Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ

Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ
	; Σημαία
	; Σημαία
Χώρα	Κιργιζία
Διοικητική υπαγωγή	Κιργιζία
Πρωτεύουσα	Τζαλάλ-Αμπάντ
Έκταση	33.700 km²
Πληθυσμός	962.200 (2005)
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°15′0″N 72°15′0″E
	δεδομένα (π • σ • ε )

Η Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ (κιργιζικά: Жалал-Абад облусу‎‎; ρωσικά: Джалал-Абадская область‎‎) είναι μια Περιφέρεια (oblast) του Κιργιστάν. Διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο αλλά και πρωτεύουσα της περιοχής της η ομώνυμη πόλη. Η Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ οριοθετείται στα δυτικά από το Ουζμπεκιστάν, νότια από την Περιφέρεια Ος, ανατολικά από την Περιφέρεια Ναρίν και στα βόρεια από τις περιφέρειες Ταλάς και Τσούι. Η Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπαντ δημιουργήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1939. Στις 27 Ιανουαρίου 1959 έγινε τμήμα της Περιφέρειας Ος, αλλά ανέκτησε το παλιό της καθεστώς ως αυτόνομη περιφέρεια, στις 14 Δεκεμβρίου 1990. Η συνολική της έκταση είναι 32.418 τμ (12.517 τετραγωνικά μίλια) που αντιστοιχεί στο 16.2% της συνολικής έκτασης της χώρας. Ο πληθυσμός της Περιφέρειας Τζαλάλ-Αμπάντ εκτιμάται ότι ήταν 1.311.000 κάτοικοι τον Ιανουάριο του 2023 ^[1]. Στην περιφέρεια αυτή διαβιεί μια σημαντική μειονότητα Ουζμπέκων (24,8% το 2009).^[2]

Το νότιο άκρο της περιφέρειας αποτελεί τμήμα της εύφορης κοιλάδας Φεργκάνα. Κατά βάση όμως η υπόλοιπη περιοχή είναι ορεινή. Ο βασικός αυτοκινητόδρομος Βορρά-Νότου (Μ41) που ξεκινά από το Μπισκέκ και καταλήγει στο Ος, ακολουθεί μια στρεβλή διαδρομή διασχίζοντας το κεντρικό τμήμα της περιφέρειας Τζαλάλ-Αμπάντ ενώ ένας άλλος αυτοκινητόδρομος (κλειστός το χειμώνα, ενώ απαιτείται χρήση τζιπ 4Χ4 για τις υπόλοιπες εποχές) πηγαίνει ανατολικά προς Κάζαρμαν και το Ναρίν.

Αναπόσπαστο μέρος του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας είναι ο υδροηλεκτρικός σταθμός Τοκτογκούλ, ο οποίος παρέχει ηλεκτρική ενέργεια και νερό τόσο στο Κιργιστάν όσο και στις γειτονικές χώρες.

Εθνοτικές διαμάχες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις αρχές του 21ου αιώνα, αιματηρές εθνοτικές συγκρούσεις μεταξύ των Κιργιζίων και των Ουζμπέκων ξεσπούσαν συχνά στην περιοχή του Τζαλάλ-Αμπάντ. Τον Νοέμβριο του 2005, η πιο ηχηρή εξέγερση φυλακών στον μετασοβιετικό χώρο έλαβε χώρα στα σωφρονιστικά ιδρύματα των Περιφερειών Τζαλάλ-Αμπάντ και Τσούι. Η εξέγερση κατεστάλη με τη βοήθεια πυροβόλων όπλων και τεθωρακισμένων οχημάτων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αρκετές δεκάδες άνθρωποι πέθαναν κατά τη διάρκεια της επιχείρησης^[3].

Οικολογία και περιβάλλον[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περιοχή έχει πολλές ορεινές λίμνες, δάση καρυδιάς και μεταλλικά νερά. Διατηρεί επίσης το μεγαλύτερο (έχει έκταση 30.000 εκταρίων) φυσικά αναπτυσσόμενο δάσος καρυδιάς στον κόσμο^[4], που ονομάζεται Αρσλαμπόμπ, και βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης Τζαλάλ-Αμπαντ. Επί του παρόντος επιδιώκεται η αναγνώρισή του ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Επίσης η IUCN έχει ορίσει πολλές διεθνώς αναγνωρισμένες προστατευόμενες περιοχές λόγω της απομακρυσμένης και παρθένας φύσης των ορεινών περιοχών στο Τζαλάλ-Αμπάντ.Ειδικότερα υπάρχουν στην κατηγορία IUCN Ia : το Σαρί-Τσελέκ, το Μπες-Αραλ, Ντασμάν και το Παντίσα-Ατά.

Παράλληλα η περιοχή διαθέτει τρία Εθνικά Πάρκα (IUCN κατηγορία II): το Αλατάι, το Καν-Ατζουού και Σαιμαλουού-Τας.^[5] αλλά και φυσικά Μνημεία της Φύσης (κατηγορία ΙΙΙ της IUCN) όπως: τον καταρράκτη Τεγκερέκ που βρίσκεται στο ανώτερο ρεύμα του ποταμού Καρά-Ουνγκούρ, το σπήλαιο Σογκόν-Τας και τους βράχους Καρά-Τζιγκάτς, οι οποίοι αποτελούνται από κόκκινο ψαμμίτη.

Μεταξύ άλλων προστατευόμενων περιοχών είναι και :
Τα Δασικά αποθέματα (Kuru-Köl, Miskin-Say, Dashman, Baltyr-Khan, Uzun-Akmat)
Τα Βοτανικά αποθέματα (Chanach, Kosh-Tektir, Chatkal, Ryazan-Say, Jel-Tiybes, Kyrgyz-Gava) και
Τα Καταφύγιο θηραμάτων (Toguz-Toro, Chychkan, Chandalash)

Διοικητική υποδιαίρεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Περιφέρεια Τζαλάλ-Αμπάντ υποδιαιρείται διοικητικά σε πέντε πόλεις περιφερειακής σημασίας (Τζαλάλ-Αμπάντ, Καρά-Κιόλ, Κοκ-Τζανγκάκ, Μαιλουού-Σου και Τας-Κομούρ) και σε οκτώ επαρχίες: ^[6]

Επαρχία	Έδρα	Χάρτης
Επαρχία Ακσί	Κερμπέν
Επαρχία Αλά-Μπουκά	Αλά-Μπουκά
Επαρχία Μπαζάρ-Κοργκόν	Μπαζάρ-Κοργκόν
Επαρχία Τσατκάλ	Κανίς- Κιιά
Επαρχία Νουκέν	Μασί
Επαρχία Σουζάκ	Σουζάκ
Επαρχία Τογκούζ-Τορό	Κάζαρμαν
Επαρχία Τοκτογκούλ	Τοκτογκούλ

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην περιοχή καλλιεργούνται: φρούτα, λαχανικά, σιτάρι, καλαμπόκι, ξηροί καρποί, καπνός καθώς και κουκούλια μεταξοσκώληκα. Η περιοχή διαθέτει επίσης μερικά εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας και υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Ορυκτά, φυσικό αέριο, άνθρακας, μέταλλα και πετρέλαιο βρίσκονται κυρίως γύρω από την πόλη Κοτσκόρ-Ατά, η οποία φιλοξενεί μικρής κλίμακας βιομηχανία πετρελαίου. Το μεγαλύτερο μέρος της εξόρυξης ορυκτών, φυσικού αερίου, άνθρακα, μετάλλων και πετρελαίου της σοβιετικής εποχής έχει σταματήσει.

Ένα πραγματικό μαργαριτάρι της περιοχής είναι το Καταφύγιο της Φύσης Σαρί-Τσελέκ με τη ομώνυμη λίμνη , που περιβάλλεται από οπωρώνες άγριων φρούτων και χιονισμένες κορυφές. Επίσης μερικά θέρετρα της σοβιετικής εποχής προσφέρουν θεραπευτικά προγράμματα με ιαματικά νερά για άτομα με χρόνιες ασθένειες. Ακόμη ορισμένες τοπικές εταιρείες έχουν επιτύχει να εμπορεύονται εμφιαλωμένο μεταλλικό νερό σε όλη τη χώρα και στο εξωτερικό.

Τουρισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πάντως, πέραν από κάποιες μικρές εύφορες περιοχές της κοιλάδας Φεργκάνα η ευρύτερη περιοχή είναι ορεινή. Υπάρχουν απεριόριστες δυνατότητες πεζοπορίας στην περιοχή, αλλά η έλλειψη υποδομής, εκτός από το Αρσλανμπόμπ, δημιουργεί προβλήματα στους επισκέπτες.

Ένα πρόγραμμα διατήρησης της βιοποικιλότητας που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση και το Παγκόσμιο Ταμείο Περιβάλλοντος (GEF) εργάζεται για την προστασία αυτών των φυσικών πόρων και την προώθηση του ήπιου τουρισμού.