 1892), Νο. 164, σ. 55
  21. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1277.html
  22. F. Gregorovius, History of Rome in the Middle Ages, Volume V.2 second edition, revised (London: George Bell, 1906) σσ. 477–479
  23. Annales Placentini Ghibellini, in Monumenta Germaniae Historica. Scriptores Volume XVIII, σ. 569
  24. Friedrich Baethgen, "Eine Pamphlet Karls I. von Anjou zur Wahl Papst Nikolaus III.," Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Phil-historische Klasse no. 7 (Munich 1960)
  25. Otto Posse, Analecta Vaticana (Oeniponti: Libraria Academica Wagneriana 1878) #898
  26. Augustinus Theiner (Editor), Caesaris S. R. E. Cardinalis Baronii, Od. Raynaldi et Jac. Laderchii Annales Ecclesiastici Tomus Vigesimus Secundus 1257–1285 (Barri-Ducis: Ludovicus Guerin 1870), under the year 1279, § 17, σ. 454. August Potthast, Regesta Pontificum Romanorum II (Berlin 1875), σ. 1742, Νο. 21567
  27. Conrad Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I editio altera (Monasterii 1913), σσ. 9–10
  28. H. Denifle, Chartularium Universitatis Parisiensis I (Paris 1889), σ. 578. Lorenzo Cardella, Memorie storiche de' Cardinali della Santa Romana chiesa I. 2 (Roma 1792), σ. 304
  29. Conrad Eubel, Hierarchia catholica medii aevi I editio altera (Monasterii 1913), σ. 10
  30. Gregorovius, Τόμος Ε΄, Τμήμα 2, σσ. 491–492
  31. Giovanni Villani, Cronica Book VII, chapter 58 (ed. Dragomanni) Tome I (Firenze 1844), σσ. 391–392
  32. Encyclopædia Britannica 1911, s.v., "Brie"
  33. Theiner, Caesaris S.R.E. Card. Baronii Annales Ecclesiastici 22, under the year 1280, § 5, pp. 483–484. Gregorovius, Τόμος Ε΄, Τμήμα 2, σσ. 493–495
  34. Bernardus Guidonis, "Vita Martini IV" in Ludovico Muratori, Rerum Italicarum Scriptores III. 1 (Μιλάνο 1733), σ. 608
  35. Gregorovius, Τόμος Ε΄, Τμήμα 2, σ. 494
  36. Robert Brentano, Rome before Avignon: A Social History of Thirteenth Century Rome (Berkeley-Los Angeles: University of California Press 1990), σσ. 96–99; 120–125. Friedrich Bock, "Le trattive per la senatoria di Roman e Carlo d'Angiò", Archivio della Società romana di storia patria 78 (1955), 69–105. Franco Bartolini, "Per la storia del Senato Romano nel secoli XII e XIII," Bullettino dell'Istituto Storico Italiano per il Medioevo e Archivio Muratoriano, 60 (1946), 1–108. Luigi Pompili Olivieri, Il senato Romano I (Roma 1886), σσ. 201–202
  37. Steven Runciman, The Sicilian Vespers: A History of the Mediterranean World in the Later Thirteenth Century (Cambridge, England: University Press; New York: Cambridge University Press, 1958). I papi ed i vespri siciliani. Con documenti inediti (Roma, Stamperia vaticana, 1882). Michele Amari, La Guerra del vespro siciliano seconda edizione (Paris 1843). F. Soldevila, História de Catalunya (Barcelona 1962), I, σσ. 377–402
  38. Bradbury, Jim (2007). The Capetians: Kings of France, 987–1328. London: Continuum Press. σ. 239
  39. A. Theiner, Caesaris S.R.E. Card. Baronii Annales Ecclesiastici 22 (Bar-le-Duc 1870), σ. 537
  • Chouiller, Ernest, "Recherches sur la vie du pape Martin IV," Revue de Champagne et de Brie 4 (1878) 15–30.
  • Picherit, Gilles, Documents pour l'histoire de Simon de Brion, pape Martin II dit IV., 1215–1285 (Les Herbiers: chez l'Auteur 1995).
  • Cerrini, Simonetta, "Martino IV," Enciclopedia dei papi (Roma 2000), I, 446–449
Πάπας Μαρτίνος Δ΄
Γέννηση: 1210/1220 Θάνατος: 28 Μαρτίου 1285
Προκάτοχος
Νικόλαος Γ΄
Πάπας
2 Απριλίου 1285 - 28 Μαρτίου 1285
Διάδοχος
Ονώριος Δ΄