Μαίρη Σόμερβιλ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μαίρυ Σόμμερβιλ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Mary Somerville (Αγγλικά)
Γέννηση26  Δεκεμβρίου 1780[1][2][3]
Jedburgh[4]
Θάνατος28  Νοεμβρίου 1872[2][3]
Νάπολη[5]
Τόπος ταφήςEnglish Cemetery, Naples
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά[6][7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμαθηματικός
συγγραφέας
επιστήμονας[8]
φυσικός
γεωλόγος
Οικογένεια
ΣύζυγοςΟυίλιαμ Σόμερβιλ (1812–1860)[9][10]
Samuel Greig jr. (1804–1807)[11][10]
ΤέκναWoronzow Greig
Μάρθα Σόμερβιλ
Mary Charlotte Somerville
ΓονείςWilliam George Fairfax[12] και Margaret Charters[12]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςPatron’s Medal (1869)[13]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Mαίρυ Σόμμερβιλ (αγγλικά: Μary Somerville‎‎, το γένος Φαίρφαξ [Fairfax], πρώην Γκρέιγκ [Greig]· 26 Δεκεμβρίου 1780 - 29 Nοεμβίου 1872), ήταν Σκωτσέζα επιστήμων κι ευρυμαθής. Σπούδασε μαθηματικά κι αστρονομία και διορίστηκε από κοινού ως η πρώτη γυναίκα μέλος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας ταυτόχρονα με τη Κάρολαϊν Χέρσελ,[14] ενώ η Βασιλική Εταιρεία της απένειμε τον τίτλο του τιμητικού μέλους (εκείνη την εποχή δεν επιτρεπόταν σε γυναίκες να είναι μέλη της Βασιλικής Εταιρείας).

Ήταν κυρίως αυτοδίδακτη κι έγραφε εκλαϊκευμένα εγχειρίδια αστρονομίας. Είχε το απίστευτο χάρισμα της σύνθεσης εργασιών άλλων επιστημόνων και της απόδοσής τους σε κατανοητή για το ευρύ κοινό γλώσσα, ενώ συνέθετε τις ξεχωριστές επιστήμες σε ενιαία και εμπνευσμένα σύνολα.[14][15] Η Σόμμερβιλ μετέφρασε και σχολίασε το δύσκολο έργο του μαθηματικού-αστρονόμου Πιέρ-Σιμόν ντε Λαπλάς Mécanique Céleste (Ουράνια μηχανική) στα αγγλικά. Η μετάφραση αυτή χρησιμοποιήθηκε ως διδακτικό βιβλίο στα κολλέγια για περίπου έναν αιώνα.[14]

Μια από τις σημαντικότερες υποθέσεις της οδήγησε κατευθείαν στην ανακάλυψη του πλανήτη Ποσειδώνα,[16] ενώ η αγγλική λέξη scientist (= επιστήμων) επινοήθηκε για να περιγράψει εκείνη και το έργο της.[15][14]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μαίρυ Φαίρφαξ γεννήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1780, στο πρεσβυτέριο του Τζέντμπρα, στα σύνορα της Σκωτίας, το σπιτικό των παιδικών της χρόνων όμως ήτανε στο Μπερντάιλαντ του Φάιφ[17]. Ήταν κόρη του αντιναυάρχου σερ Ουίλλιαμ Τζορτζ Φαίρφαξ[17] και συγγένευε με πολλούς επιφανείς σκωτσέζικους οίκους, από τη πλευρά της μητέρας της[18], δεύτερης συζύγου του Αντιναυάρχου, Μάργκαρετ Τσάρτερς, θυγατέρας του δικηγόρου Σάμιουελ Τσάρτερς[19]. Ήταν το δεύτερο από τα τέσσερα επιζώντα παιδιά (τρία από τα αδέλφια της είχαν πεθάνει σε βρεφική ηλικία).

Ήταν ιδιαίτερα κοντά με τον μεγαλύτερο αδελφό της, τον Σαμ. Η μητέρα της την έμαθε να διαβάζει τη Βίβλο και τις καλβινιστικές κατηχήσεις και, όταν δεν ασχολιόταν με τις δουλειές του σπιτιού, η Μαίρυ τριγύριζε ανάμεσα στα πουλιά και τα λουλούδια του κήπου[20]. Οι μακρόχρονες απουσίες του πατέρα της λόγω του επαγγέλματός του ίσως να ήταν η αιτία που η Σόμμερβιλ μεγάλωσε χωρίς τους συνηθισμένους περιορισμούς που επιβάλλονταν στα κορίτσια των πλούσιων οικογενειών της εποχής της, αλλά ήταν ίσως και η αιτία της ελλιπούς μόρφωσής της. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μέχρι τα δέκα της να μην μπορεί σχεδόν καθόλου να διαβάσει.[14] Στην αυτοβιογραφία της αναφέρει πως όταν ο πατέρας της γύρισε από ένα ταξίδι στη θάλασσα, είπε της μητέρας της: «Η κόρη μας δεν πρέπει να ζήσει έτσι. Πρέπει τουλάχιστον να μάθει να γράφει, να διαβάζει και να κρατά τους λογαριασμούς».[21] Έτσι η 10χρονη Μαίρυ εστάλη για διδασκαλία ενός έτους σε ένα ακριβό οικοτροφείο στο Μάσσελμπορο, όπου έλαβε αυστηρή εκπαίδευση.[18][14] Εκεί έμαθε τα στοιχειώδη περί γραφής, γαλλική και αγγλική γραμματική.[15]

Όταν επέστρεψε, η οικογένειά της θεώρησε πως είχε σπαταλήσει υπερβολικά πολύ χρόνο σε άχρηστη μόρφωση και ότι είχε παραμελήσει τα οικοκυρικά και τις γυναικείες τις ασχολίες όπως το κέντημα και ο χορός, προσόντα που απαιτούνταν για να μπορέσει αργότερα να παντρευτεί.[14] Έτσι την ανάγκασαν να ασχοληθεί με τα οικοκυρικά. Τότε, για να διασκεδάσει την ανία της, άρχισε μυστικά να παρατηρεί τα άστρα το βράδυ και να μαθαίνει μόνη της λατινικά.[14]

Όταν είχε κακοκαιρία, περνούσε την ώρα της με την ανάγνωση βιβλίων στη βιβλιοθήκη του πατέρα της, συμπεριλαμβανομένου του Σαίξπηρ, και την εκπλήρωση των οικιακών καθηκόντων της. Στη μετέπειτα ζωή της θυμάται: «Εκεί αφιέρωνα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου μου. Επίσης έπρεπε να κάνω και το κέντημά μου, και κεντούσα την αλφαβήτα από το Άλφα μέχρι το Ωμέγα καθώς και τους αριθμούς πάνω στον καμβά».[21] Η θεία της Τζάνετ ήρθε να ζήσει με την οικογένεια και δήλωσε στη μητέρα της, σύμφωνα με πληροφορίες: «Αναρωτιέμαι πώς αφήσατε τη Μαίρυ να χάσει το χρόνο της στην ανάγνωση, κεντάει χειρότερα και από άντρας». Έτσι εστάλη στο σχολείο του χωριού για κορίτσια για να μάθει κέντημα.

Η νεαρή ήταν «τόσο ενοχλημένη που αποδοκίμαζαν τις σπουδές μου και πίστευα πως είναι άδικο να έχει δοθεί στις γυναίκες η επιθυμία για γνώση αν ήταν τόσο κακό να την αποκτήσουν». Ο δάσκαλος του χωριού επισκέπτονταν την Μαίρυ στο σπίτι αρκετές βραδιές της εβδομάδας για να τη διδάξει και της έμαθε πως να χρησιμοποιεί τις δύο μικρές υδρόγειες σφαίρες που υπήρχαν στο σπίτι. Στις προσωπικές της αναμνήσεις η Μαίρυ σημειώνει ότι στο σχολείο τα αγόρια μάθαιναν λατινικά, «αλλά θεωρούνταν αρκετό για τα κορίτσια μόνο να μπορούν να διαβάζουν τη Βίβλο, πολύ λίγες έμαθαν ακόμη και τη γραφή».[21]

Εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα 13 της η μητέρα της την έστειλε να γραφτεί σε σχολείο στο Εδιμβούργο για τους χειμερινούς μήνες, όπου βελτίωσε τις δεξιότητες γραφής και μελέτησε την απλή αριθμητική.[21] Πίσω στο Μπερντάιλαντ διδάχτηκε αρκετά λατινικά ώστε να μπορεί να διαβάσει τα βιβλία στη βιβλιοθήκη του σπιτιού.[21] Σε μια επίσκεψη στη θεία της στο Τζέντμπρα, συναντήθηκε με τον θείο της Δρ. Τόμας Σόμμερβιλ και βρήκε το θάρρος να του πει ότι προσπαθούσε να μάθει λατινικά. Ο δρ Σόμμερβιλ τη διαβεβαίωσε ότι στην αρχαιότητα πολλές γυναίκες ήταν πολύ ικανές λόγιοι και προχώρησε στο να τη διδάξει τη λατινική διαβάζοντάς της Βιργίλιο.[17][21] Κατά την επίσκεψή της σε έναν άλλο θείο, τον Ουίλλιαμ Τσάρτερς, στο Εδιμβούργο, η Μαίρυ στάλθηκε στη σχολή χορού του Στρέιντζ, όπου έμαθε καλούς τρόπους και πως να υποκλίνεται.[21] Συνόδευε επίσης τον θείο και τη θεία της στις επισκέψεις τους στην οικογένεια Λάυελ στο Κιννόρντυ. Ο Τσαρλς Λάυελ έμελλε να γίνει διάσημος γεωλόγος και καλός φίλος της.[21]

Όσον αφορά τη πολιτική αναταραχή της εποχής και τη Γαλλική Επανάσταση, έγραψε αργότερα ότι ο πατέρας της ήταν Τόρυ κι ότι «η άδικη κι υπερβολική κακοποίηση του Φιλελεύθερου Κόμματος με έκανε φιλελεύθερη. Από τα πρώτα μου χρόνια το μυαλό μου στράφηκε ενάντια στη καταπίεση και την τυραννία κι αγανακτούσα με την αδικία του κόσμου, καθώς αρνιόταν όλα τα προνόμια της εκπαίδευσης στο φύλο μου, τα οποία ήταν τόσο γενναιόδωρα δοσμένα στους άνδρες».[21] Η Μαίρυ κι ο μεγαλύτερος αδελφός της, Σαμ, θα αρνούνταν να βάλουνε ζάχαρη στο τσάι τους, σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στο θεσμό της δουλείας.[20] Η Σόμμερβιλ ισχυρίστηκε ότι οι φιλελεύθερες θρησκευτικές και πολιτικές απόψεις της παρέμειναν αμετάβλητες σ' όλη τη διάρκεια της ζωής της, αλλά ότι δεν ήτανε ποτέ δημοκράτης.[21]

Ενώ συνοδεύει τον θείο και τη θεία της στο Μπερντάιλαντ το καλοκαίρι, αποκτά πρόσβαση σε στοιχειώδη βιβλία για την άλγεβρα και τη γεωμετρία. Περνά το καλοκαίρι μαθαίνοντας να παίζει πιάνο και να μαθαίνει ελληνικά, ώστε να μπορεί να διαβάσει τον Ξενοφώντα και τον Ηρόδοτο.[21] Πίσω στο Εδιμβούργο της επετράπη να παρακολουθήσει την ακαδημία κυριών που είχε ανοίξει ο Αλεξάντερ Νέισμιθ. Όταν ο Νέισμιθ συμβούλευσε έναν άλλο μαθητή να μελετήσει τα «Στοιχεία» του Ευκλείδη ως βάση για την προοπτική, την αστρονομία και την μηχανική επιστήμη, η Σόμμερβιλ αναγνώρισε την ευκαιρία, καθώς σκέφτηκε ότι το βιβλίο θα τη βοηθήσει να καταλάβει τις Πλοήγησεις του μαθηματικού Τζον Ρόμπερτσον.[17][21]

Συνέχισε στον παραδοσιακό ρόλο της κόρης μιας κοινωνικά δικτυωμένης οικογένειας, παρακολουθώντας κοινωνικές εκδηλώσεις και διατηρώντας μία γλυκιά και ευγενική συμπεριφορά -τόσο που στην καλή κοινωνία του Εδιμβούργου άρχισαν να την αποκαλούν «Ρόδο του Τζέντμπρα».[18] Πίσω στο Μπέρνταϊλαντ ένας νέος δάσκαλος ήρθε να μείνει μαζί με την οικογένεια για να εκπαιδεύσει τον μικρότερο αδερφό της Χένρυ. Ο κ. Κρω ήταν μελετητής ελληνικών και λατινικών κι η Μαίρυ του ζήτησε να της αγοράσει στοιχειώδη βιβλία για την άλγεβρα και τη γεωμετρία. Της έφερε τα Στοιχεία του Ευκλείδη και την Άλγεβρα του Τζον Μπόννυκασλ.[21] Η Μαίρυ σηκωνόταν πρωί για να παίξει πιάνο, ζωγράφιζε κατά τη διάρκεια της ημέρας και έμενε ξύπνια μέχρι αργά μελετώντας κρυφά το έργο του Ευκλείδη και άλγεβρα.[21] Όταν η μητέρα της έμαθε ότι διάβαζε μαθηματικά έγινε έξαλλη, την τιμώρησε και της πήρε όλα τα κεριά για να μην μπορεί να διαβάζει. Όμως η Σόμμερβιλ είχε ήδη διαβάσει τα έξι πρώτα βιβλία του Ευκλείδη.[14]

Όταν ο οικογενειακός φίλος Λόρδος Μπαλμούτο την κάλεσε να επισκεφτεί την οικογένειά του, εκείνη είδε πρώτη φορά εργαστήριο.[21] Έζησε επίσης κάποιο χρόνο με την οικογένεια των Όσγουολντ στο Ντάννικερ. Εντυπωσιάστηκε με την κόρη τους, Ελίζαμπεθ Όσγουολντ, μια τολμηρή ιππέα που αργότερα έγινε λόγιος με ειδίκευση στα ελληνικά και λατινικά.[21]

Ο πρώτος της γάμος και οι σπουδές της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1804 γνώρισε τον πρώτο σύζυγό της, τον μακρινό ξάδερφό της Σάμιουελ Γκρέιγκ[19], γιο του ναυάρχου Σάμιουελ Γκρέιγκ. Παντρεύτηκαν κι απόκτησαν δύο παιδιά, το ένα από τα οποία, ο Ουόρονζω Γκρέιγκ, θα γινότανε αργότερα δικηγόρος κι επιστήμονας.[22] Ζούσαν στο Λονδίνο, αλλά η Σόμμερβιλ δεν ήταν ευτυχισμένη. Της επιτρεπόταν να μελετήσει (εκείνον τον καιρό μάλιστα έμαθε γαλλικά[21]), αλλά ο σύζυγός της δεν ήτανε συμπαραστάτης και δεν πίστευε στην ικανότητα των γυναικών να επιδιώξουν ακαδημαϊκά ενδιαφέροντα. Πράγματι «ήταν εντελώς προκατειλημμένος εναντίον των σπουδαγμένων γυναικών, πράγμα κοινό εκείνη την εποχή».[21] Όταν ο σύζυγός της πέθανε το 1807, ενώ εξακολουθούσε να θηλάζει το μικρότερο παιδί της[21], η Σόμμερβιλ επέστρεψε στο σπίτι της στη Σκωτία[18].

Πίσω στη Σκωτία η Σόμμερβιλ, ούσα μία ευκατάστατη χήρα, διέθετε πια τον απαραίτητο χρόνο και πλούτο αλλά και την απαραίτητη ανεξαρτησία για να συνεχίσει τις σπουδές της. Αμέσως φρόντισε να αγοράσει πολλά μαθηματικά βιβλία και έφτιαξε στο σπίτι της μια μεγάλη επιστημονική βιβλιοθήκη. Μέχρι τότε η Σόμμερβιλ είχε καταφέρει να μελετήσει και να μάθει μόνη της επίπεδη και σφαιρική τριγωνομετρία, κωνικές τομές, και όλη την «Αστρονομία» του Βρετανού αστρονόμου Τζον Φέργκιουσον. Στην συνέχεια προχώρησε να μελετήσει αστρονομία, χημεία, γεωγραφία, μελέτη μικροσκοπίων, ηλεκτρισμό και μαγνητισμό.[14]

Ο Τζον Πλέυφαιρ, καθηγητής φυσικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ενθάρρυνε τις σπουδές της και μέσω αυτού ξεκίνησε αλληλογραφία με τον Ουίλλιαμ Ουάλλας, με τον οποίο άρχισε να συζητά μαθηματικά προβλήματα.[23] Άρχισε να λύνει τα μαθηματικά προβλήματα που τέθηκαν στο μαθηματικό περιοδικό του Στρατιωτικού Κολλεγίου στο Μάρλοου και τελικά έφτιαξε όνομα όταν επίλυσε ένα διοφαντικό πρόβλημα και της απονεμήθηκε ασημένιο μετάλλιο το 1811.[24] [21] Ο Ουάλλας πρότεινε να μελετήσει τα συγγράμματα του Γάλλου μαθηματικού Πιέρ-Σιμόν ντε Λαπλάς, που συνοψίζει τη θεωρία της βαρύτητας και συλλέγει τα μαθηματικά αποτελέσματα που είχανε καθιερωθεί στα 50 χρόνια από την δημοσίευση της Principia. Είπε ότι η μελέτη του Λαπλάς της έδωσε την εμπιστοσύνη και την αυτοπεποίθηση που χρειαζότανε για να επιμείνει στις μαθηματικές σπουδές της.[20]

Στα 33 της αγόρασε από τη βιβλιοθήκη επιστημονικών βιβλίων, τα Στοιχεία της Μηχανικής του Λουί-Μπενζαμέν Φρανκέρ, την Ανάλυση Άλγεβρας και Λογισμού του Συλβέστρ Φρανσουά Λακρουά, την Αναλυτική Γεωμετρία κι Αστρονομία του Ζαν-Μπατίστ Μπιό, την Πραγματεία για τη Μηχανική του Σιμεόν-Ντενί Πουασσόν, τη Θεωρία Αναλυτικών Λειτουργιών του Ζοζέφ Λουί Λαγκρανζ, Στοιχεία Αλγεβρας και Ισοπεριμετρικών Προβλημάτων του Λέοναρντ Όυλερ, Εικόνα της Γης του Αλεξίς Κλαιρώ, Εφαρμογή της Ανάλυσης στη Γεωμετρία του Γκασπάρ Μονζ και το Logarithmus του Φρανσουά Καλλέ.[21]

Στις προσωπικές της αναμνήσεις, εξέφρασε τη γνώμη ότι τότε η μαθηματική επιστήμη ήταν σε μικρή υπόληψη στη Βρετανία, επειδή ο σεβασμός για τον Νεύτωνα είχε εμποδίσει τους ντόπιους επιστήμονες να ασχοληθούν, ενώ εκτός της χώρας, η αστρονομική και μηχανική επιστήμη είχε φτάσει σε υψηλό βαθμό τελειότητας. Κατά τη γνώμη της, αυτό το αδιέξοδο έσπασε μόνον όταν το 1816 ο Τσαρλς Μπάμπατζ, ο Τζον Χέρσελ κι ο Τζορτζ Πήκοκ δημοσίευσαν μετάφραση από τα γαλλικά των διαλέξεων του Λακρουά, που ήταν βιβλίο τελευταίας τεχνολογίας.[25][21] Στη διαμονή με την οικογένεια στη Σκωτία, γνώρισε αρκετούς διακεκριμένους πεφωτισμένους επιστήμονες της εποχής, όπως ο Χένρυ Μπρούεμ.[21]

Ο δεύτερος γάμος της και η καταξίωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1812 παντρεύτηκε έναν άλλο ξάδερφο, τον Δρ. Ουίλιαμ Σόμμερβιλ (1771 - 1860), επιθεωρητή του στρατιωτικού ιατρικού συμβουλίου, που την ενθάρρυνε στις σπουδές της και βοήθησε σε μεγάλο βαθμό στη μελέτη των φυσικών επιστημών.[21] Ο σύζυγός της εξελέγη στην Βασιλική Φρουρά και μαζί μετακόμισαν στο Λονδίνο και στους κορυφαίους κοινωνικούς κύκλους της πόλης. Τώρα πια η Σόμμερβιλ έγινε γνωστή σε επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες. Η οικογένεια του συζύγου της ήταν γείτονες του συγγραφέα Ουόλτερ Σκοτ. Έγραψε: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη γοητεία αυτής της μικρής κοινωνίας, ειδικά τα πάρτυ στο Άμποτσφορντ, όταν ο Σκοτ ​​ήταν στο κέφι κι έλεγε διασκεδαστικές ιστορίες, αρχαίους θρύλους, ιστορίες φαντασμάτων και μαγισσών».[21] Στο δεύτερο γάμο της, απέκτησε τέσσερα παιδιά.

Το 1819 ο σύζυγός της διορίστηκε ιατρός στο Νοσοκομείο Τσέλσι κι η οικογένεια μετακόμισε στη πλατεία Χάννοβερ σε κυβερνητικό σπίτι στο Τσέλσι.[26] Η Μαίρυ έγινε φίλη της Άννα Ιζαμπέλλα "Ανναμπέλλα" Μίλμπανκ (που ήταν σύζυγος του Λόρδου Μπάυρον), κι ήταν δασκάλα μαθηματικών στη κόρη της, Έιντα Λάβλεϊς, που έμελλε να γίνει σημαντική επιστήμονας και η ίδια. Η Σόμμερβιλ, που επισκεπτόταν συχνά τον μαθηματικό Τσαρλς Μπάμπατζ, έπαιρνε μαζί της και την Λάβλεϊς, ως αφορμή εκπαιδευτικής εκδρομής.[21] Η Σόμμερβιλ κι η Λάβλεϊς διατήρησαν στενή φιλία κι όταν η δεύτερη αντιμετώπισε δυσκολίες με ένα μαθηματικό υπολογισμό, θα πήγαινε με τα πόδια στο σπίτι της Σόμμερβιλ και θα το συζητούσαν πάνω από ένα φλιτζάνι τσάι.[26]

Το 1823 η μικρή κόρη των Σόμμερβιλ πέθανε μετά από ασθένεια.[21] Ενώ ζούσαν στο Τσέλσι, ταξίδευαν πολλές φορές στην Ευρώπη, αφήνοντας τα παιδιά τους με τη Γερμανίδα γκουβερνάντα. Μεταξύ των συνταξιδιωτών τους ήταν ο νομικός και πολιτικός Τζέημς Μάκιντος. Πριν φύγουν από το Λονδίνο, έρχονταν σ' επαφή με ανθρώπους που ήθελαν να συναντήσουν και στις ευρωπαϊκές περιηγήσεις τους επισκέφθηκαν πολλούς διάσημους διανοούμενους.[26] Δέχονταν επίσης συχνές επισκέψεις, η συγγραφέας Μαρία Έτζγουορθ ήταν μια απ' αυτές.[21]

Η Σόμμερβιλ διεξήγαγε πειράματα για να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ φωτός και μαγνητισμού και δημοσίευσε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Οι μαγνητικές ιδιότητες των ιώδων ακτίνων του ηλιακού φάσματος», το 1826. Ο Ντέηβιντ Μπρούστερ, εφευρέτης του καλειδοσκοπίου, έγραψε το 1829 ότι η Μαίρυ Σόμμερβιλ ήταν «σίγουρα η πιο εκπληκτική γυναίκα στην Ευρώπη- μαθηματικός πρώτης τάξεως με όλη την ευγένεια μιας γυναίκας».[24]

Σχεδιάγραμμα από το βιβλίο της Μαίρυ Σόμμερβιλ «Ο Μηχανισμός των Ουρανών» στο οποίο μεταφράζει, σχολιάζει και επεξηγεί την «Ουράνια Μηχανική» του Λαπλάς.

Την επόμενη χρονιά τής ζητήθηκε να γράψει δύο βιβλία: ένα για την «Ουράνια Μηχανική» του αστρονόμου Λαπλάς και ένα για τις «Αρχές» του Νεύτωνα.[14] Ο Λαπλάς είχε συνοψίσει σε 5 εξαντλητικούς τόμους την τρέχουσα κατάσταση των μαθηματικών και το βιβλίο αναγνωρίστηκε εξ αρχής ως το μεγαλύτερο πνευματικό επίτευγμα. Από την άλλη, οι «Αρχές» του Νεύτωνα θεωρούνταν ένα πρωτοποριακό έργο ικανό να βγάλει την βρετανική επιστήμη από το τέλμα στο οποίο είχε βυθιστεί την εποχή εκείνη.[27] Οι Βρετανοί ήλπιζαν πως η μετάφραση των «Αρχών» από τη Σόμμερβιλ θα είχε το ίδιο αναζωογονητικό αποτέλεσμα για την επιστήμη της χώρας όπως είχε και η γαλλική μετάφραση από την επιστήμονα Εμιλί ντυ Σατλέ το 1750 για την δική της χώρα.[27] Η Σόμμερβιλ δέχτηκε αλλά αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο καθήκον καθώς οι άνθρωποι γύρω της δεν σέβονταν τον χρόνο της και την ενοχλούσαν και της αποσπούσαν την προσοχή με ξαφνικές επισκέψεις, κοινωνικές εκδηλώσεις και απαιτήσεις να τους φέρεται πάντα σαν άψογη οικοδέσποινα παρά την ανάγκη της να συγκεντρώνεται για να γράψει.[14] Τελικά, η Σόμμερβιλ τα κατάφερε να γράψει τα βιβλία της τα οποία συνδύαζαν την απλότητα και την καθαρότητα με την ολιστική και δημιουργική σκέψη, χαρακτηριστικό που ελάχιστοι άνθρωποι κατάφερναν να παρουσιάσουν στο έργο τους.

Η Μαίρυ Σόμμερβιλ δεν μετέφρασε, αλλά παρουσίασε εκτεταμένη έκδοση των δύο πρώτων τόμων ενώ έγραφε με τρόπο που τα κείμενά της να είναι προσιτά στους απλούς ανθρώπους όπως έκανε και η Φράνσες Ράιτ και η Χάρριετ Μάρτινω. Έγραψε αυτόνομη έκθεση των μαθηματικών πέρα από τις λειτουργίες του ηλιακού συστήματος, την οποία περιέγραψε: «Μετάφραση του έργου του Λαπλάς από την άλγεβρα στη κοινή γλώσσα». Εκδόθηκε το 1831, με τίτλο «Ο Μηχανισμός των Ουρανών» και έκανε αμέσως μεγάλη επιτυχία. Χαρακτηρίσθηκε ως αριστούργημα καθώς δεν ήταν μια απλή μετάφραση του αρχικού έργου αλλά το επέκτεινε και συμπλήρωνε τα σημεία όπου ο Λαπλάς απλά έγραφε «προφανώς συνεπάγεται ότι...» την στιγμή που δεν ήταν καθόλου προφανές για οποιονδήποτε εκτός από την Σόμμερβιλ η οποία προσέθεσε τις δικές της ξεκάθαρες διευκρινίσεις σχετικά με τις συνέπειες της σκέψης του Λαπλάς.[27] Tο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, ένα πανεπιστήμιο που δεν δέχονταν γυναίκες και δεν δέχτηκε ποτέ ούτε την ίδια τη Σόμμερβιλ (άρχισε να δέχεται γυναίκες από το 1948 και μετά), όρισε τον «Μηχανισμό» ως βιβλίο για προπτυχιακούς φοιτητές.[14]

Το βιβλίο επαινέθηκε από τον Τζορτζ Πήκοκ, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ, έτσι πολλά από τα 750 αντίτυπα που τυπώθηκαν αγοράστηκαν στο Καίμπριτζ. Οι κριτικές ήταν ευνοϊκές κι η Σόμμερβιλ έλαβε επιστολές συγχαρητηρίων από πολλούς ανθρώπους της επιστήμης. Ο Λαπλάς, διαβάζοντας το βιβλίο της Σόμμερβιλ σχετικά με το έργο του είπε πως εκείνη ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που κατάφερε να κατανοήσει το έργο του, έναν έπαινο που που πολλά από τα πιο λαμπρά μαθηματικά αντρικά μυαλά της εποχής της θα ζήλευαν.[28] Ο μαθηματικός Τσαρλς Μπάμπατζ, εφευρέτης της διαφορικής μηχανής, της έγραψε για να την συγχαρεί που χρησιμοποιούσε «απλή γλώσσα για να εξηγήσει σημεία» λέγοντας πως «συχνά εμείς οι αναλυτές έχουμε την τάση να γράφουμε μόνο με σύμβολα».[28] Η συγγραφέας Τζοάνα Μπέιλλι έγραψε στη Σόμμερβιλ μόλις διάβασε το βιβλίο της: «Με τιμά ιδιαίτερα που έλαβα τέτοια ένδειξη εκτίμησης από κάποια που έκανε περισσότερα για να διαψεύσει την αμφισβήτηση στην γυναικεία διανόηση που υπάρχει συχνά, από όσα έχει κάνει ολόκληρη η αδελφότητα των ποιητικών δεσποσύνων και των λογοτεχνών».[29]

Η Σόμμερβιλ εκλέχτηκε επίτιμο μέλος της Βασιλικής Ιρλανδικής Ακαδημίας, του Φιλοσοφικού Ιδρύματος του Μπρίστολ και της Société de Physique et d'Histoire Naturelle de Genève το 1834.[21] Το βρετανικό Στέμμα της χορήγησε μια αστική σύνταξη ύψους £200 ετησίως, σε αναγνώριση της ηγεμονίας της επιστήμης και λογοτεχνίας.[21] Η Σόμμερβιλ ήταν παθιασμένη με την αστρονομία και έγραψε:

"Στην αστρονομία αντιλαμβανόμαστε τη λειτουργία μιας δύναμης που αναμιγνύεται με όλα όσα υπάρχουνε στους ουρανούς ή στη γη, που διαπερνά κάθε άτομο, ρυθμίζει τις κινήσεις των ζωντανών κι άψυχων όντων κι είναι λογικό όπως μια βροχόπτωση ή η πτώση του νερού στους καταρράκτες του Νιαγάρα, όπως οι φάσεις της σελήνης".

Τα επόμενα βιβλία της αντικατοπτρίζουν τον ελεύθερο χρόνο που είχε αρχίσει να διαθέτει στην οικογενειακή ζωή της καθώς τα παιδιά της έγιναν πιο ανεξάρτητα αλλά κι η ανάγκη να κερδίσει χρήματα, καθώς οι Σόμμερβιλ είχανε σειρά οικονομικών αρνητικών κρίσεων που κορυφώθηκαν το 1835. Ως γυναίκα μεσαίας τάξης, εύστοχα υποστήριζε ότι έγραφε μόνο για ευχαρίστηση. Συγκεκριμένα έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στη κερδοφορία των βιβλίων της.[15] Μέσω προσωπικών σχέσεων θα μπορούσε να εξασφαλίσει τον Τζον Μάρρεϋ ως εκδότη του πρώτου βιβλίου της και παρέμεινε ο εκδότης της καθ' όλη τη μακρά σταδιοδρομία της.[15] Ο Μάρρεϋ σχολίασε αργότερα ότι παρόλο που είχε κάνει λίγα κέρδη, ήτανε πολύ χαρούμενος που είχε τη τιμή να δημοσιεύσει τα έργα τέτοιου εξέχοντος ατόμου.[15]

Η αρχή από το κεφάλαιο 24 από το χειρόγραφο του βιβλίου της Μαίρυ Σόμμερβιλ με τίτλο «Η Σύνδεση των Φυσικών Επιστημών».

Το 1834 εξέδωσε το δεύτερο βιβλίο της που είχε τίτλο «Η Σύνδεση των Φυσικών Επιστημών» στο οποίο συγκέντρωσε τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις στην αστρονομία, τη φυσική, τη χημεία, τη βοτανική και τη γεωλογία.[27] Στην εισαγωγή έγραψε πως είχε σκοπό «να κάνει τους νόμους που κυβερνούσαν τον φυσικό κόσμο πιο γνωστές στις συμπατριώτισσές μου».[14] Εξέφραζε επίσης την απογοήτευσή της διότι «Η πρόοδος της σύγχρονης επιστήμης, ειδικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, ήταν αξιοσημείωτη για την τάση απλούστευσης των νόμων της φύσης και για την ένωση των αποσπασμένων κλάδων με γενικές αρχές».[16]

Το βιβλίο πώλησε 15.000 αντίτυπα και καθιέρωσε τη φήμη της στην ελίτ της επιστήμης. Ο Ουίλλιαμ Χιούελ τότε, δημιούργησε τη λέξη scientist (= επιστήμων) για να περιγράψει τη Σόμμερβιλ, εν μέρει επειδή ο «άνθρωπος της επιστήμης» (man of science) φαινόταν ακατάλληλος για μια γυναίκα, αλλά σημαντικότερη επειδή το έργο της ήτανε διεπιστημονικό.[30] Η λέξη «επιστήμονας» μάλιστα δεν είχε ουδέτερο χαρακτήρα όπως σήμερα αλλά αποσκοπούσε, όπως είπε ο Χιούελ, στο να περιγράψει την «ιδιαίτερη διαφώτιση του γυναικείου νου» στο να συνθέτει διαφορετικούς τομείς σε μία ολική επιστήμη.[15] Το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης περιέλαβε τη λέξη το ίδιο έτος.[16] Η Βρετανική Βασιλική Ακαδημία, ένα επιστημονικό ίδρυμα γνωστό για τον σνομπισμό του και την επιμονή του να μην αναγνωρίζει την επιστημονική συνεισφορά των γυναικών, διέταξε να κατασκευαστεί μια προτομή της Σόμμερβιλ και να τοποθετηθεί στην κεντρική σάλα του κτιρίου της Ακαδημίας.[14]

Την ίδια χρονιά η Σόμμερβιλ βίωσε και μία μεγάλη απογοήτευση καθώς βρισκόταν στην Ιταλία όταν ήταν να περάσει ένας νέος κομήτης τον οποίον επιθυμούσε έντονα να παρατηρήσει. Όμως στην Ιταλία το μοναδικό αστεροσκοπείο που μπορούσε να παρατηρήσει τον κομήτη δεν δέχονταν την είσοδο γυναικών. Για πολλούς αυτό το περιστατικό ήταν το πιο χαρακτηριστικό στη ζωή της Σόμμερβιλ. μία γυναίκα που συνεχώς αποκλείονταν από την μόρφωση και την έρευνα από τους ίδιους εκείνους που θαύμαζαν και χρησιμοποιούσαν το έργο της.[14] Το 1835, οι Μαίρυ Σόμμερβιλ και Κάρολαϊν Χέρσελ έγιναν οι πρώτες γυναίκες-μέλη της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.[16][14]

Σελίδα από σημειωματάριο της Μαίρυ Σόμμερβιλ. Ο πίνακας στην κορυφή περιλαμβάνει επιγραμματικές εκτιμήσεις για την ελλειπτικότητα της Γης.

Γι' αυτήν και πολλούς από τους συγχρόνους της, το σύμπαν ήταν ένα πλήρες, αρμονικό κι ομαλό σύστημα. Ως εκ τούτου, οι συνδέσεις δεν έπρεπε να καθιερωθούν από την επιστήμη, έπρεπε μόνο να ανακαλυφθούν και να εντοπιστούν. Ήταν από εκείνους που συζήτησαν για έναν υποθετικό πλανήτη που διαταράσσει τον Ουρανό, στην 6η έκδοση της «Σύνδεσης» (1842) έγραψε: «Aν μετά από πάρα πολλά χρόνια οι πίνακες που σχηματίστηκαν από έναν συνδυασμό πολλών παρατηρήσεων θα πρέπει να είναι ακόμα ανεπαρκείς για να περιγράψουνε τις κινήσεις του Ουρανού, οι αποκλίσεις μπορεί να αποκαλύψουνε την ύπαρξη, ακόμη και τη μάζα και την τροχιά ενός σώματος που τοποθετείται πέρα από τη σφαίρα της όρασης».[21] Τα κείμενά της οδήγησαν τον νεαρό Τζον Κουτς Άνταμς να αναζητήσει τον Ποσειδώνα κι οι προβλέψεις εκπληρώθηκαν το 1846 από την ανακάλυψη του Ποσειδώνα που περιστρέφεται σε απόσταση 3.000.000.000 μιλίων από τον Ήλιο.[16] «Η μάζα του Ποσειδώνα, το μέγεθος κι η θέση της τροχιάς του στο διάστημα κι ο περιοδικός χρόνος του, καθορίστηκαν από τη σημαντική του επίδραση στον Ουρανό πριν από την εμφάνιση του πλανήτη».[21] Η «Σύνδεση» έκανε 10 εκδόσεις, περισσότερα από 9.000 αντίτυπα κι ήτανε το πιο πετυχημένο επιστημονικό βιβλίο του εκδότη μέχρι τη Καταγωγή των ειδών από τον Κάρολο Δαρβίνο το 1859.[31] Μεταφράστηκε στα γερμανικά και τα ιταλικά και πέρασε διάφορες εκδόσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.[21]

Το βιβλίο της «Φυσική Γεωγραφία» δημοσιεύθηκε το 1848 κι ήταν το πρώτο αγγλικό βιβλίο για το θέμα. Έμεινε σε χρήση ως βιβλίο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.[23] Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης ήταν οικονομικά πολύ επιτυχημένο και της έφερε το χρυσό μετάλλιο της Βικτωρίας της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας.[32] Ακολούθησε, όπως είπε, «το ευγενές παράδειγμα του βαρόνου Χούμπολτ, του πατριάρχη της φυσικής γεωγραφίας», και πήρε μια εκτεταμένη άποψη της γεωγραφίας που περιλάμβανε τη γη, τα ζώα της, τα λαχανικά, καθώς και τη παρελθούσα και τη σημερινή κατάσταση του ανθρώπου, τη προέλευση, τους τρόπους τις γλώσσες των υπαρχόντων εθνών και τα μνημεία εκείνων που υπήρξανε στο παρελθόν.[15]

Η φυσική γεωγραφία αρχίζει με περιγραφή της συνολικής δομής του πλανήτη και μια σύντομη παραπομπή στη θέση της γης στο ηλιακό σύστημα. Στη συνέχεια, επικεντρώνεται σε επίγεια θέματα, όπως τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της γης και του νερού, καθώς και σχηματισμοί όπως τα βουνά, τα ηφαίστεια, οι ωκεανοί, τα ποτάμια κι οι λίμνες. Συνεχίζει με τα στοιχεία που διέπουν τη θερμοκρασία, όπως το φως, η ηλεκτρική ενέργεια, οι καταιγίδες, η αύρα κι ο μαγνητισμός. Τελικά το βιβλίο μετατρέπεται σε βλάστηση, πουλιά και θηλαστικά και τη γεωγραφική τους κατανομή στον πλανήτη στην Αρκτική, την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική, την Αμερική και την Ανταρκτική. Τελειώνει με σχολιασμό για τη διανομή, την κατάσταση και τις μελλοντικές προοπτικές της ανθρώπινης φυλής. Υπογραμμίζει τις αμοιβαίες εξαρτήσεις στη φυσική γεωγραφία και τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και φύσης. Σύμφωνα με τη βικτωριανή σκέψη, επιβεβαιώνει την υπεροχή των ανθρώπων, αλλά διατηρεί τις αλληλεξαρτήσεις και τη διασύνδεση της δημιουργίας.[15] Η φυσική γεωγραφία πώλησε περισσότερα αντίγραφα από τα υπόλοιπα βιβλία της και κέρδισε τον θαυμασμό του Χούμπολτ, που αφού έλαβε ένα αντίγραφο του βιβλίου, της έγραψε: «Μόνον εσείς θα μπορούσατε να προσφέρετε στη βιβλιογραφία ένα τέτοιο πλούσιο κοσμολογικό έργο».[15]

Πορτραίτο της Μαίρυ Σόμμερβιλ σε ώριμη ηλικία από άγνωστο καλλιτέχνη.

Ύστερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το τέταρτο βιβλίο της «Μοριακή και Μικροσκοπική Επιστήμη», δημοσιεύθηκε το 1869 και της είχε πάρει 10 χρόνια να το γράψει. Αλλά άρχισε να έχει αμφιβολίες για την επιλογή της να αφιερώσει τον εαυτό της στη διάδοση της επιστήμης, αντί να επικεντρωθεί μόνο στα μαθηματικά.[26] Το βιβλίο ήταν άλλη μια επιτυχία. Έδωσε μια ενημερωμένη περιγραφή των τελευταίων ανακαλύψεων που αποκαλύφθηκαν μέσω του μικροσκοπίου και δημοσιεύθηκε σε 2 τόμους και 3 μέρη. Στο πρώτο μέρος μιλά για τις τελευταίες ανακαλύψεις για τα άτομα και τα μόρια, το δεύτερο κάλυψε τη φυτική ζωή και το τρίτο διερεύνησε τη ζωή των ζώων. Το βιβλίο περιελάμβανε 180 εικονογραφήσεις, που προκάλεσαν πολλά έξοδα στον εκδότη της.[26]

Η γραφή της επηρέασε τον Τζον Κουτς Άνταμς και τον Τζέημς Κλερκ Μάξγουελ,[16][33] ο οποίος χαρακτήρισε την εποχή της ως εποχή κατά την οποία υπήρχε μια ευρέως διαδεδομένη επιθυμία «να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε κάποια έννοια της φυσικής επιστήμης στο σύνολό της». Σχολιάζει: «Η ενότητα που σκιάζεται στο βιβλίο της κ. Σόμμερβιλ είναι επομένως μια ενότητα της μεθόδου της επιστήμης κι όχι μια ενότητα της διαδικασίας της φύσης».[15]

Εκλέχτηκε στην Αμερικανική Γεωγραφική και Στατιστική Εταιρεία το 1857 και στην Ιταλική Γεωγραφική Εταιρεία το 1870 κι έγινε μέλος της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας.[34]

Από το 1833 και μετά, η Σόμμερβιλ κι ο σύζυγός της πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους στην Ιταλία. Εκείνη διατήρησε την αλληλογραφία μ' ένα μεγάλο αριθμό κορυφαίων επιστημόνων και παρέμεινε ενεργός σε τρέχουσες συζητήσεις για γεγονότα και θεωρίες.[32]

Η θέση της σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απόδειξη δωρεάς από την Μαίρυ Σόμμερβιλ και τις κόρες της στην Εθνική Κοινότητα για το Δικαίωμα ψήφου των Γυναικών στο Λονδίνο (London National Society for Women's Suffrage) με ημερομηνία 12 Νοεμβρίου 1868.

Η Μαίρυ Σόμμερβιλ υποστήριζε τα δικαιώματα των γυναικών, ειδικά το δικαίωμά τους να μορφώνονται και να ζουν ελεύθερες όπως επιθυμούν (ειδικά από την στιγμή που η ίδια αντιμετώπισε τόση εχθρότητα στις σπουδές της), αλλά και το δικαίωμα των γυναικών να ψηφίζουν και να έχουν πολιτικά δικαιώματα. Στην αυτοβιογραφία της έγραψε ότι οι βρετανικοί νόμοι είναι δυσμενείς για τις γυναίκες. Αναφέρει λεπτομερώς τα εμπόδια που αντιμετώπισε στην απόκτηση της εκπαίδευσης ως νεαρή κοπέλα, αν και δεν έκανε εικασίες σχετικά με τη φύση του προβλήματος.[21] Έτσι υποστήριζε ανοιχτά και έντονα τις σουφραζέτες. To 1866 ο φιλόσοφος και οικονομολόγος Τζον Στιούαρτ Μιλ, που ήταν γνωστός υποστηρικτής των γυναικείων δικαιωμάτων, ξεκίνησε μία διαμαρτυρία για να πιέσει για να αποκτήσουν οι γυναίκες το δικαίωμα ψήφου και το πρώτο άτομο από το οποίο ζήτησε να υπογράψει ήταν η Μαίρυ Σόμμερβιλ, η οποία το έκανε.[14] Δυστυχώς η διαμαρτυρία αυτή δεν απέφερε καρπούς καθώς οι γυναίκες στην Μεγάλη Βρετανία έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 1918 για να δουν τους πρώτους σχετικούς νόμους να ψηφίζονται και να θέτονται σε εφαρμογή.

Κατά τη διάρκεια της ζωής της, η αναταραχή για τη καθιέρωση της πρόσβασης των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είχε αυξηθεί. Το 1875 η αστρονόμος Μαρία Μίτσελ είπε στον πρόεδρο του κολλεγίου ότι θα «προσελάμβανε μια γυναίκα επιστήμονα αν ήτανε τόσο καλή όσο η Μαίρυ Σόμμερβιλ».[15] Το 1869 η Σόμμερβιλ πρόλαβε να δει μία από τις πρώτες ενδείξεις πως σταδιακά οι γυναίκες θα γίνονταν δεκτές στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Υπό την πίεση των σουφραζετών και φεμινιστριών Έμιλυ Ντέηβις, Μπάρμπαρα Μπόντισον και Ενριέττα Στάνλεϋ, το Καίμπριτζ ίδρυσε Κολλέγιο Θηλέων που αργότερα ονομάστηκε Γκίρτον το οποίο όμως δεν θεωρούνταν ισάξιο με τα αντρικά κολλέγια.[14] Μόνο από το 1948 και μετά το Κολλέγιο Θηλέων του Καίμπριτζ θα αποκτούσε ίσο κύρος με τα υπόλοιπα κολλέγιά του.[14]

Ο θάνατός της και η κληρονομιά της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σελίδα από σημειωματάριο της Μαίρυ Σόμμερβιλ στο οποίο αναφέρει «Ο υπέρτατος σκοπός της επιστήμης είναι η βελτίωση του χαρακτήρα και των συνθηκών του ανθρώπινου είδους».

Η Μαίρυ Σόμμερβιλ πέθανε στη Νάπολη στις 29 Νοεμβρίου 1872 σε ηλικία 91 ετών και θάφτηκε εκεί στο αγγλικό νεκροταφείο.[28] Μετά τον θάνατό της η εφημερίδα The Morning Post δημοσίευσε στη νεκρολογία της: «Όσο κι αν δυσκολευόμαστε να ορίσουμε στα μέσα του 19ου αιώνα, επιλέγοντας ένα βασιλιά της επιστήμης, δεν θα υπήρχε καμία αμφιβολία ή δυσκολία ως προς ποιαν θα ορίζαμε βασίλισσά της».[35][36]

Την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία της, που αποτελείται από αναμνήσεις που γράφονται κατά τη διάρκεια της ηλικίας της. Πάνω από 10.000 κομμάτια βρίσκονται στη Συλλογή Σόμμερβιλ στην Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν του Κολλεγίου Σόμμερβιλ, στην Οξφόρδη.[29][26] Η συλλογή περιλαμβάνει έγγραφα σχετικά με τη γραφή και το δημοσιευμένο έργο της, καθώς κι αλληλογραφία με μέλη της οικογένειας, πολυάριθμους επιστήμονες και συγγραφείς κι άλλα πρόσωπα στη δημόσια ζωή. Περιλαμβάνεται επίσης ουσιαστική αλληλογραφία με τις οικογένειες Μπάυρον και Λάβλεϊς.

Κατά την διάρκεια της ζωής της έγινε εξαιρετικά διάσημη και άσκησε τεράστια επιρροή στον επιστημονικό κόσμο της εποχής της. Αν και επέλεξε να αψηφήσει τα στερεότυπα της εποχής της που θεωρούσαν τις γυναίκες ανίκανες για ανώτερη μόρφωση και επιστημονική σκέψη και δεν δίστασε να έρθει και σε άμεση σύγκρουση με την οικογένειά της προκειμένου να σπουδάσει, η Σόμμερβιλ γενικά στη ζωή της επέλεξε να μην έρθει σε σύγκρουση με το κατεστημένο αλλά να το προσεγγίσει προκειμένου να γίνει αποδεκτή. Οι γυναίκες ήταν αδύνατον να εισέλθουν στον ακαδημαϊκό κόσμο καθώς αποκλείονταν από κάθε επίσημη μόρφωση και από κάθε επιστημονική κοινότητα.[14] Μπορούσαν μόνο να μάθουν γραφή και ανάγνωση και να ασχοληθούν με τις επιστήμες ως ερασιτέχνες παρά το γεγονός ότι πολλές από αυτές είχαν λαμπρά μυαλά.[14] Η Σόμμερβιλ όμως φρόντισε να παίξει άψογα τον ρόλο της συζύγου, της μητέρας και της οικοδέσποινας και με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να δικτυωθεί και να δημιουργήσει συμπάθειες και φιλίες με την υψηλή κοινωνία του Λονδίνου και την ακαδημαϊκή κοινότητα, γεγονός που της επέτρεψε να απολαύσει φήμη και αναγνώριση.[14]

Δυστυχώς όμως μετά τον θάνατό της το έργο της άρχισε σταδιακά να παραβλέπεται και να μην αναφέρεται στα βιβλία ιστορίας.[14] Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η Σόμμερβιλ και το έργο της όπως και πολλές άλλες γυναίκες πριν και μετά από αυτή να ξεχαστούν και να δημιουργηθεί η εντύπωση πως δεν υπήρχαν γυναίκες ικανές για επιστημονική και μαθηματική σκέψη. Μέχρι και σήμερα τα κορίτσια αποθαρρύνονται από το να ασχοληθούν με τα μαθηματικά και τις επιστήμες έστω και με έμμεσους τρόπους. Η ζωή όμως και το έργο της Μαίρυ Σόμμερβιλ, όπως και εκείνα πολλών άλλων γυναικών, αποδεικνύουν πως η ενασχόληση με την επιστήμη δεν έχει φύλο.

Η Μαίρυ Σόμμερβιλ και η Κάρολαϊν Χέρσελ αποτέλεσαν πρότυπα για την Αμερικανή αστρονόμο Μαρία Μίτσελ, την Αγγλίδα μαθηματικό Έιντα Λάβλεϊς[14]και τον Βρετανό φυσικό Τζέημς Κλερκ Μάξγουελ.[19]

Ονομάστηκαν προς τιμήν της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Η πλατεία Σόμμερβιλ στην Μπερντάιλαντ ονομάζεται από την οικογένειά της και σηματοδοτεί την τοποθεσία του σπιτιού της.[19]
  • Το Κολλέγιο Σόμμερβιλ στην Οξφόρδη, πήρε το όνομά του από κείνη, όπως και το Σόμμερβιλ Χάουζ, στο Μπέρντισλαντ όπου ζούσε για λίγο και το Σόμμερβιλ Χάουζ[37], ένα γυμνάσιο θηλέων στο Μπρίσμπεϊν της Αυστραλίας.[38]
  • Ένα από τα γραφεία της επιτροπής του Σκωτικού Κοινοβουλίου στο Εδιμβούργο έχει πάρει το όνομά της.[39]
  • Ο σερ Ουίλλιαμ Έντουαρντ Πάρρυ το 1819 ονόμασε να μικρό νησί στο στενό Μπάρροου στο Νούναβουτ (74 ° 44'N 96 ° 10'W), νησί Σόμμερβιλ προς τιμήν της.[40]
  • Η λέσχη Σόμμερβιλ ιδρύθηκε το 1878 στο Λονδίνο, το 1887 ανακαινίστηκε ως ο νέος σύλλογος Σόμμερβιλ κι έπαψε να λειτουργεί το 1908.[41]
  • Ο 5771 Σόμμερβιλ (1987 ST1) είναι ένας αστεροειδής της κύριας ζώνης που ανακαλύφθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1987 από τον Έντουαρντ Λ. Τζ. Μπόουελ στο Αστεροσκοπείο Λόουελ στο Φλάγκσταφ της Αριζόνα και το ονόμασε έτσι προς τιμήν της.[42]
  • Ο κρατήρας Σόμμερβιλ είναι ένας μικρός σεληνιακός κρατήρας στο ανατολικό τμήμα της Σελήνης και βρίσκεται στα ανατολικά του προεξέχοντος κρατήρα Λανγκρένους.[43] Είναι ένας από μια σειρά σεληνιακούς κρατήρες που ονομάζονται με κάποιο γυναικείο όνομα επιφανούς γυναίκας αν και οι σεληνιακοί κρατήρες που φέρουν αντρικό όνομα είναι συντριπτικά περισσότεροι από εκείνους που φέρουν γυναικείο.[44][45]
  • Το εμπορικό πλοίο Μαίρυ Σόμμερβιλ απέπλευσε για πρώτη φορά το 1834 και ανήκε στη Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών.
  • Από τον Οκτώβριο του 2018 η Μαίρυ Σόμμερβιλ εμφανίζεται στο σκωτσέζικο χαρτονόμισμα των 10 λιρών.[46]
  • Η Σόμμερβιλ εμφανίζεται ως χαρακτήρας στην ταινία του Βρετανού σκηνοθέτη Μάικ Λη Ο Κύριος Τέρνερ (2014), όπου την υποδύεται η Λέσλι Μάνβιλ.[47]

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τον πρώτο γάμο της με τον Σάμιουελ Γκρέιγκ:

  • Ουόρονζω Γκρέιγκ (1805 - 1865), έλαβε το όνομά του από τον κόμη Σεμυόν Ρομάνοβιτς Βοροντσόβ (ή Ουόρονζω κατά την αγγλική απόδοση), Ρώσο διπλωμάτη στη Βρετανία που είχε ορίσει τον πατέρα του γενικό πρόξενο. Παντρεύτηκε την Άγκνες Γκρέιαμ, αλλά όλα τα παιδιά τους πέθαναν κατά τον τοκετό ή τη νηπιακή ηλικία.[19]

Από το δεύτερο γάμο της με τον Ουίλλιαμ Σόμμερβιλ:

  • Μάργκαρετ Φάρκουαρ (1813 - 1823).
  • Τόμας (1814 - 1815).
  • Μάρθα Τσάρτερς (1815 - 1879).
  • Μαίρυ Σάρλοτ (1817 - 1875).

Οι δύο επιζήσασες κόρες της πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους φροντίζοντας τη μητέρα τους.[19]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22  Αυγούστου 2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (Αγγλικά) SNAC. w62j6qzg. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «A Historical Dictionary of British Women» Routledge. 17  Δεκεμβρίου 2003. ISBN-13 978-1-85743-228-2.
  4. ↑ Virginia Blain, Isobel Grundy, Patricia Clements: «The Feminist Companion to Literature in English» (Αγγλικά) 1990. σελ. 1006.
  5. ↑ Virginia Blain, Isobel Grundy, Patricia Clements: «The Feminist Companion to Literature in English» (Αγγλικά) 1990. σελ. 1007.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb14453741p. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ntk2015886840. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  8. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ntk2015886840. Ανακτήθηκε στις 2  Ιανουαρίου 2023.
  9. ↑ womensbios.lib.virginia.edu/featured%3fid=MARY_SOMERVILLE.html.
  10. ↑ 10,0 10,1 p63467.htm#i634666. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  11. ↑ www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Somerville.html.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  13. ↑ Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία: «Gold Medal Recipients». (Αγγλικά) Gold Medal Recipients. Βασιλική Γεωγραφική Εταιρεία. 2022.
  14. ↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 14,13 14,14 14,15 14,16 14,17 14,18 14,19 14,20 14,21 14,22 14,23 14,24 Spender Dale (1988) [1982]. Women of ideas and what men have done to themΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. Pandora. ISBN 074480003X. 20597439. 
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 1954-, Neeley, Kathryn A. (Kathryn Angelyn), (2001). Mary Somerville : science, illumination, and the female mind. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 22. ISBN 0511019653. 51299513. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 Kirch, Susan (2016). Being and becoming scientists today : reconstructing assumptions about science and science education to reclaim a learner--scientist perspective. Rotterdam: Springer. ISBN 9789463003490. 938890983. 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Bruck, M. T. (1996-08-01). «Mary Somerville, mathematician and astronomer of underused talents». Journal of the British Astronomical Association 106: 201–206. ISSN 0007-0297. http://adsabs.harvard.edu/abs/1996JBAA..106..201B. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 «Somerville, Mary Fairfax Greig». Dictionary of Scientific Biography. New York: Charles Scribner's Sons. 1990. σελ. 521–522. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 «Burntisland, Fife - Mary Somerville's Family History». www.burntisland.net. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2019. 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Robyn., Arianrhod, (2012). Seduced by logic : Émilie du Châtelet, Mary Somerville, and the Newtonian revolution. New York. ISBN 9780199931620. 865508600. 
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 21,11 21,12 21,13 21,14 21,15 21,16 21,17 21,18 21,19 21,20 21,21 21,22 21,23 21,24 21,25 21,26 21,27 21,28 21,29 21,30 21,31 21,32 21,33 Somerville, Mary (1874). Personal recollections, from early life to old age, of Mary Somerville. With selections from her correspondence. Boston, Roberts brothers. 
  22. ↑ Appleby, J.H. (22 January 1999). «Woronzow Greig (1805–1865), F.R.S., and his scientific interests». Royal Society 53 (1). doi:https://doi.org/10.1098/rsnr.1999.0065. https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsnr.1999.0065. Ανακτήθηκε στις 15/01/2019. 
  23. ↑ 23,0 23,1 «Mary Somerville (1780-1872)». www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2019. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Holmes, John· Ruston, Sharon (1973). The Routledge research companion to nineteenth-century British literature and science. Abingdon, Oxon. ISBN 9781317042334. 987791112. 
  25. ↑ Eda., Kranakis, (1997). Constructing a bridge : an exploration of engineering culture, design, and research in nineteenth-century France and America. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 0585021325. 42854186. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 26,5 Strickland, Elisabetta (2017). The ascent of Mary Somerville in 19th century society. Cham: Springer. ISBN 9783319491936. 964539112. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 «Mary Somerville: Savior of British Mathematics. » Mad Art Lab». Mad Art Lab (στα Αγγλικά). 3 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2019. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 BluestockingOxford (1 Απριλίου 2008). «Mary Fairfax Somerville: Queen of Nineteenth Century Science». Bluestocking Oxford (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2019. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Baillie, Joanna (2010). Further letters of Joanna Baillie. Madison: Fairleigh Dickinson University Press. ISBN 9780838641491. 458737885. 
  30. ↑ Bergland, Renée L. (2008). Maria Mitchell and the sexing of science : an astronomer among the American romantics. Boston: Beacon Press. ISBN 9780807097656. 503445971. 
  31. ↑ Baraniuk, Chris. «Mary Somerville: Queen of 19th-century science». New Scientist (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2019. 
  32. ↑ 32,0 32,1 Haines, Catharine M. (2001). International women in science : a biographical dictionary to 1950. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 1576075591. 50174714. 
  33. ↑ «Mary Somerville». www.saltiresociety.org.uk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2019. 
  34. ↑ Freeman, T.W· Pinchemel, Philippe (2016). Geographers : biobibliographical studies. 2. London: Mansell. σελ. 109-11. ISBN 9781474230629. 936447618. 
  35. ↑ Boreham, Ruth (8 Μαρτίου 2017). «Mary Somerville: Queen of Science». Dangerous Women. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2018. 
  36. ↑ «Mrs. Somerville (Obituary)». The Morning Post from London. December 2, 1872. https://www.newspapers.com/newspage/396253539/. Ανακτήθηκε στις 12 July 2018. 
  37. ↑ «Somerville's House in Burntisland». www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. 
  38. ↑ «PMSA - Somerville House». web.archive.org. 16 Φεβρουαρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. CS1 maint: Unfit url (link)
  39. ↑ «The Scottish Parliament - Committee Rooms» (PDF). The Scottish Parliament. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. 
  40. ↑ Patterson, Elizabeth Chambers (1983) (στα αγγλικά). Mary Somerville and the Cultivation of Science, 1815–1840. doi:10.1007/978-94-009-6839-4. https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-6839-4. 
  41. ↑ Crawford, Elizabeth (2003). The Women's Suffrage Movement: A Reference Guide 1866-1928. Routledge. σελ. 128. ISBN 978-1-135-43402-1. 
  42. ↑ Schmadel, Lutz D. (2003). «5771 - Somerville». Dictionary of minor planet names (5η αναθεωρημένη έκδοση). Berlin: Springer. σελ. 488. ISBN 9783540299257. 184958390. 
  43. ↑ «Planetary Names: Crater, craters: Somerville on Moon». Gazetteer of Planetary Nomenclature. International Astronomical Union. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. 
  44. ↑ Ivan, Semeniuk (2016-03-09). «Artist draws moon’s craters named after women to illustrate inequality», σελ. The Globe and Mail. https://www.theglobeandmail.com/news/national/artist-draws-moons-craters-named-after-women-to-illustrate-inequality/article29127363/. Ανακτήθηκε στις 2019-01-25. 
  45. ↑ Forget, Bettina (2016). «29 Moon craters named after women». Women with Impact (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. 
  46. ↑ Musaddique, Shafi (11 Αυγούστου 2017). «Scottish astronomer to feature on new RBS £10 plastic note released in October». The Independent (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2019. 
  47. ↑ «Mr. Turner (2014) - Mike Leigh | Synopsis, Characteristics, Moods, Themes and Related». AllMovie (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2019. 


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μαίρη_Σόμερβιλ&oldid=10482636"