Καστοριά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Dgolitsis (συζήτηση | συνεισφορές)
58.005 επεξεργασίες
Georged (συζήτηση | συνεισφορές)
2.195 επεξεργασίες
Γραμμή 45: Γραμμή 45:


==Προϊστορικοί χρόνοι==
==Προϊστορικοί χρόνοι==
[[File:The first text in Europe.JPG|thumb|right|300px||The first text in Europe 5300 B.C.]]
[[File:The first text in Europe.JPG|thumb|right|300px||Το πρώτο γραπτό κείμενο στην Ευρώπη το 5300 π.Χ.]]
[[File:Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.jpg|thumb|right|300px|Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.[[H φλογέρα]] -θεωρείται το παλιότε­ρο μουσικό όργανο στην Eλλάδα- είναι κατασκευασμένη από κόκκαλο πουλιού. Παράγει [[μελωδία]] όχι μόνο ήχο, «γεγονός που αντανακλά κοινωνικές αναπτυγμέ­νες σχέσεις» κατά τον καθηγητή.]]
[[File:Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.jpg|thumb|right|300px|Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.[[H φλογέρα]] -θεωρείται το παλιότε­ρο μουσικό όργανο στην Eλλάδα- είναι κατασκευασμένη από κόκκαλο πουλιού. Παράγει [[μελωδία]] όχι μόνο ήχο, «γεγονός που αντανακλά κοινωνικές αναπτυγμέ­νες σχέσεις» κατά τον καθηγητή.]]
[[File:Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς.jpg|thumb|right|300px|Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς]]
[[File:Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς.jpg|thumb|right|300px|Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς]]

Έκδοση από την 20:52, 5 Ιανουαρίου 2011

Συντεταγμένες: 40°31′00″N 21°16′00″E / 40.5167°N 21.2667°E / 40.5167; 21.2667

Καστοριά
Πόλη
Εικόνα
Η πόλη της Καστοριάς
Καστοριά is located in Greece
Καστοριά
Καστοριά
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτική Μακεδονία
Έκταση57 km2
Υψόμετρο620 m
Πληθυσμός12.548[1], 14.813, 15.615, 16.156 και 13.387
Ταχυδρομικός κώδικας52100
Τηλεφωνικός κωδικός24670
ΙστοσελίδαΕπίσημος ιστότοπος

Η Καστοριά είναι πόλη της Ελλάδας που βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Δυτικής Μακεδονίας. Ο ομώνυμος νομός που υπάγεται η πόλη της Καστοριάς συνορεύει βόρεια με το νομό Φλώρινας, νότια ανατολικά και νοτιοανατολικά με τους νομούς Γρεβενών και Κοζάνης, νοτιοδυτικά με το νομό Ιωαννίνων και δυτικά με την Αλβανία. Ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται περίπου στους 20.000 κατοίκους. Είναι χτισμένη πάνω σε μία χερσόνησο στα δυτικά της λίμνης λίμνης Ορεστιάδας, σε υψόμετρο 620 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, ανάμεσα στα βουνά Βίτσι και Γράμμο.

Άποψη της πόλης της Καστοριάς και της λίμνης της.

Όνομα

Σε γειτονική περιοχή, κατά τον βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, βρισκόταν η πόλη Διοκλητιανούπολη. Τρείς αιώνες αργότερα, κατά τον ίδιο ιστορικό, η πόλη μεταφέρθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (527-565 μ.Χ.) σε οχυρή θέση στη λίμνη, την οποία λίμνη ονομάζει, για πρώτη φορά, Καστορία.[2] Για το όνομα της πόλης, αναφέρει πως ο Ιουστινιανός «το όνομα, ως το εικός, αφήκε τη πόλει».

Η Βυζαντινή ιστορικός Άννα Κομνηνή αναφέρει ότι η λίμνη ονομάζεται η της Καστορίας αλλά, εντυπωσιασμένη από τον μεγαλοπρεπή όγκο των πύργων της πόλης, αναφέρει πως το όνομα προέρχεται από τη λέξη κάστρον (παραφθορά της λατινικής λέξης castrum) [3]

Ως προς την ονομασία της λίμνης ως Καστοριάς, επικρατέστερη[4] θεωρείται η άποψη ότι προήλθε από τους κάστορες[5] που ενδημούσαν για αιώνες σ΄αυτήν. Στο 18ον αιώνα φαίνεται πως υπήρχαν κάστορες στη λίμνη της Καστοριάς, καθώς στο έγγραφο αρ. 1314 του Κρατικού Αρχείου της Βενετίας αναφέρει πως οι Καστοριανοί στέλνουν «ολίγα γουναρικά από κάστορα»[6][7]. Εικάζεται, ότι από την υπεράγρευση, αλλά κυρίως εξαιτίας των μεταβολών κατά τη διάρκεια των αιώνων των κλιματολογικών συνθηκών και προ πάντων της σταδιακής μείωσης των ορμητικών υδάτων από το Βίτσι, επήλθε η εξαφάνιση του κάστορα από τη λίμνη.

Η τουρκική ονομασία της πόλης είναι Kesriye ενώ η σέρβικη, βουλγάρικη και σλαβομακεδονική γραφή της πόλης είναι Κοστούρ (Κυριλλικά: Костур). Κατά μια θεωρία, η σλαβική ονομασία "Костур - Κοστούρ" προέρχεται από την βουλγάρικη λέξη "кост - κοστ" που σημαίνει κόκκαλο ή και την ελληνική λέξη σκελετός (στα Βουλγαρικά, η λέξη "костур" αναφέρεται σε ένα είδος ψαριού με πολλά κόκαλα).[8]

Λεξικολογικές αποσαφηνίσεις Στα βουλγαρικά το κόκαλο λέγεται kokal από το αρχαιοελληνικόν κόκκαλος (κατά το οστούν έγινε ουδέτερον-κόκαλον-Ν.Π.Ανδριώτης),στα ρωσικά Koctb, στα σερβοκροατικά επί Τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας υιοθετήθηκε η λέξη Kost (για να δημιουργηθεί η νεότευκτη παράγωγη Kostur= σκελετός) και Kocka (κόκαλο) στη σημερινή γλώσσα των Σκοπίων, ενώ кошка στα ρωσικά σημαίνει γάτα.
Λεξικολογικές αποσαφηνίσεις Στα βουλγαρικά το κόκαλο λέγεται kokal από το αρχαιοελληνικόν κόκκαλος (κατά το οστούν έγινε ουδέτερον-κόκαλον-Ν.Π.Ανδριώτης),στα ρωσικά Koctb, στα σερβοκροατικά επί Τιτοϊκής Γιουγκοσλαβίας υιοθετήθηκε η λέξη Kost (για να δημιουργηθεί η νεότευκτη παράγωγη Kostur= σκελετός) και Kocka (κόκαλο) στη σημερινή γλώσσα των Σκοπίων, ενώ кошка στα ρωσικά σημαίνει γάτα.

Ένα τέτοιο είδος ψαριού με πολλά κόκαλα υπάρχει και σήμερα που είναι το γριβάδι (riba ut Kostur = ψάρι από την Καστοριά). Πάντως η θεωρία ότι η λέξη Καστοριά προέρχεται από αυτή τη βουλγαρική λέξη εκτιμάται ως εσφαλμένη, καθώς η σύντομη κατοχή της πόλης από τους Βουλγάρους (αρχές 10ου αι.) είναι πολύ μεταγενέστερη από την πρώτη αναφορά του ονόματος Καστοριά.[4]Αυτή η εμμονή ορισμένων, ακόμα και σήμερα, να περιπλέκονται για να αποδείξουν παντί σθένει, ότι η λέξη Καστοριά προέρχεται από Σλαβικές λέξεις είναι αβάσιμη και αναιτιολόγητη: ιστορικά, εννοιολογικά, συνειρμικά ακόμα και παρετυμολογικά. Η αναφορά στο Tarpo Popovski (1892) είναι σχεδόν πανομοιότυπη και στη συνέχεια του Σέρβου Goptchewitch Γκόμπτσεβιτς (Macedonien und Alt Serbien, Βιέννη (1889) και σε αντιπαράθεση προς αυτήν εντάσσεται στα πλαίσια προβολής Βουλγαρικών ή Σερβικών δικαιωμάτων στην περιοχή, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Βίκτωρ Μπεράρ (V.Berard) στο οδοιπορικό του στη Μακεδονία 1892. Ο D. M. Brancoff π.χ. ως Γραμματεύς της Εξαρχίας αργότερα (1905) καταγράφει σε δύσβατες και ορεινές περιοχές:όλοι σχεδόν Βούλγαροι ανεβάζοντας ακόμα και τα ποσοστά των πληθυσμών κατά 160% από αυτά που ήδη είχαν καταγραφεί στο Mapping Migration in Kastoria, Macedonia της Οξφόρδης από το 1888.

Προανθρώπινη Εποχή

Αρχείο:Δόντι καρχαρία Procarcarodum Megalodon .jpg
Δόντι καρχαρία Procarcarodum Megalodon και όστρακο από το απολιθωμένο δάσος στο Νόστιμο Καστοριάς

Στο χωριό Νόστιμο, αποκαλύφθηκε απολιθωμένο δάσος ηλικίας 27-23 εκατομμυρίων ετών. Ειδικοί επιστήμονες καταλήγουν σ΄αυτό το συμπέρασμα ύστερα από πολύχρονη επιστημονική τεκμηρίωση των ευρημάτων που ανάγονται στην Προανθρώπινη εποχή Υποπερίοδος Καινοζωικού αιώνα[9], όπως δόντια καρχαρία, μύδια, αστερίες, κοχύλια, σαλιγκάρια, τροπικά και υποτροπικά είδη βλάστησης σε άριστη απολίθωση. Η ανεύρεση ενός χειροπέλεκυ στο Παλαιόκαστρο μεταξύ Αλιάκμονος και Αιανής ανάγεται στην Παλαιο-παλαιολιθική εποχή[10] ή στο Πλειστόκαινο των γεωλόγων δηλαδή στην απαρχή της εμφάνισης του Homo Sapiens, άνθρωπος ο έμφρων ήτοι τριάντα πέντε χιλιάδες χρόνια π.Χ. Ο δεύτερος χειροπέλεκυς εντός ελλαδικού χώρου ανευρέθηκε στη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας.

Προϊστορικοί χρόνοι

Αρχείο:The first text in Europe.JPG
Το πρώτο γραπτό κείμενο στην Ευρώπη το 5300 π.Χ.
Αρχείο:Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.jpg
Το αρχαιότερο μουσικό όργανο - Μια φλογέρα σκαλισμένη σε οστό.H φλογέρα -θεωρείται το παλιότε­ρο μουσικό όργανο στην Eλλάδα- είναι κατασκευασμένη από κόκκαλο πουλιού. Παράγει μελωδία όχι μόνο ήχο, «γεγονός που αντανακλά κοινωνικές αναπτυγμέ­νες σχέσεις» κατά τον καθηγητή.
Αρχείο:Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς.jpg
Ο νεολιθικός οικισμός Αυγής Καστοριάς

Στη νότια πλευρά της λίμνης, εκεί που σήμερα βρίσκεται το χωριό Δισπηλιό, το 1932 ο καθηγητής Αντώνης Κεραμόπουλος επωφελούμενος από τη χαμηλή στάθμη του νερού της λίμνης έκανε τις πρώτες έρευνες. Μετά από ανασκαφές που πραγματοποίησε ο καθηγητής της προϊστορικής αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γιώργος Χουρμουζιάδης επιβεβαιώνεται η ύπαρξη λειψάνων εκτεταμένου νεολιθικού λιμναίου οικισμού στο Δισπηλιό, που χρονολογείται περί το 6000-5000 π.Χ.[11].

Ανάλογα χαράγματα εκτός της ξύλινης πινακίδας έχουν βρεθεί και σε μικρές κεραμικές πινακίδες. Έτσι διαπιστώνεται, ότι, οι πλέον ευνοούμενες περιοχές του Παλαιού Κόσμου για την ανάπτυξη αγροτικών οικισμών, κατοικοιδιοποίηση των ζώων, ανάπτυξη συναλλαγών και δυνατότητα εξερευνήσεων, ήταν οι παραλίμνιες περιοχές και ειδικότερα οι ποτάμιες κοιλάδες που κατευθύνονταν στη θάλασσα -(θερμαίος κόλπος).

Παίονες δε περί τον Αξιόν ποταμόν και την καλουμένην δια τούτο Αμφαξίτιν, Ηδωνοί δε και Βισάλται την λοιπήν μέχρι Στρυμόνος… Στράβων[12]


Ο Ηρόδοτος περιγράφοντας το λιμναίο οικισμό της Πρασιάδας λίμνης στα χρόνια των Μηδικών Πολέμων και τον τρόπο που κατασκεύαζαν τις καλύβες τους πάνω σε πασσάλους, αναφέρει ότι «...τα μικρά παιδιά τα δένουν με σχοινί από το πόδι φοβούμενοι μήπως κυλήσουν κάτω...[13]


Ο νεολιθικός οικισμός στην Αυγή Καστοριάς αναπτύσσεται σε έκταση 35 στρεμμάτων σε λοφώδη περιοχή σε απόσταση 8 χλμ από λιμναίο οικισμό του Δισπηλιού Ν-ΝΔ της Λίμνης της Καστοριάς και 500 μ. περίπου της πλατείας της σύγχρονης κοινότητας.

Ιστορία

Κλασικοί χρόνοι

Ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος ταυτίζεται με την περιοχή της αρχαίας Ορεστίδας όπου κατοικούσαν οι Ορέστες, Μακεδνοί όπως τους αποκαλεί ο Ηρόδοτος. Από εδώ άρχισαν οι Μακεδόνες βασιλείς να συνενώνουν τα υπόλοιπα κρατίδια για να δημιουργήσουν το μεγάλο Μακεδονικόν Bασίλειον. Μακεδόνων μεν ουν τους Ορέστας καλουμένους κατά πόλεμον αυτονόμους αφείσαν... κατά τον ιστορικόν Πολύβιον, Hist 18.47.5.

Ρωμαϊκοί χρόνοι

Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η περιοχή υποτάχθηκε στους Ρωμαίους το 197 π.Χ., οι οποίοι επέτρεψαν τη διαμόρφωση μιας ιδιότυπης τοπικής αυτονομίας. Μετά την ήττα του Αντιόχου Γ΄ του Μέγα στή Μαγνησία του Σιπύλου της Μικράς Ασία το 189 π.Χ. πολλές ελληνιστικές πόλεις με τη Συνθήκη της Απάμειας γίνονται ανεξάρτητες μεταξύ των οποίων και η Ορεστίς. Μακεδόνων μεν ουν τους Ορέστας καλουμένους κατά πόλεμον αυτονόμους αφείσαν.[14] Ένα κομμάτι από ανάγλυφη επιτύμβια στήλη που βρέθηκε στη Πεντάβρυσο το 1999 και χρονολογείται γύρω στα 400 π.Χ. δίδει νέα στοιχεία για την Αρχαία Ορεστίδα. Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος αναφέρει την ύπαρξη της πόλης Celetrum «in paeninsula situm» (ευρισκόμενης σε χερσόνησο)[15], της οποίας το όνομα προέρχεται από το ρήμα "κηλώ" το οποίο σημαίνει "θέλγω" ή από παραφθορά της λέξης Castrum. Ο Παναγιώτης Παπαπαναούμ στην αυτοβιογραφία του (στη Λειψία το 1856) δεν έχει αμφιβολίες για την ταύτιση της Καστορίας - Celetrum: «Εγεννήθην εν Καστορία πάλαι Κέλετρον καλουμένην»[16]. Κατά την περίοδο που το Ρωμαϊκό κράτος (396. μ.Χ) χωρίστηκε η περιοχή αποτέλεσε τμήμα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους και στη συνέχεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Βυζαντινή περίοδος

Η στρατηγική θέση και η φυσική ομορφιά της περιοχής προσέλκυσε το ενδιαφέρον των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου, ο δε ιστορικός Προκόπιος ο Καισαρεύς, στο έργο του Περί κτισμάτων που συνέγραψε το 558, αναφέρει λίμνη Καστοριάς η οποία ήταν γειτονική με πόλη της Θεσσαλίας, ονομαζόμενη Διοκλητιανούπολη[17], ευάλωτη στις επιδρομές (η Διοκλητιανούπολη έχει ταυτιστεί από τους αρχαιολόγους με αρχαία πόλη στην περιοχή Αρμενοχώρι, 4 χιλιόμετρα νότια της Καστοριάς[18]). Κατά τον Προκόπιο, ο Ιουστινιανός Α' μετέφερε εκείνη την πόλη σε «νησί» στο κέντρο της λίμνης και την περιτείχισε με διπλό τείχος, από το οποίο σήμερα μόνον σπαράγματα σώζονται. Το κάστρο αποτελούσαν δύο γραμμές τειχών που άρχιζαν από ένα μέρος της όχθης του λαιμού στα νότια, προχωρούσαν προς τη βόρεια όχθη της λίμνης και κατέληγαν στο ανατολικό μέρος της λίμνης. Εκεί το κάστρο γινόταν πιο φαρδύ και σχημάτιζε το ογκωδέστερο μέρος του νησιού, καταμεσίς της λίμνης.

Πολλές είναι οι περιπέτειες που πέρασε η πόλη κατά τη μεσαιωνική ιστορία της. Από το 927 μέχρι το 969 ήταν υπό την κατοχή των Βουλγάρων, που εκδιώχθηκαν από τους Πετσενέγγους με προτροπή των Βυζαντινών. Το 990, ο Τσάρος των Βουλγάρων Σαμουήλ κατά την επιδρομή του στον ελλαδικό χώρο κατέλαβε και την Καστοριά, ξεπερνώντας τη φυσική αλλά και την τεχνητή της οχύρωση. Το 1017, ο αυτοκράτορας Βασίλειο Β' Βουλγαροκτόνος την πολιόρκησε αλλά απέτυχε να την καταλάβει[19]. Με την τελική κατάρρευση της βουλγαρικής αντίστασης, το 1018, η πόλη επανήλθε στους Βυζαντινούς.

Από το 1082 μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, άλλοτε βρίσκεται υπό τους Νορμανδούς και άλλοτε στα χέρια των Βυζαντινών. Στη συνέχεια, Βούλγαροι, Αλβανοί, Έλληνες Δεσπότες της Ηπείρου, Βυζαντινοί, Σέρβοι και τέλος Τούρκοι γίνονται κυρίαρχοί της.

Οθωμανική επικυριαρχία

Αρχείο:Το αρχοντικό των Αδελφών Εμμανουήλ.jpg
Το αρχοντικό των Αδελφών Ιωάννη και Παναγιώτη Εμμανουήλ συμμαρτύρων του Ρήγα Βελεστινλή (1798)

Στην κατοχή των τελευταίων, όπως και τόσες άλλες ελληνικές πόλεις, έμεινε επί περίπου πέντε αιώνες. Η κατάληψη της Καστοριάς από τους Τούρκους τοποθετείται περίπου το 1383. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η περιοχή της Καστοριάς αναδείχτηκε σε κέντρο ελληνισμού διατηρώντας αλώβητη την εθνική συνείδηση, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα. Την εποχή αυτή η περιοχή ανέπτυξε έντονη οικονομική και εμπορική δραστηριότητα και γνώρισε άνθηση στις τέχνες και τα γράμματα.Ο Γεώργιος Καστριώτης[20] επιφανής καστοριανός που έφτασε ως το αξίωμα του μεγάλου κομίσου, ιδρύει το 1705 στη συνοικία Μουζεμβίκη την εκκλησιαστική του σχολή και το 1708 μετακαλεί από τη Βενετία τον ανεγνωρισμένο λόγιο, θεολόγο και συγγραφέα Μεθόδιο Ανθρακίτη[21]. Το 1710 ιδρύθηκε το Ανώτερον Σχολείον Κυρίτζη, τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε ο Μεθόδιος Ανθρακίτης[22]. Κατά την επανάσταση του 1821 σημειώθηκαν αρκετές επιχειρήσεις στην περιοχή και ιδιαίτερα στο Βογατσικό. Καστοριανός ήταν ο οπλαρχηγός Ιωάννης Παπαρέσκας, ο οποίος πήρε μέρος στη σύνοδο της Μονής Δοβρά μαζί με άλλους οπλαρχηγούς της Μακεδονίας[23]. Σπουδαιότεροι αγωνιστές του 1821 από την Καστοριά ήταν επίσης οι Δήμος Παναγιώτου (μπουλουκτσής), Αναστάσιος Καρίτσης (Ζ΄ τάξη αξιωματικών)[24].

Στα1867 ιδρύθηκε με πρωτεργάτη τον Αναστάσιο Πηχεών η Εθνική Επιτροπή, με πρώτα μέλη τους γιατρούς Ιωάννη Σιώμο και Αργύριο Βούζα και τους Νικόλαο Τουτουντζή, Βασίλειο και Νικόλαο Ωρολογόπουλο Ρέτζη και Απόστολο Σαχίνη. Γρήγορα διευρύνθηκε ιδιαίτερα προς την Κλεισούρα, όπου ο Πηχεών είχε διατελέσει δάσκαλος από το 1862 καιείχε συνδεθεί τότε στενά με τον γνωστό γιατρό Ιωάννη Αργυρόπουλο. Η νέα «Φιλική Εταιρεία», όπως ονομάσθηκε μετά τη διεύρυνσή της, απέβλεπε στο ξεσήκωμα της Μακεδονίας εναντίον των Τούρκων. Αρχές του 1888 συνελήφθησαν από τους Τούρκους 15 Κλεισιουριώτες και περισσότεροι από 40 Καστοριανοί μαζί με Μπογκατσιώτες κυρίως και Κορυτσιώτες που οδηγήθηκαν τελικά στις φυλακές του Μοναστηρίου για να δικαστούν.[25]

Μακεδονικός αγώνας

Η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε τον πυρήνα προετοιμασίας και δράσης του ένοπλου απελευθερωτικού Μακεδονικού Αγώνα. Αν και στην πόλη της Καστοριάς ήταν αναμφισβήτητη η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου[26], σε αρκετά χωριά της υπαίθρου υπήρχε σημαντική βουλγαρική παρουσία, πράγμα που ευνοούσε την παρουσία κομιτατζήδων. Έτσι στην περιοχή οργανώνεται η αντίσταση κατά των Βουλγάρων και δρουν σημαντικές ιστορικές μορφές όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γερμανός Καραβαγγέλης και ο Ίων Δραγούμης, που με τη σθεναρή τους στάση καθοδηγούν τον Αγώνα μέχρι την απελευθέρωση της περιοχής στις 11 Νοεμβρίου του 1912. Σημαντικοί Καστοριανοί οπλαρχηγοί έδρασαν την περίοδο αυτή, όπως ο Αριστείδης Μαργαρίτης, ο Κωνσταντίνος Γκολογκίνας και ο Ιωάννης Πακίτσας (ή Νακίτσας). Στην οργάνωση της Ελληνικής άμυνας ξεχωρίζει ο Ναούμ Τσακάλης, οι Μακεδονομάχοι Αριστείδης Χαρισιάδης, Σωτήριος Τουτουντζής και ο δάσκαλος Βασίλειος Μελεγκάνος.[27]

Σύγχρονη ιστορία

Αρχείο:Καντερίμι.jpg
Καλντερίμι Καστοριανό
Η Καστοριά απελευθερώθηκε κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο τον Νοέμβριο του 1912. Ο Άγιος Μηνάς τιμάται ως ελευθερωτής της πόλης. Κατά τις περιόδους των Βαλκανικών πολέμων (1912-13), του Α' Παγκοσμίου πολέμου (1914-18), και του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1940 - 45) ήταν σημαντική η συμβολή των κατοίκων της περιοχής στον αγώνα κατά των Ιταλών, Σλάβων και Γερμανών κατακτητών. Στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου, η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε το θέατρο εξέλιξης της ένοπλης αιματοχυσίας και των θλιβερών κοινωνικών συνεπειών που ακολούθησαν.Συνεπεία της ελονοσίας, του υποσιτισμού και της αποβιταμινώσεως παρετηρήθηκε στην περιοχή ραγδαία αύξηση των περιστατικών φυματιώσεως.[28] [29] Ο γιατρός και τότε Δήμαρχος της πόλης Σαράντης Τσεμάνης ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη των Ιταλών και Βουλγάρων εγκληματιών πολέμου στη Αθήνα το 1946, προκάλεσε αίσθηση στο δικαστήριο,[30] όταν με παλλόμενη φωνή είπε: ... η νεολαία της Δυτικής Μακεδονίας είναι καταδικασμένη εις τον δια φυματιώσεως θάνατον. Έχει κοκκινίσει το χώμα από τας αιμοπτύσεις. Η Καστοριά πρέπει να μεταβληθεί εις ένα απέραντον Σανατόριον, δια να γιάνη τα αγιάτρευτα, που ετσάκισαν, νιάτα της.

Οικονομία

Η οικονομία της περιοχής σήμερα βασίζεται κυρίως στο εμπόριο της γούνας και τον τουρισμό.

Η τέχνη της γουναρικής

Μαζί με τη λίμνη της, ευρύτατα γνωστό χαρακτηριστικό της πόλης είναι η δραστηριοποίηση των κατοίκων της για περισσότερα από πεντακόσια χρόνια στην τέχνη της γουναρικής (η πρώτη έγγραφη μαρτυρία βρίσκεται σε Πατριαρχικό σιγίλιον του έτους 1574, με το οποίο ο Πατριάρχης Ιερεμίας Β΄ ανέθεσε τον έλεγχο της περιουσίας των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους στην περίφημη συντεχνία των Καστοριανών γουναράδων της Κωνσταντινοπολίτικης παροικίας[31]). Η τέχνη των γουνοποιών αυτών συνιστάται στη χρήση κυρίως αποκομμάτων δερμάτων που επεξεργάζονται με μοναδικό τρόπο και με ιδιαίτερη τεχνική, επινόηση των Καστοριανιών. Πρόκειται για συρραφή μικρών τεμαχίων που κόβονται σε μικρότερες λωρίδες για να επιτευχθεί ο ομοιόμορφος, ελκυστικός και εντυπωσιακός φυσικός χρωματισμός, η σωστή φορά του τριχώματος (διαλογέας, κόφτης, χρωματιστής, καμπαντοσύνη, συρραφή σε ειδικές μηχανές, σταματωτής κ.α. μέχρι το τελικό προϊόν- κάποια από τα μυστικά του επαγγέλματος) κατέστησαν τις γούνες της περιζήτητες στην παγκόσμια αγορά και προσέδωσαν στην πόλη τη γνωστή της φήμη και την οικονομική, κατά καιρούς, ευεξία της.


Βυζαντινοί ναοί

Αρχείο:Άγιοι Ανάργυροι Καστοριάς.jpg
Άγιοι Ανάργυροι Καστοριάς από τις μεγαλύτερες και παλαιότερες εκκλησίες της Καστοριάς αποτελεί ένα από τα ωραιότερα και ενδεικτικότερα καλοδιατηρημένα δείγματα τρίκλιτων βασιλικών ναών της μεσοβυζαντινής περιόδου

Η Καστοριά με τις 74 εκκλησίες είναι η μόνη πόλη στην Ελλάδα που σώζει σε μεγάλο βαθμό αδιάλειπτα τη βυζαντινή [32] και μεταβυζαντινή μνήμη. Οι εκκλησίες, οι τοιχογραφίες,[33] οι φορητές εικόνες και τα αρχοντικά, είναι μάρτυρες οικονομικής ακμής και πολιτισμού σχεδόν 10 αιώνες περίπου. H ανέγερση των εκκλησιών της Καστοριάς, όπως του Αγίου Γεωργίου 1085 από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιο Κομνηνό[34] συνεχίστηκε από μια πλειάδα της εκάστοτε πολυαίωνης τοπικής αριστοκρατίας ως κτιτόρων, όπως π.χ. των Αγίων Αναργύρων και του Νικολάου Κασνίτζη[35]


Το μοναστήρι της Μαυριώτισσας του 11ου αιώνα είναι τοιχογραφημένο και στην εξωτερική όψη, όπως συνηθίζεται στη Βόρεια Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Στις τοιχογραφίες του ναού, επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, είχαν αφαιρεθεί τα μάτια από όλα τα εικονιζόμενα πρόσωπα. Και «Το κοινόν του θανάτου ποτήριον» που υψώνει θριαμβικά ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στις τοιχογραφίες της Παναγιάς της Μαυριώτισσας...

Μερικές από τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες που σώζονται σήμερα στη Καστοριά είναι οι:

  • Η Παναγία η Καστριώτισσα γνωστή ως Κουμπελίδικη εκκλησία (αρχές του 11ου αι, κατά την επικρατέστερη άποψη (Krautheiemer, Wharto-Epstein[36]) που βασίζεται στο ιστορικό γεγονός της λήξης των επιχειρήσεων (1019) για την εκδίωξη των Βουλγάρων από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασίλειο Β΄ Βουλγαροκτόνο που κατείχαν την Καστοριά προσωρινά[37]. Είναι η μοναδική εκκλησία της Καστοριάς με τρούλο.
  • Ιερά Μονή της Παναγίας της Μαυριώτισσας (περί τα τέλη του 11ου αι.)
  • Ο ναός της κοιμήσεως της Θεοτόκου στον οικισμό του Ζευγοστασίου του 11ου αι.
  • Ιερός Ναός Ταξιάρχη Μητροπόλεως (13ου αι.)
  • Άγιος Γεώργιος στο χωριό Ομορφοκκλησιά του 13ου αι.
  • Ιερός Ναός Αγίων Τριών (14ου αι.)
  • Ιερό Ναός Αγ. Νικολάου Μαγαλειού (16ου αι.)

Αγιογραφίες

Η τεχνοτροπική ομοιότητα των τοιχογραφιών του 11ου αι.στους ναούς του Αγίου Στεφάνου και του Ταξιάρχη Μητροπόλεως δηλώνει την επαφή των εργαστηρίων της πόλης με άλλα καλλιτεχνικά κέντρα, όπως της Καππαδοκίας και βεβαίως της Κωνσταντινούπολης. Η πληθώρα των έργων του 12ου αι.χαρακτηρίζεται για την εκφραστικότητα των προσώπων, την επιβλητικότητα και τη δυναμική των μορφών.Οι Άγιοι Ανάργυρου και και ο Άγιος Νικόλαος του Κασνίτζη (πλατεία Ομόνοιας) είναι ναοί με χαρακτηριστικά δείγματτα της υψηλής τέχνης που αναπτύχθηκε τον 12ον αι.

Μια ακμάζουσα σχολή τοιχογραφίας και αγιογραφίας αναπτύχθηκε στην Καστοριά κατά το 12ο αιώνα, κυρίως αντικλασικής τεχνοτροπίας, ενώ σπουδαία δείγματα έργων που βρίσκονται σε εκκλησίες της πόλης μαρτυρούν την παρουσία εργαστηρίων προερχόμενα από σημαντικά καλλιτεχνικά κέντρα της εποχής. Το πρώτο μισό του 14ου αιώνα, διαδοχικές στρατιωτικές εκστρατείες συντέλεσαν στην παρακμή της καλλιτεχνικής ζωής της πόλης. Κατά το δεύτερο μισό του αιώνα σημειώθηκε ωστόσο μια νέα περίοδος ακμής, κατά την οποία ένα εκτενές πρόγραμμα τοιχογραφιών περατώθηκε, πιθανώς από τοπικά εργαστήρια ή καλλιτέχνες με καταγωγή από την Καστοριά. Η πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της πόλης συνέχισε να γνωρίζει ακμή κατά το 15ο αιώνα, με τις ευλογίες των οθωμανικών αρχών. Το ύφος που διαπνέει τα έργα αυτής της περιόδου διακρίνεται για τα αντικλασικά στοιχεία του και ταυτόχρονα από τη διάθεση ανανέωσης της βυζαντινής τέχνης εισάγοντας καινοτομίες από καλλιτεχνικά ρεύματα της Δύσης. [38]

Αξιόλογοι Καστοριανοί

Καστοριανοί συγγραφείς, Λογοτέχνες και Διηγηματογράφοι

Κουμπελίδικη
Κουμπελίδικη
  • Δημήτριος Σακελλάριος,ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟΝ Τόμοι 4, Εν Βούδα εν τω τυπογραφείω του Πανδιδακτηρίου (1818)
  • Παναγιώτης Παπαναούμ, Διάλογος δύο φίλων- Εν Λειψίαι εκ της τυπογραφίας Καρόλου Τάουνχνιτζ (1851)
  • Αριστοτέλης Ζάχος, Τα καράβια της Καστοριάς - Ν. Σφενδόνη Μακεδονικόν Ημερολόγιον (1936)
  • Παντελής Τσαμίσης, Η Καστοριά και τα μνημεία της, Αθήνα 1949.
  • Ευστάθιος Πελαγίδης Η Καστοριά πριν από 300 χρόνια, η μαρτυρία του Εβλιγιά Τσελεμπή (Δοκίμιον-Πραγματεία) 1975 και άλλα πανεπιστημιακά συγγράμματα.
  • Ιωάννης Κολιόπουλος Λεηλασία Φρονημάτων, Τόμοι 2 -Εκδόσεις Βάνιας και άλλα πανεπιστημιακά συγγράμματα.
  • Πάνος Τσολάκης Η λίμνη και τα καράβια της και άλλα πανεπιστημιακά συγράμματα.
  • Νίκος Δόϊκος, Ο ανάριθμος δρόμος, Εκδόσεις Επίκεντρον κ.α.
  • Ιφιγένεια Διδασκάλου, Καστοριά πατρίδα μου (1976) κ.α.
  • Λουκά Χ. Σιάνου, Καστοριανές εικόνες, παλαιά καστοριανά- Λαογραφία, Εκδόσεις Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου 'ΑΡΜΟΝΙΑ'1988.
  • Ουρανία Μπάγγου, Γραμμένα Λόγια, Εκδόσεις Αρμός, τα Ανθοπέταλα του Έρωτα κ.α.
  • Μπέσση Μιχαήλ, Αποζερινά αρώματα, ο κήπος των συνειρμών.
  • Ηλίας Παπαμόσχος, Τα κοράκια κ.α.
  • Χαρά Σαρρηγιανίδου, Κάποια πρωϊνά στο δρόμο κ.α.
  • Χρυσόστομος Τζημάκας, Ένα βιολί stradiivarius, η κραυγή της κίσσας.
  • Νώντας Τσίγκας, Καστοριανό παλίμψηστο, Μαύρο χιόνι κ.α.....

Παραπομπές

  1. ↑ Ελληνική απογραφή 2021.
  2. ↑ Προκόπιος, Περί κτισμάτων, Δ', 3.273 : «Λίμνη δε τις αυτή εν γειτόνων τυγχάνει ούσα ή (η οποία) Καστορία ωνόμασται».
  3. ↑ Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς, 6.1.1.12 (1137-1148 μ.Χ.) : «Λίμνη τίς εστι η της Καστορίας εν η τράχηλος από της χέρσου εισέρχεται και περί το άκρον ευρύνεται εις πετρώδεις βούνους αποτελευτών. Περί δε το τράχηλον και πύργοι και μεσόπυργοι ωκοδόμηνται κάστρου δίκην, όπερ και Καστορία ονομάζεται».
  4. ↑ 4,0 4,1 Ονομασία, Η βυζαντινή π¤όλη της Καστοριάς, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε 09/10/2010.
  5. ↑ Κ. Άμαντος, Μακεδονικά Σημειώματα, Νέα Εστία, έκτακτο τεύχος, Χριστούγεννα 1932 σ.72.
  6. ↑ Castor Fiber (αργυρόχροος), Κ.Άμαντος, Μεκεδονικά σημειώματα σελ.72 (1932)
  7. ↑ The New Cambridge Medieval History: c. 900 - c. 1024, τ.ΙΙΙ, σ. 600, Cambridge University Press, 2000, ISBN 0-521-36447-7.
  8. ↑ Поповски, Търпо. Македонски дневник. Спомени на отец Търпо Поповски, Издателство Фама, София, 2006, стр. 5.
  9. ↑ Η Ιστορία της ανθρωπότητας της UNESCO, τόμος 1ος, σσ.Καινοζωικός αιώνας
  10. ↑ Ιστορία της ανθρωπότητας της UNESCΟ, τόμος 1ος σσ.10-19
  11. ↑ Οι φάσεις της νεολιθικής εποχής ( μεσολιθική, προ-κεραμική,νεότερη και τελική νεολιθική) δεν είναι ενιαίες σ΄όλες τις περιοχές του κόσμου. Κατά τον καθηγητή αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα η νεολιθική εποχή στο ελλαδικό χώρο αρχίζει το 6.800 π.Χ.
  12. ↑ Γεωγρ.7α.1.11.11 Στράβων
  13. ↑ Ηροδότου Ιστορία Βιβλίον Ε΄- Τερψιχόρη 16.
  14. ↑ Hist 18.47.5. Πολύβιος
  15. ↑ Τίτος Λίβιος, Ab urbe condita, Βιβλίο 5, 40
  16. ↑ Περ.ΕΠΟΧΕΣ: Πνευματικού Προβληματισμού και Γενικἠς Παιδείας, Τεύχος 15, 1964. σ.89.
  17. ↑ Προκόπιος. Περί κτισμάτων, 4.2.3.
  18. ↑ Η περίοδος του Ιουστινιανού, Η βυζαντινή πόλη της Καστοριάς, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε 09/10/2010.
  19. ↑ The New Cambridge Medieval History: c. 900 - c. 1024, τ.ΙΙΙ, σ. 600, Cambridge University Press, 2000, ISBN 0-521-36447-7.
  20. ↑ ΕΠΟΧΕΣ,Μηνιαία έκδοση Πνευματικού προβληματισμού και Γενικής Παιδείας Αγγέλου Τερζάκη, Τεύχος 15 σ.86
  21. ↑ Η Επανάσταση του 21, Δημητρίου Φωτιάδη σσ.159-160
  22. ↑ Μ.Κ.Παρανίκας, Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ) εκατονταετηρίδος σσ 53-54, εν Κωνσταντινοπόλει 1867
  23. ↑ History of Macedonia 1354-1833, A. Vacalopoulos
  24. ↑ Διαδικτυακές Πύλες, Δήμος Καστοριάς, Η Πόλη της Καστοριάς, Ιστορία - Πολιτισμός, Τουρκοκρατία, Αντίσταση κατά των Τούρκων
  25. ↑ Νικόλαος Δημ. Σιώκης. Ο Μακεδονομάχος ιατρός Ιωάννης Αργυρόπουλος (1852-1920). Πρακτικά συνεδρίου για τα 100 χρόνια από τον θάνατο του Παύλου Μελά, Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, σσ.197-198.
  26. ↑ Η μουσουλμανική συνοικία έχει μόνο διακόσια σπίτια• οι Εβραίοι περισσότεροι είναι γύρω στις 250-300 οκογένειες• στο αριθμό υπερτερούν οι Έλληνες 1.000 με 1.200 σπίτια. Οδοιπορικό στη Μακεδονία (1892)Victor Berard Βίκτωρ Μπεράρ, Εκδόσεις Τροχαλία σ.366
  27. ↑ Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι, επιστημονική επιμέλεια Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος, ΕΜΣ, εκδόσεις University Studio Press. Θεσσαλονίκη 2008
  28. ↑ Ιωάννης Κολιόπουλος, Λεηλασία φρονημάτων, Τόμος Α΄ σ.218
  29. ↑ Έκθεση του Ιατρικού Συλλόγου Καστοριάς της 23ης Αυγούστου 1945.
  30. ↑ Πρακτικά Δικαστηρίων στη δίκη Ραβάλι - Κάλτσεφ
  31. ↑ H.Byron, Athos σελ.56
  32. ↑ Αναστ.Ορλάνδος, Τα Βυζαντινά μνημεία της Καστοριάς, Τόμ.Δ΄σ.186.
  33. ↑ Στυλ.Πελεκανίδης (1953), Καστοριά, Βυζαντιναί τοιχογραφίαι
  34. ↑ Ορών δε τους Λατίνους κατιόντας πλείονα χρόνον τρίβοντας εν τω κατιέναι τον Παλαιολόγον Γεώργιον μετά αλκίμων ανδρών εισελάσας εις τους περί τους βουνούς πρόποδας την ακρολοφίαν κατέλαβεν… την σημαίαν δε το μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τεμένει στήναι. Και παραχρήμα εξαιτούνται τον αυτοκράτορα εκείσε ανοικοδομηθήναι ο ναός ουτοσί. Ο δε αυτοκράτωρ μάλα ταχέως επλήρου το αιτηθέν, αυτός δε της προς το Βυζάντιον είχετο νικητής επιφανέστατος. ΑΛΕΞΙΑΣ 16.1
  35. ↑ Οι Αγιοι Ανάργυροι από τον Θεόδωρο Λιμνιώτη κα τη σύζυγό του Άννα Ραδηνή, ο Νικόλαος του Κασνίτζη από τον Νικηφόρο Κασνίτζη, Βυζαντινή τέχνη στη Ελλάδα σ. 38 και 56 αντίστοιχα. Εκδοτικός οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ
  36. ↑ Middle Byzantine Churches of Kastoria (1980) σ. 195 κ.ε..
  37. ↑ Early Crhristian and Byzantine Architecture, 1975, σ. 354-355
  38. ↑ Jenny Albani. "Kastoria." Grove Art Online. Oxford Art Online. 2010
  39. ↑ Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ) εκατονταετηρίδος σσ 53-54, εν Κωνσταντινοπόλει 1867
  40. ↑ Απόστολος Βακαλόπουλος. Ιστορία της Μακεδονίας (1354-1833), σελ.446, Εκδόσεις Βάνιας, 1988.
  41. ↑ Πατριαρχικό σιγίλιο έτους 1663
  42. ↑ Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ) εκατονταετηρίδος σσ 53-54, εν Κωνσταντινοπόλει 1867
  43. ↑ ΕΠΟΧΕΣ, Τεύχος 15 σ.86, Παναγιώτης Μουλάς
  44. ↑ Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή(1932), Κων.Άμαντος.
  45. ↑ Μακεδονικά σημειώματα....άχρι της σήμερον,Κ.Άμαντος.
  46. ↑ Καθημερινή, ένθετο ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ,3-12-1995, σ. 28.
  47. ↑ Περιοδ. Επτά Εποχές, τεύχος Ιουνίου 15 (1964)
  48. ↑ Περ. ΕΠΟΧΕΣ σ.94
  49. ↑ Αυτοβιογραφία Π.Π.Ναούμ (1871)
  50. ↑ Στρατιωτική Επιθεώρηση –Δελτίον ΝΟΕ-ΔΕΚ 2005
  51. ↑ Διάλογος δύω(sic) φίλων-Εν Λειψίαι εκ της τυπογραφίας Καρόλου Τάουνχνιτζ (1851)
  52. ↑ Από δακτυλογραφημένο απόγραφο χειρογράφων των απογόνων του στο Mainz am Rhein της Γερμανίας
  53. ↑ Το Είκοσι Ένα,(1906) Γεράσιμος Βώκος.
  54. ↑ Επιστολαί Γ.Π.Κρέμου και ηθική Στιχουργία Α.Κ.Βυζαντίου, σ.ΙΙΙ (1870)
  55. ↑ Γεώργιος Κουρνούτος. Σχολεία της τουρκοκρατουμένης Καστοριάς, Αθήναι 1953, σ.428
  56. ↑ ΕΝ ΒΟΥΔΑ, Εν τω τυπογραφείω του Πανδιδακτηρίου,νυν το τέταρτον (1818).
  57. ↑ 12 Έλληνες Αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης σ.376.
  58. ↑ Η καταγωγή και το έργο του Ζωγράφου Β.Χατζή, Κ.Χασιώτης
  59. ↑ Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, 2004

Πηγές

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

π • σ • ε Οι πρωτεύουσες των 74 περιφερειακών ενοτήτων της Ελλάδας
π • σ • ε Σχέδιο Καποδίστριας: Διοικητική διαίρεση του νομού Καστοριάς
Δήμοι
Κοινότητες
CC-BY-SA
Μετάφραση 		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Kastoria της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καστοριά&oldid=2465301"