Φίλιππος της Σουαβίας

Φίλιππος της Σουαβίας
Βασιλιάς της Γερμανίας
Περίοδος	8 Μαρτίου 1198 - 21 Ιουνίου 1208
Στέψη	8 Σεπτεμβρίου 1198 Μάιντς
Προκάτοχος	Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Διάδοχος	Όθων Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Γέννηση	1177 Παβία, Βασίλειο της Ιταλίας (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία)
Θάνατος	21 Ιουνίου 1208 (31 ετών) Μπάμπεργκ, Βασίλειο της Γερμανίας
Σύζυγος	Ειρήνη Αγγελίνα
Επίγονοι	Βεατρίκη Κουνιγούνδη Μαρία Ελισάβετ
Οίκος	Οίκος των Χοενστάουφεν
Πατέρας	Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα
Μητέρα	Βεατρίκη Α΄ της Βουργουνδίας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Φίλιππος της Σουαβίας (Παβία, Philipp von Schwaben, 1177 - 21 Ιουνίου 1208) ήταν πρίγκιπας του Οίκου των Χοενστάουφεν, Βασιλιάς της Γερμανίας (1198-1208), Βασιλιάς της Αρλ (1197-1208) και Δούκας της Σουαβίας (1196-1208) ως αντίπαλος του Όθωνα Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Φίλιππος της Σουαβίας ήταν ο πέμπτος και νεότερος γιος του Φρειδερίκου Α΄ Βαρβαρόσσα και της Βεατρίκης Α΄ της Βουργουνδίας, κόρης του Ρενώ Γ΄, μικρότερος αδελφός του αυτοκράτορα Ερρίκου ΣΤ΄. Στη σύγκρουση που ξέσπασε όταν πέθανε ο Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ανάμεσα στον Οίκο των Χοενστάουφεν και τον Οίκο των Γουέλφων, ήταν ο πρώτος Γερμανός βασιλιάς που δολοφονήθηκε.

Πρώτα χρόνια

Ο αδελφός του παππού του, Κορράδος Γ΄ της Γερμανίας, ήταν ο πρώτος Σουαβός βασιλιάς από τον Οίκο των Χοενστάουφεν. Εξελέγη βασιλιάς των Ρωμαίων (1138) παρά τη σκληρή αντίσταση από τον Οίκο των Γουέλφων. Την εποχή που γεννήθηκε ο πατέρας του, Φρειδερίκος Α΄, έκλεισε ειρήνη με τη «Συνθήκη της Βενετίας» με τον Πάπα Αλέξανδρο Γ΄ και τις πόλεις της Λομβαρδικής Λίγκας ύστερα από μακρόχρονη διαμάχη. Το νεογέννητο ονομάστηκε Φίλιππος χάρη στον στενό φίλο του πατέρα του, αρχιεπίσκοπο Φίλιππο της Σουαβίας. Ο νεαρός Φίλιππος ακολούθησε εκκλησιαστική σταδιοδρομία και τον Απρίλιο του 1189 μπήκε στο "αββαείο του Άντελμπεργκ", έγινε Κοσμήτορας στην Κολεγιακή Σχολή του Καθεδρικού Ναού του Άαχεν. Ο πατέρας του αναχώρησε για την Γ΄ Σταυροφορία, πνίγηκε στον δρόμο και τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός του Ερρίκος ΣΤ΄. Ο Φίλιππος εξελέγη πρίγκιψ - αρχιεπίσκοπος στο Βύρτσμπουργκ αλλά χωρίς χρίσμα και ο Ερρίκος ΣΤ΄ διεύρυνε σημαντικά τις οικογενειακές εκτάσεις με τον γάμο του με την Κωνσταντία του Ωτβίλ (1186). Συνόδευσε τον αδελφό του Ερρίκο στην Ιταλία (1191), διορίστηκε μαγδράβος στην Τοσκάνη (1195) και δέχτηκε πολλά εδάφη.

Ο Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα και οι δύο γιοι του Ερρίκος ΣΤ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και Φίλιππος της Σουαβίας - έργο του Πέτρου του Έμπολι (1196).

Η Κωνσταντία γέννησε γιο τον μελλοντικό αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄. Ο Ερρίκος ΣΤ΄, προκειμένου να εξασφαλίσει τη διαδοχή του γιου του, αποφάσισε να τον στέψει βασιλιά των Ρωμαίων πριν αναχωρήσει για Σταυροφορία (1197). Για να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Βυζαντινή αυτοκρατορία ο Ερρίκος ΣΤ΄ πάντρεψε τον μικρότερο αδελφό του Φίλιππο με την Ειρήνη Αγγελίνα, κόρη του αυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ Άγγελου και χήρα του Ρογήρου Γ΄ της Σικελίας. Ο διάσημος ποιητής Βάλτερ φον ντερ Φόγκελβάϊντε την περιγράφει σαν «τριαντάφυλλο χωρίς αγκάθι και περιστέρι χωρίς πονηριά». Ο Φίλιππος ορίστηκε στις αρχές του 1195 δούκας της Τοσκάνης και δέχτηκε τα εδάφη που διεκδικούσε. Σταδιακά ο Πάπας Κελεστίνος Γ΄ έγινε εχθρός του. Όταν ο αδελφός του Κορράδος Β΄ της Σουαβίας δολοφονήθηκε, τον διαδέχθηκε ως δούκας της Σουαβίας (1196). Ο γάμος του Φιλίππου της Σουαβίας με την Ειρήνη Αγγελίνα έγινε στο Άουγκσμπουργκ (1197). Ο αυτοκράτορας Ερρίκος ΣΤ΄ εμπιστευόταν πλήρως τον αδελφό του και τον όρισε κηδεμόνα του μικρού Φρειδερίκου σε περίπτωση πρόωρου θανάτου του. Τον Σεπτέμβριο του 1197 μετέβη στην Απουλία για να γίνει η στέψη του σαν βασιλιά της Γερμανίας. Στο Μοντεφιασκόνε έμαθε για τον αιφνίδιο θάνατο του αυτοκράτορα στη Μεσσήνη. Ο Φίλιππος επέστρεψε επειγόντως στη Γερμανία για να εξασφαλίσει τα δικαιώματα του μικρού ανεψιού του Φρειδερίκου στον αυτοκρατορικό θρόνο.

Σύγκρουση με τους Γουέλφους

Μια μεγάλη σειρά από πρίγκιπες στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επέλεξαν βασιλιά της Γερμανίας τον Γουέλφο Όθωνα Δ΄, δεύτερο γιο του Ερρίκου του Λέοντα και ανεψιό του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Ο Φίλιππος της Σουαβίας αποφάσισε να αντιδράσει στο κίνημα, του οποίου αρχηγός ήταν ο αρχιεπίσκοπος της Κολωνίας Αδόλφος της Άλτενα και εξελέγη βασιλιάς της Γερμανίας στο Μυλχάουζεν στη Θουριγγία (8 Μαρτίου 1198). Τον υποστήριξαν ο Λεοπόλδος ΣΤ΄ της Αυστρίας, ο Ότακαρ Α΄ της Βοημίας και ο Βερθόλδος Ε΄ του Τσέρινγκεν. Στην εκλογή απουσίαζαν οι αρχιεπίσκοποι της Κολωνίας, του Μάιντς και του Τριρ. Η στέψη του αντιπάλου του Όθων Δ΄ έγινε στο Άαχεν, παραδοσιακό τόπο στέψης των αυτοκρατόρων από τον αρχιεπίσκοπο της Κολωνίας (9 Ιουνίου 1198), αλλά χωρίς τα αυτοκρατορικά εμβλήματα που είχαν κατασχεθεί από τον Φίλιππο.

Ο Φίλιππος της Σουαβίας - απεικόνιση του 1237.

Ο Φίλιππος απέκτησε την υποστήριξη μερικών πριγκίπων, ισχυρίστηκε ότι είχε την υποστήριξη του Φιλίππου Β΄ της Γαλλίας και προχώρησε στη δική του στέψη στο Μάιντς (8 Σεπτεμβρίου 1198), έπρεπε ωστόσο να λύσει τις διαφορές που είχε με τους Γουέλφους. Μία πρώτη απόπειρα που έγινε από τον αρχιεπίσκοπο του Μάιντς Κορράδο των Βίττελσμπαχ απορρίφθηκε από τους Γουέλφους (1199). Οι δύο πλευρές διεκδικούσαν την αυτοκρατορική στέψη από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄. Ο Πάπας ήταν προσεκτικός, επειδή διεκδικούσε τα Παπικά Κράτη και το Βασίλειο της Σικελίας. Οι οπαδοί των Χοενστάουφεν αντέδρασαν έντονα και αρνήθηκαν οποιαδήποτε παπική επέμβαση στην αυτοκρατορική διαδοχή (1199). Ακολούθησε πόλεμος, ο Φίλιππος κυριάρχησε στην αρχή στα πατρικά του εδάφη στη Σουαβία και στη συνέχεια μετέφερε τον πόλεμο στα εδάφη του αντιπάλου του, έχασε ωστόσο την υποστήριξη του Πάπα και ο Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας δεν είχε σκοπό να τον υποστηρίξει περισσότερο. Τον Μάρτιο του 1201 ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ έκανε το καθοριστικό βήμα, ανακήρυξε τους Χοενστάουφεν «εχθρούς της εκκλησίας» και έθεσε τους οπαδούς τους υπό απαγόρευση. Ο Πάπας υποστήριξε ανοιχτά τον Όθωνα Δ΄ που είχε υποσχεθεί να αποσυνδέσει το βασίλειο της Σικελίας από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ενοποίηση

Η παπική υποστήριξη δεν έφερε ωστόσο στον Όθωνα Δ΄ τα αναμενόμενα αποτελέσματα και οι δύο πρίγκιπες αποφάσισαν να ενισχυθούν με συμμαχικούς γάμους. Ο Φίλιππος και η σύζυγος του Ειρήνη Αγγελίνα γιόρτασαν μεγαλοπρεπώς τα Χριστούγεννα του 1199 στο Μαγδεβούργο δίπλα από την κατοικία του Όθωνα στο Μπράουνσβαϊγκ. Στην τελετή βρέθηκαν πολλοί πρίγκιπες, όπως ο Βερνάρδος του Άνχαλτ από τον Οίκο των Ασκάνια. Ο διάσημος ποιητής Βάλτερ φον ντερ Φόγκελβάϊντε έγραψε ένα επικό ποίημα για να τον δοξάσει. Ακολούθησε σε μεγαλοπρεπή τελετή στον Καθεδρικό ναό του Μαγδεβούργου η αγιοποίηση της Κουνιγκούντα όφα Λουξεμβούργου (9 Σεπτεμβρίου 1201). Ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός, ένας από τους αρχηγούς στην Δ΄ Σταυροφορία τον επισκέφτηκε (1201). Στη συνάντηση παραβρέθηκε ο κουνιάδος του Φιλίππου, Αλέξιος Δ΄ Άγγελος. Οι ιστορικοί τονίζουν ότι ο Αλέξιος Δ΄ έπεισε τον Βονιφάτιο να εκτρέψει τη Σταυροφορία στην Κωνσταντινούπολη εναντίον του θείου του Αλέξιου Γ΄ Άγγελου που είχε εκθρονίσει και τυφλώσει τον πατέρα του Ισαάκιο Β΄.

Τα επόμενα δύο χρόνια ήταν δυσμενή για τον Φίλιππο. Ο Ότακαρ Α΄ της Βοημίας χώρισε τη σύζυγο του Άντελαιντ όφα Μάισσεν και ανακηρύχτηκε έκπτωτος από τον Φίλιππο, ενώ ο άλλος σύμμαχός του, Έρμαν της Θουρυγγίας, τον έδιωξε από τη βόρεια Γερμανία. Ο Φίλιππος σε δεινή θέση ζήτησε να συμφιλιωθεί με τον Πάπα αλλά ο Ιννοκέντιος Γ΄ το αρνήθηκε. Μετά το 1204 συμφιλιώθηκε με τον Ότακαρ και ο Έρμαν του δήλωσε την υποταγή του, πράγμα που, όπως δηλώνει ο ιστορικός Άρνολντ όφα Λούμπεκ (1150 - 1211), ήταν καθοριστικό σημείο για να αντιστραφεί η κατάσταση. Ο Φίλιππος συμμάχησε με τον αρχιεπίσκοπο Αδόλφο της Κολωνίας παρά την αντίθετη γνώμη των κατοίκων της Κολωνίας, αμέσως μετά συμμάχησαν μαζί του ο Ερρίκος Α΄ της Βραβάντης και ο αδελφός του Όθων Δ΄ Ερρίκος Ε΄ του Ρήνου. Ο αρχιεπίσκοπος Αδόλφος δέχτηκε 5.000 μάρκα, ο Ερρίκος Ε΄ που πήρε σαν δώρα το Μάαστριχτ και την Ντούισμπουργκ του δήλωσε γραπτώς τον Νοέμβριο του 1204 τη στήριξη του.

Η δολοφονία του Φιλίππου της Σουαβίας - μικρογραφία του 14ου αιώνα.

Δολοφονία

Ο Φίλιππος της Σουαβίας ήθελε να τονίσει έντονα τη συμμαχία του με τον παλιό του εχθρό Αδόλφο της Κολωνίας. Ακολούθησε νέα στέψη του με μεγαλοπρεπή τελετή στον Καθεδρικό ναό του Άαχεν (6 Ιανουαρίου 1205). Ο Φίλιππος νίκησε στη συνέχεια έναν στρατό από την Κολωνία με τον Όθωνα του Βάσσενμπεργκ (27 Ιουλίου 1206). Οι δύο βασιλείς είχαν κάνει μυστικές συνομιλίες χωρίς αποτέλεσμα. Ο Πάπας αναγνώρισε ότι ο Όθων Δ΄ ήταν χαμένος και αποφάσισε να ακυρώσει την απαγόρευση που είχε κάνει στους οπαδούς των Χοενστάουφεν, τον Μάιο του 1208 προχώρησαν σε νέα συμφωνία με την οποία ένας ανεψιός του Πάπα παντρεύτηκε μία κόρη του Φιλίππου και πήρε το δουκάτο της Τοσκάνης. Ο Φίλιππος μετέβη στο Μπάμπεργκ, όπου γινόταν ο γάμος ανάμεσα στην ανεψιά του Βεατρίκη Β΄ της Βουργουνδίας και τον Όθωνα Α΄ της Μερανίας (21 Ιουνίου 1208). Μετά το τέλος της τελετής αποσύρθηκε στα δωμάτια του. Εκεί τον βρήκε ο Όθων Η΄ της Βαυαρίας και τον δολοφόνησε. Ο δολοφόνος δραπέτευσε αλλά αργότερα θανατώθηκε, η έγκυος σύζυγος του Ειρήνη Αγγελίνα δραπέτευσε στο κάστρο των Χοενστάουφεν, απέβαλλε και πέθανε αμέσως μετά.

Τα κίνητρα του φόνου είναι άγνωστα, το πιθανότερο ο Όθων εξοργίστηκε επειδή ο Φίλιππος ακύρωσε τον γάμο που του είχε υποσχεθεί ο Φίλιππος με μία από τις κόρες του τη Βεατρίκη ή την Κουκιγκούντε που παντρεύτηκε κατόπιν τον Βεγκέσλαο Α΄ της Βοημίας. Η πιθανότητα να ήταν η δολοφονία συνωμοσία στην οποία συμμετείχαν ο Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας και ο Ερρίκος της Βραβάντης υπέρ του Όθωνα δεν έχει αποδειχτεί.

Υστεροφημία

Ο Φίλιππος τάφηκε στον Καθεδρικό ναό του Μπάμπεργκ και σε λίγα χρόνια ανεγέρθη στον τάφο ο ανδριάντας του που παρουσιάζει λεπτομερώς τα χαρακτηριστικά του. Ο Φίλιππος ήταν ο πρώτος βασιλιάς των Γερμανών που δολοφονήθηκε από την εποχή των Μεροβίγγειων και ο ένας από τους δύο Γερμανούς βασιλείς που δολοφονήθηκαν, ο άλλος ήταν ο Αλβέρτος Α΄ της Γερμανίας που δολοφονήθηκε 100 χρόνια αργότερα από τον ανεψιό του. Μετά τον θάνατο του Φιλίππου, ο Όθων Δ΄ εξελέγη την επόμενη χρονιά βασιλιάς των Γερμανών χωρίς αντίπαλο σε Αυτοκρατορική Σύνοδο στη Φρανκφούρτη. Η στέψη του έγινε τον Νοέμβριο του 1208 από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄. Ο Όθων Δ΄ ήθελε να σβήσει κάθε υποψία ότι η δολοφονία του Φιλίππου ήταν δικό του έργο και έθεσε σε ανακτορική απαγόρευση τον Όθων Η΄ και τους οπαδούς του. Ο Όθων Η΄ δολοφονήθηκε τον Μάρτιο του 1209 από τον Ερρίκο του Κάλντεν, έναν υπουργό του Φιλίππου. Ο Όθων Δ΄ συγκρούστηκε αμέσως με Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ επειδή επιχείρησε εισβολή στο βασίλειο της Σικελίας (1210) και αφορίστηκε. Το στέμμα επανήλθε στους Χοενστάουφεν, ο ανεψιός του Φρειδερίκος Β΄ έκανε εκταφή του και μετέφερε τα οστά του στον Καθεδρικό ναό του Σπάιερ.

Ο Φίλιππος της Σουαβίας περιγράφεται όμορφος, στιβαρός και γενναίος άνδρας, γνωστός για την ηπιότητα και τη γενναιοδωρία του.

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε στις 25 Μαίου 1197 την Ειρήνη Αγγελίνα, κόρη του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου Αυτοκράτορα των Ρωμαίων, με την οποία απέκτησε:

• Βεατρίκη (1198–1212), παντρεύτηκε τον αντίπαλο του πατέρα της Όθωνα Δ΄ της Γερμανίας.
• Κουνιγούνδη (1200–1248), παντρεύτηκε τον Βεγκέσλαο Α΄ της Βοημίας.
• Μαρία (1201–1235), παντρεύτηκε τον Ερρίκο Β΄ της Βραβάντης.
• Ελισάβετ (1203–1235), παντρεύτηκε τον Φερδινάνδο Γ΄ της Καστίλης

Πηγές

• Abulafia, David (1988). Frederick II: A Medieval Emperor. Oxford University Press.
• Alemparte, Jaime Ferreiro (1986). "Acercamiento Mutuo de Espana y Alemania". In Martín, Antonio Pérez (ed.). España y Europa, un pasado jurídico común. Cometa S.A.
• Baldwin, Philip B. (2014). Pope Gregory X and the Crusades. The Boydell Press.
• Ciggaar, Krijna Nelly (1996). Western Travellers to Constantinople: The West and Byzantium, 962-1204. Brill.
• Kroonen, Guus; Langbroek, Erika; Quak, Arend; Roeleveld, Annelies, eds. (2014). Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik. Volume 72. Editions Rodopi.
• Lyon, Jonathan R. (2013). Princely Brothers and Sisters: The Sibling Bond in German Politics, 1100–1250. Cornell University Press.
• Madden, Thomas F. (2014). The Concise History of the Crusades. Rowman & Littlefield.
• Sturner, Wolfgang (1992). Friedrich II:Teil 1 Die Konigscheffschaft in Sizilien un Deutschland 1194-1220 (in German). Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Zientara, Benedykt (1997). Henryk Brodaty i jego czasy. Wydawnictwo TRIO.