Σπιναλόγκα
Συντεταγμένες: 35°17′49″N 25°44′17″E / 35.29694°N 25.73806°E
 | |
 | |
| Γεωγραφία | |
|---|---|
| Συντεταγμένες | 35°17′49″N 25°44′17″E / 35.29694°N 25.73806°E |
| Αρχιπέλαγος | Κρητικό Πέλαγος |
| Έκταση | 0,100 km² |
| Χώρα | |
| Περιφέρεια | Κρήτης |
| Περιφερειακή Ενότητα | Λασιθίου |
| Δήμος | Αγίου Νικολάου |
| Κοινότητα | Ελούντας |
| Δημογραφικά | |
| Πληθυσμός | 0 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Σπιναλόγκα ή Καλυδώνα[1] είναι ένα μικρό νησί με έκταση 0,100 τ.χλμ.[2], το οποίο κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας στον δήμο Αγίου Νικολάου του νομού Λασιθίου Κρήτης. Οχυρώθηκε άριστα από τους Βενετούς τόσο από κατασκευαστικής και αρχιτεκτονικής άποψης όσο και από απόψεως αισθητικής του όλου τοπίου που και σήμερα ακόμη διατηρεί την ομορφιά του.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ενετός χαρτογράφος Βιντσέντσο Κορονέλλι υποστηρίζει πως η Σπιναλόγκα δεν ήταν πάντα νησί, αλλά ήταν φυσικά ενωμένη με την γειτονική χερσόνησο Κολοκύθα. Αναφέρει πως το 1526, οι Ενετοί κατέστρεψαν μέρος της χερσονήσου και δημιούργησαν το νησί. Λόγω της τοποθεσίας του το νησί ήταν ήδη οχυρωμένο από την αρχαιότητα προκειμένου να προστατευθεί η είσοδος στο λιμάνι της αρχαίας πόλης Ολούς.
Ετυμολογία
Το αρχαίο του όνομα ήταν Καλυδών, αλλά μετά την κατάληψη του από τους Ενετούς, λόγω του ότι άκουγαν συνέχεια την κρητική έκφραση "Στην Ελούντα", δεν μπορούσαν να καταλάβουν και έτσι, παρακούοντας, το πρόφεραν στα λατινικά "spina lunga" (προφορά: σπίνα λούνγκα), που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Έτσι με την παράφραση, το νησάκι πήρε την σημερινή του ονομασία.
Κατά την δεύτερη εκδοχή, η ονομασία της πόλης Όλους συνδέεται με τη δεύτερη εκδοχή προέλευσης της ονομασίας "Σπιναλόγκα", που, σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, προέκυψε γύρω στο 13ο αιώνα με νονούς τους Ενετούς κατακτητές, οι οποίοι, αφού δεν είχαν εξοικείωση με την ελληνική γλώσσα, παρέφθειραν (παράφρασαν) το τοπωνύμιο «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά (13ος αιώνας) και αργότερα σε Σπιναλόγκα. Όχι τυχαία βέβαια, γιατί το Σπιναλόγκα τους ήταν ήδη γνωστό από μία νησίδα στη Βενετία, τη σημερινή Τζιουντέκα (Εβραϊκή).[3]
Αραβικές επιδρομές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Όλους, και γενικότερα η ευρύτερη περιοχή, ερημώθηκαν το 7ο αιώνα λόγω των αραβικών επιδρομών στην Μεσόγειο. Η Όλους παρέμεινε εγκαταλελειμμένη μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα όταν οι Ενετοί εκμεταλλεύτηκαν την περιοχή για την συγκέντρωση αλατιού από τα αλμυρά νερά του κόλπου. Συνεπώς, η περιοχή απέκτησε σημαντική αξία ως εμπορικό κέντρο και συστηματικά κατοικήθηκε ξανά. Αυτό το γεγονός, καθώς και η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, οδήγησαν τους Ενετούς στην οχύρωση του νησιού.
Ενετικό οχυρό & Τουρκοκρατία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Άρχισε να οχυρώνεται το 1574 όταν οι Τούρκοι είχαν καταλάβει την Κύπρο και οι Ενετοί καταλάβαιναν ότι σε λίγο θα ερχόταν και η σειρά της Κρήτης. Με την οχύρωση του νησιού αυτού οι Ενετοί ήθελαν αφενός να διαφυλάξουν στον κόλπο της Ελούντας τα πλοία τους από τους πειρατές και από τον τουρκικό στόλο, αλλά και να εξασφαλίσουν τις αλυκές της Ελούντας από όπου θα έπαιρναν το αλάτι για την Μεσευρώπη αφού είχαν στερηθεί των παρομοίων της Κύπρου.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1649 από τους Τούρκους η Σπιναλόγκα έμεινε ακόμη στα χέρια των Ενετών άλλα 65 χρόνια μέχρι το 1715, οπότε περιήλθε εκ νέου στους Οθωμανούς. Αυτό οφείλεται στην άρτια οχύρωση της. Όπως πληροφόρησε τον Βενετό Δόγη ο Γενικός Προνοητής Δολφίν στις 26 Νοεμβρίου του έτους αυτού, τόσο οι Προνοητές της Σούδας Αλβίζε Μάνιο και Πάολο Πασκουάλι όσο και ο Προνοητής της Σπιναλόγκας Φραγκίσκος Γιουστινιάν έκαναν το καθήκον τους, αλλά δεν μπόρεσαν να προβάλουν ισχυρή αντίσταση. [4] Μετά την παράδοση της Σπιναλόγκας στους Τούρκους, εκατοντάδες από τους αιχμαλώτους χριστιανούς μεταφέρθηκαν στην Κρήτη και πουλήθηκαν ως δούλοι. Από αυτούς 139 - οι πιό γεροί - στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να δουλέψουν ως κωπηλάτες, και από αυτούς 19 πέθαναν στη διαδρομή, 466 πουλήθηκαν στην τοπική αγορά για περίπου 34.000 γρόσια, ενώ 11 δόθηκαν στον πασά των Χανίων.[5]
Στη Σπιναλόγκα έβρισκαν καταφύγιο οι "Χαΐνηδες", οι επαναστάτες Κρητικοί που μην αντέχοντας τους σκοτωμούς, τις δολοφονίες, τους απαγχονισμούς, τις λεηλασίες, τους εξανδραποδισμούς που από την πρώτη μέρα εφάρμοσαν οι νέοι κατακτητές Τούρκοι στο νησί, ανέβηκαν στο βουνό και άρχισε αμέσως το αντάρτικο με τις συνεχείς επαναστάσεις μέχρι το 1898 που έφυγε και ο τελευταίος Τούρκος από την Κρήτη.
Λεπροκομείο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις 30 Μαίου του 1903 υπογράφηκε η απόφαση για να μετατραπεί η Σπιναλόγκα σε νησί των λεπρών και στις 13 Οκτωβρίου 1904 μεταφέρθηκαν 251 ασθενείς, 148 άνδρες και 103 γυναίκες.
Μετά το 1913 η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα και άρχισαν να έρχονται ακόμα περισσότεροι άρρωστοι στη Σπιναλόγκα, ενώ αργότερα δέχτηκε ασθενείς ακόμα και από άλλες χώρες και χαρακτηρίστηκε σαν Διεθνές Λεπροκομείο. Χρησιμοποιήθηκε ως Λεπροκομείο όπου οδηγήθηκαν όλοι οι λεπροί της Κρήτης, οι οποίοι πρώτα βρίσκονταν απομονωμένοι στη «Μεσκινιά», έξω από το Ηράκλειο και θεωρούνταν εστία μολύνσεως και για τον υπόλοιπο λαό.
Κατά την περίοδο της Ιταλογερμανικής κατοχής οι κατακτητές δεν τολμούσαν να αφήσουν ελεύθερους τους λεπρούς και ήταν αναγκασμένοι να τους τροφοδοτούν οι ίδιοι, δεδομένου ότι το απέναντι χωριό Πλάκα το είχαν εκκενώσει και είχαν διώξει τους κατοίκους σε άλλα χωριά, όλη δε την παράλια περιοχή την είχαν οχυρώσει με πολυβολεία, υπόγειες στοές, ναρκοπέδια γιατί φοβούνταν απόβαση των Άγγλων σ' εκείνο το μέρος. Ούτε ποτέ μπήκε στο νησάκι Ιταλός ή Γερμανός και γι' αυτό λειτουργούσαν παράνομα ραδιόφωνα και ο γιατρός Διευθυντής Γραμματικάκης αντέγραφε τις ειδήσεις του Λονδίνου και του Καΐρου και τις μοίραζε ως δελτία ειδήσεων στους κατοίκους.
Τελικά το 1957 έκλεισε αφότου ιάθηκαν οι λεπροί με τη χρήση αντιβιοτικών φαρμάκων.
Σύγχρονη εποχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά το 1957 για αρκετές δεκαετίες έμεινε αναξιοποίητη και μετά το ενδιαφέρον των πολυάριθμων τουριστών άρχισε να γίνεται συστηματική αναστήλωση και επισκευή των παλαιών κτισμάτων, των οχυρωματικών ενετικών τειχών, των παλαιών οικιών, των δρόμων κλπ...
Χιλιάδες επισκέπτες επισκέπτονται κάθε χρόνο το πανέμορφο αυτό νησάκι με καραβάκια που ξεκινούν κάθε μία ώρα από τον Άγιο Νικόλαο, την Ελούντα και την Πλάκα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ' τη στεριά και απέχει περίπου 800 μέτρα.
Η Ζωή στη Σπιναλόγκα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρόλο που τα πρώτα χρόνια επικρατούσε φόβος και ακούγονταν τρομακτικές ιστορίες για το νησί, ο πρόεδρος της Σπιναλόνγκας προέβλεπε για την ψυχαγωγία των κατοίκων. Συγκεκριμένα, το νησί απέκτησε σχολείο, φούρνο, παντοπωλείο, κουρείο, αλλά και τη καθημερινή προβολή ταινιών, θεατρικών έργων (που διοργάνωναν με τα παιδιά του σχολείου) και Καραγκιόζη για την ψυχαγωγία των παιδιών.
Κινηματογράφος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1958 προβλήθηκε η ταινία "Το νησί της σιωπής", πρώτη ταινία της σκηνοθέτιδας Λίλας Κουρκουλάκου με τους ηθοποιούς: Ορέστης Μακρής, Νίνα Σγουρίδου, Γιώργος Καμπανέλλης.[6] Τα γυρίσματα έγιναν ενώ λειτουργούσε ακόμη το λεπροκομείο. Η ιστορική αξία της ταινίας ξεκινά από την προβολή της στο τότε Φεστιβάλ Βενετίας. Το φιλμ έδωσε μεγάλη δημοσιότητα στο νησί με αποτέλεσμα να σταθεί αφορμή για το κλείσιμο του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας και οι ελάχιστοι εναπομείναντες πρώην λεπροί να μεταφερθούν στο τότε Νοσοκομείο Λοιμωδών, της Αγίας Βαρβάρας.
Τηλεόραση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 2010 προβλήθηκε στην τηλεόραση, από τον τηλεοπτικό σταθμό Mega, "Το Νησί". Η σειρά εξιστορούσε όλη την ιστορία της Σπιναλόγκας μέσα από ένα δημιουργικό σενάριο. Επίσης, έχει γραφτεί κι ένα βιβλίο από την Βικτόρια Χίσλοπ με τον ομώνυμο τίτλο και με την ίδια υπόθεση στο οποίο βασίστηκε και η σειρά.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 1. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 437.
- ↑ Νέζης, Νίκος (2010). Τα ελληνικά βουνά - Γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια. Αθήνα: Ε.Ο.Ο.Α. & Κληροδότημα «Αθ. Λευκαδίτη». σελ. 208. ISBN 978-960-86676-5-5.
- ↑ [1], Εξερευνήστε την Κρήτη (Explore Crete): Σπιναλογκα.
- ↑ Μέρτζιος Κ. Δ., Σούδα και Σπιναλόγκα. Πότε και πώς ηλώθησαν υπό των Τούρκων, Κρητικά Χρονικά, τομ. 10 (1956),σελ.26-28
- ↑ Spyropoulos Yannis, Slaves and freedmen in 17th- and early 18th- century Ottoman Crete, Turcica, 46, 2015, σ. 179-180.
- ↑ pipidi, ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ, http://www.tainiothiki.gr//el/tainies/281-to-nisi-tis-siopis, ανακτήθηκε στις 2022-04-03
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γιώργος Πρατσίνης, βιβλίο "ΜΕΡΑΜΠΕΛΛΟ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ"
- Γιώργος Πρατσίνης, άρθρα στις εφημερίδες "ΑΝΑΤΟΛΗ", "Ο ΠΟΛΙΤΗΣ", στο περιοδικό "ΑΜΑΛΘΕΙΑ" και στο περιοδικό "ΔΡΗΡΟΣ" που εκδιδόταν προπολεμικά στη Νεάπολη Μεραμπέλλου
- Γιώργος Πρατσίνης : "Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑΣ" έκδοση Θεσσαλονίκη Δεκέμβριος 2008
- Δ. Κ. Μέρτζιος, Σούδα και Σπιναλόγκα. Πότε και πώς ηλώθησαν υπό των Τούρκων, Κρητικά Χρονικά, τομ. 10 (1956),σελ.26-28
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σπιναλόγκα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)- Ο ξερόβραχος του μαρτυρίου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
- Το νησί της σιωπής (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
- "Τελευταίες λέξεις" - ο τελευταίος κάτοικος της Σπιναλόγκα Αρχειοθετήθηκε 2013-10-23 στο Wayback Machine.: Πειραματική ταινία μικρού μήκους του Βέρνερ Χέρτζογκ (1968).
- Η σκληρή ζωή στη Σπιναλόγκα του Μεσοπολέμου
