Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ιωάννης Ζ´ Παλαιολόγος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Ιωάννης Ζ΄ Παλαιολόγος)
Ιωάννης Ζ´ Παλαιολόγος
Mικρογραφία από τον κώδικα Mutinensis gr. 122 (folio 294v) της Βιβλιοθήκης των Έστε στη Μοδένα.
Περίοδος14 Απριλίου 1390 - 17 Σεπτεμβρίου 1390
ΠροκάτοχοςΙωάννης Ε΄ Παλαιολόγος (2η φορά)
ΔιάδοχοςΙωάννης Ε΄ Παλαιολόγος (3η φορά)
Γέννησηπερ. 1370
Θάνατος22 Σεπτεμβρίου 1408
Θεσσαλονίκη
ΣύζυγοςΕιρήνη Γατελούζου
ΑπόγονοιΑνδρόνικος Ε' Παλαιολόγος
ΟίκοςΠαλαιολόγοι
ΠατέραςΑνδρόνικος Δ΄ Παλαιολόγος
Μητέρακυράτζα Μαρία των Σισμάν
ΘρησκείαΟρθόδοξος Χριστιανός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Ζ´ Παλαιολόγος (1370 - 22 Σεπτεμβρίου 1408) υπήρξε πρωτότοκος γιος του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Δ' και της συζύγου του κυράς Μαρίας των Σισμάν κόρης του Τσάρου της Βουλγαρίας Ιβάν Αλεξάνταρ.[1]

Ο πατέρας του Ιωάννη Ζ', ο Ανδρόνικος Δ', ως μεγαλύτερος γιος του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου ήταν ο νόμιμος διάδοχος του Βυζαντινού θρόνου.[2][3] Η Δυναστεία των Παλαιολόγων, κατά το 14ο αιώνα, μαστιζόταν από ασταμάτητες διαμάχες μεταξύ των μελών της, σε βάρος των συμφερόντων της αυτοκρατορίας.[4][5][6] Ο βασικός εχθρός εκείνη την εποχή ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία που είχε κατακτήσει απέραντες εκτάσεις σε βάρος των Βυζαντινών.[7] Ο Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος είχε υπηρετήσει τον Σουλτάνο Μουράτ Α΄ ως υποτελής του, εκείνη την εποχή οι Οθωμανοί και οι Βυζαντινοί αριστοκράτες βρίσκονταν μεταξύ τους σε στενή επαφή.[8][9]

Την εποχή που ο αυτοκράτορας, Ιωάννης Ε΄, υπηρετούσε τους Οθωμανούς σε μια εκστρατεία στην Ανατολή ο γιος του και διάδοχος Ανδρόνικος Δ' και ένας από τους γιους του Μουράτ Α΄, ο Σαβσί Μπέη, αποφάσισαν να ανατρέψουν τους πατεράδες τους.[10][11] Οι δύο ηγεμόνες ενώθηκαν για να αντιμετωπίσουν τους αποστάτες, συνέλαβαν και φυλάκισαν τους γιους τους, κατόπιν υπέστησαν σκληρές τιμωρίες.[12][13] Ο Σαβσί Μπέη τυφλώθηκε και αποκεφαλίστηκε από τον Μουράτ. Παρά το γεγονός ότι ζήτησε από τον Ιωάννη Ε΄ να κάνει τα ίδια στον δικό του γιο, ο Ανδρόνικος δεν εκτελέστηκε, αλλά τυφλώθηκε (1373).[14][15][16] Ο γιός του, Ιωάννης Ζ΄, που εκείνη την εποχή ήταν βρέφος τριών ετών, υπέστη την ίδια σκληρή τιμωρία.[17][18][19] Εν τέλει και για τους δύο επήλθε μόνο μερική τύφλωση, καθώς κατά τη διάρκεια της φυλάκισης η όρασή τους επανήλθε. Ο Ανδρόνικος Δ΄ έχασε επίσης τα δικαιώματα διαδοχής του θρόνου, μεταβιβάστηκαν στον αδελφό του, τον μετέπειτα αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄.[20][21][22] Ο Ανδρόνικος Δ΄ και η οικογένεια του παρέμειναν αιχμάλωτοι στη Μονή Καυλέως και στη συνέχεια στη Φυλακή του Ανεμά, στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά, τον Ιούλιο του 1376, πατέρας και γιος δραπέτευσαν στον Γαλατά, στην άλλη πλευρά του Κεράτιου, που ανήκε στην Δημοκρατία της Γένοβας.

Άνοδος και πτώση του Ανδρόνικου Δ'

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Γενοβέζοι προτιμούσαν τον Ανδρόνικο Δ΄ από τον πατέρα του, ο οποίος είχε πρόσφατα παραχωρήσει την Τένεδο στην αντίπαλο Δημοκρατία της Βενετίας.[23] Ο Ανδρόνικος είχε την υποστήριξη μεγάλου μέρους της Βυζαντινής κοινωνίας και λίγο μετά την απόδρασή του, με τη βοήθεια Γενοβέζων και Οθωμανών, κατάλαβε με επιτυχία την Κωνσταντινούπολη (12 Αυγούστου 1376).[24][25][26] Ο Ιωάννης Ε΄ και ο δεύτερος γιος του Μανουήλ Β', αφού πρώτα αντιστάθηκαν στον Πύργο της Χρυσής, αιχμαλωτίστηκαν και φυλακίστηκαν. Ο Ανδρόνικος στέφθηκε αυτοκράτορας και κυβέρνησε τρία χρόνια (1376-1379). Την τριετία της βασιλείας του πατέρα του, κάποια στιγμή ορίστηκε και ο ίδιος ο Ιωάννης Ζ΄ ως συναυτοκράτορας (1377).[27]

Εν τέλει ο παππούς του και ο θείος του δραπέτευσαν και εκθρόνισαν τον Ανδρόνικο.[28][29] Μετά την εκθρόνισή του, ο Ανδρόνικος Δ΄, δραπέτευσε μαζί με το γιό του εκ νέου στον Γαλατά και διεκδίκησε μέχρι το τέλος τα δικαιώματα του στον θρόνο.[30][31] Η αντιπαράθεση ανάμεσα στον Ανδρόνικο Δ΄ και τον Ιωάννη Ε' του συνεχίστηκε μέχρι την εποχή που ο δεύτερος αποφάσισε να τον ορίσει διάδοχο του στον θρόνο, τόσο τον ίδιο όσο και τον εγγονό του, Ιωάννη Ζ΄ (1381).[32] Ο Ανδρόνικος έλαβε τους τίτλους συναυτοκράτορας και Βασιλεύς, και έλαβε μια επικράτεια γύρω από την Σηλυβρία (1382).[33][34] Ο Ανδρόνικος Δ΄ πέθανε, ωστόσο, πρόωρα (25/28 Ιουνίου 1385).[35] Ο Ιωάννης Ζ΄ κληρονόμησε και τα εδάφη του πατέρα του στην Σηλυβρία, το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει τον τίτλο του Βασιλέως και να διαδεχτεί στον θρόνο τον παππού του.[36] Ο νεαρός διεκδικητής της διαδοχής είχε την υποστήριξη, τόσο του νέου Οθωμανού Σουλτάνου (1389) Βαγιαζήτ Α΄ όσο και της Γένοβας.[37] Το γεγονός αυτό ενόχλησε τον παππού του, ο οποίος παραπονέθηκε στους Γενοβέζους ότι δεν του έδιναν τις πρέπουσες τιμές όπως έπρατταν με τον εγγονό του.[38]

Σφετερισμός του θρόνου και ανατροπή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση του Ανδρόνικου Δ΄, του Ιωάννη Ζ΄ και του Μανουήλ Β΄ σε μικρογραφία του 15ου αιώνα

Η συμφωνία του 1381, που όριζε με σαφήνεια ότι ο Ιωάννης Ζ΄ θα ήταν ο διάδοχος του παππού του, δεν εμπόδιζε τον Ιωάννη Ε΄ να εξακολουθεί να ευνοεί το δεύτερο γιο του Μανουήλ, διοικητή της Θεσσαλονίκης, με τον οποίο είχε εντωμεταξύ συμφιλιωθεί, μετά το θάνατο του Ανδρόνικου.[39] Ο Ρώσος χρονικογράφος Ιγνάτιος του Σμολένσκ αναφέρει ότι εκείνη την εποχή υπήρχε ισχυρό κίνημα υπέρ του Ιωάννη στην Κωνσταντινούπολη.[40] Ο Ιωάννης Ζ΄ έλαβε την υποστήριξη από τον Οθωμανό Σουλτάνο Βαγιαζήτ Α΄, αλλά και από την Δημοκρατία της Γένοβας, στην οποία ταξίδεψε ο ίδιος προσωπικά το 1389, μαζί με τη μητέρα του Μαρία, για κερδίσει την εύνοιά και την οικονομική υποστήριξη των Γενοβέζων.[41][42] Με την επιστροφή του από την Γένοβα πέρασε από την Βουλγαρία στην οποία ο Ιβάν Σρατσιμίρ και Ιβάν Σισμάν Τσάροι στο Βίντιν και στο Βέλικο Τάρνοβο αντίστοιχα δήλωσαν επίσης ότι τον υποστηρίζουν.[43] Στη συνέχεια ενισχύθηκε από τους Οθωμανούς στην Αδριανούπολη. Τα τουρκικά στρατεύματα συνόδευσαν τον διεκδικητή του θρόνου έως την πόλη, ενώ εντός των τειχών επετράπη η είσοδος μόνο στους Έλληνες υποστηρικτές του. Ο 20χρονος Ιωάννης Ζ΄ εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη (14 Απριλίου 1390), χωρίς πολιορκία, καθώς ομάδα οπαδών του, εντός της πόλης, άνοιξε την πύλη του Χαρισίου για να εισέλθει.[44][45] Οι ελάχιστες αντιστάσεις που συνάντησε έληξαν σύντομα, όλοι οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης δέχτηκαν στην κυριαρχία του και αναγορεύτηκε αυτοκράτορας.[46][47][48] Ο Ιωάννης Ε' και ο Μανουήλ οχυρώθηκαν στο φρούριο της Χρυσής, από όπου προσπάθησαν μέσω της διπλωματικής οδού να ανατρέψουν την κατάσταση.

Πολλές σύγχρονες πηγές της εποχής του αναφέρουν ότι ο νεαρός Ιωάννης Ζ΄ χρησιμοποίησε το όνομα "Ανδρόνικος" την εποχή που σφετερίστηκε τον θρόνο. Ο Ιγνάτιος του Σμολένσκ, που ήταν αυτόπτης μάρτυρας, αναφέρει ότι ο λαός τον επευφήμησε με την κραυγή "Πολλά τα έτι Ανδρόνικου", αν και κατά μία άλλη εκδοχή, μεταγενέστερων συγγραφέων, η επευφημία ήταν "Πολλά τα έτη του υιού του Ανδρόνικου", καθώς ο λαός θεωρούσε τον Ιωάννη ως νόμιμο διάδοχο του θρόνου, στη θέση του πατέρα του, που στερήθηκε του δικαιώματός του παρότι πρωτότοκος. Τα αρχεία το Γαλατά (1390) αναφέρουν ως αυτοκράτορα της περιόδου τον "Ανδρόνικο Παλαιολόγο". Ο Ιωάννης Ζ΄ ενδεχομένως να άλλαξε το όνομα του, είτε μετά τον θάνατο του πατέρα του για να τιμήσει την μνήμη του (1385), είτε τους μήνες του σφετερισμού (1390) με στόχο να διευκολύνει το έργο του, αφού ο παππούς του λεγόταν επίσης Ιωάννης.[49] Η ανατροπή ενός αυτοκράτορα με το όνομα Ιωάννης, από κάποιον άλλον με το ίδιο όνομα, θα έφερνε ίσως αμηχανία στους στρατιώτες και ως λύση πιθανώς θεωρήθηκε η προσωρινή αλλαγή του ονόματος σε "Ανδρόνικος". Την εποχή που κυβέρνησε το επίσημο όνομα του στα αυτοκρατορικά έγγραφα ήταν, ωστόσο, το βαπτιστικό του όνομα Ιωάννης Ζ' και με το ίδιο όνομα τον καταγράφουν και οι χρονικογράφοι της εποχής του, άσχετα με το εάν πιθανώς το λαϊκό του όνομα να ήταν Ανδρόνικος.[50] Οι λίγες δραστηριότητες του, στο ελάχιστο διάστημα που ήταν αυτοκράτορας, έδειξαν ότι ο στόχος του ήταν, κυρίως, η εδραίωση και παραμονή του στο θρόνο.[51] Τον Ιούνιο υπέγραψε συνθήκη με την Δημοκρατία της Βενετίας, εξέδωσε πολλά διατάγματα και έκοψε νομίσματα με το όνομα του.[52] Ο Ιωάννης Ζ΄ είχε επίσης πρωταρχικό στόχο να αποκατασταθεί στον πατριαρχικό θρόνο ο Μακάριος Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος ήταν ο εκλεκτός του πατέρα του και πατριάρχης όταν ήταν αυτοκράτορας ο ίδιος.[53]

Η ανατροπή του ήρθε, ωστόσο, πολύ σύντομα. Ο θείος του, Μανουήλ, εξασφάλισε βοήθεια από τους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου [54] και καθαίρεσε τον Ιωάννη, μόλις 5 μήνες μετά την άνοδο του (17 Σεπτεμβρίου 1390).[55][56][57] Αμέσως μετά τον τερματισμό του πραξικοπήματος και την αποκατάσταση του Ιωάννη Ε΄ στο θρόνο, ο Ιωάννης Ζ΄ αλλά και ο Μανουήλ κλήθηκαν από τον Βαγιαζήτ (βάσει των όρων υποτέλειας που είχε συμφωνήσει ο Ιωάννης Ε΄) να συμμετάσχουν στην επόμενη στρατιωτική εκστρατεία των Οθωμανών, για την κατάληψη της Φιλαδέλφειας, που μέχρι εκείνη την ώρα ήταν σε βυζαντινά χέρια. Βρέθηκαν έτσι, σε κοινό στρατόπεδο, μαχόμενοι εναντίον της τελευταίας χριστιανικής πόλης και προπύργιου του Βυζαντινού κράτους στην ανατολή.[58] . Ενώ βρίσκονταν στη Μικρά Ασία τους αναγγέλλεται (1391) η είδηση για το θάνατο του γηραιού, απελπισμένου πια, Ιωάννη Ε΄. Έτσι έμειναν μόνοι διεκδικητές του θρόνου ο Ιωάννης Ζ' και ο Μανουήλ.

Κυβερνήτης της Σηλυβρίας και διεκδικητής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δηνάριο του πεθερού του Ιωάννη Ζ΄ Φραντσέσκο Β΄ Γκαττιλούζιο.

Με τον θάνατο του Ιωάννη Ε΄ ο Μανουήλ, που βρισκόταν στην αυλή του Βαγιαζήτ, έφυγε γρήγορα για την Κωνσταντινούπολη, ώστε να προλάβει τον Ιωάννη Ζ΄, και ανακηρύχθηκε νέος αυτοκράτορας.[59] Ο Ιωάννης εξακολουθούσε να είναι διεκδικητής του Βυζαντινού θρόνου και να αποτελεί ισχυρό πολιτικό παράγοντα.[60] Μεταξύ 1396/1397 παντρεύτηκε την Ειρήνη Γατελούζου Παλαιολογίνα, κόρη του Φραντσέσκο Β΄ Γκαττιλούζιο Άρχοντα της Λέσβου.[61] Ο Ιωάννης εξακολουθούσε, μετά την άνοδο του Μανουήλ στο θρόνο, να κυβερνά την Σηλυβρία, ως κληροδότημα από τον πατέρα του Ανδρόνικου, διατηρώντας επίσης τον τίτλο του αυτοκράτορα.[62] Την Σηλυβρία την κυβέρνησε ως υποτελής του Σουλτάνου Βαγιαζήτ Α΄, για αυτόν τον λόγο ήταν υποχρεωμένος να τον ακολουθήσει στις εκστρατείες του στην Ανατολή.[63]

O ιστορικός Τζον Γ. Μπάρκερ αναφέρει ότι ο Ιωάννης Ζ΄, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Πόλης από τον Βαγιαζίτ, επιχείρησε να πουλήσει τα δικαιώματα του στη διαδοχή του Βυζαντινού θρόνου στον βασιλιά της Γαλλίας Κάρολο ΣΤ΄. Υποστηρίζει ότι το Σεπτέμβριο του 1397, ενώ βρισκόταν στην Σηλυβρία, ο Ιωάννης Ζ΄ ανέθεσε στους Γάλλους ευγενείς Ερρίκο του Μαρλ και Ιωάννη Α΄ της Βουργουνδίας διαπραγματεύσεις για να παραχωρήσει στον Γάλλο βασιλιά τα δικαιώματα του, με αντάλλαγμα ένα Γαλλικό κάστρο. Η θεωρία του Πάρκερ στηρίχτηκε σε ένα έγγραφο (15 Ιουλίου 1397), το οποίο ωστόσο δεν κάνει καμιά αναφορά στα δικαιώματα, τα οποία εμπιστεύτηκε ο Ιωάννης Ζ΄ στους Γάλλους ευγενείς. Η ιδέα είχε προκύψει από μια συζήτηση που είχε κάνει εκείνη την περίοδο ο άρχοντας της Λέσβου Φραγκίσκος Β΄ Γατελούζιο στην οποία υπέθετε ότι είχε αποκαλύψει τις πραγματικές προθέσεις του Ιωάννη Ζ΄.[64] Οι ελπίδες του Ιωάννη Ζ΄ να ανέβει στον θρόνο διατηρήθηκαν χάρη στην υποστήριξη του Οθωμανού Σουλτάνου Βαγιαζήτ Α΄, που τον υποστήριζε σε αντίθεση με τον Μανουήλ Β΄, τον οποίο θεωρούσε εχθρό των Οθωμανών. Ο Βαγιαζήτ ενδεχομένως θεωρούσε ότι με τον Ιωάννη Ζ΄ θα είχε από την Κωνσταντινούπολη την ίδια στήριξη που είχε παράσχει ο πατέρας του, Ανδρόνικος Δ', που είχε επιτρέψει την εγκατάσταση των Οθωμανών στην Καλλίπολη .[65] Σε κάθε περίπτωση, τελικός στόχος των Οθωμανών ήταν η κατάκτηση της Πόλης, η οποία ήταν μια μικρή νησίδα ανάμεσα στις ευρωπαϊκές και ασιατικές κτήσεις τους. Η φαινομενική στήριξη του Βαγιαζήτ στον Ιωάννη έδωσε στον Μανουήλ την ευκαιρία να κυκλοφορήσει την φήμη ότι ο ανεψιός του είχε στόχο να παραδώσει την Κωνσταντινούπολη στους Οθωμανούς.[66] Ο Ιωάννης Ζ΄ εξακολουθούσε να έχει την στήριξη της Δημοκρατίας της Γένοβας και της αριστοκρατίας της Κωνσταντινούπολης, η στήριξη αυτή του εξασφάλισε πολλούς οικονομικούς πόρους που είχε ανάγκη για να αντιμετωπίσει τον Μανουήλ Β΄.[67] Πέρα από τους αριστοκράτες υπήρχαν και κάποιοι απλοί πολίτες που επιθυμούσαν να αποκαταστήσουν τον Ιωάννη Ζ΄ ως αυτοκράτορα στην θέση του Μανουήλ Β΄. Οι πολίτες αυτοί αντιτάχθηκαν σφοδρά στον Μανουήλ Β΄ με την πρόφαση ότι κυβερνούσε ως τύραννος, σφετερίστηκε τον θρόνο και ενδιαφερόταν μόνο για την προσωπική του εξουσία.[68] Τις γνώμες αυτές εκμεταλλεύτηκε ο ανεψιός του Ιωάννης Ζ΄ για να θεμελιώσει την δική του προπαγάνδα.[69]

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία (1389)

Οι εντάσεις ανάμεσα στον Ιωάννη Ζ΄ και τον Μανουήλ Β΄ κλιμακώθηκαν την εποχή που ο Βαγιαζήτ Α΄ απειλούσε να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη και ξεκίνησε την πολιορκία της (1394).[70][71] Ο Γάλλος ιππότης Ζαν Β΄ Λε Μενγκρ αρχηγός της αμυντικής φρουράς της Κωνσταντινούπολης που είχε καλές σχέσεις και με τους δύο διαδόχους προσπάθησε να τους συμφιλιώσει, και κατέληξαν τελικά σε συμφωνία (1399). Ο Βυζαντινός μοναχός Συμεών Θεσσαλονίκης αναφέρει ότι η στάση του Ιωάννη Ζ΄ απέναντι στον Μανουήλ Β΄ άλλαξε μόνο όταν ο Βαγιαζήτ Α΄ επιτέθηκε στα εδάφη του στην Σηλυβρία (1397).[72][73] Η συμφωνία είχε προβλέψει ότι ο Μανουήλ Β΄ θα υιοθετούσε τον Ιωάννη Ζ΄ και εκείνος θα υιοθετούσε με την σειρά του τους γιους του Μανουήλ Β΄, ενώνοντας τους δυο κλάδους της οικογένειας. Ο Μανουήλ Β΄ αναγνώρισε τέλος τον Ιωάννη Ζ΄ ως πρώτο συναυτοκράτορα ενώ ο γιος του, και διάδοχος μετέπειτα, Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος θα γινόταν αυτόματα ο δεύτερος συναυτοκράτορας.[74]

Η συμφωνία επέτρεψε στον Μανουήλ Β΄ να αναχωρήσει σε τριετή αποστολή στην Ευρώπη με στόχο να εξασφαλίσει στρατιωτική βοήθεια, ο Ιωάννης Ζ΄ παρέμεινε ως αντιβασιλεύς στην Κωνσταντινούπολη με μοναδικό καθήκον την άμυνα της πόλης.[75][76][77] Η αντιβασιλεία του Ιωάννη έχει μεγάλες αντιφάσεις και ο Μανουήλ Β΄, παραβιάζοντας την συμφωνία του 1399, έστειλε την οικογένεια του ανιψιού του στον αδελφό του Θεόδωρο Α΄ που κυβερνούσε το Δεσποτάτο του Μορέως. Οι μόνες γνωστές του δραστηριότητες ως αντιβασιλέως ήταν οι συμφωνίες του με την Βενετία και την Γένοβα και η καθαίρεση του πατριάρχη Ματθαίου Α΄ που είχε αντιπάθειες σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.[78][79] Ο Μανουήλ Β΄ αποκατέστησε τον Ματθαίο Α΄ με την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη αφού το δικαίωμα διορισμού του πατριάρχη ανήκε αποκλειστικά στον αυτοκράτορα.[80][81] Την εποχή που ο Βαγιαζήτ Α΄ πολιορκούσε την Κωνσταντινούπολη πλησίασε τους οπαδούς του Ιωάννη Ζ΄ και τους υποσχέθηκε ειρήνη, κάτι που είχε απορρίψει ο Μανουήλ Β΄ πριν αναχωρήσει.[82] Ο Βαγιαζήτ προσπάθησε να μιλήσει με τον ίδιο τον Ιωάννη Ζ΄, παραβλέποντας το γεγονός ότι επιτεθεί στα εδάφη του στην Σηλυβρία, καθώς πίστευε ότι θα μπορούσε ακόμα να κερδίσει τη συμμαχία του.[83] Ο Ιωάννης Ζ΄ απάντησε στον Οθωμανό σουλτάνο αρνητικά και αρνήθηκε να του παραδώσει την πόλη.[84] Η κατάσταση γινόταν όλο και πιο ασφυκτική με την πάροδο του χρόνου αφού ο Μανουήλ Β΄ καθυστερούσε να επιστρέψει, η Βενετία υποσχέθηκε να στείλει βοήθεια στους πολιορκημένους, αλλά δεν έφτασε ποτέ. Ο Βαγιαζήτ Α΄ επέμενε στην πολιορκία, παρά το γεγονός ότι είχαν εξαντληθεί οι δυνάμεις του και από τον πόλεμο με την Αυτοκρατορία των Τιμουριδών. Την εξαετή περίοδο της πολιορκίας (1394-1402) ο λαός της Κωνσταντινούπολης υπέφερε σοβαρά, πολλοί κάτοικοι αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν από τα τείχη της πόλης και να παραδοθούν προσωπικά στους Οθωμανούς.[85] Ο Ιωάννης Ζ΄ διατήρησε της επαφές του με τον Βαγιαζήτ, παρά την άρνηση του να του παραδώσει τον θρόνο, τον Ιανουάριο του 1401 έφυγε από την Κωνσταντινούπολη για να τον συναντήσει και να ξεκινήσει μαζί του διαπραγματεύσεις.[86] Ο Ιωάννης Ζ΄ έστειλε επιστολή στον βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκο Δ΄ με την οποία του τόνιζε τον κίνδυνο να κατακτήσουν την Κωνσταντινούπολη οι Οθωμανοί (1 Ιουνίου 1402). Οι ενέργειες του ήταν άσκοπες αφού μόλις έναν μήνα αργότερα ο Βαγιαζήτ Α΄ εγκατέλειψε εσπευσμένα την πολιορκία λόγω του κινδύνου από τον Ταμερλάνο στη Μικρά Ασία. Η συντριβή και η αιχμαλωσία του Βαγιαζήτ Α΄ στη Μάχη της Άγκυρας (20 Ιουλίου 1402) και ο σκληρός εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε ανάμεσα στους γιους του έσωσαν, έστω και προσωρινά, την Κωνσταντινούπολη από τους Οθωμανούς.[87]

Μετά την Οθωμανική συντριβή ο Ιωάννης Ζ΄ ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τους γιους του Βαγιαζήτ Α΄, ο Σουλεϊμάν Τσελεμπή σαν ένδειξη καλής θέλησης έδωσε πίσω στους Βυζαντινούς την Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της βόρειας Ελλάδας.[88] Ο Ιωάννης Ζ΄ βάπτισε χριστιανούς άλλους δύο από τους γιους του Βαγιαζήτ Α΄ τον Ίσα Τσελεμπή και τον Γιουσούφ Τσελεμπή, ο Ίσα υιοθετήθηκε από τον Ιωάννη Ζ΄ και ο Γιουσούφ μαρτυρείται ότι ζούσε στην Κωνσταντινούπολη τουλάχιστον μέχρι το 1413.[89] Με την επιστροφή του Μανουήλ Β΄ στην Κωνσταντινούπολη ο Ιωάννης Ζ΄ του παρέδωσε την εξουσία.[90] Κάποιες πηγές της εποχής αναφέρουν ότι ενώ είχε στόχο να σφετεριστεί ξανά τον θρόνο, έκανε εν τέλει πίσω επειδή δεν ήθελε να αναλάβει ξανά τις ίδιες ευθύνες που είχε όταν ήταν αυτοκράτορας.[91] Ο Μανουήλ Β΄ ακύρωσε πολλές αποφάσεις του Ιωάννη ως αντιβασιλέα όπως επίσης κάποια πολιτικά και θρησκευτικά προνόμια που έδωσε στους Οθωμανούς.[92]

Νέα σύγκρουση με τον Μανουήλ Β΄

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κάτοψη της Κωνσταντινούπολης (1502) από τον Ιταλό χαρτογράφο Κριστόφορο Μπουοντελμόντι.

Με την επιστροφή του Μανουήλ Β΄ (1403) οι σχέσεις του με τον Ιωάννη Ζ΄ εντάθηκαν για άλλη μια φορά. Ο Μανουήλ Β΄ προσπάθησε να τον αποκλείσει από την αυτοκρατορική ιεραρχία, να του στερήσει τον τίτλο του βασιλιά και να του πάρει τις γαίες στην Σηλυβρία και την Θεσσαλονίκη. Οι λόγοι τους οποίους προφασίστηκε ο Μανουήλ Β΄ ήταν ότι ο Ιωάννης Ζ΄ συνωμότησε την προηγούμενη χρονιά (1402) με τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄ να του παραδώσει την Κωνσταντινούπολη. Ο ταξιδιώτης από την Καστίλλη Ρουί Γκονθάλεθ ντε Κλαβίχο έγραψε ότι ο Ιωάννης Ζ΄ είχε συμφωνήσει με τον Βαγιαζήτ Α΄ ότι σε περίπτωση που θα νικήσει τους Τιμουρίδες θα του παραδώσει την πόλη.[93] Είναι αμφίβολο αν έγινε τέτοια συμφωνία, αφού ο Ιωάννης Ζ΄ ήταν πιστός σε όλη την διάρκεια της αντιβασιλείας του και είχε προχωρήσει σε ευνοϊκή συμφωνία με τον πρίγκιπα Σουλεϊμάν Τσελεμπή.[94] Ο Γερμανός ιστορικός Πέτερ Βιρφ σημειώνει ότι ο σημαντικότερος λόγος που προκάλεσε την οργή του Μανουήλ Β΄ ήταν ότι ο ανεψιός του τον είχε αποκλείσει από τις διαπραγματεύσεις.[95] Ο Μανουήλ Β΄ έστειλε τον Ιωάννη Ζ΄ με δυσμένεια στην Λήμνο αλλά εκείνος κατέφυγε στην γειτονική Λέσβο, όπου συνάντησε τον πεθερό του Φραγκίσκο. Ο Ιωάννης Ζ΄ και ο πεθερός του προχώρησαν σε εκστρατεία στην Θεσσαλονίκη πιθανότατα για να την πάρουν ολοκληρωτικά από τους Οθωμανούς αφού υπήρχε ακόμα στην πόλη φρουρά, κατόπιν επέστρεψαν στην Λέσβο όπου είχε έρθει ο Ζαν Β΄ Λε Μενγκρ.[96][97] Ο Ιωάννης Ζ΄, ο Φραγκίσκος και ο Ζαν Β΄ Λε Μενγκρ προχώρησαν κατόπιν σε εκστρατεία στην Κωνσταντινούπολη με στόχο την βίαιη ανατροπή του Μανουήλ Β΄.[98] Η επίθεση δεν έγινε τελικά αφού ο Μανουήλ Β΄ και ο Ιωάννης Ζ΄ προχώρησαν σε νέα διαπραγμάτευση (1403) με την οποία, όπως και με την προηγούμενη (1399), ο Ιωάννης Ζ΄ θα γινόταν πρώτος συναυτοκράτορας και ο γιος του Μανουήλ Β΄, Ιωάννης Η', δεύτερος συναυτοκράτορας.[99] Ο Ρουί Γκονθάλεθ ντε Κλαβίχο που βρισκόταν τότε στην Κωνσταντινούπολη έγραψε ότι βάσει της συμφωνίας: τον Μανουήλ Β΄ θα τον διαδεχόταν ο Ιωάννης Ζ΄, αυτόν ο Ιωάννης Η΄ (γιος του Μανουήλ) και κατόπιν εκείνον ο Ανδρόνικος Ε΄ Παλαιολόγος (γιος του Ιωάννη Ζ΄). [100] Ο Ρουί Γκονθάλεθ ντε Κλαβίχο έγραψε κατόπιν για την πεποίθηση του ότι η συμφωνία δεν θα γινόταν σεβαστή σε καμιά από τις δύο πλευρές.[101]

Αυτοκράτορας της Θεσσαλονίκης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η "Πύλη του Χαρισίου" από την οποία ο Ιωάννης Ζ΄ εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη για να σφετεριστεί τον θρόνο

Την επανάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς ανέλαβε ο έμπιστος του Μανουήλ Β΄ Δημήτριος Λάσκαρις Λεοντάρης, την παρέδωσε μετά την συμφωνία που έγινε ανάμεσα στους δύο αυτοκράτορες στον Ιωάννη Ζ΄.[102] Στα έγγραφα που έχουν διασωθεί (1403) φαίνεται ότι συνόδευσαν τον Ιωάννη Ζ΄ στην Θεσσαλονίκη ο Λεοντάρης και ο Δημήτριος Χρυσολωράς για να τον επιβλέψουν, ο ίδιος ωστόσο ανέλαβε αμέσως την διακυβέρνηση ως ανεξάρτητος αυτοκράτορας.[103] Η συμφωνία που είχαν συνάψει οι δύο αυτοκράτορες είχε προβλέψει ότι ο Ιωάννης Ζ΄ θα γινόταν αυτοκράτορας της Θεσσαλονίκης αλλά υπό την υψηλή επίβλεψη του Μανουήλ Β΄.[104] Τα έγγραφα δεν έχουν διασωθεί αλλά υπάρχει όρκος ανάμεσα στους δύο αυτοκράτορες που καθορίζει με σαφήνεια τα σύνορα τους, μερικές περιοχές όπως το Άγιο Όρος παρά το ότι βρισκόταν πιο κοντά στην Θεσσαλονίκη ορκίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.[105] Ο Ιωάννης Ζ΄ ορκίστηκε Δεσπότης της Θεσσαλονίκης και εξακολουθούσε να έχει όλους τους αυτοκρατορικούς τίτλους.[106] Την ίδια εποχή χρησιμοποίησε επίσης τον τίτλο "Βασιλεύς ολόκληρης της Θεσσαλίας".[107][108][109] Δεν σταμάτησε να είναι ποτέ διεκδικητής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας για αυτό χρησιμοποιούσε πάντα τους τίτλους "Αυτοκράτωρ" και "Βασιλεύς" όπως ο θείος του. Οι αλληλογραφίες του με τους Ευρωπαίους τον καταγράφουν ως "αυτοκράτορα όλων των Ελλήνων" όπως τον Μανουήλ Β΄.[110] Η άφιξη του στην Θεσσαλονίκη μνημονεύεται σε μια Πυξίδα που απεικονίζει τις αυτοκρατορικές οικογένειες: του Ιωάννη Ζ΄ με την Ειρήνη Γατελούζου, το γιο του Ανδρόνικο Ε' και του Μανουήλ Β΄, με την σύζυγο του Ελένη Δραγάση και το διάδοχο Ιωάννη Η΄.[111][112]

Ο Ιωάννης Ζ΄ δημιούργησε ανεξάρτητο βασίλειο στην Θεσσαλονίκη, έκοβε τα δικά του νομίσματα με την προτομή του και το όνομα του, χωρίς τον Μανουήλ Β΄, και μέχρι τον θάνατο του η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν τυπικά υπό διπλή κυριαρχία.[113][114] Η άφιξη του στην Θεσσαλονίκη χαιρετίστηκε από τον λαό περισσότερο από έναν απλό αυτοκράτορα, τον θεωρούσαν ελευθερωτή της δεύτερης πόλης της αυτοκρατορίας και από τους Οθωμανούς.[115] Ο Μανουήλ Β΄ συμμετείχε στην απελευθέρωση της πόλης, αλλά ο λαός της πόλης την απέδωσε αποκλειστικά στον Ιωάννη Ζ΄, για αυτό και έγινε δεκτός με ενθουσιασμό ως ελευθερωτής.[116] Ο Συμεών της Θεσσαλονίκης αναφέρει ότι ο Ιωάννης Ζ΄ "οχύρωσε την πόλη από όλες τις πλευρές με εξωτερικά τείχη και Τριήρεις, την κόσμησε με περίφημους νόμους και θεσμούς".[117] Με την άνοδο του στον θρόνο της Θεσσαλονίκης έστεψε αμέσως τον μικρό του γιο Ανδρόνικο Ε΄ Συναυτοκράτορα. Τον θεωρούσε διάδοχό του τόσο στην Θεσσαλονίκη, όσο και στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Η προαναφερθείσα Πυξίδα τον απεικονίζει ως κληρονόμο του Μανουήλ Β΄, αντί για τον Ιωάννη Η΄, ενώ το ίδιο αναφέρει και η Μονωδία που είχε συντεθεί μετά τον θάνατο του.[118] Η Μονωδία αναφέρει με σαφήνεια ότι οι γονείς του, Ιωάννης και Ειρήνη, θεωρούσαν τον Ανδρόνικο Ε' διάδοχο του θρόνου και γι' αυτό έλαβε το όνομα του παππού, του Ανδρόνικου Δ΄, που ήταν ο κληρονόμος της αυτοκρατορίας.[119][120] Τα σχέδια αυτά του πατέρα του ναυάγησαν όταν ο μικρός Ανδρόνικος πέθανε (1407) σε ηλικία μόλις επτά ετών.[121][122] Ο Ιωάννης Ζ΄ συντετριμμένος αποφάσισε να γίνει μοναχός με το όνομα "Ιωσήφ", πέθανε στη Θεσσαλονίκη έναν χρόνο αργότερα, επίσης πρόωρα, σε ηλικία 38 ετών.[123][124][125]

Μετά τους δύο θανάτους το γενεαλογικό δέντρο του Ανδρόνικου Δ΄ ξεκληρίστηκε και η εξουσία παρέμεινε ελεύθερα στον Μανουήλ Β΄ και τους δικούς του γιους. Τον Ιωάννη Ζ΄ διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας της Θεσσαλονίκης ο Δεσπότης Ανδρόνικος Παλαιολόγος, τρίτος γιος του Μανουήλ Β΄, αλλά η διοίκηση του ήταν προσωρινή. Ο Οθωμανικός εμφύλιος έληξε, με αποτέλεσμα την επίθεση στην Θεσσαλονίκη και την οριστική κατάληψη της από τον Σουλτάνο Μουράτ Β΄, εγγονό του Βαγιαζήτ Α΄ (29 Μαρτίου 1430).[126] Η πόλη είχε παραχωρηθεί (1423) για προστασία στην Δημοκρατία της Βενετίας αλλά χωρίς αποτέλεσμα.[127]

Ο Ιωάννης Ζ' νυμφεύτηκε την πρωτότοκη κόρη του Φραντσέσκο Β΄ Γκαττιλούζιο ηγεμόνα της Λέσβου, την Ευγενία, η οποία μετονομάστηκε σε Ειρήνη μετά το 1399. Μαζί απέκτησαν τον:

Γενεαλογία Ρωμαίων Αυτοκρατόρων 717 - 1453

  1. ↑ Leonte 2012, σ. 46
  2. ↑ Zachariadou 1977, σ. 339
  3. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  4. ↑ Haldon 2005, σ. 176
  5. ↑ Grierson 1999, σ. 3
  6. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  7. ↑ Nicol 1992, σ. 2
  8. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 119
  9. ↑ Gregory 2010, σ. 370
  10. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  11. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 119
  12. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  13. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 119
  14. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  15. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 119
  16. ↑ Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press, σσ. 95–96
  17. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  18. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 120
  19. ↑ Mladenov 2003, σ. 189
  20. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  21. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  22. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 119
  23. ↑ Necipoğlu 2009, σσ. 120–121
  24. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  25. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  26. ↑ Mladenov 2003, σ. 190
  27. ↑ Mladenov 2003, σ. 190
  28. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  29. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  30. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  31. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  32. ↑ Gregory 2010, σ. 371
  33. ↑ Leonte 2012, σ. 46
  34. ↑ Mladenov 2003, σ. 190
  35. ↑ Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press, σσ. 95–96
  36. ↑ Leonte 2012, σ. 46
  37. ↑ Leonte 2012, σσ. 46–47
  38. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 131
  39. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  40. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  41. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 132
  42. ↑ Mladenov 2003, σ. 191
  43. ↑ Mladenov 2003, σσ. 191–193
  44. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  45. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 132
  46. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 132
  47. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  48. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 132
  49. ↑ Zachariadou 1977, σσ. 339–341
  50. ↑ Zachariadou 1977, σ. 341
  51. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  52. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  53. ↑ Kapsalis 1994, σ. 27, 28
  54. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  55. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  56. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  57. ↑ https://www.britannica.com/biography/Manuel-II-Palaeologus
  58. ↑ Gregory 2010, σ. 372
  59. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  60. ↑ Kapsalis 1994, σ. 55
  61. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  62. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  63. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  64. ↑ Wirth 1965, σσ. 592–594
  65. ↑ Leonte 2012, σ. 47
  66. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  67. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  68. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 132
  69. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 133
  70. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  71. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 133
  72. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  73. ↑ Kapsalis 1994, σ. 64
  74. ↑ Leonte 2012, σσ. 48–49
  75. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  76. ↑ Leonte 2012, σ. 48
  77. ↑ Kapsalis 1994, σ. 9
  78. ↑ Leonte 2012, σ. 49
  79. ↑ Kapsalis 1994, σ. 72
  80. ↑ Kapsalis 1994, σ. 80
  81. ↑ Geanakoplos 1965, σ. 388
  82. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 133
  83. ↑ Kapsalis 1994, σ. 64
  84. ↑ Kapsalis 1994, σ. 64
  85. ↑ Kapsalis 1994, σ. 65
  86. ↑ Leonte 2012, σ. 49
  87. ↑ Kapsalis 1994, σ. 75
  88. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  89. ↑ Savvides 2001, σσ. 459–460
  90. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  91. ↑ Kapsalis 1994, σ. 87
  92. ↑ https://www.britannica.com/biography/John-VII-Palaeologus
  93. ↑ Wirth 1965, σ. 598
  94. ↑ Wirth 1965, σ. 599
  95. ↑ Wirth 1965, σ. 599
  96. ↑ Oikonomides 1977, σ. 334
  97. ↑ Wirth 1965, σ. 597
  98. ↑ Leonte 2012, σ. 49
  99. ↑ Leonte 2012, σ. 49
  100. ↑ Oikonomides 1977, σσ. 334–335
  101. ↑ Leonte 2012, σ. 52
  102. ↑ Oikonomides 1977, σ. 335
  103. ↑ Leonte 2012, σσ. 49–50
  104. ↑ Oikonomides 1977, σ. 335
  105. ↑ Oikonomides 1977, σ. 335
  106. ↑ Barker 2003, σσ. 14, 24
  107. ↑ Kapsalis 1994, σ. 101
  108. ↑ Necipoğlu 2009, σ. 39
  109. ↑ Barker 2003, σ. 14
  110. ↑ Leonte 2012, σ. 52
  111. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  112. ↑ Oikonomides 1977, σσ. 329–330
  113. ↑ Leonte 2012, σ. 50
  114. ↑ Kapsalis 1994, σ. 97
  115. ↑ Oikonomides 1977, σ. 335
  116. ↑ Leonte 2012, σ. 50
  117. ↑ Leonte 2012, σ. 50
  118. ↑ Leonte 2012, σ. 51
  119. ↑ Leonte 2012, σ. 52
  120. ↑ Oikonomides 1977, σ. 332
  121. ↑ Leonte 2012, σ. 51
  122. ↑ Oikonomides 1977, σ. 332
  123. ↑ Oikonomides 1977, σ. 331
  124. ↑ https://www.britannica.com/biography/John-VII-Palaeologus
  125. ↑ Savvides 2001, σ. 460
  126. ↑ The Roman Orthodox World (1393–1492), Anthony Bryer, "The Cambridge History of the Byzantine Empire c.500–1492", ed. Jonathan Shepard, (Cambridge University Press, 2008), 859
  127. ↑ Necipoğlu 2009, σσ. 46–47
  128. ↑ Πολύμνια Κατσώνη, «Ο γάμος του Ιωάννη Ζ΄ Παλαιολόγου με την Ευγενία Gattiluzi (1396/1397)», Βυζαντιακά, τομ. 11(1991),σελ.183-201
  • Πολύμνια Κατσώνη, «Ο γάμος του Ιωάννη Ζ΄ Παλαιολόγου με την Ευγενία Gattiluzi (1396/1397)», Βυζαντιακά, τομ. 11(1991),σελ.183-201.
  • Πολύμνια Κατσώνη,«Δυο ταξίδια του αυτοκράτορα Ιωάννη Ζ΄ Παλαιολόγου (1390-1408) στη Δύση», στο: Πρακτικά ΙΓ΄ Πανελληνίου Ιστορικού συνεδρίου (29-31 Μαiου 1992), Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 215-229
  • Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. III-The Decline and Fall
  • Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
  • Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος
Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος
(2η φορά)		 Βυζαντινός Αυτοκράτορας

1390		 Διάδοχος
Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος
(3η φορά)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιωάννης_Ζ´_Παλαιολόγος&oldid=11263448"