Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα
.jpg)
Ο Φρειδερίκος Α΄ (Friedrich I. Barbarossa, 1122 - 10 Ιουνίου 1190), γνωστός επίσης ως Φρειδερίκος Βαρβαρόσσα ή και Μπαρμπαρόσσα (δηλαδή Κοκκινογένης), ήταν δούκας της Σουαβίας (1147 - 1152), βασιλιάς της Αρλ (1152 - 1190), βασιλιάς της Γερμανίας (από το 1152) και της Ιταλίας (από το 1155) και αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1155 - 1190). Στις 4 Μαρτίου του 1152 εκλέχθηκε στη Φραγκφούρτη βασιλιάς της Γερμανίας και στέφθηκε στο Άαχεν στις 9 Μαρτίου του 1152. Στις 24 Απριλίου του 1155 στέφθηκε στην Παβία βασιλιάς της Ιταλίας και στις 18 Ιουνίου του 1155 στέφθηκε στη Ρώμη αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον Πάπα Αδριανό Δ΄. Η μεγάλη του ιδέα για το αυτοκρατορικό αξίωμα τον οδήγησε σε έξι εκστρατείες στην Ιταλία και τον ενέπλεξε σε διαμάχες με τον Πάπα. Ηγήθηκε γερμανικού στρατού κατά την Τρίτη Σταυροφορία και πέθανε στη διάρκειά της.
Η ανάρρηση και τα πρώτα δύο χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ήταν γιος του Φρειδερίκου Β΄ δούκα της Σουαβίας του Οίκου των Χοενστάουφεν (Hohenstaufen ή Staufer) και της Ιουδήθ της Βαυαρίας, κόρης του Ερρίκου Θ΄ δούκα της Βαυαρίας του Οίκου των Γουέλφων (Welfen).
Διαδέχτηκε τον πατέρα του στο δουκάτο της Σουαβίας ως Φρειδερίκος Γ΄ στις αρχές του 1147, και τον Μάιο του ίδιου χρόνου ακολούθησε τον θείο του αυτοκράτορα Κορράδο Γ΄ στην αποτυχημένη Β΄ Σταυροφορία.
Το 1152 ο Κορράδος Γ΄ απεβίωσε έχοντας ορίσει τον Φρειδερίκο διάδοχό του. Δεδομένου ότι οι γονείς του ήταν γόνοι των αντιμαχόμενων παρατάξεων των Χοενστάουφεν και των Γουέλφων, η άνοδός του στον θρόνο υποσχόταν τη συμφιλίωση των δύο οίκων και τη λήξη της εμφύλιας διαμάχης. Έτσι οι εκλέκτορες τον δέχτηκαν ομόφωνα, και τον Μάρτιο του 1152 στέφθηκε στο Άαχεν βασιλιάς της Γερμανίας, ως Φρειδερίκος Α΄.
Ο Φρειδερίκος Α΄ συμφιλιώθηκε πράγματι με τον εξάδελφό του Ερρίκο τον Λέοντα και του παραχώρησε τα δουκάτα της Σαξονίας και της Βαυαρίας, αφήνοντάς του ελεύθερο το πεδίο δράσης στη βόρεια Γερμανία και παρέχοντάς του τη δυνατότητα επέκτασης προς ανατολάς. Ο ίδιος είχε την άμεση κυριαρχία της Φραγκονίας, Σουαβίας και βόρειας Βουργουνδίας, πεδίο δράσης τη νότια Γερμανία και την προσοχή του στραμμένη στην Ιταλία.
Ο Φρειδερίκος Α΄ είχε κοσμοκρατορικές απόψεις για το αξίωμά του. Θεωρούσε τον εαυτό του συνεχιστή τού έργου όχι μόνο τού Όθωνα Α΄ και τού Καρλομάγνου, αλλά και του Ιουστινιανού και του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Επεδίωξε να επιβάλει τις απόψεις του προς κάθε κατεύθυνση. Οι βασιλείς της Γαλλίας και της Αγγλίας καθώς και ο Αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός δεν αποδέχτηκαν, εννοείται, την ηγετική του θέση, αλλά ο Φρειδερίκος Α΄ λίγα πράγματα μπορούσε να κάνει εναντίον τους. Ενεργητικότερη υπήρξε η παρέμβασή του στα πράγματα της Ιταλίας, στην οποία έκανε έξι εκστρατείες. [1]
Το 1153 ο Φρειδερίκος Α΄ και εκπρόσωποι του πάπα υπέγραψαν τη Συνθήκη της Κωνσταντίας, με την οποία ο Φρειδερίκος Α΄ αναλάμβανε την υποχρέωση να προστατεύσει τον πάπα από τις επιθέσεις του δημοκρατικού (δηλ. αντιπαπικού και αντιαυτοκρατορικού) κινήματος του μοναχού Αρνάλντο της Μπρέσια, καθώς και από τους Νορμανδούς της νότιας Ιταλίας και Σικελίας, οι οποίοι απειλούσαν τα παπικά εδάφη. Συμφώνησαν επίσης να μην προβούν σε καμιά παραχώρηση προς τον «βασιλέα των Ελλήνων».
Εν όψει αυτών του των προβλημάτων, ο νέος πάπας Αδριανός Δ΄ κάλεσε τον Φρειδερίκο Α΄ στη Ρώμη.
Η πρώτη εκστρατεία στην Ιταλία (1154-1155) και η στέψη του Φρειδερίκου στη Ρώμη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στη βόρεια Ιταλία είχαν δημιουργηθεί ισχυρές πόλεις-κράτη, ύστερα από την κατάργηση της εξουσίας των εκκλησιαστικών και την ανάδειξη τοπικών αρχόντων. Όλες υπάγονταν τυπικά στην αυτοκρατορία, αλλά πολλές από τις πόλεις αυτές αρνούνταν την υποταγή τους στη γερμανική αυτοκρατορική εξουσία. Σπουδαιότερη από τις τελευταίες ήταν το Μιλάνο, το οποίο κατηγορούνταν για καταπίεση από τις γειτονικές του πόλεις.
Ο Φρειδερίκος Α΄ έφθασε στην Ιταλία το φθινόπωρο του 1154, έχοντας μαζί του και τον Ερρίκο τον Λέοντα. Δεν επιτέθηκε στο Μιλάνο, κατέλαβε όμως και κατέστρεψε την Τορτόνα, δέχθηκε την υποταγή των πόλεων που αναγνώριζαν την εξουσία του, και στέφθηκε στην Παβία ως βασιλιάς της Ιταλίας. Ύστερα προχώρησε στη Ρώμη.
Η πρώτη συνάντηση του Φρειδερίκου Α΄ με τον πάπα υπενθύμισε τη σύγκρουση των κοσμοκρατορικών απόψεων του Ερρίκου Δ΄ και του Γρηγορίου Ζ΄[2]. Ο Αδριανός Δ΄ αξίωσε από τον Φρειδερίκο Α΄ να εκτελέσει χρέη ιπποκόμου, δηλ. να του κρατήσει το χαλινάρι και να τον βοηθήσει να κατεβεί από το άλογο. Ο Φρειδερίκος Α΄ αρνήθηκε αρχικά, αλλά τελικά υποχώρησε από «σεβασμό στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο».
Σκοπός της εκστρατείας του Φρειδερίκου Α΄ ήταν η στέψη του από τον πάπα. Προ αυτής, αντιπροσωπεία του λαϊκού κινήματος του Αρνάλντο της Μπρέσια του προσέφερε το αυτοκρατορικό στέμμα έναντι πέντε χιλιάδων λιτρών χρυσού και της αναγνώρισης δικαιωμάτων και προνομίων. Ο Φρειδερίκος Α΄ αρνήθηκε έντονα, λέγοντας ότι είναι ο νόμιμος κυρίαρχος της πόλης· [3]οι Ρωμαίοι εξοργίστηκαν. Στις 18 Ιουνίου 1155 ο πάπας έστεψε στον Άγιο Πέτρο τον Φρειδερίκο Α΄ ως Ρωμαίο αυτοκράτορα. Ταραχές ξέσπασαν αμέσως στη Ρώμη, τις οποίες κατέστειλε βίαια ο Ερρίκος ο Λέων. Ο Αρνάλντο συνελήφθη από τους Γερμανούς, παραδόθηκε στους ανθρώπους του πάπα, και απαγχονίστηκε.
Ύστερα ο Φρειδερίκος Α΄ επέστρεψε στη Γερμανία. Ο δεύτερος όρος της Συνθήκης της Κωνσταντίας: η προστασία του πάπα από τους Νορμανδούς, δηλ. να κάνει εκστρατεία εναντίον τους, έμεινε ανεκπλήρωτος.
Τα μεταξύ πρώτης και δεύτερης ιταλικής εκστρατείας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1156 ο Φρειδερίκος παντρεύτηκε τη Βεατρίκη Α΄ της Βουργουνδίας, κληρονόμο της κομητείας, επεκτείνοντας έτσι τη γερμανική κυριαρχία στη βόρεια Βουργουνδία και Προβηγκία.
Μία άλλη κοσμοκρατορική αντίληψη, με την οποία ήρθαν σε σύγκρουση οι ιδέες του Φρειδερίκου Α΄, ήταν αυτή των Ρωμαίων της Κωνσταντινούπολης (Βυζαντινών). Ο Φρειδερίκος Α΄ αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμφωνία συνεργασίας κατά των Νορμανδών και να προβεί σε οποιεσδήποτε παραχωρήσεις, έγραψε δε στον Μανουήλ Α΄ Κομνηνό ότι Ρωμαίος Αυτοκράτορας ήταν μόνο ο ίδιος, ενώ ο Μανουήλ Α΄ ήταν απλώς ηγεμόνας του «Ελληνικού Βασιλείου».[4]
Εν τω μεταξύ οι σχέσεις του Φρειδερίκου Α΄ με τον πάπα οξύνθηκαν. Επειδή ο Φρειδερίκος Α΄ δεν εξεστράτευσε εναντίον των Νορμανδών της Σικελίας, ο πάπας στράφηκε προς αυτούς, και υπέγραψε μαζί τους τη συνθήκη ειρήνης του Μπενεβέντο (1156). Προχωρώντας ακόμη περισσότερο, ο πάπας μεσολάβησε ώστε να υπογραφεί συνθήκη ειρήνης μεταξύ Νορμανδών και Μανουήλ Α΄, στρατεύματα του οποίου βρίσκονταν στην Ιταλία και είχαν ανακαταλάβει αρκετά εδάφη.
Τα πράγματα χειροτέρεψαν στη συνέλευση (dieta) της Μπεζανσόν, που συνεκάλεσε ο Φρειδερίκος Α΄ το φθινόπωρο του 1157. Ο παπικός απεσταλμένος καρδινάλιος Ρολάντο Μπαντινέλλι διάβασε μήνυμα του πάπα, στο οποίο γινόταν λόγος για «beneficia» του πάπα προς τον αυτοκράτορα. [5]Ο αρχιγραμματέας του Φρειδερίκου Ραϊνάλδος του Ντάσσελ απέδωσε στα Γερμανικά το beneficia ως «φεουδαλική χορηγία» και όχι ως «ευεργετήματα», πράγμα που σήμαινε φεουδαλική υποτέλεια του αυτοκράτορα στον πάπα. Οι παριστάμενοι διαμαρτυρήθηκαν, αλλά ο Μπαντινέλλι επέμενε ότι το αυτοκρατορικό αξίωμα του Φρειδερίκου Α΄ δόθηκε από τον πάπα.[6] Οι απεσταλμένοι απελάθηκαν, οι σχέσεις διακόπηκαν, και μόνο το επόμενο έτος ο Αδριανός Δ΄ επανόρθωσε με επιστολή του.[7]
Ευκολότερα ήταν τα πράγματα στον βορειοευρωπαϊκό χώρο. Ο Φρειδερίκος Α΄ εισέβαλε στην Πολωνία και την κατέστησε και πάλι φόρου υποτελή, ενώ συνήψε σύμφωνο φιλίας με τον δούκα της Βοημίας Βλαδίσλαο Α΄, ο οποίος προήχθη σε βασιλιά, αναλαμβάνοντας στρατιωτικές υποχρεώσεις υποτελούς έναντι του αυτοκράτορα. Επενέβη τέλος και στη Δανία, υποχρεώνοντας τον Βάλντεμαρ Α΄ να αναγνωρίσει την επικυριαρχία του.
Πριν ακόμη λάβει την «επανορθωτική» επιστολή του πάπα Αδριανού, ο Φρειδερίκος Α΄ έστειλε εγκύκλιο σε όλη του την επικράτεια, επιχειρώντας να θεμελιώσει θεολογικά τις απόψεις του για το αυτοκρατορικό αξίωμα: όντως υπήρχαν δύο εξουσίες, του πάπα και του αυτοκράτορα. Αλλά ο τελευταίος χρωστούσε το βασίλειό του μόνο στον Θεό και τους Γερμανούς εκλέκτορες· ήταν και αυτός «κεχρισμένος του Κυρίου», όπως οι αρχιερείς. Όποιος δε ισχυριζόταν ότι το αυτοκρατορικό στέμμα οφειλόταν στον πάπα, ερχόταν σε αντίθεση με των απόστολο Πέτρο, που είπε : «τον Θεό φοβείσθε, τον βασιλέα τιμάτε».[8]
Το 1157 τέλος, εισήχθη ο χαρακτηρισμός της αυτοκρατορίας ως «αγίας» (sacrum imperium).
Η δεύτερη εκστρατεία στην Ιταλία (1158-1162)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Ιούνιο του 1158 ο Φρειδερίκος Α΄ πραγματοποίησε τη δεύτερη εκστρατεία του στην Ιταλία, ως επί κεφαλής ισχυρού στρατού. Οι περισσότερες πόλεις δήλωσαν υποταγή, αλλά το Μιλάνο αρνήθηκε. Ο Φρειδερίκος Α΄ το πολιόρκησε, και τελικά η πόλη παραδόθηκε. Όλοι οι κάτοικοι από 17 έως 70 ετών υποχρεώθηκαν να δώσουν όρκο πίστεως. Επιβλήθηκε βαρύ πρόστιμο και αφαίρεση πλείστων δικαιωμάτων.
Στο τέλος του 1158 ο Φρειδερίκος Α΄ συγκάλεσε στη Ρονκάλια (Roncaglia) συνέλευση, στην οποία συμμετείχαν εξέχοντες νομομαθείς του Πανεπιστημίου της Μπολόνια. Αυτοί τού ενίσχυσαν τις απόψεις του για το απεριόριστο της αυτοκρατορικής εξουσίας. Οι πόλεις έχασαν τα αυτοδιοικητικά τους δικαιώματα, και κυβερνούνταν πλέον από αυτοκρατορικούς επιτρόπους. Σε πολλές πόλεις η δυσαρέσκεια ήταν έντονη.
Ο πάπας Αδριανός Δ΄, που κατάλαβε ότι ερχόταν η σειρά του, ζήτησε από τον Φρειδερίκο Α΄ να αναγνωρίσει την παπική εξουσία στα εδάφη της Αγίας Έδρας. Αυτός όμως απάντησε ότι ως Ρωμαίος αυτοκράτωρ έχει όλα τα δικαιώματα επάνω στη Ρώμη· τότε ο πάπας συγκρότησε μέτωπο εναντίον του, που περιλάμβανε τους Νορμανδούς και το επαναστατημένο Μιλάνο. Αλλά το 1159 ο πάπας Αδριανός Δ΄ απεβίωσε.
Το Κολλέγιο των καρδιναλίων διασπάστηκε: οι αντι-αυτοκρατορικοί εξέλεξαν τον καρδινάλιο Μπαντινέλλι, τον παπικό εκπρόσωπο στη σύνοδο της Μπεζανσόν, ως Αλέξανδρο Γ΄. Οι οπαδοί του Φρειδερίκου Α΄ εξέλεξαν τον Βίκτωρα Δ΄. Ο Φρειδερίκος Α΄, σε μία επίδειξη ουδετερότητας, συγκάλεσε σύνοδο στην Παβία ως προστάτης της Ρωμαϊκής Εκκλησίας για την επίλυση του θέματος, αλλά ο Αλέξανδρος Γ΄ αρνήθηκε να παραστεί, διότι «ο πάπας δεν κρίνεται από κανέναν». Η σύνοδος αναγνώρισε τον Βίκτωρα Δ΄ και αφόρισε τον Αλέξανδρο Γ΄. Αυτός με τη σειρά του αφόρισε τον Βίκτωρα Δ΄ καθώς και τον Φρειδερίκο Α΄, και αποδέσμευσε τους υπηκόους και υποτελείς του από τον όρκο πίστεως.
Το νέο αυτό σχίσμα της Δυτικής Εκκλησίας συσπείρωσε τους αντιπάλους του Φρειδερίκου Α΄. Όλα σχεδόν τα κράτη αναγνώρισαν τον Αλέξανδρο Γ΄, και μόνο το υποταγμένο μέρος της Ιταλίας στον αυτοκράτορα, η Γερμανία, η Πολωνία και η Δανία αναγνώρισαν τον Βίκτωρα Δ΄. Ακόμη και στην ίδια τη Γερμανία ορισμένοι επίσκοποι και ηγούμενοι συντάχτηκαν με τον Αλέξανδρο Γ΄.
Για να εξουδετερώσει την κυριότερη εστία αντιστάσεως εναντίον του, ο Φρειδερίκος Α΄ πολιόρκησε το Μιλάνο, και το 1162 το κατέλαβε. Η πόλη ισοπεδώθηκε ύστερα από απαίτηση των εχθρικών προς το Μιλάνο πόλεων, και οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν να φύγουν. Ύστερα από αυτό ο Φρειδερίκος Α΄ χρονολογούσε τα επίσημα έγγραφα «post destructionem Mediolani» (μετά την καταστροφή του Μιλάνου).[9]
Η τρίτη (1163-1164) και η τέταρτη (1166-1168) εκστρατεία στην Ιταλία – Η Λομβαρδική Ένωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το φθινόπωρο του 1163 ο Φρειδερίκος Α΄ κατέβηκε πάλι στην Ιταλία, ενώ λίγο πριν είχε αποβιώσει ο αντίπαπας Βίκτωρ Δ΄. Ο αρχιγραμματέας Ραϊνάλδος του Ντάσσελ, τοποτηρητής του αυτοκράτορα στην Ιταλία, έσπευσε να επιβάλει νέο αντίπαπα, τον Πασχάλη Γ΄, ο οποίος είχε ακόμη μικρότερη αποδοχή. Την ηγεσία του αντι-αυτοκρατορικού κινήματος των πόλεων της βόρειας Ιταλίας ανέλαβε τώρα η Βενετία, και δημιουργήθηκε η Ένωση της Βερόνας (Lega Veronese). Ο Φρειδερίκος Α΄ θεώρησε φρονιμότερο να επιστρέψει στη Γερμανία.
Το 1165 ο Φρειδερίκος Α΄, επωφελούμενος από τις εις βάρος της Εκκλησίας διατάξεις του Κλάρεντον που είχε θεσπίσει ο Ερρίκος Β΄ της Αγγλίας, συνήψε συμμαχία μαζί του. Στην αυτοκρατορική σύνοδο του Βύρτσμπουργκ, στην οποία συμμετείχε και αγγλική αντιπροσωπεία, οι πάντες ορκίστηκαν ότι δεν θα αναγνώριζαν ποτέ τον πάπα Αλέξανδρο Γ΄. Ο τελευταίος κλονίστηκε προς στιγμήν, αλλά τα οφέλη του Φρειδερίκου Α΄ δεν ήταν σημαντικά. Το 1170 μάλιστα ο Ερρίκος Β΄, μετά την κατακραυγή που προκάλεσε η δολοφονία του Τόμας Μπέκετ, ζήτησε συγγνώμη από τον Αλέξανδρο Γ΄ και ανακάλεσε τις αποφάσεις του Κλάρεντον.
To 1166 ο Φρειδερίκος Α΄ κατέβηκε για τέταρτη φορά στην Ιταλία, για να εξουδετερώσει την εναντίον του συμμαχία, στα πλαίσια της οποίας ο Αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός έδειχνε τώρα έντονη δραστηριότητα. Ο στρατός του περιλάμβανε 10.000 ιππότες και πολλούς μισθοφόρους, και χωρίστηκε στα δύο. Το ένα τμήμα με επί κεφαλής τον ίδιο βάδισε κατά μήκος των ακτών της Αδριατικής, και κατέλαβε τη σύμμαχο των Βυζαντινών Ανκόνα. Το άλλο, με αρχηγό τον Ραϊνάλδο του Ντάσσελ, βάδισε κατ’ ευθείαν προς τη Ρώμη, σημειώνοντας σημαντικές επιτυχίες. Τα δύο τμήματα ενώθηκαν μπροστά στη Ρώμη, και την κατέλαβαν ύστερα από σφοδρές συγκρούσεις. Ο Αλέξανδρος Γ΄ διέφυγε στους Νορμανδούς του Μπενεβέντο, και ο Φρειδερίκος Α΄ μπήκε θριαμβευτικά στην πόλη, και εγκατέστησε πανηγυρικά τον Πασχάλη Γ΄ στον παπικό θρόνο.
Ο θρίαμβος αυτός διήρκεσε μόνο λίγες ημέρες, διότι εκδηλώθηκε θανατηφόρος επιδημία (γαστρεντερίτιδας). Δύο χιλιάδες ιππότες πέθαναν, και πολλοί αξιωματούχοι, μεταξύ των οποίων και ο Ραϊνάλδος του Ντάσσελ, ο σπουδαιότερος σύμβουλος του αυτοκράτορα, αυτός που του ενέπνεε την άτεγκτη πολιτική του. Ο Φρειδερίκος Α΄ αρρώστησε επίσης, και αναγκάστηκε να υποχωρήσει στην Παβία.
Οι αντίπαλοι τού Φρειδερίκου Α΄ δραστηριοποιήθηκαν. Η Ένωση της Βερόνας διευρύνθηκε, και αποτέλεσε τη Λομβαρδική Ένωση (Lega Lombarda), που περιλάμβανε και πόλεις πιστές μέχρι τότε στον Φρειδερίκο Α΄. Σκοπός της Λομβαρδικής Ένωσης ήταν η επαναφορά στο προ της συνέλευσης της Ρονκάλια καθεστώς, και πρώτη της ενέργεια ήταν η εκδίωξη των αυτοκρατορικών τοποτηρητών από τις πόλεις. Το Μιλάνο ανοικοδομήθηκε, και κτίστηκε μία νέα οχυρή πόλη στη Λομβαρδία, η Αλεσσάντρια, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του πάπα. Ύστερα απ’ αυτήν την τροπή των πραγμάτων, ο Φρειδερίκος Α΄ υποχρεώθηκε να επιστρέψει στη Γερμανία.
Η πέμπτη εκστρατεία στην Ιταλία (1174-1168) – Η μάχη του Λενιάνο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επί έξι χρόνια παρέμεινε ο Φρειδερίκος Α΄ στη Γερμανία διευθετώντας τα πράγματα της χώρας, ειδικά στη Σαξονία όπου ο Ερρίκος ο Λέων είχε προβλήματα με τοπικούς άρχοντες. Το 1169 ο γιος του Φρειδερίκου, Ερρίκος (ΣΤ΄), στέφθηκε στο Άαχεν βασιλιάς.
Το 1168 απεβίωσε ο αντίπαπας Πασχάλης Γ΄, και οι προσκείμενοι στον αυτοκράτορα καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Κάλλιστο Γ΄, τον οποίο ο Φρειδερίκος Α΄ δεν αναγνώρισε σαφώς. Ήρθε μάλιστα σε διαπραγματεύσεις τόσο με τον πάπα Αλέξανδρο Γ΄ όσο και με τον Λουδοβίκο Ζ΄ της Γαλλίας και τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνό, χωρίς όμως άμεσα αποτελέσματα.
Το 1174 ο Φρειδερίκος Β΄ εξεστράτευσε για πέμπτη φορά στην Ιταλία. Ο Ερρίκος ο Λέων και αρκετοί ηγεμόνες της Γερμανίας δεν συμμετείχαν. Η δυτική Λομβαρδία καταλήφθηκε εύκολα, αλλά στην Αλεσσάντρια ο Φρειδερίκος Α΄ προσέκρουσε στην αντίσταση της Λομβαρδικής Ένωσης, και δεν μπόρεσε να την καταλάβει. Επιχείρησε πάλι διαπραγματεύσεις, αλλά η Ένωση αξίωσε να περιληφθούν στη συνθήκη ο Αλέξανδρος Γ΄ και η πόλη τής Αλεσσάντριας, την οποία ο αυτοκράτορας, θεωρώντας τη σύμβολο τού εναντίον του αγώνα, ήθελε να κατεδαφίσει.
Οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν, και ο Φρειδερίκος Α΄ απευθύνθηκε στον Ερρίκο τον Λέοντα για βοήθεια. Κατά τους χρονογράφους της εποχής, τον παρακάλεσε γονυπετής. Ο Λέων ζήτησε υπέρογκα ανταλλάγματα, ο Φρειδερίκος Α΄ αρνήθηκε, έτσι επήλθε διάσταση μεταξύ των δύο ανδρών, η οποία οδήγησε τελικά σε ρήξη.
Με κάποιες ενισχύσεις που πήρε τελικά από τη Γερμανία, ο Φρειδερίκος Α΄ αποφάσισε να συνεχίσει τον αγώνα κατά του Μιλάνου, αλλά στις 29 Μαΐου 1176 υπέστη δεινή ήττα στο Λενιάνο (Legnano, ΒΔ του Μιλάνου). Ο ίδιος θεωρούνταν νεκρός για πολλές μέρες. Τελικά κλείστηκε στα τείχη της πιστής του Παβίας.
Ξανάρχισε τις διαπραγματεύσεις, οι οποίες τώρα -παραδόξως- απέδωσαν καρπούς. Αναγνώρισε ως πάπα τον Αλέξανδρο Γ΄ -παρά τους όρκους του Βύρτσμπουργκ- και υποσχέθηκε την ικανοποίηση των εδαφικών του διεκδικήσεων. Ο πάπας από την πλευρά του ήρε τον αφορισμό, και αναγνώρισε τον Φρειδερίκο Α΄ ως αυτοκράτορα, και τον γιο του Ερρίκο ΣΤ΄ ως βασιλιά της Γερμανίας.
Η συνθήκη υπογράφηκε στη Βενετία το 1177. Με τη Λομβαρδική Ένωση συνομολογήθηκε μόνο εξαετής ανακωχή, και με τους Νορμανδούς δεκαπενταετής. Πάπας και αυτοκράτορας συναντήθηκαν στην πλατεία του Αγίου Μάρκου για την τελετουργική επικύρωση της συνθήκης. Και πάλι ο Φρειδερίκος Α΄ εκτέλεσε χρέη ιπποκόμου του πάπα, βοηθώντας τον να ιππεύσει και οδηγώντας το άλογό του.
Ο Αλέξανδρος Γ΄ επέστρεψε θριαμβευτικά στη Ρώμη, όπου απεβίωσε το 1181. Αλλά ο Φρειδερίκος Α΄ κέρδιζε χρόνο, οι Λομβαρδικές πόλεις απομονώθηκαν, και η εκκλησιαστική ειρήνη στη Γερμανία αποκαταστάθηκε.
Επέστρεψε στη Γερμανία μέσω της Αρλ (Arles). Εκεί δέχθηκε το στέμμα του τρίτου βασιλείου του, της Αρελάτης (Regnum Arelatense), διακηρύσσοντας έτσι την αξίωση κυριαρχίας του σε ολόκληρη τη Βουργουνδία.
Η ρήξη με τον Ερρίκο τον Λέοντα και η έκτη εκστρατεία στην Ιταλία (1184-1186)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι ηγεμονικές τάσεις του Ερρίκου του Λέοντα τον είχαν φέρει σε σφοδρή αντιπαράθεση με τους φεουδάρχες της Σαξονίας. Ο Φρειδερίκος Α΄ επενέβαινε κατευναστικά, μετά την άρνηση όμως του Ερρίκου να τον βοηθήσει κατά την πέμπτη του ιταλική εκστρατεία, η στάση εκείνου άλλαξε.
Το 1177 οι Σάξονες φεουδάρχες εγκάλεσαν τον Ερρίκο ενώπιον της αυτοκρατορικής συνέλευσης. Ο Φρειδερίκος Α΄ διέταξε τον εξάδελφό του δούκα να εμφανιστεί στο βασιλικό δικαστήριο της Βορμς, αλλά ο Ερρίκος δεν υπάκουσε. Η δίκη του κράτησε τρία χρόνια (1178-1181), και καταδικάστηκε ερήμην για προσβολή της αυτοκρατορικής εξουσίας, με έκπτωση από το δουκικό αξίωμα και τριετή εξορία. Το 1182 έφυγε στον πεθερό του Ερρίκο Β΄ της Αγγλίας.
Η εκδίωξη του Ερρίκου είχε σαν συνέπεια την ανακοπή της γερμανικής επέκτασης προς τη σλαβική ανατολική Ευρώπη. Μία άλλη σοβαρή συνέπεια της ανατροπής του Ερρίκου ήταν, ότι ενώ φαινομενικά ενισχύθηκε η αυτοκρατορική εξουσία, τελικά ωφελημένοι ήταν οι μικροί Γερμανοί φεουδάρχες, οι οποίοι απέβησαν λίγο ή πολύ ανεξάρτητοι μέχρι το 1792 ή το 1806 ή ακόμη (υπό κάποιες διαφορετικές συνθήκες) μέχρι το 1918.
.jpg)
Το 1183, μετά την εκπνοή της πενταετούς ανακωχής, υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης της Κωνσταντίας μεταξύ της Λομβαρδικής Ένωησης και του αυτοκράτορα. Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή, ο Φρειδερίκος Α΄ αναγνώρισε την Ένωση, και παραχώρησε στις ιταλικές πόλεις το δικαίωμα να διατηρήσουν τους κοινοτικούς τους νόμους και να εκλέγουν τους άρχοντές τους. Η εκλογή όμως αυτή έπρεπε να εγκρίνεται από τον αυτοκράτορα, και να ανανεώνεται η έγκριση αυτή κάθε πέντε χρόνια. Επί πλέον οι ιταλικές πόλεις αναγνώρισαν την επικυριαρχία του και έδωσαν όρκο πίστεως. Τέλος δέχτηκαν να μετονομασθεί η Αλεσσάντρια σε Καισάρεια (Caesarea, πόλη του αυτοκράτορα).
Ο Φρειδερίκος Α΄ εόρτασε τις επιτυχίες του αυτές στο Μάιντς, όταν χρίστηκαν ιππότες οι δύο μεγαλύτεροι γιοι του (1184). Στους αγώνες που έγιναν, οι χρονογράφοι αναφέρουν ότι έλαβαν μέρος 50.000 έως 70.000 ιππότες, αριθμός απίστευτος βέβαια. Τους αγώνες αυτούς ύμνησαν επικοί ποιητές και αυλικοί ραψωδοί, οι οποίοι συνέκριναν τον Φρειδερίκο Α΄ με τον Αλέξανδρο και τον Καίσαρα. Ήταν το απόγειο του Φρειδερίκου Α΄ και του γερμανικού Μεσαίωνα.
Αλλά τα προβλήματα δεν έλειπαν. Ο Φρειδερίκος Α΄ ζήτησε από τον διάδοχο τού πάπα Αλέξανδρου Γ΄, Λούκιο Γ΄ να στέψει αυτοκράτορα και τον γιο του Ερρίκο ΣΤ΄. Ο Λούκιος αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν δύο αυτοκράτορες, στην πραγματικότητα όμως ήταν μία υπεκφυγή. Ο φόβος ήταν μήπως το αυτοκρατορικό στέμμα καταστεί κληρονομικό. Ο Φρειδερίκος Α΄ τότε κατέβηκε για έκτη και τελευταία φορά στην Ιταλία. Συναντήθηκε στη Βερόνα με τον Λούκιο Γ΄, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Και τότε (1186) ο Φρειδερίκος Α΄ πάντρεψε τον γιο του Ερρίκο ΣΤ΄ με την Κωνσταντία των Ωτβίλ, κόρη του βασιλιά Ρογήρου Β΄ της Σικελίας. Ο πάπας θα βρισκόταν περικυκλωμένος από την αυτοκρατορία, αν το στέμμα της Σικελίας περιερχόταν στους Χοενστάουφεν (πράγμα που έγινε σε οκτώ χρόνια).
Ως αποτέλεσμα Λούκιος Γ΄ συμμάχησε τότε με τους αντιπάλους του Φρειδερίκου Α΄ στη Γερμανία, έτσι ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να επιστρέψει, για να αντιμετωπίσει τη νέα απειλή. Αλλά τότε η προσοχή της Χριστιανοσύνης στράφηκε αλλού.
Η Τρίτη Σταυροφορία και θάνατος του Φρειδερίκου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1187 ο σουλτάνος της Αιγύπτου Σαλαντίν ανακατέλαβε για τους Μουσουλμάνους, μετά από 88 χρόνια, την Ιερουσαλήμ. Ο χριστιανικός κόσμος συνταράχθηκε, και αποφασίστηκε η Γ΄ Σταυροφορία. Ο Φρειδερίκος Α΄, παρά τα εβδομήντα του χρόνια, φόρεσε τον σταυρό στην αυτοκρατορική συνέλευση του Μάιντς, και τέθηκε επικεφαλής. Συμμετείχαν στη Σταυροφορία οι βασιλείς Φίλιππος Β΄ Αύγουστος της Γαλλίας και Ριχάρδος Α΄ Λεοντόκαρδος της Αγγλίας. Ο Φρειδερίκος Α΄ προετοίμασε προσεκτικά την εκστρατεία του, αποκλείοντας ιερωμένους και άτακτο όχλο, που θα δυσχέραιναν τις κινήσεις τού στρατού. Ξεκίνησε το 1189 και στη Ρωμανία (Βυζάντιο) έγινε δεκτός με πολλή επιφυλακτικότητα. Επήλθε τελικά συμφωνία, και ο Φρειδερίκος Α΄ προχώρησε στη Μικρά Ασία. Αλλά στις 10 Ιουνίου του 1190 ο Φρειδερίκος Α΄ πνίγηκε στον μικρό ποταμό Καλύκανδο (Σάλεφ) της Κιλικίας. Το μεγαλύτερο μέρος τού στρατού του επέστρεψε στη Γερμανία, ενώ ένα τμήμα του ενώθηκε με τους Γάλλους και τους Άγγλους κατά το υπόλοιπο διάστημα της Σταυροφορίας, η οποία τελικά απέτυχε.
Αποτίμηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τον Καρλομάγνο, καμιά άλλη γερμανική ηγετική μορφή του Μεσαίωνα δεν απασχόλησε και ενέπνευσε όσο ο Φρειδερίκος Α΄. Θεωρήθηκε ο οραματιστής της παγκόσμιας κυριαρχίας, και η ενσάρκωση του ιπποτικού ιδεώδους. Από την άλλη μεριά κατηγορήθηκε για βάρβαρες συμπεριφορές, και για αθέτηση των συμφωνιών που συνήπτε. Σύνθημά του πάντως ήταν το pax et iustitia (ειρήνη και δικαιοσύνη) γραμμένο επάνω από την κεντρική πύλη των ανακτόρων του. Οι νόμοι του για την «ειρήνη του κράτους» (Landfriede) ήταν καθοριστικοί γοα τη νομοθεσία.
Το τέλος του τον ανύψωσε σε ιδανική μορφή, και όχι μόνο για τους υπηκόους και τους συμμάχους του. Ο Ρωμαίος (Βυζαντινός) χρονογράφος Νικήτας Χωνιάτης γράφει: «τῷ τοῦ Χριστοῦ πόθῳ ... πατρίδα καὶ χλιδὴν βασίλειον ... παρωσάμενος, εἵλετο συγκακουχεῖσθαι ... ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ».
Πολλοί ήταν οι Γερμανοί που δεν πίστεψαν στο τέλος τού Φρειδερίκου Α΄. Σε έναν μύθο που χρονολογείται από το 1519, ο Φρειδερίκος Α΄ δεν απεβίωσε, αλλά κοιμάται με τους ιππότες του στο όρος Κύφχοϋζερ (Kyffhäuser) της Θουρριγγίας, ενώ η κόκκινη γενειάδα του μεγαλώνει συνεχώς. Κάθε τόσο ανοίγει τα μάτια του και στέλνει ένα παιδί έξω από τον τάφο, για να δει αν τα κοράκια σταμάτησαν να πετάνε γύρω από το βουνό. Όταν γίνει αυτό θα σηκωθεί, και θα οδηγήσει τη Γερμανία στην παλαιά της δόξα.
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Νυμφεύτηκε την Αδελαΐδα, κόρη του Ντήπολντ Γ΄ μαργράβου του Βόμπουργκ. Δεν του έκανε παιδιά και ο Φρειδερίκος Α΄ ακύρωσε τον γάμο του.
Έκανε δεύτερο γάμο με τη Βεατρίκη των Ιβρέα, κόρη του Ρενώ Γ΄ κόμη της Βουργουνδίας και παιδιά του ήταν:
- Βεατρίκη 1162-1174, απεβίωσε 12 ετών.
- Φρειδερίκος Ε΄ 1164 - 1170, δούκας της Σουαβίας. Απεβίωσε 6 ετών.
- Ερρίκος ΣΤ΄ 1165-1197 βασιλιάς της Γερμανίας, σύζυγος της Κωνσταντία των Ωτβίλ, βασίλισσας της Σικελίας.
- (Κορράδος) Φρειδερίκος ΣΤ΄ 1167-1191, δούκας της Σουαβίας
- Όθων Α΄ 1170-1200, νυμφεύτηκε την κόμισσα της Βουργουνδίας.
- Κορράδος Β΄ 1172-1196, δούκας της Σουαβίας.
- Φίλιππος 1177-1208, δούκας της Σουαβίας και βασιλιάς της Γερμανίας, σύζυγος της Ειρήνης Αγγελίνας, κόρης του Ισαακίου Β΄ Αγγέλου Αυτοκράτορα των Ρωμαίων.
- Γκίζελα (;) 1168-1184 απεβ. 16 ετών, Αγνή 1179-1184 απεβ. 5 ετών, Γουλιέλμος 1175-1178 απεβ. 3 ετών, Ρενώ 1173-1174 απεβ. 1 έτους.
Πρόγονοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βασίλειος Στυλ. Καραγεώργος, Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Μεσαιωνική περίοδος, τόμος Α΄. Ιστορικές εκδόσεις Στεφ. Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1987
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Καραγεώργος 339-340
- ↑ Τις κοσμοκρατορικές απόψεις του Γρηγορίου Ζ΄ διατυπωμένες από τον ίδιο βλ. εις Καραγεώργον Α΄ 599.
- ↑ Otto von Freising, Gesta Friderici, II, κεφ.30
- ↑ Ήδη ο προκάτοχος του Φρειδερίκου Α΄, Κορράδος Γ΄ σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Β΄ Κομνηνό το 1142 (Otto von Freising, Gesta Friderici, I, κεφ. 25), αυτοαποκαλείται Romanonorum imperator augustus, ενώ τον παραλήπτη τής επιστολής του αποκαλεί Constantinopolitanum imperatorem. Αμέσως παρακάτω μιλά για το «βασίλειο και τον λαό των Ελλήνων» (regnum et populum Graecorum) και συνεχίζει θεωρώντας γνωστό τοις πάσι ότι η Νέα Ρώμη προήλθε από το «Ρωμαϊκό κράτος του» (nostrae Romanae rei publicae). Ολόκληρη η επιστολή εις Καραγεώργον, Α΄ 610 και σε μετάφραση.
- ↑ Monumenta Germaniae Historica, Constitutiones et Acta, τ. Α΄, σ. 230
- ↑ Otto von Freising, Gesta Friderici, III, κεφ.10
- ↑ Η επιστολή εις Monumenta Germaniae Historica, Constitutiones et Acta, τ. Α΄, σ. 235 επ.
- ↑ Πέτρου, επιστολή Α΄, κεφ. Α΄17. Η εγκύκλιος εις Monumenta Germaniae Historica, Constitutiones et Acta, τ. Α΄, σ. 231
- ↑ εις Καραγεώργον 614 η περιγραφή της καταστροφής του Μιλάνου από τον Ιταλό αξιωματούχο του Φρειδερίκου Α΄ Acerbus Morena.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Hauptseite der Regesta Imperii Friedrichs I.
- genealogie-mittelalter.de
- Die Gelnhäuser Urkunde (Ed. Stuart Jenks ) (Belehnung des Kölner Erzbischofs mit dem Herzogtum Westfalen-Engern 1180)
.svg)
.svg)
.svg)