Πάπας Στέφανος Α΄

Πάπας Άγιος Στέφανος Α΄
Από	254
Έως	2 Αυγούστου 257
Προκάτοχος	Λούκιος Α΄
Διάδοχος	Σίξτος Β΄
Αγιοποίηση
Εορτασμός	2 Αυγούστου (Καθολική Εκκλησία) 3 Αυγούστου (Ορθόδοξη Εκκλησία)
Τιμάται από	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία (Ιερομάρτυρας)
Προστάτης	Ρωμαιοκαθολική Αρχιεπισκοπή Έστεργκομ-Βουδαπέστης, Καθεδρικός της Μοντιλιάνα (Ιταλία)
Πολιούχος	Χβαρ (Κροατία)

Ο Πάπας Στέφανος Α΄ (12 Μαΐου 254 – 2 Αυγούστου 257) ήταν εκ γενετής Ρωμαίος, αλλά ελληνικής καταγωγής, σύμφωνα με το Liber Pontificalis. Έγινε επίσκοπος της εκκλησίας της Ρώμης διαδεχόμενος τον Λούκιο Α', του οποίου διετέλεσε αρχιδιάκονος, μετά από δίμηνη χηρεία του παπικού θρόνου.

Θεωρείται σημαντικός επίσκοπος Ρώμης σε ζητήματα κύρους της αποστολικής έδρας και είναι κυρίως γνωστός για τις συγκρούσεις του με τον ισχυρό επίσκοπο Κυπριανό Καρχηδόνος. Εκείνη την εποχή, η Εκκλησία αντιμετώπιζε εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα: Μετά τους διωγμούς του Δεκίου (250-251), προέκυψε διαφωνία σχετικά με το πώς θα αντιμετωπίζονταν αυτοί που παρεξέκλιναν από την πίστη. Ο Φαουστίνος, επίσκοπος Λυών, ζήτησε από τον Στέφανο να λάβει μέτρα κατά του Μαρκιανού, επισκόπου Αρελάτης (Arles), ο οποίος αρνούνταν να δώσει συγχώρηση και να έρθει σε κοινωνία με τους λεγόμενους «πεπτωκότες» (lapsii), οι οποίοι μετανοούσαν και ζητούσαν να επιστρέψουν στην Εκκλησία. Και άλλοι επίσκοποι, με επικεφαλής τον «αντίπαπα» Νοβατιανό, ακολούθησαν αυτή τη σκληρή γραμμή, η οποία ονομάστηκε και «νοβατιανισμός». Ο Στέφανος όμως, μπροστά στη σκληρότητα των διωγμών και στην ανάγκη συσπείρωσης των χριστιανών, έκανε δεκτούς χωρίς αναβαπτισμό όσους πλανήθηκαν από αιρέσεις ή θυσίασαν σε θεούς ή υπέγραψαν αποκήρυξη του Χριστού και κατόπιν μετανόησαν και επέστρεψαν. Προκειμένου να επιβάλει την άποψη αυτή, ο Στέφανος στήριξε την αυθεντία του επισκόπου Ρώμης στο ευαγγελικό χωρίο «σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν», πράγμα το οποίο συνέβαινε για δεύτερη φορά (η πρώτη είχε συμβεί επί Πάπα Κάλλιστου Α΄). Στην επιεική αυτή στάση αντιτάχθηκαν ο Καισαρείας Φιρμιλιανός, ο Καρθαγένης Κυπριανός και σύνοδος 85 επισκόπων της Βόρειας Αφρικής, οι οποίοι θεωρούσαν τον αναβαπτισμό απαραίτητο σε τέτοιες περιπτώσεις, πριν την αποδοχή στην Ευχαριστία.

Το «Depositio Episcoporum» του 354 δεν αναφέρει το Στέφανο ως μάρτυρα. Η αναφορά του ως μάρτυρα από κάποιες πηγές οφείλεται σε σύγχυση με το διάδοχό του, Σίξτο Β΄, ο οποίος μαρτύρησε τον Αύγουστο του 258, κατά τους διωγμούς του Βαλεριανού, οπότε αποκεφαλίστηκε καθώς τελούσε την Ευχαριστία στις κατακόμβες. Η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Στεφάνου στις 2 Αυγούστου και η Ορθόδοξη στις 3 Αυγούστου. Θεωρείται προστάτης της πόλης Χβαρ της Κροατίας.