Ρωμανός Δ΄ Διογένης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
|||
| Γραμμή 61: | Γραμμή 61: | ||
Φόρεσε λοιπόν την πανοπλία του, γύμνωσε το ξίφος εναντίον των εχθρών και σκότωσε πλήθος εχθρών και άλλους τόσους έτρεψε σε φυγή<ref>[[Μιχαήλ Ψελλός]], Χρονογραφία κεφ. έκτον εδ. 22</ref> . Εν συνεχεία όμως εκείνοι, που έβαλλαν εναντίον του, τον αναγνώρισαν και τον περικύκλωσαν∙ Τότε πληγωμένος γλιστράει από το άλογο και πιάνεται αιχμάλωτος.<ref>Ο [[Μιχαήλ Ατταλειάτης]], (χ.χ.Βασιλικών) αναφέρει, ότι ο Ρωμανός, τραυματισμένος στο χέρι και πεσμένος από το άλογο, εξακολούθησε να μάχεται ώσπου πιάστηκε αιχμάλωτος.</ref> Ο αυτοκράτωρ των Ρωμαίων οδηγείται [[δορυάλωτος]] στους εχθρούς και το στράτευμα διαλύεται. Λίγοι ήταν αυτοί που διέφυγαν.<ref> Ανάμεσα στις προσωπικότητες που μετείχαν στη μάχη ήταν ο Ανδρόνικος Δούκας που ήταν επικεφαλής της αυτοκρατορικής φρουράς και εχθρικός, όπως όλοι οι Δούκες, προς τον Ρωμανό Δ'. Υπήρξε ο πρώτος που εγκατέλειψε τον αγώνα την κρίσιμη στιγμή επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως στάθμευσε στα κτήματά του στη [[Βιθυνία]] για να συναντήσει τον πατέρα του. Ατταλειάτης σσ.161-62, Σκυλίτσης σ.149 </ref>. Οι περισσότεροι είτε πέρασαν δια στόματος μαχαίρας είτε αιχμαλωτίσθησαν.<ref>Μετάφραση χωρίου (22) Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Τάκης Ιατρού, Γιώργος Κιτόπουλος, περ. «Κοχλίας» αρ. 2, Ιανουάριος 1946</ref> |
Φόρεσε λοιπόν την πανοπλία του, γύμνωσε το ξίφος εναντίον των εχθρών και σκότωσε πλήθος εχθρών και άλλους τόσους έτρεψε σε φυγή<ref>[[Μιχαήλ Ψελλός]], Χρονογραφία κεφ. έκτον εδ. 22</ref> . Εν συνεχεία όμως εκείνοι, που έβαλλαν εναντίον του, τον αναγνώρισαν και τον περικύκλωσαν∙ Τότε πληγωμένος γλιστράει από το άλογο και πιάνεται αιχμάλωτος.<ref>Ο [[Μιχαήλ Ατταλειάτης]], (χ.χ.Βασιλικών) αναφέρει, ότι ο Ρωμανός, τραυματισμένος στο χέρι και πεσμένος από το άλογο, εξακολούθησε να μάχεται ώσπου πιάστηκε αιχμάλωτος.</ref> Ο αυτοκράτωρ των Ρωμαίων οδηγείται [[δορυάλωτος]] στους εχθρούς και το στράτευμα διαλύεται. Λίγοι ήταν αυτοί που διέφυγαν.<ref> Ανάμεσα στις προσωπικότητες που μετείχαν στη μάχη ήταν ο Ανδρόνικος Δούκας που ήταν επικεφαλής της αυτοκρατορικής φρουράς και εχθρικός, όπως όλοι οι Δούκες, προς τον Ρωμανό Δ'. Υπήρξε ο πρώτος που εγκατέλειψε τον αγώνα την κρίσιμη στιγμή επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως στάθμευσε στα κτήματά του στη [[Βιθυνία]] για να συναντήσει τον πατέρα του. Ατταλειάτης σσ.161-62, Σκυλίτσης σ.149 </ref>. Οι περισσότεροι είτε πέρασαν δια στόματος μαχαίρας είτε αιχμαλωτίσθησαν.<ref>Μετάφραση χωρίου (22) Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Τάκης Ιατρού, Γιώργος Κιτόπουλος, περ. «Κοχλίας» αρ. 2, Ιανουάριος 1946</ref> |
||
==Νομίσματα== |
==Νομίσματα== |
||
[[File:One third Miliaresion, Romanus IV, 1068-1071, eastern roman empire.jpg|1/3 μιλιαρήσιου, με απεικόνιση του Θεοτόκου στη μια πλευρά και του Ρωμανού στην άλλη]] |
|||
Ο Ρωμανός Δ' έκοψε χρυσά ιστάμενα, χρυσά τεταρτηρά, αργυρά στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις.<ref>David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996</ref> |
Ο Ρωμανός Δ' έκοψε χρυσά ιστάμενα, χρυσά τεταρτηρά, αργυρά στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις.<ref>David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996</ref> |
||
Έκδοση από την 10:21, 8 Φεβρουαρίου 2017
| Ρωμανός Δ΄ | |
|---|---|
 Δίπτυχο σε ελεφαντόδοτη πλάκα με τον Ρωμανό Δ' Διογένη και τη σύζυγό του Ευδοκία Μακρεμβολίτου, Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας. | |
Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων | |
| Περίοδος | 1068-1071 |
| Προκάτοχος | Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας |
| Διάδοχος | Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας |
| Γέννηση | 1032 |
| Θάνατος | 1072 |
| Σύζυγος | Άννα Αλουσιανή Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα |
| Επίγονοι | Κωνσταντίνος Διογένης Νικηφόρος Διογένης Λέων Διογένης |
| Οίκος | Diogenis |
| Πατέρας | Κωνσταντίνος Διογένης |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Ρωμανός Δ΄ Διογένης έμεινε στο θρόνο από το 1068 ως το 1071. Είναι γνωστός για την αποτυχημένη του προσπάθεια να ανορθώσει τις στρατιωτικές δυνάμεις της Αυτοκρατορίας, που οδήγησε στην καταστροφική Μάχη του Μαντζικέρτ.
Καταγωγή και αρχική σταδιοδρομία
Γεννήθηκε το 1032 στην Καππαδοκία και καταγόταν από οικογένεια γαιοκτημόνων. Διακρίθηκε ως στρατιωτικός διοικητής στην υπηρεσία του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα και του Ισαάκιου Α΄ Κομνηνού. Μάλιστα το 1064 ως διοικητής της Σερδικής (Σόφια) απώθησε τους Πετσενέγους επιδρομείς των Βαλκανίων.
Βασιλεία
Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα, η νεαρή χήρα του Ευδοκία, αποφάσισε να παντρευτεί, παρά τον όρκο της στον άντρα της λίγο πριν πεθάνει να μην ξαναπαντρευτεί ποτέ. Σύντομα κατόρθωσε να πείσει τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να την απαλλάξει από τη δέσμευσή της, ενώ ταυτόχρονα επέλεξε ως νέο της σύζυγο έναν ευγενή απόγονο στρατιωτικής οικογένειας από την Καππαδοκία, γενναίο και ικανό στρατηλάτη, ταυτόχρονα όμως ισχυρογνώμονα και συχνά βίαιο, το Ρωμανό Δ΄ Διογένη. Φαίνεται ότι βασικό κριτήριο στην επιλογή του Ρωμανού από την Ευδοκία ήταν όχι μόνο η προσωπικότητα του Ρωμανού, αλλά και η συναίσθηση από πλευράς της, του κινδύνου που αντιμετώπιζε το κράτος υπό την απειλή των εξωτερικών εχθρών του και τη διάλυση του στρατού.
Υπό διωγμό τον καιρό του Δούκα, ο Ρωμανός είχε αντιληφθεί έγκαιρα τον τουρκικό κίνδυνο. Αμέσως μετά το γάμο και τη στέψη του, ξεκίνησε προσπάθεια ανασυγκρότησης του βυζαντινού στρατεύματος. Ο Ρωμανός για να ενδυναμώσει το βυζαντινό στράτευμα στρατολόγησε, εκπαίδευσε και τοποθέτησε σε όλη την επικράτεια της αυτοκρατορίας, μισθφόρους που συνολικά αριθμούσανε τους 100.000. Οι καταγωγή αυτών ήταν από την Ιβηρία της Αρμενίας, ήταν Σλάβοι, Τουρκομάνοι, Χαζάροι, Γότθοι, Αλανοί, Κουμάνοι, Πετσενέγοι, Φράγκοι και Νορμανδοί. Σύντομα όμως, έγινε στόχος των αριστοκρατών της Κωνσταντινούπολης, του Μιχαήλ Ψελλού, εκπρόσωπου του κατεστημένου της Πρωτεύουσας, αλλά κυρίως της οικογένειας των Δουκών, που προόριζαν τον ανιψιό του Κωνσταντίνου και γιό της Ευδοκίας, Μιχαήλ για διάδοχο.
Το 1068 και 1069 τον βρίσκει να πραγματοποιεί εκστρατείες στα ανατολικά σε αναζήτηση του Τούρκου πολέμαρχου Αλπ Αρσλάν. Είναι εκπληκτικό το ότι παρά την κακή κατάσταση του στρατού, είχε κάποιες επιτυχίες στα μέτωπα. Παρ’ όλα αυτά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τους Τούρκους όπως επιθυμούσε, δηλαδή σε μάχη εκ παρατάξεως. Είναι γεγονός ότι βασικός στόχος των Τούρκων ήταν η Αίγυπτος, βάσει θρησκευτικών διαφορών με τους Φατιμίδες, και όχι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στην πορεία όμως ο Αλπ Αρσλάν αναγκάστηκε για διάφορους λόγους να στραφεί κατά του Ρωμανού, ο οποίος προσπαθούσε να επανακτήσει την Αρμενία και να εξασφαλίσει τα ανατολικά σύνορα. Διάφορες συμφωνίες που έκαναν είχαν χαρακτήρα προσωρινής εκεχειρίας, μέχρι την αναμενόμενη από τις δύο πλευρές και αναπόφευκτη τελική σύγκρουση. Κάποια στιγμή το 1070, ο Ρωμανός χώρισε το στράτευμα σε δύο περίπου ίσα τμήματα, στέλνοντάς το ένα υπό το στρατηγό Ιωσήφ Ταρχανειώτη σε χωριστή αναζήτηση του εχθρού. Δυστυχώς το τμήμα αυτό του στρατεύματος εξαφανίστηκε ξαφνικά κοντά στη Μελιτηνή, χωρίς να γίνει ποτέ γνωστό το γιατί. Πιθανότερη εξήγηση είναι ότι επειδή αποτελείτο από ξένους μισθοφόρους, απλά διαλύθηκε μετά την απομάκρυνση από την ηγεσία του Ρωμανού, γιατί οι στρατιώτες ήταν κακοπληρωμένοι.
Η Μάχη του Μαντζικέρτ
Τελικά, ο Ρωμανός φτάνει το καλοκαίρι του 1071 στην περιοχή της πόλης Μάντζικερτ. Εκεί, αφού απορρίπτει τις προτάσεις εκεχειρίας του Αλπ-Αρσλάν, προετοιμάζεται για μάχη. Έτσι, την Παρασκευή 26 Αυγούστου του 1071, λαμβάνει χώρα η μάχη που θα ζημιώσει μακροπρόθεσμα την Ανατολία. Αν και η μάχη ξεκίνησε με καλές προοπτικές για τους Βυζαντινούς, ο εχθρός επιμελώς απέφευγε την κατά μέτωπο σύγκρουση, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τους Βυζαντινούς με ένα είδος ανορθόδοξου πολέμου. Κατά το δειλινό, και ενώ δεν είχε γίνει ουσιαστική μάχη, ένα σήμα επιστροφής του Ρωμανού Δ', προκάλεσε σύγχυση στο στράτευμα. Τη σύγχυση πιθανόν ενέτειναν οι προδοτικές φήμες που διέδωσε ο στρατηγός Ανδρόνικος Δούκας για συντριβή της εμπροσθοφυλακής. Το χάος που επακολούθησε έδωσε τη δυνατότητα στον ικανότατο και οξύνου Τούρκο φύλαρχο να εξαπολύσει αντεπίθεση και να συντρίψει τους Βυζαντινούς, συλλαμβάνοντας τον ίδιο τον αυτοκράτορα και πετυχαίνοντας αναπάντεχα περίτρανη νίκη. Η απώλεια της Ανατολίας, βασικού τροφοδότη σε έμψυχο υλικό και τρόφιμα, σημαίνει την ανεπανόρθωτη αποδυνάμωση μεγάλου τμήματος της Βυζαντινής επικράτειας, που αν και μπόρεσε να ορθοποδήσει, ποτέ ξανά δεν έφτασε τα επίπεδα ακμής της δυναστείας των Μακεδόνων.
Ακόμα και την ύστατη ώρα, το κακό θα μπορούσε να είχε αποσοβηθεί. Ο Αλπ Αρσλάν, για στρατηγικούς λόγους, πρότεινε όρους ειρήνης μάλλον ευνοϊκούς στο Ρωμανό, και τον άφησε ελεύθερο. Στην πρωτεύουσα όμως και πριν την επιστροφή του αυτοκράτορα, οι εχθροί του με αρχηγό τον Ιωάννη Δούκα, και επηρεαζόμενοι από τον Μιχαήλ Ψελλό, με πρόφαση την ήττα του Ρωμανού έστεψαν βασιλέα τον Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα. Απέρριψαν κοντόφθαλμα και ασυζητητί τους όρους του Αρσλάν, πολιτική που καταδεικνύει τόσο την έλλειψη διορατικότητας, όσο και την άσβεστη προσωπική τους φιλοδοξία. Η Ευδοκία εξορίστηκε σε μοναστήρι στην Πρίγκηπο. Κατά την επιστροφή του ο Ρωμανός Δ' δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Δοκίμασε να ανακαταλάβει το θρόνο του αλλά ηττήθηκε στη μάχη της Αμάσειας από τον προσωπικό στρατό του Ιωάννη Δούκα και λίγους μήνες μετά παραδόθηκε στον Ανδρόνικο Δούκα. Συνελήφθη, τυφλώθηκε με βάναυσο τρόπο, εξορίστηκε στην Πρώτη της Προποντίδος και τελικά πέθανε λίγο αργότερα, στις 4 Αυγούστου του 1072.
Η σύλληψη από τους Σελτζούκους
Φόρεσε λοιπόν την πανοπλία του, γύμνωσε το ξίφος εναντίον των εχθρών και σκότωσε πλήθος εχθρών και άλλους τόσους έτρεψε σε φυγή[1] . Εν συνεχεία όμως εκείνοι, που έβαλλαν εναντίον του, τον αναγνώρισαν και τον περικύκλωσαν∙ Τότε πληγωμένος γλιστράει από το άλογο και πιάνεται αιχμάλωτος.[2] Ο αυτοκράτωρ των Ρωμαίων οδηγείται δορυάλωτος στους εχθρούς και το στράτευμα διαλύεται. Λίγοι ήταν αυτοί που διέφυγαν.[3]. Οι περισσότεροι είτε πέρασαν δια στόματος μαχαίρας είτε αιχμαλωτίσθησαν.[4]
Νομίσματα
Ο Ρωμανός Δ' έκοψε χρυσά ιστάμενα, χρυσά τεταρτηρά, αργυρά στα 2/3 ή στο 1/3 του μιλιαρησίου και χάλκινες φόλλεις.[5]
Υποσημειώσεις-Παραπομπές
- ↑ Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία κεφ. έκτον εδ. 22
- ↑ Ο Μιχαήλ Ατταλειάτης, (χ.χ.Βασιλικών) αναφέρει, ότι ο Ρωμανός, τραυματισμένος στο χέρι και πεσμένος από το άλογο, εξακολούθησε να μάχεται ώσπου πιάστηκε αιχμάλωτος.
- ↑ Ανάμεσα στις προσωπικότητες που μετείχαν στη μάχη ήταν ο Ανδρόνικος Δούκας που ήταν επικεφαλής της αυτοκρατορικής φρουράς και εχθρικός, όπως όλοι οι Δούκες, προς τον Ρωμανό Δ'. Υπήρξε ο πρώτος που εγκατέλειψε τον αγώνα την κρίσιμη στιγμή επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως στάθμευσε στα κτήματά του στη Βιθυνία για να συναντήσει τον πατέρα του. Ατταλειάτης σσ.161-62, Σκυλίτσης σ.149
- ↑ Μετάφραση χωρίου (22) Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, Τάκης Ιατρού, Γιώργος Κιτόπουλος, περ. «Κοχλίας» αρ. 2, Ιανουάριος 1946
- ↑ David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996
Λογοτεχνικές αναπλάσεις
- Κώστας Κυριαζής, Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης, εκδ. Εστία, 1998, ISBN 960-05-0596-9
- Νίκος Τσάγγας, Μάντζικερτ η αρχή του τέλους του μεσαιωνικού ελληνικού πολιτισμού, Εκδ. Γκοβόστη
- Νίκος Βασταρδής, Θυμάμαι...«κινηματογραφική σειρά: Διογένης ο Ρωμανός», εκδ. Περίπλους
Πηγές
- Μιχαήλ Ψελλός, Χρονογραφία, Βιβλίον 6ον 1-42
Βιβλιογραφία
- Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. II-The Apogee
- Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
- Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
- ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΜΑΝΤΖΙΚΕΡΤ, Ψαρουλάκης Γεώργιος, τεύχος 5, Ιούνιος 2006
- Γεώργιος Α. Λεβενιώτης, «Η συνθήκη ειρήνης Ρωμανού Δ´ Διογένη και Alp Arslan μετά την μάχη του Μαντζικέρτ (Αύγουστος/Σεπτέμβριος του 1071)», Βυζαντιακά, τομ. 27 (2008),σελ. 167-196
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
| Προηγούμενος Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας |
Αυτοκράτορας του Βυζαντίου |
Επόμενος Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||