Κρατήρας πρόσκρουσης
| ||||
Κρατήρες πρόσκρουσης στο Ηλιακό Σύστημα:
|
Ένας κρατήρας πρόσκρουσης είναι ένα περίπου κυκλικό βύθισμα στην επιφάνεια ενός πλανήτη, δορυφόρου ή άλλου στερεού σώματος στο Ηλιακό Σύστημα ή αλλού, το οποίο δημιουργήθηκε από την πρόσκρουση ενός μικρότερου σώματος με μεγάλη ταχύτητα. Σε αντίθεση με τους ηφαιστειακούς κρατήρες, οι οποίοι δημιουργούνται από εκρήξεις ή εσωτερική κατάρρευση,[2] οι κρατήρες πρόσκρουσης έχουν συνήθως ανυψωμένο χείλος και πυθμένα ο οποίος είναι χαμηλότερα υψομετρικά από τη τριγύρω περιοχή.[3]
Οι κρατήρες πρόσκρουσης είναι κυρίαρχο γεωγραφικό χαρακτηριστικό σε πολλά στερεά αντικείμενα του Ηλιακού Συστήματος, όπως η Σελήνη, ο Ερμής, η Καλλιστώ, ο Γανυμήδης και στα περισσότερα από τους μικρούς δορυφόρους και αστεροειδείς. Στα ουράνια σώματα τα οποία παρουσιάζουν πιο ενεργές γεωλογικές διεργασίες, όπως η Γη, η Αφροδίτη, ο Άρης, η Ευρώπη, η Ιώ και ο Τιτάνας, οι ορατοί κρατήρες πρόσκρουσης λιγότερο κοινοί, καθώς διαβρώνονται, θάβονται ή μετασχηματίζονται από την τεκτονική δραστηριότητα.
Οι κρατήρες οι οποίοι υπάρχουν σε πολύ παλιές επιφάνειες, όπως ο Ερμής, η Σελήνη και τα νότια υψίπεδα του Άρη, υποδεικνύουν την ύπαρξη έντονου βομβαρδισμού του εσωτερικού Ηλιακού Συστήματος πριν περίπου 3,9 δις χρόνια. Ο ρυθμός δημιουργίας κρατήρων στη Γη έκτοτε έχει μειωθεί σημαντικά, αλλά δεν είναι αμελητέος: η Γη βιώνει ένα με τρία συμβάντα πρόσκρουσης αρκετά μεγάλα ώστε να δημιουργηθεί κρατήρας διαμέτρου 20 χιλιομέτρων περίπου κάθε εκατομμύριο χρόνια.[4][5] Αυτό υποδεικνύει ότι πρέπει να υπάρχουν σχετικά νεαροί κρατήρες στον πλανήτη οι οποίοι δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμη. Ο ρυθμός δημιουργίας κρατήρων στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα αυξομειώνεται ως αποτέλεσμα συγκρούσεων στη ζώνη των αστεροειδών, οι οποίες δημιουργούν οικογένειες συντριμμιών τα οποία συχνά εισχωρούν στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα.[6]
Αν και οι γεωλογικές διεργασίες της επιφάνειας της Γης καταστρέφουν γρήγορα τους κρατήρες, έχουν αναγνωριστεί περίπου 190 κρατήρες πρόσκρουσης.[7] Η διάμετρός τους ποικίλει από μερικές δεκάδες μέτρα μέχρι παραπάνω από 300 χιλιόμετρα και η ηλικία τους από τη σύγχρονη εποχή (οι κρατήρες Σιχοτέ-Αλίν, στη Ρωσία, δημιουργήθηκαν το 1947) έως πάνω από δύο δις χρόνια πριν, αν και οι περισσότεροι έχουν ηλικία κάτω από 500 εκατομμύρια χρόνια, καθώς οι γεωλογικές διεργασίες τείνουν να εξαλείφουν τους κρατήρες. Βρίσκονται στο σταθερό εσωτερικό των ηπείρων[8] και λίγοι υποθαλάσσιοι κρατήρες έχουν ανακαλυφθεί, αφενός εξαιτίας της δυσκολίας εξερεύνησης του βυθού και αφετέρου λόγω του ταχέως ρυθμού μεταβολής του θαλάσσιου πυθμένα και της καταβύθισης του ωκεάνιου φλοιού λόγω τεκτονικής. Αν και το γνωστότερο παράδειγμα κρατήρα στη Γη ίσως είναι ο μικρός κρατήρας Μέτεορ, οι κρατήρες στη Γη ποικίλουν από απλούς μικρούς σε σχήμα μπολ μέχρι σύνθετους μεγάλους και με πολλαπλούς δακτυλίους.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Spectacular new Martian impact crater spotted from orbit, Ars Technica, 6 February 2014.
- ↑ Basaltic Volcanism Study Project. (1981). Basaltic Volcanism on the Terrestrial Planets; Pergamon Press, Inc.: New York, p. 746. http://articles.adsabs.harvard.edu//full/book/bvtp./1981//0000746.000.html.
- ↑ Consolmagno, G.J.; Schaefer, M.W. (1994). Worlds Apart: A Textbook in Planetary Sciences; Prentice Hall: Englewood Cliffs, NJ, p.56.
- ↑ Carr, M.H. (2006) The surface of Mars; Cambridge University Press: Cambridge, UK, p. 23.
- ↑ Grieve R.A.; Shoemaker, E.M. (1994). The Record of Past Impacts on Earth in Hazards due to Comets and Asteroids, T. Gehrels, Ed.; University of Arizona Press, Tucson, AZ, pp. 417–464.
- ↑ Bottke, WF; Vokrouhlický D Nesvorný D. (2007). «An asteroid breakup 160 Myr ago as the probable source of the K/T impactor». Nature 449 (7158): 48–53. doi:. PMID 17805288. Bibcode: 2007Natur.449...48B.
- ↑ Grieve, R.A.F.; Cintala, M.J.; Tagle, R. (2007). Planetary Impacts in Encyclopedia of the Solar System, 2nd ed., L-A. McFadden et al. Eds, p. 826.
- ↑ Shoemaker, E.M.; Shoemaker, C.S. (1999). The Role of Collisions in The New Solar System, 4th ed., J.K. Beatty et al., Eds., p. 73.
