Δώδεκα θεοί του Ολύμπου

Οι Θεοί του Ολύμπου. Αναπαράσταση σε σαρκοφάγο. Μουσείο του Λούβρου.

Οι δώδεκα Θεοί του Ολύμπου είναι οι κύριοι θεοί της Ελληνικής μυθολογίας που κατοικούσαν στην κορυφή του Ολύμπου. Οι Ολύμπιοι θεοί κέρδισαν την εξουσία νικώντας τους Τιτάνες στην Τιτανομαχία. Στην πραγματικότητα οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο δωδεκάθεο, αλλά υπήρχαν μεγάλοι και μικρότεροι θεοί και άλλοι που λατρεύονταν τοπικά π.χ. ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Άδης ήταν οι μεγαλύτεροι θεοί, ενώ ο Διόνυσος ήταν μικρότερος θεός. Το δωδεκάθεο είναι έννοια που σχηματίστηκε από δυτικούς λόγιους τον 16ο-17ο αιώνα και έχει εμφανιστεί με διάφορες συνθέσεις ανάμεσα σε 14 θεούς.

Οι θεότητες που αποτελούν το δωδεκάθεο είναι οι παρακάτω 6 άνδρες και 6 γυναίκες:

Ο Θεός Ζευς ή Θεός Δίας		Ο πατέρας των Θεών και ο σπουδαιότερος από αυτούς. Θεός των καιρικών φαινομένων, προστάτης των ξένων, της οικογένειας και της γονιμότητας. Ακόμη ήταν θεός του κεραυνού και του ουρανού. Λατρευόταν ως ο σοφός θεός που καθόριζε τις τύχες των ανθρώπων και ρύθμιζε την ηθική τάξη του κόσμου. Το μικρότερο παιδί του Κρόνου και της Ρέας και σύζυγος αλλά και αδερφός της θεάς Ήρας. Ακόμα ήταν αδερφός της θεάς Εστίας (θεάς της οικογενειακής ενότητας, πίστης και ευτυχίας), της θεάς Δήμητρας (θεά των γεωργών, της γεωργίας, των χωραφιών και της γονιμότητας), του θεού Ποσειδώνα (θεού της θάλασσας), και του θεού Πλούτωνα (θεού των νεκρών και του Κάτω Κόσμου).
Η Θεά Ήρα		Αδερφή και σύζυγος του θεού Δία. Ήταν προστάτιδα του γάμου και της συζυγικής πίστης. Βασίλισσα θεών και ανθρώπων. Ήταν το δευτερότοκο παιδί του Κρόνου και της Ρέας. Ζήλευε υπερβολικά όταν ο Δίας την απατούσε και γι'αυτό καταδίωκε τις αντίζηλές της και τα παιδιά που έκαναν με τον άντρα της. Κανείς θεός δεν τολμούσε να της φέρει αντίρρηση ή να της αντιμιλήσει. Ήταν ακόμα αδερφή της θεάς Εστίας, της θεάς Δήμητρας, του θεού Ποσειδώνα και του θεού Πλούτωνα.
Ο Θεός Ποσειδώνας		Θεός της θάλασσας, των ποταμών, των πηγών, των πόσιμων νερών και γενικά του υγρού στοιχείου. Είχε για σύζυγο την Αμφιτρίτη, μια από τις 50 Νηριήδες. Ήταν το πέμπτο και πρότελευταίο παιδί του Κρόνου και της Ρέας (το τελευταίο παιδί τους ήταν ο Δίας). Αυτός, όπως και ο αδερφός του ο Δίας, είχε πολλές εξωσυζυγικές σχέσεις και επομένως πολλά παιδιά. Αδέρφια του ήταν: η θεά Εστία, η θεά Δήμητρα, η θεά Ήρα, ο θεός Πλούτωνας και ο θεός Δίας.
Η Θεά Δήμητρα		Θεά της γης, της γεωργίας , της χλωρίδας, της τροφής, της γονιμότητας και προστάτιδα των γεωργών. Ήταν το τρίτο παιδί του Κρόνου και της Ρέας και η τελευταία κόρη τους. Μαζί με τον Δία γέννησε την Περσεφόνη, την αγαπημένη της κόρη. Ήταν η αδυναμία της και ήταν εξαιρετικά προστατευτική μαζί της, και όταν ο Πλούτωνας, ο αδερφός της, απήγαγε την κόρη της και άκουσε τις κραυγές της, ανήσυχη έβαλε μια μαύρη μπόλια στο κεφάλι της και μερόνυχτα ολόκληρα την έψαχνε. Δεν έτρωγε, δεν έπινε, δεν κοιμόταν παρά μόνο έψαχνε την κόρη της. Από την στεναχώρια και κατάθλιψή της όλη η γη έπεσε σε βαρύ χειμώνα, με αποτέλεσμα τα φυτά και τα σπαρτά να μην φύτρωναν και τα ζώα να πέθαιναν. Ακόμα και οι υπόλοιποι θεοί υπέφεραν από αυτή την κατάσταση. Όταν έμαθε τι έκανε ο αδερφός της, έξαλλη από θυμό απευθύνθηκε στον Δία. Έτσι ο Δίας αποφάσισε η Περσεφόνη 6 μήνες να τους πέρναγε κοντά στην μητέρα της (με αποτέλεσμα όλα να άνθιζαν) και 6 μήνες κοντά στον άντρα της, στον Κάτω Κόσμο (με αποτέλεσμα η γη να έπεφτε σε βαρύ χειμώνα). Έτσι δημιουργήθηκαν οι Εποχές. Η θεά Δήμητρα είχε αδέλφια: την θεά Εστία, την θεά Ήρα, τον θεό Πλούτωνα, τον θεό Ποσειδώνα και τον θεό Δία.
Η Θεά Εστία		Η θεά Εστία ήταν η μεγαλύτερη κόρη και το πρώτο παιδί του Κρόνου και της Ρέας, γι' αυτό και τέθηκε επικεφαλής όλων των μεγάλων Θεοτήτων. Προστάτιδα της οικογενειακής ευτυχίας, είχε ως ιερό της το κέντρο του σπιτιού και δεν της προσφερόταν μόνο η πρώτη, αλλά και η τελευταία θυσία σε κάθε γιορταστική σύναξη του ανθρώπου. Δεν είχε συμμετάσχει σε κανέναν πόλεμο (εκτός από την Τιτανομαχία), εξαιτίας της ήρεμης, ειρηνικής και πράας προσωπικότητά της. Ήταν η μόνη θεά που τα πήγαινε καλά με όλους τους θεούς (ανεξάρτητα αν ήταν μεγάλοι ή μικρότεροι θεοί), ακόμα και με τον θεό Άρη (που όλοι τον απεχθανόντουσαν για τον αιμοδιψή χαρακτήρα του) και τον θεό Πλούτωνα . Όλοι οι θεοί την σέβονταν και λέγεται ότι αυτή ήταν ο συνδετικός κρίκος που ένωνε όλους τους θεούς (κυρίως στις αψιμαχίες μεταξύ των θεών). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν πρόθυμα παρέδωσε τον θρόνο της στον Όλυμπο, για να μπει στην θέση της ο θεός Διόνυσος, έτσι ώστε να μην τσακωθούν οι θεοί μεταξύ τους. Τα αδέρφια της ήταν: η θεά Δήμητρα, η θεά Ήρα, ο θεός Πλούτωνας, ο θεός Ποσειδώνας και ο θεός Δίας. Η ίδια ήταν ορκισμένη παρθένα. Η θεά Εστία, η θεά Αθηνά και η θεά Άρτεμη, ήταν οι μόνες Θεές που πάνω τους δεν είχε δύναμη η θεά Αφροδίτη (που είχε υποτάξει το σύνολο Θεών και ανθρώπων).
Η Θεά Αφροδίτη		Θεά της ομορφιάς, του έρωτα και της συνουσίας. Ήταν η ομορφότερη γυναίκα θεών και ανθρώπων. Γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας, όταν ο Κρόνος έκοψε τα γεννητικά όργανα του πατέρα του, του Ουρανού, και τα πέταξε στην θάλασσα. Κατά τον Όμηρο όμως, πατέρας της ήταν ο θεός Δίας και η Διώνη. Όταν οι Ώρες την έντυσαν και την περιποιήθηκαν, εμφανίστηκε στον Όλυμπο. Όλοι οι θεοί την θαύμασαν και την ήθελαν για γυναίκα τους. Παρ'όλο που περιμέναμε να είχε για άντρα έναν όμορφο και γεροδεμένο θεό, η θεά Αφροδίτη παντρεύτηκε τον θεό Ήφαιστο (γιος του θεού Δία και της θεάς Ήρας), που ήταν ο πιο άσχημος από τους θεούς. Βέβαια, δεν τον επέλεξε μόνη της, αλλά ο θεός Δίας και η θεά Ήρα της τον επέβαλαν. Όταν ο θεός Ήφαιστος παγίδευσε την μητέρα του σε έναν θρόνο (που τον είχε φτιάξει ο ίδιος), αλλά είχε βάλει αόρατα δεσμά (για να την εκδικηθεί που τον πέταξε από τον Όλυμπο, ως νεογέννητο, επειδή ήταν άσχημος), η θεά Ήρα στην απόγνωσή της, του υποσχέθηκε ότι θα του πραγματοποιούσε οποιαδήποτε επιθυμία του. Ο θεός Ήφαιστος μπροστά σε όλους τους Ολύμπιους ανακοίνωσε ότι θέλει για γυναίκα του την θεά Αφροδίτη. Όλοι οι θεοί έμειναν άναυδοι, η ίδια η θεά Αφροδίτη κοκκίνησε από ντροπή. Τότε η θεά Ήρα και ο θεός Δίας, μη έχοντας άλλη επιλογή συμφώνησαν. Όμως η θεά Αφροδίτη δεν ήταν και η πιο πιστή σύζυγος. Απατούσε τον άντρα της συχνά (χωρίς εκείνος να το καταλάβει), και η πιο διάσημη σχέση της ήταν αυτή με τον θεό Άρη. Ώσπου μια μέρα ο Ήφαιστος τους παγίδευσε, και όλοι οι θεοί είδαν το πάθημά τους και τους κορόϊδευαν. Η θεά Αφροδίτη ντροπιασμένη, έφυγε τρέχοντας για την Πάφο (οπού βρισκόταν ένα ιερό της). Είχε συμμετάσχει στον Τρωϊκό πόλεμο, αλλά τραυματίστηκε στην παλάμη της από τον Διομήδη (ο οποίος ήταν εμψυχωμένος από την θεά Αθηνά), κλαίγοντας ανέβηκε στον Όλυμπο και αφού περιποιήθηκε το τραύμα της (η μητέρα της, η θεά Διώνη), η θεά Αθηνά και η θεά Ήρα την περιγελούσαν για το πάθημά της.
Ο Θεός Απόλλων		Θεός της μαντικής τέχνης, της μουσικής και του χορού, της ηθικής τάξης και της λογικής. Ήταν ακόμα θεραπευτής θεός. Γιος του θεού Δία και της θεάς Λητώς, δίδυμος αδερφός της θεάς Άρτεμις. Γεννήθηκε στην Δήλο κάτω από έναν φοίνικα λίγα λεπτά μετά την δίδυμη αδερφή του. Ως θεός της μαντικής, ήταν ο ιδρυτής και αρχηγός του περίφημου Μαντείου των Δελφών και φανέρωνε στους ανθρώπους την βούληση του πατέρα του. Ακόμα, ως θεός της μουσικής ήταν ο επικεφαλής των εννέα Μουσών και αυτός ήταν που τραγουδούσε στα συμπόσια του Ολύμπου, μαζί με τις Μούσες. Όπως η θεά Αφροδίτη ήταν η ομορφότερη γυναίκα, αυτός ήταν ο ομορφότερος θεός. Με ψηλή κορμοστασιά, ξανθές μέχρι τον ώμο μπούκλες, γαλάζια μάτια και άτριχο και καλογυμνασμένο σώμα. Παρ'όλη την ομορφιά του, οι γυναίκες που ποθούσε έμεναν αδιάφορες και ψυχρές μαζί του. Κι όμως, τα παιδιά που έκανε ήταν διάσημα για τις αρετές τους. Το καλύτερο παράδειγμα είναι, ο θεός Ασκληπιός που τον απέκτησε μαζί με την θνητή Κορωνίδα.
Ο Θεός Άρης		Θεός της μάχης και του πολέμου. Ήταν γιος του θεού Δία και της θεάς Ήρας και επομένως αδερφός του θεού Ηφαίστου, της θεάς Ήβης και της θεάς Ειλείθυιας. Είχε παράνομες σχέσεις με την θεά Αφροδίτη, η οποία ήταν παντρεμένη με τον ίδιο τον αδερφό του, τον θεό Ήφαιστο. Όταν ο θεός Ήφαιστος τους παγίδευσε με αόρατα σκοινιά, ο θεός Άρης από τρομερός και αιμοβόρος πολεμιστής, βρέθηκε να τον κοροϊδεύουν όλοι οι θεοί του Ολύμπου, και να γελάνε μαζί του. Εξοργισμένος, ταπεινωμένος και ντροπιασμένος όταν αφέθηκε ελεύθερος, έφυγε για την Θράκη. Δεν ήταν καθόλου αγαπητός στους υπόλοιπους θεούς (ακόμα και στον ίδιο τον πατέρα του) που τον απεχθανόντουσαν. Συγκεκριμένα, ο θεός Άρης με την θεά Αθηνά μισιόντουσαν θανάσιμα. Παρ'όλο που και οι δύο ήταν θεοί του πολέμου, υπάρχει μια τεράστια διαφορά σε αυτό που εκπροσωπούν. Ο θεός Άρης εκπροσωπούσε την αιματοχυσία, την βία, και την παρορμητικότητα του πολέμου, ενώ η θεά Αθηνά εκπροσωπούσε την στρατηγική στον πόλεμο. Δηλαδή ένας πόλεμος να νικηθεί με την στρατηγική του μυαλού, και όχι με την βία (ακριβώς αυτό που έγινε στον Τρωϊκό πόλεμο). Ο θεός Άρης ντροπιάστηκε μπροστά σε όλους τους θεούς, για άλλη μία φορά, κατά τον Τρωϊκό πόλεμο, όπου τον έριξε φαρδύς-πλατύς στο χώμα η θεά Αθηνά. Η θεά είχε σκάσει στα γέλια, όπως και οι υπόλοιποι θεοί. Για ακόμη μία φορά, ο θεός τρέχοντας, πήγε και έδειξε τις πληγές του, παραπονέθηκε στον πατέρα του (τον θεό Δία), και τον κατηγόρησε ότι αυτός αγαπάει πιο πολύ την θεά Αθηνά από ότι τον ίδιο (που εξάλλου είναι και νόμιμο παιδί του), αφού ποτέ δεν την έχει τιμωρήσει για κάτι. Ο πατέρας του έξαλλος του εξέφρασε την απέχθεια που νιώθει για εκείνον αλλά επειδή τον λυπήθηκε, διέταξε τον γιατρό των θεών (τον Παιήονα) να τον θεραπεύσει.
Η Θεά Άρτεμις		Θεά της άγριας φύσης, του κυνηγιού, των ζώων και της γονιμότητας. Κόρη του Δία και της θεάς Λητώς, δίδυμη αδερφή του θεού Απόλλωνα. Γεννήθηκε πρώτη και μάλιστα βοήθησε την μητέρα της να ξεγεννήσει και τον αδερφό της. Και γι'αυτό, από εκεί και έπειτα ήταν και θεά των τοκετών. Ήταν ορκισμένη παρθένα και ήταν το πρώτο πράγμα που ζήτησε από τον πατέρα της (ως χάρη). Ήταν περήφανη και απαιτητική, κυρίως λίγο απομακρυσμένη από τους υπόλοιπους θεούς, αφού πάντα τριγύρναγε στα βουνά και τα δάση, με μόνη συντροφιά τις Υπερβόρειες παρθένες. Ήτσν ακόμη ακατάδεκτη προς τους άντρες, ως παρθένα που ήταν. Ένα χαρακτηρικό παράδειγμα, είναι ο Ακταίων, που την είδε γυμνή ενώ η θεά λουζόταν σε ένα ποτάμι. Πήρε μέρος στον Τρωϊκό πόλεμο αλλά εξευτελίστηκε και την έδειρε η θεά Ήρα που τόλμησε να την προκαλέσει, δείχνοντας έτσι ο Όμηρος την δύναμη και την υπεροχή της Ήρας σε σύγκριση με την Άρτεμη. Η Ήρα με το δεξί της χέρι άρπαξε και τα δυο χέρια της Άρτεμης, ενώ με το αριστερό της πέταξε το τόξο και τα βέλη της μακριά. Η Άρτεμις ρεζιλεύτηκε και ντροπιάστηκε σε όλους τους θεούς του Ολύμπου, ακόμα και στον ίδιο της τον αδερφό! Κλαίγοντας η Άρτεμις πήγε στον πατέρα της και του τα είπε όλα, και ο Δίας την παρηγόρησε.
Η Θεά Αθηνά		Θεά της Σοφίας, των τεχνών και του σώφρονος πολέμου. Ήταν κόρη του Δία και της Μήτιδος της θεάς της σοφίας, κάτι που κληρονόμησε και η κόρη της. Ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία, της έκανε όλα τα χατίρια και ποτέ δεν την τιμώρησε για κάτι. Την άφηνε ακόμη και να χρησιμοποιεί την αστραπή του (κάτι που σε κανέναν άλλον δεν εμπιστευόταν). Ήταν ορκισμένη παρθένα μαζί με την ετεροθαλή αδερφή της, την Άρτεμη και την θεία της, την Εστία. Γι'αυτό το λόγο ποτέ δεν είχε εραστή ούτε παντρεύτηκε, και απέφευγε αυτές τις ιδέες. Αν και αρκετοί την ήθελαν για γυναίκα τους αυτή δεν υπέκυψε ποτέ. Ο θεός Ήφαιστος μια φορά πήγε να την βιάσει αλλά η δυναμική κόρη του Δία, τον χτύπησε με τον δόρυ της και έφυγε τρέχοντας. Παρ'όλα αυτά, έμεινε το σπέρμα του Ηφαίστου στον μηρό της. Η θεά γεμάτη αηδία το σκούπισε με ένα κομμάτι μαλλί και το πέταξε στο έδαφος. Η Γαία το γονιμοποίησε και έτσι γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, που η Αθηνά τον μεγάλωσε σαν πραγματικό της παιδί (πρέπει όμως να τονιστεί ότι δεν ήταν, αφού ο Εριχθόνιος, στην πραγματικότητα, ήταν παιδί του Ηφαίστου και της Γαίας). Η Αθηνά έπαιξε έναν πολύ μεγάλο ρόλο και στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια. Στην Ιλιάδα ήταν ακράδαντα με το μέρος των Αχαιών, θυμωμένη που ο Πάρις δεν την επέλεξε ως την ομορφότερη θεά, και είχε φτάσει μέχρι το σημείο να αψηφήσει τις εντολές του Δία και να μπει κρυφά στη μάχη. Κάποια στιγμή η Αθηνά χτύπησε με την γροθιά της το στήθος της Αφροδίτης, κόβοντας της την ανάσα και τραυματίζοντάς την βαριά. Αλλά και τον Άρη (με τον οποίο μάλωνε συνεχώς) τον έριξε με μια τεράστια πέτρα φαρδύς-πλατύς στο χώμα. Η Αθηνά μαζί με τους υπόλοιπους θεούς είχαν σκάσει στα γέλια με το πάθημά του. Στην Οδύσσεια έκανε ότι περνούσε από το χέρι της να βοηθήσει τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του. Αλλά και όταν έφτασε, τον βοήθησε να ξεφορτωθεί τους μνηστήρες από το σπίτι του.
Ο Θεός Ήφαιστος		Θεός της φωτιάς, των ηφαιστείων, της μεταλλουργίας και προστάτης των τεχνιτών. Ήταν ακόμα ο κατασκευαστής των όπλων των θεών. Ήταν γιος του Δία και της Ήρας (ή κατά άλλους η Ήρα τον γέννησε μόνη της) αλλά, παραδόξως, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους θεούς που είχαν θειϊκή ομορφιά, αυτός ήταν ο πιο άσχημος ανάμεσά τους. Όταν η Ήρα τον πρωτοαντίκρισε γεμάτη έκπληξη, ντροπή και θυμό τον πέταξε από τον Όλυμπο. Έτσι ο Ήφαιστος έμεινε κουτσός για την υπόλοιπη ζωή του. Κατά τον Όμηρο όμως, όταν μια μέρα ο Δίας και η Ήρα τσακωνόντουσαν και οι φωνές τους, που αντηχούσαν σε όλον τον Όλυμπο, προκαλούσαν τα σχόλια των υπόλοιπων θεών, ο Ήφαιστος υπερασπίστηκε την μητέρα του. Γεμάτος οργή ο Δίας τον άρπαξε και τον πέταξε από τον Όλυμπο. Ο Ήφαιστος ήταν καλόκαρδος και πληγωνόταν όταν οι θεοί τον κορόϊδευαν για την αναπηρία και την ασχημιά του. Είχε για γυναίκα του την Αφροδίτη αλλά αυτή τον απατούσε συχνά. Η πιο δημοφιλής ιστορία είναι αυτή με τον Άρη (βλ. πιο πάνω: Η Θεά Αφροδίτη).
Ο Θεός Ερμής		Ήταν ο αγγελιαφόρος των θεών, κήρυκας και ψυχοπομπός, προστάτης του εμπορίου, των ταξιδιωτών αλλά και των ληστών. Ήταν γιος του Δία και της Μαίας.

Άλλες θεότητες του Ολύμπου

Άλλες θεότητες της ελληνικής μυθολογίας είναι:

• Πλούτωνας ή Άδης, κατά την πρώιμη αρχαιότητα : Θεός του κάτω και του αόρατου κόσμου.
• Διόνυσος: Θεός του δράματος και του παιχνιδιού, θεός του κρασιού. Συνδέεται επίσης με τη γονιμότητα.
• Εκάτη : Θεά της μαγείας.
• Έρως : Θεός του έρωτα.
• Ήβη : Θεά της νεότητας.
• Ιασώ : Θεά της ίασης.
• Παν : Θεός της πανίδας και των ποιμένων.
• Περσεφόνη : Θεά των εποχών και κόρη της Δήμητρας.
• Αίολος : Θεός των ανέμων.
• Θέμις : Θεά της δικαιοσύνης.
• Κυβέλη: Θεά της γονιμότητας.
• Έρις: Θεά της ζήλιας και της διχόνοιας

Κατά τόπους το Δωδεκάθεο άλλαζε. Σε κάποιες περιοχές στο Δωδεκάθεο έμπαιναν η Εστία και ο Πλούτωνας αλλά και τοπικές θεότητες, κυρίως ποταμών, επειδή διαδραμάτιζαν ουσιαστικό ρόλο στην επιβίωση των ανθρώπων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οι θεοί του φωτός (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)