Κιργιζία

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 41°16′00″N 74°59′00″E / 41.2667°N 74.9833°E / 41.2667; 74.9833

Δημοκρατία της Κιργιζίας
Кыргыз Республикасы
Kyrgyz Respublikasy
Кыргызская Республика
Kyrgyzskaya Respublika

Σημαία
Εθνόσημο
Η θέση της Κιργιζίας (πράσινο)
και μεγαλύτερη πόληΜπισκέκ
42°52′N 75°36′E / 42.867°N 75.600°E / 42.867; 75.600 (Μπισκέκ)
Κιργιζική (κρατική)
Ρωσική (επίσημη)
Ημιπροεδρικό σύστημα
Σαντίρ Τζαπάροφ
Ουλούκμπεκ Μαρίποφ
Ανεξαρτησία
• Από τη Σοβιετική Ένωση


• Ισχύον Σύνταγμα
κηρύχθηκε στις 31 Αυγούστου 1991, ολοκληρώθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991
5 Μαΐου 2021[1]
 • Σύνολο
 • % Νερό
 • Σύνορα
199.900 km2 (87η)
3,6
3.051 km
Πληθυσμός
 • Εκτίμηση 1-2022 
 • Απογραφή 2009 
 • Πυκνότητα 
6.747.323[2] (110η) 
5.362.800  
33,7 κατ./km2 (181η) 
ΑΕΠ (ΙΑΔ)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 
21,504 δισ. $[3]  
3.521 $[3]  
ΑΕΠ (ονομαστικό)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 
6,551 δισ. $[3]  
1.072 $[3]  
ΔΑΑ (2021)Αύξηση 0,692[4] (118η) – μεσαίος
ΝόμισμαΣομ (KGS)
KGT (UTC +6)
Internet TLD.kg
Οδηγούν σταδεξιά
Κωδικός κλήσης+996

Η Δημοκρατία της Κιργιζίας (κιργιζικά: Кыргыз Республикасы‎, ρωσικά: Кыргызская Республика‎) (γνωστή και ως Κιργιστάν ή Κιργκιστάν) είναι κράτος της κεντρικής Ασίας. Περικλείεται από την Κίνα, το Καζακστάν, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Πρωτεύουσά της είναι η Μπισκέκ. Προηγουμένως ήταν δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης και είναι ανεξάρτητη από το 1991. Έχει έκταση 198.500 τ.χλμ. και πληθυσμό 6.747.323[2] κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2022. Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η κιργιζική (μια τουρκική γλώσσα) και η ρωσική.

Η καταγεγραμμένη ιστορία του Κιργιστάν ξεπερνά τα 2.000 χρόνια, περιλαμβάνοντας μια ποικιλία πολιτισμών και αυτοκρατοριών. Το Κιργιστάν έχει βρεθεί στα σταυροδρόμια αρκετών μεγάλων πολιτισμών ως μέρος του Δρόμου του Μεταξιού και άλλων εμπορικών και πολιτιστικών διαδρομών. Επίσης, η γεωγραφική απομόνωση λόγω των υψηλών οροσειρών της χώρας, έχει βοηθήσει στη διατήρηση των αρχαίων πολιτισμών. Καθώς έχει κατοικηθεί από διάφορες ανεξάρτητες φυλές, κατά καιρούς το Κιργιστάν έχει περιέλθει υπό την ξένη κυριαρχία και έγινε ανεξάρτητο μόνο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.

Από την ανεξαρτησία, το Κιργιστάν είναι επισήμως μία ενωτική κοινοβουλευτική δημοκρατία, ωστόσο συνεχίζει να βιώνει εθνικές συγκρούσεις,[5][6] επαναστάσεις,[7] οικονομικά προβλήματα,[8][9] μεταβατικές κυβερνήσεις[10] και πολιτικές συγκρούσεις.[11] Το Κιργιστάν είναι μέλος της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών, της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, του Οργανισμού Συμφωνίας για τη Συλλογική Ασφάλεια, του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, του Τουρκικού Συμβουλίου, της κοινότητας TÜRKSOY και των Ηνωμένων Εθνών.

Οι Κιργίζιοι αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού της χώρας, και ακολουθούνται από σημαντικές μειονότητες Ουζμπέκων και Ρώσων. Τα Κιργιζικά έχουν στενότερη σχέση με άλλες τουρκικές γλώσσες, ενώ τα Ρώσικα ομιλούνται από σημαντικό μέρος του πληθυσμού και είναι επίσημη γλώσσα, και είναι αποτέλεσμα της κληρονομιάς του ενός αιώνα ρωσοποίησης. Η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Μουσουλμάνοι.[12] Εκτός από την τουρκική προέλευση, ο κιργιζικός πολιτισμός έχει στοιχεία περσικής, μογγολικής και ρωσικής επίδρασης.

Ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πιστεύεται ότι η λέξη «Κιργκίζ» είναι τουρκική λέξη που σημαίνει «Σαράντα», σε αναφορά στις σαράντα φυλές του Μανάς, ενός θρυλικού ήρωα που ένωσε σαράντα τοπικές φυλές κατά των Ουιγούρων. Κυριολεκτικά, η λέξη Κιργκίζ σημαίνει «Είμαστε σαράντα». Εκείνη την εποχή, τον 9ο αιώνα μ.Χ., οι Ουιγούροι κατέκτησαν μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας (συμπεριλαμβανομένου του Κιργιστάν, και τμημάτων της Ρωσίας και της Κίνας.[13]

Ο σαραντάκτινος ήλιος της σημαίας του Κιργιστάν είναι μια αναφορά στις συγκεκριμένες σαράντα φυλές και το γραφικό στοιχείο στο κέντρο του ήλιου απεικονίζει το ξύλινο στέμμα, που ονομάζεται τουντούκ, ενός γιουρτ (φορητής κατοικίας που χρησιμοποιείτο παραδοσιακά από τους νομάδες στις στέπες της Κεντρικής Ασίας).

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαιότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Τουρκικό Χαγανάτο

Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Σ. Κινγκ οι Σκύθες ήταν οι πρώτοι εποικιστές στο σημερινό Κιργιστάν.

Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ ήταν μία ενδιάμεση στάση στον Δρόμο του Μεταξιού, μιας διαδρομής για εμπόρους και άλλους ταξιδιώτες από την Άπω Ανατολή στην Ευρώπη.

Πρώιμη ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κιργιστάν έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του μετά τη νίκη του απέναντι στο Χανάτο των Ουιγούρων το 840 μ.Χ. και την επέκτασή του μέχρι την οροσειρά Τιαν Σαν. Η κυριαρχία της Κιργιζίας σε αυτή την περιοχή κράτησε για 200 περίπου χρόνια.[14][15]

Το 12ο αιώνα όμως, η Κιργιζία σταδιακά περιορίστηκε στις οροσειρές Αλτάι και Σαγιάν ως συνέπεια της μογγολικής εξάπλωσης. Με τη Μογγολική αυτοκρατορία να ακμάζει το 13ο αιώνα, οι πληθυσμοί μετοίκησαν προς τα νότια, και τελικά κατακτήθηκαν από τον Τζένγκις Χαν το 1207.

Κινεζικές και μουσουλμανικές ιστορικές πηγές περιγράφουν την Κιργιζία μεταξύ του 7ου και του 12ου αιώνα ως χώρα με πληθυσμό με κόκκινα μαλλιά, λευκό δέρμα και γαλάζια μάτια, χαρακτηριστικά που αποδίδονταν σε σλαβική καταγωγή[16][17]. Λόγω των διαδοχικών μεταναστεύσεων, κατακτήσεων, φυλετικών αναμίξεων και προσαρμογής, πολλοί από τους Κιργίζιους που κατοικούν σήμερα στην κεντρική και νοτιοδυτική Ασία έχουν μικτά χαρακτηριστικά, συχνά προερχόμενα από διαφορετικές φυλές, αν και μιλούν συναφείς διαλέκτους.[18][19][20]

Η Ρωσική επιρροή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον 17ο αιώνα οι κιργιζικές φυλές λεηλατήθηκαν από τους Μογγόλους, και στα μέσα του 18ου αιώνα από τη μαντσουριανή Δυναστεία Τσινγκ. Στις αρχές του 19ου αιώνα, το νότιο τμήμα της σημερινής Κιργιζίας πέρασε στον έλεγχο του Χανάτου του Κοκάνδης[21]. Η περιοχή ενσωματώθηκε επίσημα στη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1876, με παράλληλες εξεγέρσεις ενάντια στην τσαρική εξουσία και τη μετανάστευση αρκετών κατοίκων στο Παμίρ και το Αφγανιστάν.

Παράλληλα, η καταστολή της επανάστασης στην Κεντρική Ασία το 1916 προκάλεσε τη μετανάστευση αρκετών Κιργιζίων στην Κίνα.

Ανατροπή του προέδρου Μπακίγιεφ 2010[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 6 Απριλίου 2010, σε μια διαδήλωση στο Ταλάς οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διαμαρτυρήθηκαν κατά της διαφθοράς της κυβέρνησης και για το αυξημένο κόστος διαβίωσης. Οι διαμαρτυρίες εξελίχθηκαν σε βίαιες συγκρούσεις και εξαπλώθηκαν σ' όλη τη χώρα. Υπήρξαν αντικρουόμενες πληροφορίες για την τύχη του υπουργού Εσωτερικών Μολντομούσα Κονγκατίγιεφ ότι είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των ταραχών. Στις 7 Απριλίου 2010 οι διαδηλωτές έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το αρχηγείο της εσωτερικής ασφάλειας (πρώην αρχηγείο της KGB) και ένα κρατικό τηλεοπτικό κανάλι στην πρωτεύουσα, Μπισκέκ. Στις αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας σκοτώθηκαν τουλάχιστον 41 άτομα.[22] Ο πρωθυπουργός Ουσένοφ κατηγόρησε τη Ρωσία για την υποστήριξη αυτών των διαδηλώσεων, κάτι που αρνήθηκε ο τότε πρωθυπουργός της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν. Τα μέλη της αντιπολίτευσης ζήτησαν επίσης το κλείσιμο της υπό αμερικανικό έλεγχο στρατιωτικής βάσης στο Μανάτ.[23] Ο πρόεδρος Κουρμανμπέκ Μπακίγιεφ έφυγε από τη χώρα[24]. Την ίδια ημέρα (7 Απριλίου 2010) επιλέχθηκε ως προσωρινή αρχηγός κυβέρνησης η Ρόζα Οτουνμπάγιεβα.

Καθώς συνεχίστηκαν οι βίαιες διαδηλώσεις από υποστηρικτές του έκπτωτου προέδρου στην Τζαλαλαμπάντ, ανακοινώθηκε από την προσωρινή κυβέρνηση στις 19 Μαΐου 2010 ότι αναβάλλονται οι εκλογές έως το 2011 και η Οτουνμπάγιεβα διορίστηκε πρόεδρος. Ωστόσο, η τελευταία δεν ήταν υποψήφια στις προεδρικές εκλογές και η θητεία της έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2011.[25]

Πολιτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Πολιτική της Κιργιζίας

Από το 2010 το Κιργιστάν είναι η πρώτη χώρα με πολίτευμα που συνδυάζει Ημιπροεδρικό σύστημα και Κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Κεντρική Ασία. Αρχηγός Κράτους στη χώρα είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο. Αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της χώρας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ο πρόεδρος προσωποποιεί την ενότητα των τοπικών εθνοτήτων και την κρατική εξουσία. Ο πρόεδρος εκλέγεται για 6 χρόνια με ψηφοδέλτια όλων των εκλογικών πολιτών της χώρας. Σύμφωνα με τον νόμο, απαγορεύεται το ίδιο πρόσωπο να είναι υποψήφιος για την προεδρία και να εκλεγεί για δύο θητείες. Κάθε πολίτης της Δημοκρατίας του Κιργιστάν έχει δικαίωμα να εκλεγεί ως πρόεδρος εφόσον είναι άνω των 35 και κάτω των 70 ετών, μπορεί να μιλά την κρατική γλώσσα και να διαμένει στη χώρα για τουλάχιστον 15 έτη συνολικά. Οι πρόσφατες προεδρικές εκλογές της Δημοκρατίας του Κιργιστάν διεξήχθησαν στις 4 Οκτωβρίου 2020 και ο 6ος Πρόεδρος του Κιργιστάν, επί του παρόντος, είναι ο Σαντίρ Ζαπάροβ (Sadyr Japarov). Το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας του Κιργιστάν (Jogorku Kenesh), είναι το ανώτατο αντιπροσωπευτικό όργανο που ασκεί νομοθετική εξουσία και εποπτικά καθήκοντα στο πλαίσιο της εντολής του. Αποτελείται από 120 μέλη που εκλέγονται για θητεία 5 ετών σύμφωνα με το αναλογικό σύστημα σε μια ενιαία εκλογική περιφέρεια. Στο αποτέλεσμα των εκλογών, κανένα πολιτικό κόμμα δεν έχει το δικαίωμα να διαθέτει περισσότερες από 65 έδρες στη Βουλή. Κάθε πολίτης της Δημοκρατίας της Κιργιζίας που είναι 21 ετών την ημέρα των εκλογών και δεν του έχει αφαιρεθεί το εκλογικό δικαίωμα, μπορεί να εκλεγεί ως μέλος του κοινοβουλίου.

Στρατός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κιργίζιοι στρατιώτες πραγματοποιούν ασκήσεις εύρεσης ναρκών
Κύριο λήμμα: Ένοπλες Δυνάμεις της Δημοκρατίας της Κιργιζίας

Οι ένοπλες δυνάμεις του Κιργιστάν σχηματίστηκαν μετά από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και αποτελούνται από τις Χερσαίες Δυνάμεις, την Πολεμική Αεροπορία, τις Εσωτερικές Δυνάμεις, την Εθνοφρουρά και τη Συνοριοφυλακή. Ο στρατός συνεργάζεται με τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ. Οι τελευταίες νοίκιαζαν μια εγκατάσταση, το Κέντρο Διέλευσης στο Μανάτ στο Διεθνές Αεροδρόμιο Μανάτ κοντά στην Μπισκέκ, μέχρι τον Ιούνιο του 2014.[26] Τα τελευταία χρόνια, οι ένοπλες δυνάμεις έχουν αναπτύξει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, και υπογράφηκε μία συμφωνία εκσυγχρονισμού, με κόστος 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια. Επίσης, οι Κιργιζικές Ένοπλες Δυνάμεις συμμετέχουν σε περισσότερες ασκήσεις μαζί με ρωσικές δυνάμεις.[27] Το Γραφείο της Εθνικής Ασφάλειας συνεργάζεται με τον στρατό και έχει παρόμοιους σκοπούς με τη σοβιετική προκάτοχό του, την KGB. Επίσης, έχει μία ειδική αντιτρομοκρατική ομάδα γνωστή ως «Άλφα», που έχει το ίδιο όνομα με άλλες πρώην σοβιετικές χώρες, συμπεριλαμβάνοντας τη Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν. Η αστυνομία και η συνοριοφυλακή διευθύνονται από το Υπουργείο Εσωτερικών.

Διοικητική διαίρεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύρια λήμματα: Περιφέρειες της Κιργιζίας και Επαρχία της Κιργιζίας

Το Κιργιστάν διαιρείται σε εφτά περιφέρειες (ενικός: oblast (область), πληθυντικός: oblasttar (областтар)) που κυβερνώνται από διορισμένους κυβερνήτες. Η πρωτεύουσα, Μπισκέκ, και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη, το Ος, είναι διοικητικά ανεξάρτητες πόλεις (shaar) με καθεστώς ισοδύναμο με μια περιφέρεια.

Οι περιφέρειες, και οι ανεξάρτητες πόλεις είναι οι εξής:

  1. Μπισκέκ
  2. Περιφέρεια Μπάτκεν
  3. Περιφέρεια Τσούι
  4. Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ
  5. Περιφέρεια Ναρίν
  6. Περιφέρεια Ος
  7. Περιφέρεια Ταλάς
  8. Περιφέρεια Ισσύκ-Κουλ
  9. Πόλη της Ος

Κάθε περιφέρεια αποτελείται από έναν αριθμό επαρχιών (ραγιόν), και διοικούνται από αξιωματούχους διορισμένους από την κυβέρνηση («ακίμ»). Οι αγροτικές κοινότητες («ayıl ökmötü»), αποτελούνται από μέχρι 20 μικρούς οικισμούς, και έχουν δικούς τους εκλεγμένους δημάρχους και συμβούλια.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένας χάρτης του Κιργιστάν
Τοπογραφικός χάρτης του Κιργιστάν
Χάρτης του Κιργιστάν σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν
Η οροσειρά Τιεν Σαν στο Κιργιστάν
Η νότια ακτή της Λίμνης Ισσύκ-Κολ, στην περιφέρεια Ισσύκ-Κολ
Κύριο λήμμα: Γεωγραφία της Κιργιζίας

Το Κιργιστάν είναι ένα μεσόγειο κράτος στην Κεντρική Ασία, και συνορεύει με το Καζακστάν, την Κίνα, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Βρίσκεται μεταξύ του 39ου και 44ου παράλληλου βόρεια, και μεταξύ του 69ου και 81ου μεσημβρινού ανατολικά. Έχει τη μεγαλύτερη απόσταση από τη θάλασσα σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα, και όλοι οι ποταμοί της Κιργιζίας είναι ενδορρεϊκοί, δηλαδή δεν καταλήγουν στη θάλασσα. Η οροσειρά Τιαν Σαν καλύπτει πάνω από το 80% της χώρας (περιστασιακά αναφέρεται ως «Ελβετία της Κεντρικής Ασίας»).[28]

Η λίμνη Ισσύκ-Κουλ, ή Ysyk-Köl στα Κιργιζικά, στα βορειοανατολικά Τιαν Σαν, είναι η μεγαλύτερη λίμνη στην Κιργιζία και η δεύτερη μεγαλύτερη ορεινή λίμνη στον κόσμο, μετά την Τιτικάκα. Οι μεγαλύτερες κορυφές βρίσκονται στην οροσειρά Κακσαάλ-Τόο, και σχηματίζουν τα κινεζικά σύνορα. Η κορυφή Τζενγκίς Τσόκουσου, που βρίσκεται στα 7.439 μέτρα, είναι το υψηλότερο σημείο και προσδιορίζεται από γεωλόγους ότι είναι η βορειότερη κορυφή με υψόμετρο πάνω από 7.000 μέτρα. Η βαριά χιονόπτωση και οι πλημμύρες την άνοιξη προκαλούν σοβαρές ζημιές στη χώρα. Η απορροή από τα βουνά χρησιμοποιείται επίσης για υδροηλεκτρισμό.

Το Κιργιστάν έχει σημαντικά αποθέματα μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων του χρυσού και σπάνιων μετάλλων. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος της χώρας είναι ορεινό, λιγότερο από το 8% της χώρας καλλιεργείται, και συγκεντρώνεται κυρίως στις βόρειες πεδιάδες και στην Κοιλάδα Φεργκάνα.

Το 2015, ο πληθυσμός της Μπισκέκ, της πρωτεύουσας της χώρας, ανερχόταν στα 937.400 άτομα. Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη είναι η αρχαία πόλη Ος, που βρίσκεται στην κοιλάδα Φεργκάνα, κοντά στα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν. Ο κύριος ποταμός είναι ο Κάρα Ντάρια, που ρέει δυτικά διαμέσου της Κοιλάδας Φεργκάνα στο Ουζμπεκιστάν. Απέναντι από τα σύνορα με το Ουζμπεκιστάν, συναντιέται με έναν μεγάλο κιργιζικό ποταμό, τον Ναρίν. Η συμβολή των δύο σχηματίζει τον Συρ Ντάρια, που αρχικά κυλούσε μέχρι τη λίμνη Αράλη. Το 2010, πλέον δεν φτάνει τη θάλασσα, καθώς τα νερά του χρησιμοποιούνται για να ποτίσουν φυτείες βαμβακιού στο Τατζικιστάν, στο Ουζμπεκιστάν και στο νότιο Καζακστάν. Ο ποταμός Τσου ρέει για λίγο στο Κιργιστάν πριν μπει στο Καζακστάν.

Εκλογές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Εκλογές στην Κιργιζία

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.[29]

Δημογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια πληθυσμιακή πυραμίδα που δείχνει την ηλικιακή κατανομή της Κιργιζίας (2005)
Κύριο λήμμα: Δημογραφία της Κιργιζίας

Ο πληθυσμός του Κιργιστάν εκτιμόταν στα 6.586.600 εκατομμύρια τον Αύγουστο του 2020.[30]. Από αυτούς, το 34,4% του πληθυσμού είναι κάτω των 15 και το 6,2% του πληθυσμού είναι άνω των 65. Η χώρα είναι αγροτική: περίπου το ένα τρίτο ζει σε αστικές περιοχές. Η μέση πυκνότητα πληθυσμού είναι 25 κάτοικοι ανά τ.χλμ.

Εθνικές ομάδες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μεγαλύτερη εθνική ομάδα της χώρας είναι οι Κιργίζιοι, ένα τουρκικό φύλο, που αποτελεί το 73,8% του πληθυσμού (εκτίμηση του 2021). Στις άλλες εθνικές ομάδες συμπεριλαμβάνονται οι Ρώσοι (5,1%) που συγκεντρώνονται στα βόρεια, και οι Ουζμπέκοι (14,8%) και είναι συγκεντρωμένοι στα δυτικά. Επίσης, υπάρχουν μικρές αλλά αξιοσημείωτες μειονότητες Ντουγκάνων (1,1%), Ουιγούρων (0,9 %), Τατζίκων (0,9%), Καζάκων (0,6%), και Ουκρανών (0,1%) και άλλες μικρότερες εθνικές μειονότητες (2,7%). Η χώρα έχει πάνω από 80 εθνικές ομάδες.[31]

Ιστορικά, οι Κιργίζιοι είναι ημινομαδικοί κτηνοτρόφοι, που ζουν σε κυκλικές σκηνές που ονομάζονται γιουρτ, και εκτρέφουν πρόβατα, άλογα και γιακ. Αυτή η νομαδική δραστηριότητα συνεχίζει εποχιακά, καθώς οι κτηνοτροφικές οικογένειες επιστρέφουν στη βοσκή στα ψηλά βουνά (ή τζαϊλόο) το καλοκαίρι. Οι Ουζμπέκοι και οι Τατζίκοι παραδοσιακά έχουν αρδευόμενη γη στην Κοιλάδα Φεργκάνα.[32]

Το Κιργιστάν έχει μια σημαντική αλλαγή στην εθνική του σύνθεση μετά από την ανεξαρτησία του.[33][34][35] Το ποσοστό των Κιργίζιων έχει αυξηθεί από περίπου 50% το 1979, σε πάνω από 70% το 2013, ενώ οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί, οι Γερμανοί και οι Τάταροι έχουν μειωθεί από το 35% γύρω στο 7%.[30] Από το 1991, ένας μεγάλος αριθμός Γερμανών, αν και αριθμούσαν 101.000 κατοίκους το 1989, έχουν μεταναστεύσει στη Γερμανία.[36]

Πληθυσμός του Κιργιστάν σύμφωνα με την εθνική ομάδα (1926-2014)

Εθνική ομάδα Απογραφή του 19261 Απογραφή του 19593 Απογραφή του 19896 Απογραφή του 19997 Απογραφή του 20147
Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός % Αριθμός %
Κιργίζιοι 661.171 66.6 836.831 40.5 2.229.663 52.4 3.128.147 64.9 4.193.850 72.6
Ουζμπέκοι 110.463 11.1 218.640 10.6 550.096 12.9 664.950 13.8 836.065 14.4
Ρώσοι 116.436 11.7 623.562 30.2 916.558 21.5 603.201 12.5 369.939 6.4
1 Πηγή:.[37] 3 Πηγή:.[38] 6 Πηγή:.[39] 7 Πηγή:.[40]

Γλώσσες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κιργιστάν είναι η μία από τις δύο πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στην Κεντρική Ασία που διατήρησαν τα Ρωσικά ως επίσημη γλώσσα, ενώ η άλλη χώρα είναι το γειτονικό Καζακστάν. Τα Κιργιζικά προστέθηκαν ως επίσημη γλώσσα τον Σεπτέμβριο του 1991, κάνοντάς την Κιργιζία δίγλωσσο κράτος.

Τα Κιργιζικά είναι μία Τουρκική γλώσσα του κλάδου Κιπτσάκ, στενότερα σχετιζόμενη με τα Καζακικά, τα Καρακαλπακικά, και τα Νογκάι Ταταρικά. Τα Κιργιζικά γράφονταν με το αραβικό αλφάβητο μέχρι τον 20ο αιώνα. Το λατινικό αλφάβητο εισήχθη και υιοθετήθηκε το 1928, και αντικαταστάθηκε με το κυριλλικό αλφάβητο το 1941.

Σύμφωνα με την απογραφή του 2009,[41] 4,1 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Κιργιζικά ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα και 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι ομιλούσαν τα Ρώσικα ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα. Τα Ουζμπεκικά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη γλώσσα σε αριθμό ομιλητών στην Κιργιζία, και ακολουθείται από τα Ρωσικά. Τα Ρώσικα είναι η μεγαλύτερη πιο ομιλούμενη δεύτερη γλώσσα, και ακολουθείται από τα Κιργιζικά και τα Ουζμπεκικά.

Τα ρωσικά τηλεοπτικά κανάλια τυγχάνουν μεγάλης δημοτικότητας στην Κιργιζία, ειδικά στη σε μεγάλο βαθμό εκρωσισμένη πόλη της Μπισκέκ και την περιφέρεια Τσούι (γύρω από την Μπισκέκ), που το 1989 η Μπισκέκ είχε πλειοψηφία Ρώσων. Τα ρωσόφωνα μέσα ενημέρωσης ασκούν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης στη Κιργιζία, ειδικά σε πεδία όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις,[42] ενώ η ρωσική έκδοση της Βικιπαίδειας είναι η δημοφιλέστερη στη χώρα.

Επίσης, αρκετές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τη Ρώσικη γλώσσα. Μέχρι πρόσφατα, τα Κιργιζικά ήταν μία γλώσσα που ομιλούταν στο σπίτι και χρησιμοποιούταν σπανίως σε συναντήσεις ή άλλα γεγονότα. Ωστόσο, σήμερα οι περισσότερες βουλευτικές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα στα Κιργιζικά, με διαθέσιμη ταυτόχρονη διερμηνεία για αυτούς που δεν μπορούν να μιλήσουν τα Κιργιζικά.

Γλώσσα Μητρικοί ομιλητές Ομιλητές που τη χρησιμοποιούν ως δεύτερη γλώσσα Συνολικοί ομιλητές
Κιργιζικά 3.830.556 271.187 4.121.743
Ρωσικά 482.243 2.109.393 2.591.636
Ουζμπεκικά 772.561 97.753 870.314
Αγγλικά 28.416 28.416
Γαλλικά 641 641
Γερμανικά 10 10
Άλλες 277.433 31.411

Πληθυσμιακά κέντρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Κατάλογος πόλεων της Κιργιζίας

Θρησκεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θρησκείες του Κιργιστάν
Ισλάμ
  
 88%
Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
  
 9%
Άλλες θρησκείες
  
 3%
Κύριο λήμμα: Θρησκεία στην Κιργιζία
Το Τζαμί Καρακόλ Ντουνγκάν

Το Ισλάμ είναι η κυρίαρχη θρησκεία της Κιργιζίας, καθώς το 88% των Κιργίζιων είναι Μουσουλμάνοι, ενώ το 9% είναι Ρώσοι Ορθόδοξοι και το 3% ακολουθεί άλλες θρησκείες.[43] Μία αναφορά του κέντρου Pew Research αναφέρει ένα μεγαλύτερο ποσοστό Μουσουλμάνων, με το 88.9% των κατοίκων της Κιργιζίας να είναι μουσουλμάνοι.[44] Η πλειοψηφία των Μουσουλμάνων, είναι Σουνίτες.[45] Υπάρχουν μερικοί Μουσουλμάνοι Αχμαντίγια, αν και δεν είναι κρατικά αναγνωρισμένοι.[46]

Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, ο κρατικός αθεϊσμός ενισχύθηκε. Ωστόσο, σήμερα το Κιργιστάν είναι ένα κοσμικό κράτος, καθώς το Ισλάμ έχει μια αυξανόμενη επιρροή στην πολιτική και στην κοινωνία της χώρας.[47] Για παράδειγμα, έχει γίνει προσπάθεια ώστε οι αξιωματούχοι να ταξιδέψουν στο Χατζ (το προσκύνημα στη Μέκκα), χωρίς φόρους.[47]

Η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Μπισκέκ
Τζαμί υπό κατασκευή στην Κιργιζία

Επίσης, στη χώρα εξασκείται η Ρωσική Ορθοδοξία και η Ουκρανική Ορθοδοξία, και εξασκούνται κυρίως από τους Ρώσους και τους Ουκρανούς, αντίστοιχα. Επίσης, υπάρχει μια κοινότητα Μαρτύρων του Ιεχωβά, και αποτελείται από 5.000 έως 10.000 ανθρώπους.[48][49] Μια μικρή μειονότητα Γερμανών είναι Χριστιανοί, κυρίως Λουθηριανοί και και Αναβαπτιστές. Επίσης, υπάρχει μια μικρή ρωμαιοκαθολική κοινότητα.[50][51]

Σήμερα, στη χώρα επιβιώνουν μερικές ανιμιστικές παραδόσεις.[52] Επίσης, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Μπουχαριανών Εβραίων που ζουν στην Κιργιζία, αλλά κατά τη διάρκεια της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης οι περισσότεροι μετανάστευσαν σε άλλες χώρες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ισραήλ. Επιπροσθέτως, υπάρχει μια μικρή κοινότητα Εβραίων Ασκενάζι, που μετανάστευσαν στη χώρα από την Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[εκκρεμεί παραπομπή]

Υγεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 2008 στη χώρα ξέσπασε σκάνδαλο με δεκάδες βρέφη και παιδιά μολυσμένα από τον ιό HIV τον οποίο μετέδωσαν και στις μητέρες τους μέσω του θηλασμού.[53] Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 74,2 χρόνια (70,7 χρόνια οι άνδρες και 77,3 οι γυναίκες).[54]

Επικοινωνίες και μεταφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Απρίλιο του 2009 η ΕΕ συμπεριέλαβε τη χώρα στον κατάλογο με τους αερομεταφορείς που απαγορεύεται να εκτελούν πτήσεις προς τα 28 κράτη μέλη, για λόγους ασφαλείας.[55] Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ World Statesmen
  2. ↑ 2,0 2,1 Επίσημη εκτίμηση
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Κιργιζία». ΔΝΤ. Απρίλιος 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017. 
  4. ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. 
  5. ↑ «Investigating Kyrgyzstan's ethnic violence: Bloody business». The Economist. 2011-05-12. http://www.economist.com/node/18682522. Ανακτήθηκε στις 2013-03-26. 
  6. ↑ «Foreigners in Kyrgyzstan: 'Will We Be Banned, Too?'». EurasiaNet.org. 15 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  7. ↑ «Kyrgyz private armies incite "permanent revolution" — RT». Rt.com. 17 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  8. ↑ «Kyrgyzstan: Economy globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge». Globaledge.msu.edu. 20 Δεκεμβρίου 1998. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  9. ↑ «Kyrgyz Republic Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption». Heritage.org. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  10. ↑ «BBC News – Kyrgyzstan profile – Timeline». Bbc.co.uk. 10 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  11. ↑ «Kyrgyz Unrest». EurasiaNet.org. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2013. 
  12. ↑ "Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9-8-2012. Retrieved 4-9-2013
  13. ↑ Forty tribes and the 40-ray sun on the flag of Kyrgyzstan Αρχειοθετήθηκε 2009-10-07 στο Wayback Machine., SRAS–The School of Russian and Asian Studies
  14. ↑ King, David C (2005). Kyrgyzstan. Marshall Cavendish. σελ. 144. ISBN 0-7614-2013-4. 
  15. ↑ «Kyrgyzstan timeline». BBC News. 12-6-2010. http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1296570.stm. 
  16. ↑ Mirfatyh Zakiev, Origins of the Turks and Tatars, Part Two, Third Chapter, sections 109–100, 2002. Retrieved on 15-5-2009
  17. ↑ V.V. Bartold, The Kyrgyz: A Historical Essay, Frunze, 1927. Reprinted in V.V. Bartold, Collected Works, Volume II, Part 1, Izd. Vostochnoi Literatury, Moscow, 1963, p. 480 (Ρωσικά)
  18. ↑ Wells, R. S.; Yuldasheva, N.; Ruzibakiev, R.; Underhill, P. A.; Evseeva, I.; Blue-Smith, J.; Jin, L.; Su, B. και άλλοι. (2001). «The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity». Proceedings of the National Academy of Sciences 98 (18): 10244–10249. doi:10.1073/pnas.171305098. PMID 11526236. 
  19. ↑ «Kyrgyzstan». Encyclopædia Britannica. 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2010. 
  20. ↑ Zerjal, T.; Wells, R. S.; Yuldasheva, N.; Ruzibakiev, R.; Tyler-Smith, C. (2002). «A Genetic Landscape Reshaped by Recent Events: Y-Chromosomal Insights into Central Asia». The American Journal of Human Genetics 71 (3): 466–82. doi:10.1086/342096. PMID 12145751. PMC 419996. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2002-09_71_3/page/466. 
  21. ↑ "Kyrgyzstan–Mongol Domination" Library of Congress Country Studies.
  22. ↑ Upheaval in Kyrgyzstan Could Imperil Key U.S. Base - NYTimes.com
  23. ↑ Peter Leonard (7 Απριλίου 2010). «Kyrgyz Opposition Controls Government Building». ABC News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  24. ↑ Crisis in Kyrgyzstan - The Big Picture - Boston.com
  25. ↑ «Kyrgyzstan's interim leader named president until end of 2011». Xinhua. 20-05-2010. http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2010-05/20/c_13304393.htm. Ανακτήθηκε στις 20-05-2010. 
  26. ↑ Vandiver, John (5 Φεβρουαρίου 2014). «First troops move through new US transit point in Romania». www.stripes.com. Stars and Stripes. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2014. 
  27. ↑ Ott, Stephanie (18 Σεπτεμβρίου 2014). «Russia tightens control over Kyrgyzstan». The Guardian. 
  28. ↑ Escobar, Pepe (26 Μαρτίου 2005). «The Tulip Revolution takes root». Asia Times Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Μαΐου 2017. 
  29. ↑ Kyrgyzstan Αρχειοθετήθηκε 2015-11-27 στο Wayback Machine. CIA World Factbook
  30. ↑ 30,0 30,1 «Основные итоги естественного движения населения январе-августе 2020г. Εθνική σύνθεση του Κιργιστάν». www.stat.kg. 
  31. ↑ «10 Things You Need To Know About The Ethnic Unrest In Kyrgyzstan». RFERL. 14 Ιουνίου 2010. 
  32. ↑ "Kyrgyzstan – population". Library of Congress Country Studies. Αυτό το λήμμα περιλαμβάνει κείμενο από αυτή την πηγή, που είναι κοινό κτήμα.
  33. ↑ «KYRGYZSTAN: Focus on post-Akayev Russian exodus». IRIN Asia. 19 Απριλίου 2005. 
  34. ↑ Spoorenberg, Thomas (2013). «Fertility changes in Central Asia since 1980». Asian Population Studies 9 (1): 50–77. doi:10.1080/17441730.2012.752238. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17441730.2012.752238#.VW9dTc_BzRY. 
  35. ↑ Spoorenberg, Thomas (2015). «Explaining recent fertility increase in Central Asia». Asian Population Studies (Routledge). doi:10.1080/17441730.2015.1027275. http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17441730.2015.1027275. 
  36. ↑ Kokaisl, Petr· Kokaislova, Pavla (2009). The Kyrgyz – Children of Manas. Кыргыздар – Манастын балдары. NOSTALGIE Praha. σελ. 132. ISBN 978-80-254-6365-9. 
  37. ↑ «Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  38. ↑ «Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  39. ↑ «Демоскоп Weekly – Приложение. Справочник статистических показателей». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2016. 
  40. ↑ «Национальный состав населения» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2013. 
  41. ↑ «Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики (Population and Housing Census of the Kyrgyz Republic), 2009». NSC of Kyrgyzstan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2012. 
  42. ↑ «Major Russian TV Channel Sidelined in Kyrgyzstan». jamestown.org. 
  43. ↑ «Kyrgyzstan». State.gov. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2010. 
  44. ↑ MAPPING THE GLOBAL MUSLIM POPULATION Αρχειοθετήθηκε 2011-05-19 στο Wayback Machine.. A Report on the Size and Distribution of the World’s Muslim Population. Pew Research Center. October 2009
  45. ↑ Pew Forum on Religious & Public life. 9 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2013.
  46. ↑ «Kyrgyz Officials Reject Muslim Sect». RFE/RL. 6 Ιανουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2014. 
  47. ↑ 47,0 47,1 «ISN Security Watch – Islam exerts growing influence on Kyrgyz politics». Isn.ethz.ch. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2010. 
  48. ↑ «2015 Yearbook of Jehovah's Witnesses, page 182». Watchtower Bible & Tract Society. 21 Δεκεμβρίου 2015. 
  49. ↑ «Congregation Meetings of Jehovah's Witnesses». Watchtower Bible & Tract Society. 21 Δεκεμβρίου 2015. 
  50. ↑ «Kirguistán la Iglesia renace con 600 católicos». ZENIT. 2 Οκτωβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2008. 
  51. ↑ «Religion in Kyrgyzstan». Asia.msu.edu. 4 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2010. 
  52. ↑ Shaikh Muhammad Bin Jamil Zeno, Muhammad Bin Jamil Zeno, 2006, pg. 264
  53. ↑ «Σκάνδαλο με δεκάδες μητέρες και παιδιά μολυσμένα από HIV στο Κιργιστάν». in.gr. 10 Απριλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Απριλίου 2008. 
  54. ↑ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
  55. ↑ «Benin joins EU aviation blacklist». BBC News. 8 Απριλίου 2009. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


π • σ • ε Χώρες της Ασίας
Ανεξάρτητα κράτη
Cartography of Asia.svg
Εξαρτημένα εδάφη
Αυστραλία
Ηνωμένο Βασίλειο
Γαλλία
Αμφισβητούμενα εδάφη
Μη αναγνωρισμένα κράτη
1 Τμήμα της χώρας ανήκει στην Αφρική. 2 Συνήθως γεωγραφικά θεωρείται Ασιατική χώρα, αλλά ωστόσο για πολιτισμικούς και ιστορικούς λόγους εντάσσεται συχνά στην Ευρώπη. 3 Τμήμα της χώρας ανήκει στην Ευρώπη.
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κιργιζία&oldid=10056162"