Σκάρφεϊς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Σκάρφεϊς
(Scarface)
ΣκηνοθεσίαΧάουαρντ Χοκς[1][2][3] και Richard Rosson[1][4][5]
ΠαραγωγήΧάουαρντ Χοκς και Χάουαρντ Χιουζ
ΣενάριοΜπεν Χεκτ, Χάουαρντ Χοκς, Σίτον Μίλλερ, W. R. Burnett και Τζον Λι Μαχίν
Βασισμένο σεScarface
ΠρωταγωνιστέςΠολ Μιούνι[6][2][3], Τζορτζ Ραφτ[6][2][3], Ann Dvorak[6][2][3], Κάρεν Μόρλεϊ[6][2][5], Μπόρις Καρλόφ[6][2][3], Henry Armetta[6][7], Τζιν Χάρλοου[6], Χάουαρντ Χοκς[6], Ντένις Ο Κιφ[6], C. Henry Gordon[6][3][5], Τάλι Μάρσαλ[6][5][7], Edwin Maxwell[6][3][4], Τζίνο Κοράντο[6][4][7], Douglas Walton[6][4], Φράνσις Φορντ[6], Χανκ Μαν[6], Όσγκουντ Πέρκινς[6][2][3], Πολ Φιξ[6], Purnell Pratt[6][4][5], Βινς Μπάρνετ[6][3][5], Μπράντον Χερστ[8], Charles Sullivan[8], William B. Davidson[8], Χάρι Τένμπρουκ[8], Eugenie Besserer[8], Τζον Λι Μαχίν[8], Ellinor Vanderveer[8], Maurice Black[8] και Nick Thompson[8]
ΜουσικήShelton Brooks
ΦωτογραφίαΛι Γκαρμς
ΜοντάζΈντουαρντ Κέρτις
ΔιανομήUnited Artists και Netflix
Πρώτη προβολή1932, 31  Μαρτίου 1932 (Νέα Ορλεάνη)[9], 9  Απριλίου 1932 (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής)[9] και 29  Απριλίου 1932 (Καναδάς)[9]
Κυκλοφορία 9 Απριλίου 1949 (1949-04-09)
Διάρκεια95 λεπτά[10]
ΠροέλευσηΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
ΓλώσσαΑγγλικά
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Σκάρφεϊς (αγγλικά: Scarface ή Scarface: The Shame of the Nation), (σε ελληνική απόδοση: Ο Σημαδεμένος ή Ο Σημαδεμένος: Η ντροπή του Έθνους), είναι γκανγκστερική αμερικανική ταινία του 1932 σε σκηνοθεσία Χάουαρντ Χοκς και παραγωγή του ίδιου και του Χάουαρντ Χιουζ. Το σενάριο, του Μπεν Χεκτ, βασίζεται χαλαρά στο ομότιτλο μυθιστόρημα του 1929 του Αρμιτάτζ Τρέιλ, το οποίο εμπνεύστηκε από τον Αλ Καπόνε. Στην ταινία πρωταγωνιστεί ο Πωλ Μιούνι στο ρόλο του Αντόνιο "Τόνι" Καμόντε, ενός Ιταλού μετανάστη και γκάνγκστερ που αναδεικνύεται βίαια μέσα από τη μαφία του Σικάγου. Σε υποστηρικτικούς ρόλους είναι οι Αν Ντβόρζακ, Όσγκουντ Πέρκινς, Κάρεν Μόρλεϊ, Τζορτζ Ραφτ και Μπόρις Καρλόφ.

Ξεκινώντας τον Ιανουάριο του 1931, ο Χεκτ έγραψε το σενάριο σε μια περίοδο έντεκα ημερών. Το Σκάρφεϊς δημιουργήθηκε πριν από την εισαγωγή του Κώδικα Παραγωγής, το 1934, ο οποίος επέβαλε κανονισμούς για το περιεχόμενο ταινιών. Ωστόσο, ο κώδικας Χέιζ, ζήτησε σημαντικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένου ενός προλόγου που καταδίκαζε τους γκάνγκστερ, ενός εναλλακτικού τέλους για να καταδικάσει πιο ξεκάθαρα τον Καμόντε και τον εναλλακτικό τίτλο: Η ντροπή του Έθνους. Οι λογοκριτές πίστευαν ότι η ταινία εξυμνούσε τη βία και το έγκλημα. Αυτές οι αλλαγές καθυστέρησαν την ταινία κατά ένα χρόνο, αν και ορισμένες προβολές διατήρησαν το αρχικό τέλος. Οι σύγχρονες προβολές της ταινίας έχουν το αρχικό τέλος, αν και ορισμένες κυκλοφορίες DVD περιλαμβάνουν επίσης το εναλλακτικό τέλος ως χαρακτηριστικό τους. Αυτές οι εκδόσεις διατηρούν τις αλλαγές που έπρεπε να κάνουν οι Χιουζ και Χοκς για να πάρουν την έγκριση από το συμβούλιο του κώδικα Χέιζ. Δεν είναι γνωστό ότι υπάρχει εντελώς πρωτότυπη έκδοση.

Η υποδοχή του κοινού ήταν θετική, αλλά οι λογοκριτές απαγόρευσαν την ταινία σε αρκετές πόλεις και πολιτείες των ΗΠΑ, αναγκάζοντας τον Χιουζ να την αφαιρέσει από την κυκλοφορία και να την κρατήσει στο αρχείο του. Τα δικαιώματα για την ταινία ανακτήθηκαν μετά τον θάνατο του Χιουζ τη δεκαετία του 1970. Μαζί με τον Άρχων του Εγκλήματος και τον Εχθρό της κοινωνίας (και τα δύο το 1931), το Σκάρφεϊς θεωρείται από τις πιο σημαντικές γκανγκστερικές ταινίες που επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το είδος.

Το 1994 η ταινία χαρακτηρίστηκε από την Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική» και επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών. [11] Το 2008, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε το Σκάρφεϊς ως την έκτη καλύτερη γκανγκστερική ταινία. Το 1983 κυκλοφόρησε το ομότιτλο ριμέικ σε σκηνοθεσία Μπράιαν ντε Πάλμα και σενάριο του Όλιβερ Στόουν με πρωταγωνιστή τον Αλ Πατσίνο.

Πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Όσγκουντ Πέρκινς ως Τζόνι Λόβο και ο Πολ Μιούνι ως Τόνι Καμόντε σε μια σκηνή από το τρέιλερ της ταινίας.

Ο γκάνγκστερ Αντόνιο "Τόνι" Καμόντε γνωστός με το παρατσούκλι "Ο Σημαδεμένος" εργάζεται στο Σικάγο τη δεκαετία του 1920 ως σωματοφύλακας και δολοφόνος επί πληρωμή για το αφεντικό της μαφίας Λουί Κοστίλο, η οργάνωση του οποίου αγωνίζεται για την υπεροχή στη διανομή αλκοόλ και ναρκωτικών κατά τη διάρκεια της ποτοαπαγόρευσης . Όταν ο Τόνι προδίδει το αφεντικό του στον ανταγωνιστή Τζόνι Λόβο και τον πυροβολεί, πυροδοτεί έναν αιματηρό πόλεμο συμμοριών. Στο σπίτι, ο Τόνι πρέπει να υπομείνει την περιφρόνηση της μητέρας του, η οποία απορρίπτει τα χρήματα που φέρνει στο σπίτι επειδή είναι "βρώμικα λεφτά". Η αδερφή του Τσέσκα, με την οποία έχει μια σχεδόν παθιασμένη σχέση, ωστόσο, τον λατρεύει και ελπίζει για μια καλύτερη ζωή μέσα από τον επερχόμενο πλούτο του ως αφεντικό της συμμορίας.

Μαζί με τον σύντροφό του Γκουίντο Ρινάλντο, ο Τόνι σχεδιάζει ήδη να αναλάβει την οργάνωση του Λόβο σύντομα, καθώς έχει ήδη κερδίσει τον σεβασμό δολοφονώντας το πρώην αφεντικό του. Επίσης, ερωτεύεται την ερωμένη του Λόβο, την κακομαθημένη Πόπι. Για να κερδίσει περαιτέρω αναγνώριση στη συμμορία του Λόβο, ο Τόνι κάνει τη βρώμικη δουλειά γι 'αυτόν - εκβιάζει τους ιδιοκτήτες για να πάρουν αλκοόλ από τον Λόβο και σκοτώνει τους αντιπάλους του Λόβο. Εισβάλλει μόνος του στην επικράτεια του μεγαλύτερου αντιπάλου του Λόβο, του αρχηγού της συμμορίας Ο'Χάρα. Αυτό ενοχλεί τον Λόβο, ο οποίος δεν θέλει να ρισκάρει έναν πόλεμο με την οργάνωση του Ο'Χάρα. Ο Τόνι το αγνοεί και αφήνει τον σύντροφό του Γκουίνο να σκοτώσει τον Ο'Χάρα.

Με αυτόν τον τρόπο, σπρώχνει τον Λόβο σε ένα πόλεμο με την υπόλοιπη οργάνωση του Ο'Χάρα, η οποία, υπό την ηγεσία του Τόνι, καταστρέφεται τελικά. Προκειμένου να τερματιστεί η αυξανόμενη επιρροή του Τόνι στην οργάνωσή του, ο Λόβο επιχειρεί στη συνέχεια να πραγματοποιήσει μια απόπειρα δολοφονίας εναντίον του. Όταν αυτό αποτυγχάνει, ο Τόνι αντιμετωπίζει το αφεντικό του και αφήνει τον Γκουίνο να τον σκοτώσει. Ο Τόνι βρίσκεται πλέον στο απόγειο της δύναμής του. Την ίδια στιγμή, η ολοένα και πιο σκληρή βία του πολέμου των συμμοριών αναγκάζει τις διωκτικές αρχές της πόλης να αντιμετωπίσουν σιγά σιγά στο πρόβλημα που προηγουμένως ήθελαν να σιωπήσουν.

Ο Πολ Μιούνι στο τρέιλερ του Σκάρφεϊς

Όταν ο Τόνι ταξιδεύει, ο Γκουίνο ερωτεύεται τη Τσέσκα, την οποία είχε αποφύγει στο παρελθόν παρά το ενδιαφέρον της γι' αυτόν, καθώς ο Τόνι είχε δολοφονήσει προηγουμένως τους μνηστήρες της αδερφής του. Το ζευγάρι συναντιέται κρυφά, αλλά το παρακολουθούν άλλοι κολλητοί του Τόνι. Όταν ο Τόνι έμαθε για αυτή τη σχέση μετά την επιστροφή του, πυροβολεί τον Γκουίνο στον θυμό του χωρίς να του δώσει την ευκαιρία να εξηγήσει. Μόνο μετά το θάνατό του ανακαλύπτει ότι ο Γκουίνο και η Τσέσκα είχαν παντρευτεί την προηγούμενη μέρα.

Η αστυνομία κινείται για να συλλάβει τον Τόνι για τη δολοφονία του Γκουίνο και αυτός μαστιζόμενος από ενοχές κρύβεται στο σπίτι του και ετοιμάζεται να πυροβολήσει κατά της αστυνομίας. Εν τω μεταξύ η Τσέσκα επιστρέφει, σχεδιάζοντας να τον σκοτώσει, αλλά αποφασίζει να τον βοηθήσει να πολεμήσει την αστυνομία. Ο Τόνι και η Τσέσκα οπλίζονται και ο Τόνι πυροβολεί τους αστυνομικούς από το παράθυρο, γελώντας μανιακά. Λίγες στιγμές αργότερα, όμως, η Τσέσκα σκοτώνεται από μια αδέσποτη σφαίρα. Φωνάζοντας το όνομα της Τσέσκα καθώς το διαμέρισμα γεμίζει με δακρυγόνα, ο Τόνι φεύγει στις σκάλες και η αστυνομία τον αντιμετωπίζει. Εκεί παρακαλεί για τη ζωή του, αλλά τελικά θα πυροβοληθεί από έναν άγνωστο αξιωματικό. Ο Τόνι σκοντάφτει για μια στιγμή και πέφτει στο λούκι και πεθαίνει. Ανάμεσα στους ήχους επευφημιών, εμφανίζεται ένας ηλεκτρικός πίνακας που αναβοσβήνει με την επιγραφή «Ο κόσμος είναι δικός σου». Σε ένα εναλλακτικό τέλος, ο Τόνι συλλαμβάνεται και αργότερα απαγχονίζεται μετά από δίκη.

Διανομή ρόλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Πωλ Μιούνι ως Αντόνιο "Τόνι" Καμόντε/Σημαδεμένος
  • Αν Ντβόρακ ως Φραντσέσκα "Τσέσκα" Καμόντε
  • Κάρεν Μόρλεϊ ως Πόπι
  • Όσγκουντ Πέρκινς ως Τζόνι Λόβο
  • Σι Χένρι Γκόρντον ως Αστυνομικός Επιθεωρητής Μπεν Γκουαρίνο
  • Τζορτζ Ραφτ ως Γκουίντο Ρινάλντο
  • Βινς Μπαρνέτ ως Άντζελο
  • Μπόρις Καρλόφ ως Τομ Γκάφνεϊ
  • Πάρνελλ Πρατ ως εκδότης Γκάρστον
  • Τούλι Μάρσαλ ως Αρχισυντάκτης
  • Ινέζ Παλάντζ ως κυρία Καμόντε, μητέρα του Τόνι
  • Έντουιν Μάξγουελ ως Αρχηγός της Αστυνομίας
  • Χάρι Βέτζαρ ως Μπιγκ Λουί Κοστίλο (ανεπίσημα)[12]
  • Χάουαρντ Χοκς ως Άνθρωπος στο κρεβάτι (ανεπίσημα)[13]

Παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο μεγιστάνας των επιχειρήσεων Χάουαρντ Χιουζ, ο οποίος ασχολήθηκε με τη δημιουργία ταινιών, ήθελε να κάνει μια επιτυχία στο box office μετά την επιτυχία της ταινίας του 1931 Η Πρώτη Σελίδα. [14] Οι γκανγκστερικές ταινίες ήταν επίκαιρες στις αρχές της δεκαετίας του 1930 στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης, και ο Χιουζ ήθελε να κάνει μια ταινία βασισμένη στη ζωή του γκάνγκστερ Αλ Καπόνε ανώτερη από όλες τις άλλες ταινίες του είδους. [15] Τον συμβούλεψαν να μην κάνει την ταινία, καθώς το είδος ήταν γεμάτο.

Ο Άρχων του Εγκλήματος (Little Caesar) με πρωταγωνιστή τον Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον και Ο εχθρός της κοινωνίας (The Public Enemy) με πρωταγωνιστή τον Τζέιμς Κάγκνεϊ ήταν ήδη εισπρακτικές επιτυχίες και η Warner Bros. ισχυρίστηκε ότι τίποτα καινούργιο δεν μπορούσε να γίνει με το είδος των γκάνγκστερ.[16] Επιπλέον, οι λογοκριτές του κλάδου, όπως το γραφείο λογοκρισίας Χέιζ, ανησυχούσαν για τη γοητεία του εγκλήματος που προβάλονταν από τα μέσα ενημέρωσης. [17][18]

Ο Χιουζ αγόρασε τα δικαιώματα του μυθιστορήματος Σκάρφεϊς του Άρμιτατζ Τρέιλ, το οποίο ήταν εμπνευσμένο από τη ζωή του Καπόνε.[19] Ο Τρέιλ έγραψε για πολλά περιοδικά αστυνομικής ιστορίας στις αρχές της δεκαετίας του 1920, αλλά πέθανε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 28 ετών, λίγο πριν την κυκλοφορία του Σκάρφεϊς.[20] Ο Χιουζ προσέλαβε τον Φρεντ Πάσλεϊ, δημοσιογράφο της Νέας Υόρκης και αυθεντία στη ζωή του Καπόνε, ως σεναριογράφο. Ο Χιουζ ζήτησε από τον Μπεν Χεκτ, ο οποίος το 1929 είχε κερδίσει το πρώτο Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου για τη βουβή ταινία του Underworld, να είναι επικεφαλής του σεναρίου. [21] Υποψιασμένος για τον Χιουζ ως εργοδότη, ο Χεκτ ζήτησε ημερήσιο μισθό 1.000 δολάρια, που έπρεπε να πληρωνόταν κάθε μέρα στις έξι η ώρα. Ο Χεκτ ισχυρίστηκε ότι το έκανε αυτό καθώς θα σπαταλούσε μόνο ένα μεροκάματο εάν ο Χιουζ αποδεικνυόταν ότι ήταν απατεώνας.[22]

Ο Χιουζ ήθελε ο σκηνοθέτης Χάουαρντ Χοκς να σκηνοθετήσει και να είναι και συμπαραγωγός. [23] Αυτό εξέπληξε τον Χοκς, καθώς οι δυο τους δεν ήταν ποτέ φιλικοί. Ο Χιουζ είχε καταθέσει μήνυση κατά του Χάουαρντ Χοκς τον Ιούλιο του 1930, ισχυριζόμενος ότι η ταινία του Χοκς The Dawn Patrol ήταν προϊόν λογοκλοπής από την ταινία του Άγγελοι της κολάσεως.[24] Κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού γκολφ, ο Χιουζ υποσχέθηκε να απορρίψει τη μήνυση (άσχετο καθώς είχε ήδη απορριφθεί από τον δικαστή) και μέχρι τη δέκατη όγδοη τρύπα, ο Χοκς είχε αρχίσει να ενδιαφέρεται για τη σκηνοθεσία της ταινίας. Έγινε πιο θετικός όταν ανακάλυψε ότι ο Χεκτ θα ήταν ο επικεφαλής σεναριογράφος.[25] Ο Χεκτ και ο Χοκς συνεργάστηκαν αρκετά καλά, έχοντας στο μυαλό τους να απεικονίσουν τον χαρακτήρα Καπόνε ως μέλος της οικογένειας Βοργία, συμπεριλαμβανομένης της εκδοχής αιμομιξίας μεταξύ του κύριου χαρακτήρα και της αδερφής του, που υπάρχει στο μυθιστόρημα του Τρέιλ.[26]

Σενάριο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χεκτ έγραψε το σενάριο σε έντεκα ημέρες τον Ιανουάριο του 1931, προσαρμοσμένο από το μυθιστόρημα του Τρέιλ. Στη συγγραφή του βοήθησαν επίσης ο Φρεντ Πάσλεϊ και ο Ντ. Μπάρνετ, συγγραφέας του μυθιστορήματος "Little Caesar", πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία Ο Άρχων του Εγκλήματος.

Ο Πάσλεϊ έγραψε το σενάριο που περιλαμβάνει στοιχεία από το βιβλίο "Al Capone: Biography of a Self-Made Man"; το οποίο περιέχει μια σκηνή σε ένα κουρείο με τον Καπόνε παρόμοια με την εισαγωγή του Τόνι Καμόντε στην ταινία. Ο Πάσλεϊ δεν πιστώθηκε για τη δουλειά του στο σενάριο.[27] Ο Τζον Λι Μέιχιν και ο Σέτον Μίλλερ ξαναέγραψαν το σενάριο στη συνέχεια καθώς και τους διάλογους.[28]

Δεδομένου ότι υπήρχαν πέντε συγγραφείς, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς ποια στοιχεία συνεισέφερε ποιος συγγραφέας. Ωστόσο, το τέλος του Σκάρφεϊς είναι παρόμοιο με την πρώτη γκανγκστερική ταινία του Χεκτ "Underworld", στην οποία ο γκάνγκστερ Μπουλ Γουυίντ παγιδεύεται στο διαμέρισμά του με την ερωμένη του και πυροβολεί τους άνδρες της αστυνομίας έξω, και έτσι πιθανότατα αυτό θεωρείται ότι ήταν μια συνεισφορά του Χεκτ.[28]

Η κινηματογραφική εκδοχή του Σκάρφεϊς έχει ελάχιστη ομοιότητα με το μυθιστόρημα [29] Αν και η ταινία περιέχει τους ίδιους κύριους χαρακτήρες, τα σημεία πλοκής και τις αιμομικτικές σχέσεις, έγιναν αλλαγές για να μειωθεί το μήκος και ο αριθμός των χαρακτήρων και να ικανοποιηθούν τα αιτήματα των γραφείων λογοκρισίας. Για να κάνουν τους γκάνγκστερ να φαίνονται λιγότερο αξιοθαύμαστοι, ο χαρακτήρας του Τόνι ​​φάνηκε λιγότερο έξυπνος και πιο κτηνώδης από ό,τι στο μυθιστόρημα. Ομοίως, η αδελφική σχέση μεταξύ του Τόνι και του αστυνομικού αφαιρέθηκε για να αποφευχθεί η απεικόνιση της αστυνομικής διαφθοράς. [30]

Δεσμοί με τον Καπόνε[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τόσο η ταινία όσο και το μυθιστόρημα βασίζονται χαλαρά στη ζωή του γκάνγκστερ Αλ Καπόνε, του οποίου το ψευδώνυμο ήταν "Σκάρφεϊς" (Σημαδεμένος).[31]Τα ονόματα των χαρακτήρων και οι τοποθεσίες άλλαξαν ελάχιστα. Ο Αλ Καπόνε έγινε Καμόντε, ο Τζόνι Τόριο έγινε Λόβο και ο Μπάγκς Μοράν έγινε Ντοράν. Σε ορισμένα πρώιμα σενάρια, ο Κολοσίμο ήταν Κολισίμο και ο Ο'Μπάνιον ήταν ο Μπάνον, καθώς και αλλά ονόματα άλλαξαν σε Κοστίλο και Ο'Χάρα αντίστοιχα. Αυτό, συμπεριλαμβανομένων άλλων αλλαγών που έγιναν σε χαρακτήρες και άλλες τοποθεσίες για τη διατήρηση της ανωνυμίας, οφείλονταν στη λογοκρισία και στην ανησυχία του Χοκς για την υπερβολική χρήση ιστορικών λεπτομερειών.[32]

Ο Μπεν Χεχτ είχε γνωρίσει τον Καπόνε και ήξερε πολλά για το Σικάγο, οπότε δεν έκανε έρευνα για το σενάριο. [33] Σύμφωνα με τον Χεχτ, ενώ δούλευε στο σενάριο, ο Καπόνε έστειλε δύο άνδρες να τον επισκεφτούν στο Χόλυγουντ για να βεβαιωθεί ότι η ταινία δεν βασιζόταν στη ζωή του Καπόνε.[22] Τους είπε ότι ο χαρακτήρας του Σκάρφεϊς ήταν μια παρωδία πολλών ανθρώπων και ότι ο τίτλος επιλέχθηκε καθώς ήταν ενδιαφέρον. Οι δυο τους τελικά άφησαν τον Χεκτ μόνο του.[22]

Οι αναφορές στον Καπόνε και τα πραγματικά γεγονότα από τους πολέμους των συμμοριών του Σικάγου ήταν προφανείς στο κοινό εκείνη την εποχή. Ο χαρακτήρας του Μιούνι είχε μια ουλή παρόμοια με αυτή του Καπόνε, που έλαβε σε παρόμοιες συμπλοκές.[34] Η αστυνομία στην ταινία αναφέρει ότι ο Καμόντε είναι μέλος της συμμορίας Φάιβ Πόιντς στο Μπρούκλιν, της οποίας ο Καπόνε ήταν γνωστό μέλος. [35][36] Ο Τόνι σκοτώνει το αφεντικό του "Μπιγκ" Λουί Κοστίλο στο λόμπι του κλαμπ του. Ο Καπόνε συμμετείχε στη δολοφονία του πρώτου του αφεντικού "Μπιγκ" Τζιμ Κολοσίμο το 1920. [37] Το αντίπαλο αφεντικό Ο'Χάρα δολοφονείται στο ανθοπωλείο του. Οι άντρες του Καπόνε δολοφόνησαν τον Ντιν Ο'Μπάνιον στο ανθοπωλείο του το 1924.[38] Η δολοφονία επτά ανδρών σε ένα γκαράζ, με δύο από τους ενόπλους ντυμένους αστυνομικούς, αντικατοπτρίζει τη σφαγή της ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου του 1929. Ο αρχηγός αυτής της αντίπαλης συμμορίας γλιτώνει οριακά από την ενέδρα, όπως και ο αρχηγός συμμορίας Μπαγκς Μοράν. [39] Η ταινία ανοίγει στη διασταύρωση της 22ης οδού και της λεωφόρου Γουάμπας στη μέση της Νότιας Πλευράς του Καπόνε, όπου διαπράχθηκαν πολλά από τα εγκλήματα του Καπόνε.[40]

Παρά τις σαφείς αναφορές στον Καπόνε, φημολογήθηκε ότι στον Καπόνε του άρεσε τόσο πολύ η ταινία που είχε μια έκδοση της.[41] Ωστόσο, αυτός ήταν πιθανώς ένας υπερβολικός ισχυρισμός από τον Χοκς, καθώς ο Καπόνε φυλακίστηκε στην Ατλάντα για φοροδιαφυγή κατά τη διάρκεια της κυκλοφορίας της ταινίας.[42]

Επιλογή ηθοποιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πολ Μιούνι και η Ανν Ντβόρακ στο Σκάρφεϊς

Ο Χοκς και ο Χιουζ δυσκολεύτηκαν στην επιλογή του καστ καθώς οι περισσότεροι ηθοποιοί είχαν συμβόλαιο και τα στούντιο ήταν απρόθυμα στο να τους επιτρέψουν να είναι ελεύθεροι επαγγελματίες για ανεξάρτητους παραγωγούς.[43] Ο παραγωγός Ίρβινγκ Θάλμπεργκ πρότεινε τον Κλαρκ Γκέιμπλ, αλλά ο Χοκς πίστευε ότι ο Γκέιμπλ ήταν προσωπικότητα, όχι ηθοποιός.[44] Όταν είδε τον Πολ Μιούνι σε παράσταση του Μπρόντγουεϊ, ο πράκτορας ταλέντων Αλ Ρόσεν τον πρότεινε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο Μιούνι αρχικά αρνήθηκε, νιώθοντας ότι δεν ήταν σωματικά κατάλληλος για τον ρόλο, αλλά καθώς διάβασε το σενάριο, η σύζυγός του Μπέλα τον έπεισε να τον δεχτεί. [45] Μετά από μια δοκιμαστική οντισιόν στη Νέα Υόρκη, οι Χιουζ, Χοκς και Χεκτ ενέκριναν τον Μιούνι για το ρόλο.[46]

Ο Μπόρις Καρλόφ επιλέχθηκε για τον ρόλο του Ιρλανδού γκάνγκστερ Γκάφνεϊ [47] Ο Τζακ Λα Ρου επιλέχθηκε ως ο κολλητός του Τόνι Καμόντε, Γκουίνο Ρινάλντο (που βασίζονταν στον σωματοφύλακα του Καπόνε Φρανκ Ρίο) αλλά καθώς ήταν ψηλότερος από τον Μιούνι, ο Χοκς ανησυχούσε ότι θα επισκίαζε τη σκληρή προσωπικότητα του Μιούνι στο Σκάρφεϊς.[44] Γι αυτό αντικαταστάθηκε από τον Τζορτζ Ραφτ, έναν αναγνωρισμένο ηθοποιό εκείνη την εποχή, αφού ο Χοκς τον συνάντησε σε μια τελετή βραβείων. [48] Ο Ραφτ είχε παίξει έναν σχεδόν πανομοιότυπο ρόλο το προηγούμενο έτος κάνοντας το ντεμπούτο του σε ταινία μεγάλου μήκους στο Quick Millions, μια γκανγκστερική ταινία με πρωταγωνιστή τον Σπένσερ Τρέισι, αλλά ο ρόλος του Σκάρφεϊς ήταν αυτός που θα εκτοξεύσει την καριέρα του Ραφτ στο Χόλυγουντ.[49]

Αν και η Κάρεν Μόρλεϊ είχε συμβόλαιο με την MGM, ο Χοκς είχε καλές σχέσεις με τον Έντι Μάνιξ, στέλεχος του στούντιο της MGM, ο οποίος δάνεισε την Μόρλεϊ για την ταινία. Σύμφωνα με πληροφορίες, της δόθηκε η επιλογή μεταξύ του ρόλου της Πόπυ ή της Τσέσκα. Αν και η Τσέσκα ήταν ο πιο δυνατός ρόλος, επέλεξε την Πόπυ καθώς ένιωθε ότι η Τσέσκα θα ταίριαζε καλύτερα στη φίλη της Ανν Ντβόρακ. Το θεώρησε αυτό «ίσως το ωραιότερο πράγμα που έκανε στη ζωή [της]».[50] Η Μόρλεϊ προσκάλεσε την 20χρονη Ντβόρακ σε ένα πάρτι στο σπίτι των Χοκς για να τους γνωρίσει. Μετά από αυτό το γεγονός, ο Χοκς ενδιαφερόταν να της κάνει οντισιόν, αλλά είχε επιφυλάξεις για την έλλειψη εμπειρίας της. Μετά από ένα δοκιμαστικό, της έδωσε το ρόλο και η MGM ήταν πρόθυμη να την απαλλάξει από το συμβόλαιό της.[51] Η Ντβόρακ έπρεπε να λάβει άδεια από τη μητέρα της Άννα Λερ και να κερδίσει την αίτηση που υπεβάλε στο Ανώτερο Δικαστήριο για να μπορέσει να υπογράψει με τον Χάουαρντ Χοκς ως ανήλικη που ήταν.[52]

Γυρίσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γυρίσματα διήρκεσαν έξι μήνες, κάτι που ήταν ασυνήθιστο για τις ταινίες που γυρίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1930.[53] Ο Χιουζ παρότρυνε τον Χοκς να κάνει την ταινία όσο το δυνατόν πιο συναρπαστική οπτικά προσθέτοντας καταδιώξεις αυτοκινήτων, ατυχήματα και πυρά με πολυβόλα.[54] Ο Χοκς γύρισε την ταινία σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες: στο Metropolitan Studios και στο Harold Lloyd Studios καθώς και στο Mayan Theatre στο Λος Άντζελες. Τα γυρίσματα κράτησαν τρεις μήνες με τους ηθοποιούς και το συνεργείο να εργάζονται επτά ημέρες την εβδομάδα. Για την πιο βίαιη σκηνή της ταινίας στο εστιατόριο, ο Χοκς καθάρισε τα σκηνικά για να αποφύγει να βλάψει τους κομπάρσους. Οι ηθοποιοί έπαιξαν τη σκηνή μπροστά από μια οθόνη με τα γυρίσματα να προβάλλονται στο πίσω μέρος, έτσι καθώς όλοι συνωστίζονταν κάτω από τα τραπέζια του εστιατορίου, αυτό να φάνηκε να δέχεται πυρά ταυτόχρονα.[55]

Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, οι Χοκς και Χιουζ συναντήθηκαν με το γραφείο λογοκρισίας Χέιζ για να συζητήσουν τις αναθεωρήσεις. Παρόλα αυτά, το Σκάρφεϊς γυρίστηκε και μονταρίστηκε γρήγορα. Τον Σεπτέμβριο του 1931, ένα πρόχειρο μέρος της ταινίας προβλήθηκε για την Επιτροπή Εγκλήματος της Καλιφόρνια και αξιωματούχους της αστυνομίας, όπου κανένας από τους αυτούς δεν πίστεψε ότι η ταινία είχε επικίνδυνη επιρροή για το κοινό ή ότι θα προκαλούσε εγκληματική αντίδραση. Ο Ίρβινγκ Θάλμπεργκ είδε μια προχωρημένη προβολή και εντυπωσιάστηκε από την ταινία. Παρά τα θετικά σχόλια που δόθηκαν στην ταινία, το γραφείο Χέιζ επέμενε στις αλλαγές πριν από την τελική έγκριση.[56]

Κυκλοφορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά από μάχη με το γραφείο λογοκρισίας, η ταινία κυκλοφόρησε σχεδόν ένα χρόνο αργότερα μετά από τις ταινίες Ο εχθρός της κοινωνίας και το Ο Άρχων του Εγκλήματος που είχαν γυριστεί την ίδια περίοδο. Το Σκάρφεϊς κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 9 Απριλίου 1932. [57] Ο Χιουζ σχεδίαζε μια μεγάλη πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη, αλλά οι λογοκριτές της Νέας Υόρκης απέρριψαν την προβολή της ταινίας. Τα κρατικά συμβούλια λογοκρισίας στο Οχάιο, την Βιρτζίνια, το Μέριλαντ το Κάνσας καθώς και τα συμβούλια λογοκρισίας σε πόλεις όπως στο Ντιτρόιτ, το Σιάτλ, το Πόρτλαντ και το Σικάγο απαγόρευσαν επίσης την ταινία.[58] Ο Χιουζ απείλησε να μηνύσει τα διοικητικά συμβούλια λογοκρισίας για την αποτροπή της κυκλοφορίας της ταινίας του. [59] Κάθε πολιτεία είχε διαφορετικό συμβούλιο λογοκρισίας που επέτρεπε στον Χιουζ να κυκλοφορήσει την ταινία σε περιοχές χωρίς αυστηρή λογοκρισία. [59] Κατόπιν αιτήματος του Γουίλ Χέιζ, ο Τζέισον Τζόι έπεισε τους αυστηρούς παράγοντες της λογοκρισίας να επιτρέψουν την κυκλοφορία του Σκάρφεϊς, επειδή το γραφείο Χέιζ αναγνώρισε και εκτίμησε τις αλλαγές που έκανε ο Χιουζ στην ταινία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να κυκλοφορήσει τελικά η ταινία, καθώς όλα τα κρατικά και δημοτικά συμβούλια λογοκρισίας επέτρεψαν την κυκλοφορία του Σκάρφεϊς, αποδεχόμενοι μόνο την κομμένη και λογοκριμένη έκδοση του.[60]

Οικιακά μέσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία ήταν μία από τις πρώτες ταινίες που κυκλοφόρησαν σε βίντεο από την MCA Videocassette τον Μάιο του 1980.[61] Η ταινία κυκλοφόρησε σε DVD στις 22 Μαΐου 2007 και κυκλοφόρησε ξανά στις 28 Αυγούστου 2012, για τον εορτασμό της 100ης επετείου των Universal Studios, από την Universal Pictures Home Entertainment . Και οι δύο εκδόσεις του DVD περιλαμβάνουν μια εισαγωγή από τον παρουσιαστή και ιστορικό κινηματογράφου της Turner Classic Movies, Ρόμπερτ Όσμπορν, και το εναλλακτικό τέλος της ταινίας.[62][63] Στο βίντεο και στην τηλεόραση, η ταινία διατηρεί το αρχικό τέλος του Χοκς, αλλά εξακολουθεί να περιέχει τις άλλες αλλαγές που έπρεπε να κάνει κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.[64] Ωστόσο δεν είναι γνωστό ότι υπάρχει μια εντελώς αναλλοίωτη και χωρίς λογοκρισία εκδοχή της ταινίας.[65]

Υποδοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη στιγμή της κυκλοφορίας, η υποδοχή του κοινού ήταν γενικά θετική.[54] Σύμφωνα με τον Τζορτζ Ραφτ, ο οποίος συνάντησε τον Αλ Καπόνε μερικές φορές στα καζίνο, ακόμη και στον ίδιο τον Καπόνε άρεσε η ταινία προσθέτοντας, "πείτε τους ότι αν κάποιο από τα αγόρια μου πετάει κέρματα, θα είναι χρυσός είκοσι δολαρίων." [66] Το Variety ανέφερε ότι το Σκάρφεϊς είχε αυτό το ισχυρό και συναρπαστικό σασπένς που υπάρχει σε όλες τις γκανγκστερικές ταινίες το οποίο είναι σε διπλή δόση και το κάνει συναρπαστική ψυχαγωγία και ότι οι ηθοποιοί παίζουν, σαν να μην έκαναν τίποτα άλλο όλη τους τη ζωή.[67]

Το Εθνικό Συμβούλιο Αναθεώρησης ονόμασε το Σκάρφεϊς ως μία από τις καλύτερες ταινίες του 1932.[68] Ωστόσο, τη στιγμή που κυκλοφόρησε το 1932, υπήρξε μια γενική κατακραυγή του κοινού σχετικά με την ταινία και το είδος των γκανγκστερικών ταινιών γενικότερα που επηρέασε αρνητικά τα εισπρακτικά έσοδα της ταινίας.[69] Ο Τζακ Αλικότ έδωσε στο Σκάρφεϊς μια καυστική κριτική στο The Film Daily λεγόντας ότι η βία και το θέμα της ταινίας του άφησαν "ένα ξεχωριστό αίσθημα ναυτίας". Συνεχίζει λέγοντας ότι η ταινία "δεν έπρεπε να έχει γυριστεί ποτέ" και η προβολή της ταινίας θα έκανε περισσότερο κακό στη βιομηχανία του κινηματογράφου και σε όλους όσους συνδέονται με αυτήν, από οποιαδήποτε ταινία που έχει προβληθεί ποτέ.[70]

Παρότι ο Μπεν Χεκτ ήταν συχνά επικριτικός για τη δουλειά του για το Χόλυγουντ, ωστόσο παραδέχτηκε ότι το Σκάρφεϊς ήταν "η καλύτερα σκηνοθετημένη ταινία που έχει δει". Ο Χεκτ, ωστόσο, επέκρινε την απόδοση του Μιούνι. Έχοντας γνωρίσει τον Αλ Καπόνε, ο Χεχτ ισχυρίστηκε ότι ο Μιούνι απεικόνιζε τον Καπόνε ως πολύ "σιωπηλό" και "κυκλοθυμικό", περισσότερο παρόμοιο με τον "Χίτλερ".[71] Μερικοί κριτικοί διαφώνησαν με την ερμνηνεία του Βρετανού ηθοποιού Μπόρις Καρλόφ, πιστεύοντας ότι η προφορά του ήταν κακή σε μια γκανγκστερική ταινία. Ένα άρθρο των New York Times ανέφερε "η βρετανική προφορά του δύσκολα ταιριάζει στον ρόλο". [93] Ωστόσο, άλλοι κριτικοί τον θεωρούσαν κορυφαίο ηθποποιό. [72] Η ταινία κέρδισε 600.000 δολάρια στο box office και ενώ το Σκάρφεϊς ήταν μεγαλύτερη οικονομική επιτυχία από τις άλλες ταινίες του Χιουζ εκείνη την εποχή, λόγω του μεγάλου κόστους παραγωγής, είναι απίθανο η ταινία να τα πήγε καλύτερα από το να ξεπεράσει.[69]

Ο ιστότοπος Rotten Tomatoes ανασκόπησης κριτικών, δίνει βαθμολογία (Ιανουάριος 2022) θετικής έγκρισης 98% βασισμένες σε 43 κριτικές με μέσο όρο 8.71/10. Η κριτική συναίνεση του ιστότοπου αναφέρει:"Αυτή η ταινία παραιτείται από τον «μικρό του φίλο» και έχει ένα διαφορετικό είδος έντασης, συνδυάζοντας γραφικά κομψά, συναρπαστική βία και ένα απίστευτο καστ".[73]

Το 1994, το Σκάρφεϊς επιλέχθηκε να ενταχθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντική».[74] Ο χαρακτήρας του Τόνι Καμόντε κατατάχθηκε στην 47η θέση της λίστας 100 Χρόνια... 100 Ήρωες και Κακοί του Αμερικανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου.[75] Η ταινία ονομάστηκε η καλύτερη αμερικανική ομιλούσα ταινία από τον κριτικό και σκηνοθέτη Ζαν-Λυκ Γκοντάρ στο γαλλικό περιοδικό Cahiers du Cinéma.[76] Τον Ιούνιο του 2008, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου ανακοίνωσε το "Ten Top Ten" του—με τις δέκα καλύτερες ταινίες σε δέκα «κλασικά» αμερικανικά κινηματογραφικά είδη—μετά από δημοσκόπηση πάνω από 1.500 ατόμων. Το Σκάρφεϊς αναγνωρίστηκε ως το έκτο καλύτερο στο είδος των γκανγκστερικών ταινιών. Η έκδοση του 1983 τοποθετήθηκε στην 10η θέση, καθιστώντας το Σκάρφεϊς τη μοναδική ταινία που είναι στην ίδια λίστα του "10 Top 10" με το ριμέικ του.[77]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 www.imdb.com/title/tt0023427/. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 www.fotogramas.es/Peliculas/Scarface-el-terror-del-hampa. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 www.filmaffinity.com/es/film124591.html. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 www.virtual-history.com/movie/film/2083/scarface. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 www.ofdb.de/film/10629,Scarface. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 www.imdb.com/title/tt0023427/fullcredits?ref_=tt_ov_st_sm. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 bbfc.co.uk/releases/scarface-1970-11. Ανακτήθηκε στις 22  Ιουνίου 2016.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 (Τσεχικά) Česko-Slovenská filmová databáze. 2001.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 (Αγγλικά) Internet Movie Database. www.imdb.com/title/tt0023427/releaseinfo/. Ανακτήθηκε στις 8  Απριλίου 2023.
  10. ↑ «SCARFACE (A)». British Board of Film Classification. 7 Μαΐου 1932. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2015. 
  11. ↑ «Ο πλήρης κατάλογος ταινιών του Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Η.Π.Α» (στα Αγγλικά). loc.gov. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2022. 
  12. ↑ Eagan 2010, σελ. 192.
  13. ↑ Parish & Pitts 1976, σελ. 347.
  14. ↑ Brown & Broeske 1996, σελ. 73; Barlett & Steele 1979, σελ. 73
  15. ↑ Springhall 2004; Barlett & Steele 1979, σελ. 73
  16. ↑ Pauly 1974, σελ. 261.
  17. ↑ Springhall 2004
  18. ↑ Dirks, Tom. «Scarface: The Shame of the Nation». Filmsite Movie Review. American Movie Classics Company. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2018. 
  19. ↑ Mate, McGilligan & White 1983, σελ. 61; Smyth 2006, σελ. 77
  20. ↑ Server 2002, σελίδες 258–259.
  21. ↑ Clarens 1980, σελ. 84; Thomas 1985, σελ. 70; Kogan, Rick (February 25, 2016). «Remembering Ben Hecht, the first Oscar winner for original screenplay». Chicago Tribune. http://www.chicagotribune.com/entertainment/ct-ben-hecht-at-the-first-oscars-ae-0228-20160225-column.html. Ανακτήθηκε στις May 30, 2018. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Hecht 1954, σελίδες 486–487.
  23. ↑ «Scareface (1932)». Turner Classic Movies. Atlanta: Turner Broadcasting System (Time Warner). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2017. 
  24. ↑ Barlett & Steele 1979, σελ. 73.
  25. ↑ Thomas 1985, σελίδες 71–72.
  26. ↑ Clarens 1980, σελ. 85.
  27. ↑ Smyth 2004, σελ. 552; Thomas 1985, σελ. 71; Clarens 1980, σελ. 85
  28. ↑ 28,0 28,1 McCarty 1993, σελίδες 43, 67.
  29. ↑ Roberts 2006, σελ. 71.
  30. ↑ Roberts 2006, σελ. 77.
  31. ↑ Smyth 2006, σελίδες 75–77.
  32. ↑ Smyth 2006, σελίδες 78, 380.
  33. ↑ McCarthy 1997, σελ. 132.
  34. ↑ Bergreen 1994, σελ. 49.
  35. ↑ Andrews, Evan. «7 Infamous Gangs of New York». History.com. A&E Television Networks. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2018. 
  36. ↑ Doherty 1999, σελ. 148
  37. ↑ Langman & Finn 1995, σελίδες 227–228; «How Did Big Jim Colosimo Get Killed?». National Crime Syndicate. National Crime Syndicate. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2018. 
  38. ↑ Clarens 1980, σελ. 86.
  39. ↑ Langman & Finn 1995, σελίδες 227–228; O'Brien, John. «The St. Valentine's Day Massacre». Chicago Tribune. Chicago Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-11-22. https://web.archive.org/web/20181122140057/https://www.chicagotribune.com/news/nationworld/politics/chi-chicagodays-valentinesmassacre-story-story.html. Ανακτήθηκε στις May 24, 2018. ; «St. Valentine's Day Massacre». History. A&E Television Networks. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2018. 
  40. ↑ Smyth 2004, σελ. 554.
  41. ↑ MacAdams 1990, σελ. 128.
  42. ↑ McCarthy 1997, σελ. 132; Clarens 1980, σελ. 86
  43. ↑ Yablonsky 1974, σελ. 64.
  44. ↑ 44,0 44,1 Guerif 1979, σελίδες 48–52.
  45. ↑ Thomas 1985, σελ. 72.
  46. ↑ Thomas 1985, σελ. 74.
  47. ↑ Bojarski & Beale 1974, σελίδες 68-69.
  48. ↑ Yablonsky 1974, σελ. 64; Rice 2013, σελ. 52
  49. ↑ Vagg, Stephen (February 9, 2020). «Why Stars Stop Being Stars: George Raft». Filmink. https://www.filmink.com.au/stars-stop-stars-george-raft/. 
  50. ↑ Rice 2013, σελίδες 52–53.
  51. ↑ Rice 2013, σελίδες 3, 53.
  52. ↑ Rice 2013, σελ. 55.
  53. ↑ Keating 2016, σελ. 107; Bookbinder 1985, σελίδες 21–24
  54. ↑ 54,0 54,1 Thomas 1985, σελ. 75.
  55. ↑ Clarens 1980, σελ. 87.
  56. ↑ Rice 2013, σελίδες 58–59.
  57. ↑ Yogerst 2017, σελίδες 134–144.
  58. ↑ Black 1994, σελ. 130.
  59. ↑ 59,0 59,1 Black 1994, σελίδες 130-131.
  60. ↑ Black 1994, σελ. 131.
  61. ↑ Bierbaum, Tom (February 6, 1990). «Mixed Reviews». Daily Variety: 78. 
  62. ↑ «Scarface (1932)». Universal Pictures Home Entertainment. Universal City, California: Universal Studios. 27 Μαΐου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιανουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2017. 
  63. ↑ Scarface, Universal Studios Home Entertainment, August 28, 2012, https://www.amazon.com/Scarface-Digital-Universals-100th-Anniversary/dp/B0087ZG7W0, ανακτήθηκε στις August 1, 2018 
  64. ↑ Smith 2004, σελ. 45.
  65. ↑ Smith 2004, σελίδες 44–45.
  66. ↑ Yablonsky 1974, σελ. 76.
  67. ↑ «Scarface». Variety. May 24, 1932. https://archive.org/stream/variety106-1932-05#page/n203/mode/2up. Ανακτήθηκε στις June 14, 2018. 
  68. ↑ «The National Board of Review». The Hollywood Reporter. January 21, 1933. https://archive.org/stream/hollywoodreporte1215wilk#page/n113/mode/2up/search/scarface. Ανακτήθηκε στις June 14, 2018. 
  69. ↑ 69,0 69,1 Balio 2009, σελ. 111.
  70. ↑ Alicoate, Jack (April 14, 1932). «"Scarface"...a mistake». The Film Daily. https://archive.org/stream/filmdailyvolume55859newy#page/888/search/jack+alicoate. Ανακτήθηκε στις August 22, 2018. 
  71. ↑ McCarthy 1997, σελ. 154.
  72. ↑ Bookbinder 1985, σελίδες 23–24; Bojarski & Beale 1974, σελ. 69
  73. ↑ «Scarface (1932)». Rotten Tomatoes. Fandango. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2019. 
  74. ↑ «Complete National Film Registry Listing». Library of Congress. Congress.gov. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2018. 
  75. ↑ «AFI's 100 Years...100 Heroes and Villains» (PDF). American Film Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 7 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2015. 
  76. ↑ Godard 1972, σελ. 204.
  77. ↑ «AFI's 10 Top 10». American Film Institute. June 17, 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις January 16, 2013. https://web.archive.org/web/20130116145351/http://www.afi.com/10top10/gangster.html. Ανακτήθηκε στις June 18, 2008. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σκάρφεϊς&oldid=10357162"