Ρωμανός Αχαΐας

Ο Ρωμανός, η Πάτρα και ο Πατραϊκός κόλπος όπως φαίνονται από Πύργο των Ρούφων.

Δειλινό στην Πάτρα όπως φαίνεται από τον Ρωμανό.

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ρωμανός.

Ηλιοβασίλεμα στον Πατραϊκό κόλπο. Ρωμανός - Πάτρα - Πατραϊκός κόλπος. Λήψη από τον Ρωμανό στον Πύργο Ρούφων.

Ρωμανός
Ρωμανός Ρωμανός
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Πατρέων
Δημοτική Ενότητα	Πατρέων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Νομός	Αχαΐας
Υψόμετρο	110-160
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	265 00
Τηλ. κωδικός	2610 xxx xxx

Ο Ρωμανός είναι μεγάλος οικισμός που βρίσκεται στα όρια του αυτού καθεαυτού οικιστικού ιστού της Πάτρας ενώ παράλληλα θεωρείται προάστιό της. Είναι κτισμένος σε αμφιθεατρική τοποθεσία και προσφέρει πανοραμική θέα προς την πόλη της Πάτρας και τον Πατραϊκό κόλπο. Συχνά οι επισκέπτες της περιοχής επιδίδονται στη λήψη πανοραμικών φωτογραφιών καθώς η θέα που προσφέρει είναι τουλάχιστον μοναδική. Για αυτό το λόγο συχνά η περιοχή αναφέρεται και ως Πανόραμα.

Διοικητικά υπάγεται στο τοπικό διαμέρισμα της Ελεκίστρας του Δήμου Πατρέων.

Τοποθεσία

Ο Ρωμανός είναι χτισμένος ανατολικά της πόλης της Πάτρας, στις δυτικές απολήξεις του Παναχαϊκού όρους, εκτεινόμενος σε υψόμετρο 110-260 μέτρων. Συνορεύει με τις συνοικίες της Πάτρας Λυκοχορός, Κούτσα Εγλυκάδας και Ριγανόκαμπος, καθώς και με την Ελεκίστρα. Δυτικά, και σε χαμηλότερο υψόμετρο αυτού, διέρχεται η Περιμετρική Οδός Πατρών. Απέχει οδικώς 5 χιλιόμετρα από το κέντρο της Πάτρας.

Δίπλα στον οικισμό, στα νοτιοδυτικά, υπάρχει το Άλσος του Ρωμανού-Μ.Ο.Μ.Α. (ή Άλσος Πανεπιστημιούπολης, όπως χαρακτηριστικά λέγεται, γιατί υπήρξαν σκέψεις να γίνει εκεί η Πανεπιστημιούπολη Πατρών).

Ο χείμαρρος Διακονιάρης

Λίγο πιο πάνω από τον Ρωμανό, στους δυτικούς πρόποδες του Παναχαϊκού, πηγάζει ο μεγαλύτερος χείμαρρος της Πάτρας, ο Διακονιάρης, ο οποίος διασχίζει κατά μήκος την περιοχή και στον ρου του σχηματίζεται φαράγγι, το ονομαζόμενο "Φαράγγι Δέσης-Διακονιάρη". Σε ένα σημείο στην γέφυρα του Ρωμανού βρίσκεται η πρόσβασή του για τους επισκέπτες. Ο Διακονιάρης διακρίνεται για το φυσικό του περιβάλλον, τα τεράστια πλατάνια του και άλλα δένδρα, την πυκνή κατά βάση βλάστηση, τα είδη άγριων φυτών και το εντυπωσιακό φυσικό τοπίο.

Στις πηγές του Διακονιάρη βρίσκεται η "Νερομάνα" του Ρωμανού - το παλαιό Ρωμαϊκό υδραγωγείο της Πάτρας - Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν μια μεγάλη δεξαμενή νερού στις πηγές του από όπου ξεκινά ο χείμαρρος του Διακονιάρη. Η δεξαμενή έγινε με τη μορφή τεχνητού φράγματος στην αρχή του λαγκαδιού και σ' απόσταση δέκα μέτρων από τις πηγές. Τμήμα του αρχικού τοίχου του φράγματος βρίσκεται σήμερα ενσωματωμένο στη βάση της σύγχρονης δεξαμενής, ενώ σε απόσταση 20 μ., μέσα στην κοίτη του ποταμού βρίσκονται αρκετά μεγάλα κομμάτια ισχυρού τοίχου. Το υδραγωγείο ήταν μήκους 6 χιλιομέτρων, από τις πηγές του στο Ρωμανό έως και την ακρόπολη, όπου σήμερα βρίσκεται το κάστρο της πόλης.

Το υδραγωγείο κατασκευάστηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. πιθανότατα από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Πάτρα που έως τότε υδρευόταν από πηγάδια, ήδη από την εποχή των Ρωμαίων, είχε γίνει υδρομάστευση από όπου υδροδοτήθηκε η αρχαία Πάτρα μέχρι και νεότερα χρόνια. Γι' αυτό το λόγο το καλοκαίρι έχει λίγο νερό, όμως τη χειμερινή περίοδο έχει αρκετή ποσότητα νερού, ενώ παλιότερα πλημμύριζε συχνά και δημιουργούσε πολλές καταστροφές. Στην πορεία του περνάει μέσα από συνοικίες και προάστια της Πάτρας, όπως ο Ρωμανός, ο Ριγανόκαμπος, η Εγλυκάδα, του Πράτσικα. Διέρχεται, λίγο πριν τις εκβολές του, κοντά από το κέντρο της πόλης ενώ χύνεται στον Πατραϊκό, δίπλα στο νέο (νότιο) λιμάνι της Πάτρας.

Ένα κομμάτι του, και συγκεκριμένα από το δυτικό τμήμα του Ρωμανού από το ύψος της Περιμετρικής οδού της Πάτρας προς το κέντρο της πόλης, έχει σκεπαστεί και εγκιβωτιστεί ενώ έχει κατασκευαστεί επάνω του η Λεωφόρος Ελευθερίου Βενιζέλου. Έγιναν έργα για να σκεπαστεί όλο το κομμάτι του χειμάρρου, που περνά μέσα από την πόλη, για να αντιμετωπιστούν οι πλημμύρες του. Η τελευταία μεγάλη του πλημμύρα έγινε στις 16 Δεκεμβρίου του 2001.

Η ονομασία του ποταμού σύμφωνα με τον Γάλλο φιλέλληνα Φρανσουά Πουκεβίλ οφείλεται στο ότι δεν έχει πηγές αλλά συλλέγει τα νερά του από τη βροχή, δηλαδή διακονεύει. Αν και πριν την υδρομάστευση της πηγής του Διακονιάρη από τους Ρωμαίους για να υδροδοτηθεί η Πάτρα με δίκτυο, είχε μόνιμα πολύ νερό.

Ονομασία

Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία της περιοχής συσχετίζει το όνομά του με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ρωμανό Α΄ Λεκαπηνό (γιος στρατηγού του Βυζαντίου και συναυτοκράτορας του Κωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου). Στη θέση δυτικά του Ρωμανού και περίπου λίγο πιο χαμηλά από την περιοχή που σήμερα αναφέρεται ως "Τζολαίικα" (γειτονιά της Εγλυκάδας) υπήρχαν ρωμαϊκοί αργαλειοί, βιομηχανικά καταστήματα της Δανιηλίδος. Αυτά κληροδοτήθηκαν στον αυτοκράτορα Λέοντα το Σοφό και στους απογόνους του, τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο και τον Ρωμανό Α΄ Λεκαπηνό και πιστεύεται ότι από αυτόν τον τελευταίο δόθηκε η ονομασία στην περιοχή. Αυτή η άποψη ενισχύεται από την αποδεδειγμένη ιστοριογραφικά σχέση του προγόνου του, αυτοκράτορα Βασιλείου, με τη Δανηιλίδα. Η Δανηιλίδα ήταν αρχόντισσα της Πάτρας. Όταν η Δανηιλίδα πέθανε, η περιουσία της περιήλθε στα χέρια στα χέρια του Λέοντα του Σοφού. Ο ιστορικός Στέφανος Θωμόπουλος αναφέρει ότι "βιομηχανικά καταστήματα της Δανιηλίδος υπήρχαν κάτωθι του Ρωμανός".

Μία άλλη εκδοχή αναφέρει, ότι επειδή από την περιοχή έγινε για πρώτη φορά η υδροδότηση της Πάτρας από τις πηγές εκεί, από τους Ρωμαίους, και ότι εκεί συνήθιζαν να μένουν Ρωμαίοι η να φιλοξενούνται όσοι έρχονταν από την Ρώμη στην Αχαΐα και για αυτό το λόγο ονομάστηκε Ρωμανός.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή το όνομα της περιοχής προέρχεται από την τουρκική λέξη orman. Αναφέρεται ότι στην περιοχή υπήρχε ένα μεγάλο πυκνό δάσος ρουμάνι. Η λέξη Ρουμάνι σύμφωνα με το λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής προέρχεται από την τούρκικη λέξη orman. Orman σημαίνει δάσος προσθέτοντας στο orman+1 και με μετάθεση του r προέρχεται η λέξη ρουμάνι και από εκεί πιστεύεται ότι η περιοχή ονομάστηκε Ρωμανός.

Ιστορικά στοιχεία

Την Ρωμαϊκή περίοδο, επί αυτοκράτορος Ανδριανού, έγινε το μεγαλύτερο έργο υδροδότησης της αρχαίας πόλης των Πατρών, ο αρχαίος υδραγωγός ή «Καμάρες». Ο αγωγός αυτός ετροφοδοτείτο από την πηγή "Νερομάνα" στο Ρωμανό, που βρίσκεται πιο ψηλά από την περιοχή σε ένα λοφίσκο και σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από την πόλη. Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν μια μεγάλη δεξαμενή νερού στις πηγές του Διακονιάρη. Η δεξαμενή έγινε με τη μορφή τεχνητού φράγματος στην αρχή του λαγκαδιού και σ' απόσταση δέκα μέτρων από τις πηγές του. Τμήμα του αρχικού τοίχου του φράγματος βρίσκεται σήμερα ενσωματωμένο στη βάση της σύγχρονης δεξαμενής, ενώ σε απόσταση 20 μ., μέσα στην κοίτη του ποταμού, βρίσκονται αρκετά μεγάλα κομμάτια ισχυρού τοίχου.

Στις πηγές του, όπως αποδεικνύεται από επιγραφή που βρέθηκε τον περασμένο αιώνα, λατρεύονταν οι Νύμφες, θεότητες των υδάτων.

Βορειοανατολικά, σε ένα λοφίσκο και στα όρια του οικισμού, βρίσκεται ο πύργος που είναι γνωστός ως πύργος των Ρούφων. Οι Ρούφοι ίσως δεν ήταν οι πρώτοι ιδιοκτήτες του πύργου. Ο πύργος πιθανότατα κτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, τον 17ο ή τον 18ο αιώνα, και στις ιστορικές αφηγήσεις του αγώνα του 1821 αναφέρεται ως "Ληνός του Χουσεΐναγα".

Το 1821 υπήρξε ενεργή η συμμετοχή του Ρωμανού στην Επανάσταση. Σύμφωνα πηγές τον Αύγουστο του 1821 είχαν στρατοπεδεύσει στο ύψωμα του Ρωμανού στρατιώτες υπό την αρχηγία του Π. Καρατζά ενώ άλλοι στρατιώτες υπό τον Ακαρνάνα στρατιωτικό Θ. Γρίβα κατείχαν το Ληνό Χουσεΐν Αγά και ο Α. Λόντος τη θέση "Αποστομές". Σε όλους αυτούς επιτέθηκε στις 2/8/1821 ο Γιουσούφ Πασάς από την Μονή Γηροκομείου. Με την μάχη του Ρωμανού στις 6-8/8/1821 ο Γιουσούφ Πασάς αναγκάστηκε να αποσυρθεί και να οχυρωθεί στο φρούριο της Πάτρας. Περιγραφές της μάχης στον πύργο Χουσεΐν Αγά στις 6-7 Αυγούστου 1821 έχουν γίνει και από τον Νικόλαο Σπηλιάδη. Στις 9 Μαρτίου 1822 οι Τούρκοι χτύπησαν πάνοπλοι και αιφνιδιαστικά τους Έλληνες στις θέσεις ανατολικά της Πάτρας. Έτσι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναγκάστηκε να πηγαινοέρχεται μεταξύ των μετώπων για να εμψυχώσει τους στρατιώτες. Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως ο Κολοκοτρώνης είπε σκόπιμα ψέματα για λόγους ανύψωσης του ηθικού στους στρατιώτες του, ότι δηλαδή "έρχονται ενισχύσεις" ενώ σε μια άλλη στιγμή, που η μάχη χωρίστηκε σε δύο μέτωπα, σκέφτηκε να ανέβει σε ένα ύψωμα προς και τα δύο μέτωπα, δεξιά αριστερά σε ένα λοφίσκο στο πάνω μέρος του Ρωμανού και κοντά στην Νερομάνα της Πάτρας, και καθώς άρχισε να σκοτεινιάζει από εκεί φώναξε "Ετσάκισαν οι Τούρκοι, ετσάκισαν πάρτε τους Έλληνες πάρτε τους" χωρίς αυτό να ισχύει μέχρι τη δεδομένη στιγμή, αλλά οι μαχόμενοι στα δύο μέτωπα χωρίς να έχουν οπτική επαφή μεταξύ τους εκατέρωθεν νόμιζαν ότι αυτό γίνεται στο αντίστοιχο άλλο, ώσπου έπειτα τα λόγια αυτά "επαληθεύτηκαν" σε όλος το εύρος της μάχης. Οι Έλληνες εμψυχώθηκαν και οι Τούρκοι πανικοβλήθηκαν και άρχισαν να φεύγουν άτακτα έναντι ενός ανύπαρκτου κινδύνου ενώ ήταν ουσιαστικά νικητές. Η νίκη των Ελλήνων οφείλεται αποκλειστικά στον Κολοκοτρώνη.

Ναοί

Βασικοί ναοί του οικισμού είναι ο Ι. Ν. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και ο Ι. Ν Αγίου Δημητρίου. Η περιοχή διαθέτει επίσης μερικά γραφικά ξωκλήσια που βρίσκονται στο ευρύτερο φυσικό τοπίο και έχουν θέα προς την πόλη των Πατρών, λίγο πιο ψηλά στα όρια του οικισμού στον λόφο προς το Παναχαϊκό, όπως: η Παναγία Βλαχέρνα, η Αγία Παρασκευή, και χαμηλότερα: όπως η Κοίμηση της Θεοτόκου και η Ζωοδόχος Πηγή που έχουν τη δική τους αρχιτεκτονική το καθένα και διαφορετική ιστορία.

Αθλητισμός

Το 1978 ιδρύθηκε στην περιοχή ο Αθλητικός Όμιλος "Ρωμανός" Πατρών (εν συντομία: Α.Ο. Ρωμανός). Η ομάδα διαθέτει μόνο ποδοσφαιρικό τμήμα και σήμερα αγωνίζεται στην Γ΄ τοπική κατηγορία της Ε.Π.Σ. Αχαΐας.

Βιβλιογραφία

• Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.
• Αλκυόνη Παναγοπούλου, Ρωμανός: Το χωριό μας - 1170 χρόνια Ιστορίας, 2η έκδοση, Πάτρα 2020.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Ρωμανού Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 30/11/2017.
• Μετεωρολογικός σταθμός Ρωμανού Αρχειοθετήθηκε 2014-03-27 στο Wayback Machine.. metar.gr. Ανακτήθηκε: 05/01/2014.