Μεσαιωνική Ισπανία

Από πολλές απόψεις, η ιστορία της Ισπανίας χαρακτηρίζεται από κύματα λαών που έφεραν τους ξεχωριστούς πολιτισμούς τους στη Χερσόνησο. Μετά το πέρασμα του Βανδάλων και των Αλανών από τις μεσογειακές ακτές της Ρωμαϊκής Ισπανίας, από το 408, εγκαινιάζεται η ιστορία της μεσαιωνικής Ισπανίας με τη σύσταση του ιβηρικού βασιλείου των Αρειανών Βησιγότθων (507-711), οι οποίοι μεταστράφηκαν στον Καθολικισμό υπό τον Βασιλιά Ριχάριδο Α΄ το 587. Ο βησιγοτθικός πολιτισμός στην Ισπανία μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια της Ύστερης Αρχαιότητας, καθώς και μέρος της Εποχής των Μεγάλων Μεταναστεύσεων.

Από τη Βόρεια Αφρική, το 711, το μουσουλμανικό Χαλιφάτο των Ομεϋαδών εισέβαλλε στην Ισπανία, μετά από πρόσκληση μιας βησιγοτθικής φυλής. Κατά την περίοδο 711-788, οι Ομεϋάδες κατέλαβαν τα περισσότερα εδάφη του βησιγοτθικού βασιλείου της Ισπανίας και ίδρυσαν τη λεγόμενη Αλ-Άνταλους. Μια εξέγερση, κατά τη διάρκεια της μουσουλμανικής κατάκτησης, καθιέρωσε το χριστιανικό Βασίλειο των Αστουριών στο βόρειο τμήμα της Ισπανίας.

Μεγάλο μέρος της περιόδου αυτής χαρακτηρίζεται από τις συγκρούσεις μεταξύ των μουσουλμανικών και χριστιανικών κρατών της Ισπανίας, γνωστές ως «Ανακατάκτηση» (Ρεκονκίστα). Τα σύνορα μεταξύ μουσουλμανικών και χριστιανικών εδαφών κυμαίνονταν συνεχώς νοτιότερα για μια περίοδο 700 περίπου ετών. Κατά τους μεσαιωνικούς αιώνες, επίσης, σημειώθηκαν διάφορες πολεμικής συγκρούσεις ανάμεσα στα χριστιανικά βασίλεια της Αραγωνίας και της Καστίλλης.

Ο Μεσαίωνας στην Ισπανία, θεωρείται ότι τελείωσε το 1492, με τις τελικές μάχες της «Ανακατάκτησης», τη συνθηκολόγηση του Εμιράτου της Γρανάδας και την έκδοση του Διατάγματος της Αλάμπρα που αφορούσε την απέλαση των Εβραίων από την Ισπανία. Η Πρώιμη Νεότερη Ισπανία ενώθηκε για πρώτη φορά με την εδαφική μορφή που είναι σήμερα γνωστή υπό τη βασιλεία του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα, Καρόλου Ε΄ (Κάρολος Α΄ της Ισπανίας).

Πρώιμη μεσαιωνική Ισπανία

Όταν οι γερμανικοί λαοί εισέβαλαν στις επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υπό την πίεση των Ούννων, ορδές Αλανών, Βανδάλων και Σουηβών παροτρύνθηκαν να εισέλθουν στα εδάφη της Ιβηρικής Χερσονήσου. Οι Αλανοί, ως επί το πλείστον, γρήγορα τέθηκαν υπό έλεγχο. Οι Βάνδαλοι, αφού εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Βαιτική, στην οποία έδωσαν το όνομα Βανδαλουσία, πέρασαν στην Αφρική, ενώ Βησιγότθοι περιέκλεισαν τους Σουηβούς της Γαλικίας, μέχρι που οι τελευταίοι τέθηκαν πλήρως υπό τον έλεγχό τους. Αυτοί οι Βησιγότθοι, ή Δυτικοί Γότθοι, μετά από τη Λεηλασία της Ρώμης, υπό την ηγεσία του Αλάριχου (410], στράφηκαν προς την Ιβηρική Χερσόνησο, με αρχηγό τους τον Αταούλφο, και κατέλαβαν το βορειοανατολικό τμήμα της. Ο Βαλλίας επέκτεινε την κυριαρχία του στο μεγαλύτερο μέρος της Χερσονήσου, περιορίζοντας τους Σουηβούς στη Γαλικία. Ο Θεοδώριχος Α΄ έλαβε μέρος, με Ρωμαίους και Φράγκους, στη Μάχη των Καταλανικών Πεδίων, εναντίον των Ούννων του Αττίλα.

Ο Ευάριχος (466), που έβαλαν τέλος στα τελευταία απομεινάρια της ρωμαϊκής κυριαρχίας στη Χερσόνησο, μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος μονάρχης της Ισπανίας, αν και οι Σουηβοί διατήρησαν την ανεξαρτησία τους στη Γαλικία. Ο Ευάριχος ήταν επίσης ο πρώτος βασιλιάς που εξέδωσε γραπτούς νόμους στους Βησιγότθους. Τα επόμενα χρόνια, οι Καθολικοί βασιλείς της Φραγκίας ανέλαβαν το ρόλο των προστατών του Ισπανο-Ρωμαϊκών Καθολικών υπηκόοων, κατά των Αρειανών Βησιγότθων. Στους Φραγκο-Βησιγοθικούς Πολέμους που ακολούθησαν, ο Αλάριχος Β΄ και ο Αμαλάριχος έχασαν τη ζωή τους.

Βισηγοτθική εκκλησία στο Ορένσε της Γαλικίας.

Ο Αθανάγιλδος, έχοντας εξεγερθεί ενάντια στο βασιλιά Αγίλα, κάλεσε τους Βυζαντινούς, και σε αντάλλαγμα για τη βοήθεια που του προσέφεραν, τους παραχώρησε τις παράκτιες περιοχές της νοτιοανατολικής Χερσονήσου (554). Ο Λεοβιγίλδος αποκατέστησε την πολιτική ενότητα του κράτους, υποτάσσοντας τους Σουηβούς, αλλά οι θρησκευτικές διαιρέσεις της χώρας, που έφθαναν ακόμη και εντός της βασιλικής οικογένειας, οδήγησαν σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Ο Άγιος Ερμενεγίλδος, γιος του βασιλιά, θέτοντας τον εαυτό του επικεφαλής των Καθολικών, νικήθηκε και αιχμαλωτίστηκε, ενώ υπέστη μαρτύριο για την απόρριψη της θείας κοινωνίας με τους Αρειανούς. Ο Ρεκάριδος Α΄, γιος του Λεοβιγίλδου και αδελφός του Αγίου Ερμενεγίλδου, επανέφερε τη θρησκευτική ενότητα στο κράτος, αποδεχόμενος την Καθολική πίστη στο Τρίτη Σύνοδο του Τολέδο (589). Η θρησκευτική ενότητα που καθιερώθηκε από αυτή τη Σύνοδο αποτέλεσε τη βάση για την ενοποίηση των Γότθων με τους Ισπανο-Ρωμαίους, που είχε ως αποτέλεσμα το μεσαιωνικό ισπανικό έθνος.

Ο Σισεβούτος και ο Σουιντίλας ολοκλήρωσαν την εκδίωξη των Βυζαντινών από την Ισπανία. Ο Σιντασβίνδος και ο Ρεκεσβίνδος εργάστηκαν για τη νομοθετική ενότητα και νομιμοποίησαν τους γάμους, που μέχρι εκείνη την περίοδο απαγορεύονταν, μεταξύ Γότθων και Ρωμαίων. Μετά τον Βάμπα, γνωστό για την έντονη αντιπολίτευση που δέχτηκε, η γοτθική μοναρχία παράκμασε. Η αποσύνθεση του κράτους κορυφώθηκε επί της βασιλείας του Γουίτιζα, ενώ το βασίλειο καταλύθηκε πλήρως κατά τη βασιλεία του Ροδέριχου (710-12), σηματοδοτώντας την έναρξη της μουσουλμανικής Ισπανίας.

Μεσαιωνική ισλαμική Ισπανία

Οι διάφορες μεσαιωνικές μουσουλμανικές δυναστείες, που αναπτύχθηκαν στην Ισπανία, περιλαμβάνουν:

• Δυναστεία Ομεϋαδών στην Ισπανία:
  • Εμιράτο Ομεϋαδών της Κόρδοβας, 756–912 (929)
    • Αμπντεραμάν Α΄, 756–88
    • Χισάμ Α΄, 788–96
    • Αλ-Χακάμ Α΄, 796–822
    • Αμπντεραμάν Β΄, 822–52
    • Μωάμεθ Α΄, 852–86
    • Αλ-Μούντιρ, 886–88
    • Αμπντάλα Α΄, 888–912
    • Αμπντεραμάν Γ΄, 912–29
  • Χαλιφάτο Ομεϋαδών της Κόρδοβας, 929–1031
    • Αμπντεραμάν Γ΄, ως χαλίφης, 929–61
    • Αλ-Χακάμ Β΄, 961–76
    • Χισάμ Β΄, 976–1008
    • Μωάμεθ Β΄, 1008–09
    • Σουλεϊμάν, 1009–10
    • Χισάμ Β΄, παλινόρθωση, 1010–12
    • Σουλεϊμάν, παλινόρθωση, 1012–17
    • Αμπντεραμάν Δ΄, 1021–22
    • Αμπντεραμάν Ε΄, 1022–23
    • Μωάμεθ Γ΄, 1023–24
    • Χισάμ Γ΄, 1027–31
• Βασίλεια Ταϊφά

Μεσαιωνική χριστιανική Ισπανία

Το μεγαλύτερο διασωθέν κομμάτι του Τιμίου Σταυρού διασώζεται στο Μοναστήρι του Αγίου Τουριβίου στη Λιέβανα.

Η εκκλησία της Αγίας Μαρίας του Όρους Ναράνκο.

Ο Αλφόνσος Η΄ της Καστίλλης και η Ελεονώρα της Αγγλίας παραδίδουν το Κάστρο του Ουκλές στον Μάγιστρο του Τάγματος του Σαντιάγο Πέδρο Φερνάντες.

Μια οργανωτική αρχή της μεσαιωνικής Ισπανίας ήταν η Ανακατάκτηση («Ρεκονκίστα»), η Σταυροφορία με την οποία τα εδάφη που κάποτε ήταν χριστιανικά και βησιγοτθικά ανακαταλήφθηκαν και εκχριστιανίστηκαν. Ο Ροδρίγο Ντίαθ δε Βιβάρ μυθοποιήθηκε ως ενάρετος Ελ Σιντ και έμεινε στην ιστορία ως το χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πολεμικής προσπάθειας.

Για τη Μεσαιωνική Βόρεια (Χριστιανική) Ισπανία δείτε τα μεμονωμένα βασίλεια και πολιτικές οντότητες, όπως τα εξής: Βασίλειο των Αστουριών, Βασίλειο της Γαλικίας, Ισπανική Μαρκιωνία, Βασίλειο της Αραγωνίας, Καταλανικές Κομητείες, Πριγκιπάτο της Καταλωνίας, Βασίλειο της Παμπλόνας/Ναβάρρας, Βασίλειο του Λεόν, Βασίλειο της Καστίλλης, Ηγεμονία της Βισκαΐας, Βασίλειο της Βαλένθιας, Βασίλειο της Μαγιόρκας, Στέμμα της Αραγωνίας και Στέμμα της Καστίλλης.

Η Ανακατάκτηση

Όλα τα στοιχεία του ισπανικού έθνους υπήρχαν ήδη στο Βασίλειο των Καθολικών Γότθων και ήταν οι εκλατινισμένοι Κελτο-Ιβέριοι, οι Ισπανο-Ρωμαίοι, το γοτθικό στοιχείο και η ρωμαιοκαθολική πίστη. Αυτά τα στοιχεία, ωστόσο, ήταν ακόμη ασύνδετα και εξακολουθούσαν να στερούνται από τον παράγοντα ενοποίησής τους που θα τα έκανε ένα έθνος, με ένα χαρακτήρα και ιστορικό πεπρωμένο. Η μουσουλμανική εισβολή ενθάρρυνε τους Γότθους και τους Ισπανο-Ρωμαίους, στα ορεινά του βορρά, να γίνει ένας λαός, με μία θρησκεία και μία εθνική φιλοδοξία, να ανακτήσει την ισπανική πατρίδα του και να τοποθετήσει το Σταυρό στη θέση της Ημισελήνου.

Αν και ήταν ήδη ηθικά μια μονάδα, ο ισπανικός λαός βρισκόταν οκτώ αιώνες εκτός πολιτικής ενότητας και η Ανακατάκτηση ξεκίνησε από τέσσερα διαφορετικά πολιτικά κέντρα. Επικεφαλής αυτών των τεσσάρων κέντρων τέθηκε η Αστουριά. Φυγάδες Γότθοι είχαν βρει καταφύγιο στα ορεινά εδάφη του βορρά, όπου οι Ρωμαίοι δεν είχαν ποτέ καταφέρει να εδραιώσουν αποτελεσματικά την εξουσία τους. Λίγα χρόνια μετά τη Μάχη του Γκουαδαλέτε, κέρδισαν σε μάχη τον μουσουλμάνο στρατηγό Αλκάμα, κάτι που αποτέλεσε προάγγελο της Μάχης της Κοβαδόνγκα. Ο Πελάγιος των Αστουριών, νικητής στη Μάχη της Κοβαδόνγκα, ανακηρύχθηκε βασιλιάς και μετέφερε την έδρα του βασιλείου στο Κάνγκας ντε Ονίς. Ο γιος του Φαβήλος σκοτώθηκε από μια αρκούδα και τον διαδέχθηκε ο Αλφόνσος Α΄, γαμπρός του Πελάγιου. Με τον Αλφόνσο ξεκινά δυναμικά η Ανακατάκτηση των εδαφών στη Γαλικία και την Τιέρα ντε Κάμπος.

Ο Φρουέλος Α΄ (727–728) ίδρυσε το Οβιέδο. Μετά τη δολοφονία του, τον διαδέχτηκαν μία σειρά από , και διαδέχθηκε από ανεπαρκείς βασιλείς (Αυρήλιος, Σίλος, Μαυρεγάτος και Βερμούνδος Α΄) και εν τέλει ο Αλφόνσος Β΄, ο οποίος μετέφερε την αυλή του στο Οβιέδο, ξεκίνησε εκ νέου τις μεγάλες εκστρατείες κατά των Μουσουλμάνων και φαίνεται να είχε προσκαλέσει τον Καρλομάγνο να τον βοηθήσει, προκαλώντας έτσι την αποστολή του Φράγκου μονάρχη που έληξε με την καταστροφή του Ρονσεβό. Οι Βίκινγκς εισέβαλαν στη Γαλικία το 844, αλλά εκδιώχθηκαν από τον Ραμίρο Α΄ στην Α Κορούνια. 70 πλοία των Βίκινγκς αιχμαλωτίστηκαν και πυρπολήθηκαν. Οι Βίκινγκς επέστρεψαν στη Γαλικία το 859, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ορδώνιου Α΄. Βρέθηκαν αντιμέτωποι με έναν στρατό υπό την ηγεσία του Δον Πέδρο που τους νίκησε αποφασιστικά και κατέστρεψε 38 από τα πλοία τους. Ο Αλφόνσος Γ΄ συνέχισε την επέκταση μέχρι τη Σιέρα Μορένα και ίδρυσε το Μπούργος, τη μετέπειτα πρωτεύουσα της Καστίλλης. Οι γιοι του συνωμότησαν εναντίον του, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τον θρόνο. Το κράτος διαιρέθηκε από τους γιους του, κάτι που ουσιαστικά σήμαινε το τέλος του Βασιλείου των Αστουριών, το έδαφος του οποίου σύντομα έγινε μέρος του Βασιλείου της Λεόν.

Οι άλλες περιοχές που ενασχολήθηκαν με την Ανακατάκτηση ήταν η Αραγωνία, η Ναβάρρα και η Καταλωνία, με τις δύο τελευταίες να αναπτύσσουν ιδιόρρυθμες σχέσεις με τη Γαλλία. Οι Βάσκοι και στις δύο πλευρές των δυτικών Πυρηναίων ήταν δυσαρεστημένοι με τη φραγκοκρατία και επαναστάτησαν σε αρκετές περιπτώσεις. Στο Ρονσεβό εξόντωσαν τις δυνάμεις του Καρλομάγνου και, το 824, μια νέα νίκη εξασφάλισε την ανεξαρτησία των Βάσκων της Παμπλόνας. Τα ονόματα και οι ημερομηνίες των βασιλέων ή ηγεμόνων τους είναι πολύ αβέβαια μέχρι τη βασιλεία του Σάντσο Β΄. Εκείνος παραιτήθηκε υπέρ του γιου του Γκαρσία Σάντσες Β΄, στη βασιλεία του οποίου συνασπίστηκε με τους Λεονέζους και τους Ναβαρρέζους στη Μάχη του Βαλντεχουνκέρα εναντίον του Εμιράτου της Κόρδοβας. Ο Σάντσο Γ΄ ήταν ένας από τους μονάρχες που επηρέασαν περισσότερο την ισπανική ιστορία. Κατάφερε μάλιστα να γίνει βασιλιάς της Ναβάρρας, της Καστίλλης, της Αραγωνίας και του Σοβράρβε. Πριν το θάνατό του (1035) χώρισε τα βασίλεια, δίνοντας τη Ναβάρρα στον μεγαλύτερο γιο του Γκαρσία, την Καστίλλη στον Φερδινάνδο, την Αραγωνία στον Ραμίρο και το Σοβράρβε στον Γκονζάλο. Αυτή η πρακτική του κληρονομικού διαμοιρασμού των διαφόρων κρατών της Ιβηρικής Χερσονήσου - μια ιδέα που τη δανείστηκαν από τη γαλλική φεουδαρχία και ήταν προηγουμένως άγνωστη στα ισπανικά βασίλεια - εισήχθη εκείνη την περίοδο. Είχε ως αποτέλεσμα να σχηματιστούν πολυάριθμες πολιτικές διαιρέσεις, οι οποίες οδήγησαν σε εσωτερικές συγκρούσεις και σε αδυναμία να πραγματοποιηθεί η ενότητα που ήταν απαραίτητη για την ολοκλήρωση της Ανακατάκτησης.

Η ενοποίηση της Ισπανίας

Στο δρόμο της ένωσης των διάφορων κρατών που διαμορφώθηκαν στην Ισπανία από την Ανακατάκτηση παρουσιάστηκαν αρκετές δυσκολίες. Η ποικιλομορφία των σημείων αφετηρίας τους ήταν η σημαντικότερη από αυτές. Η Ναβάρρα και η Καταλωνία βρίσκονταν σε ιδιαίτερα στενή επαφή με τη Γαλλία και ο γάμος του Ραϋμόνδου Βερεγγάριου Γ΄ της Βαρκελώνης με τη Ντους Α΄, Διάδοχο της Προβηγκίας, έκανε τις σχέσεις μεταξύ των λαών των οξιτανορομανικών γλωσσών τόσο στενές ώστε η επακόλουθη ανάπτυξη της Καταλωνίας συνδέθηκε σημαντικά με εκείνη της Νότιας Γαλλίας. Στη Ναβάρρα, από την άλλη, όταν η δυναστεία του Σάντσο του Μεγάλου έπαψε, το Στέμμα πέρασε διαδοχικά στους Οίκους των Μπλουά(1234) και του Εβρέ (1349-1441), με αποτέλεσμα η Ναβάρρα, μέχρι τον 15ο αιώνα, να βιώνει με πολύ στενότερους δεσμούς με τη γαλλική μοναρχία απ΄ ό,τι με τα ισπανικά κράτη. Επιπλέον, οι φεουδαρχικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν στην Ιβηρική Χερσόνησο είχαν ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της εξουσίας εντός των βασιλείων. Ο Φερδινάνδος Α΄ της Λεόν χώρισε το βασίλειό του σε πέντε μέρη που απέδωσε στους γιους του, την Καστίλλη, τη Λεόν, τη Γαλικία, τη Θαμόρα και τον Τόρο. Παρομοίως, ο Αλφόνσος Ζ΄ του Λεόν και της Καστίλης χώρισε πάλι την Καστίλλη και τη Λεόν, αφήνοντας την πρώτη στο γιο του Σάντσο Γ΄ και τη δεύτερη στον Φερδινάνδο Β΄.

Ένα άλλο αποτέλεσμα των φεουδαρχικών σχέσεων, που εισήχθησαν από τους πρίγκιπες της Βουργουνδίας, ήταν η ανεξαρτητοποίηση της Πορτογαλίας. Ο Αλφόνσος ΣΤ΄ του Λεόν και Καστίλης έδωσε τις κόρες του Ουρράκα και Θηρεσία σε γάμο με Ραϋμόνδο της Βουργουνδίας και τον Ερρίκο της Βουργουνδίας αντίστοιχα, οι οποίοι ίδρυσαν δύο δυναστείες, αυτή της Πορτογαλίας και εκείνη της Καστίλλης και της Λεόν. Τα Βασίλεια των Αστουριών, της Γαλικίας, της Λεόν και της Καστίλλης ενώθηκαν οριστικά υπό τον Άγιο Φερδινάνδο, κληρονόμο της Λεόν μέσω του πατέρα του Αλφόνσο Θ΄ και της Καστίλλης μέσω της μητέρας του Βερεγγάριας. Με τον ίδιο τρόπο η Καταλωνία και η Αραγωνία ενώθηκαν οριστικά με το γάμο του Ραϋμόνδου Βερεγγάριου Α΄ της Βαρκελώνης με την Πετρονίλα της Αραγωνίας. Αυτά τα τρία συνεχώς αναπτυσσόμενα κράτη, ολοκλήρωσαν την Ανακατάκτηση. Η ένωσή τους στο πλαίσιο μιας εθνικής πολιτικής οντότητας πραγματοποιήθηκε τρεις αιώνες περίπου αργότερα.

Το Κάστρο των Αραγωνέζων στο Ρήγιο της Καλαβρίας.

Το βασίλειο που σχηματίστηκε από την ένωση της Αραγωνίας και της Καταλωνίας ήταν το πρώτο που ολοκλήρωσε την Ανακατάκτηση, στο πλαίσιο που το επέτρεπαν οι γεωγραφικές συνθήκες. Έπειτα, κατηύθυνε τις δυνάμεις του προς τα ανατολικά. Ο Πέτρος Β΄ ο Καθολικός, βασιλιάς της Αραγωνίας και της Καταλωνίας, μετέβη στη Ρώμη για να ζητήσει την ακύρωση του γάμου του με τη Μαρία του Μονπελιέ και τη στέψη του από τον πάπα. Ο πρώτος σκοπός του δεν πραγματοποιήθηκε, ενώ ο δεύτερος του προκάλεσε πολλά προβλήματα, καθώς οι Αραγωνέζοι ευγενείς αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τη θέση υποτέλειας στην Αγία Έδρα, την οποία είχε θέσει για το βασίλειο ο Πέτρος. Η φεουδαρχική αυτή σχέση διακόπηκε οριστικά από τον Βασιλιά Πέτρο Δ΄. Ο Πέτρος Β΄ σκοτώθηκε στη Μάχη του Μυρέ (1213), υπερασπιζόμενος τους Αλβιγηνούς συγγενείς του εναντίον του Σίμωνα του Μονφόρ, τον οποίο Ιννοκέντιος Γ΄ είχε στείλει εναντίον τους. Ο γιος του, Ιάκωβος Α΄, ολοκλήρωσε την Καταλανο-Αραγωνέζικη Ανακατάκτηση, καταλαμβάνοντας τη Μαγιόρκα (1228) και τη Βαλένθια (1238), ενώ βοήθησε τον γαμπρό του, Αλφόνσο Ι΄ της Καστίλλης, να ολοκληρώσει την ανάκτηση της Μούρθια. Ο γιος και διάδοχός του, Πέτρος Γ΄, έδωσε μια νέα κατεύθυνση στην καταλανική-αραγωνέζικη πολιτική σκηνή με την επιβολή των δικαιωμάτων της συζύγου του, Κωνσταντίας, στα βασίλεια της Σικελίας και της Νεάπολης. Επωφελούμενος από τον Σικελικό Εσπερινό (1282), εναντίον του καθεστώτος του Καρόλου του Ανδεγαυού, κατέλαβε για τον ίδιο το Στέμμα της Σικελίας και επιτέθηκε στη Νεάπολη.

Αυτή η κατάκτηση, ωστόσο, τοποθέτησε τους βασιλείς της Αραγωνίας σε θέση ανταγωνισμού με τους πάπες, οι οποίοι υπερασπίστηκαν τα δικαιώματα του Οίκου των Ανδεγαυών. Μετά τον αφορισμό του Πέτρου Γ΄ από τον Πάπα Μαρτίνο Δ΄, οι ευγενείς της Αραγωνίας εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός για να επεκτείνουν τα προνόμιά τους εις βάρος της βασιλικής εξουσίας. Οι απαιτήσεις τους αυξήθηκαν κατά τη βασιλεία του Αλφόνσου Γ΄, ο οποίος αναγκάστηκε να τους παραχωρήσει το περίφημο Προνόμιο της Ένωσης. Ο Ιάκωβος Β΄ συμφιλιώθηκε με την Αγία Έδρα, αποδεχόμενος την Κορσική και τη Σαρδηνία έναντι της Σικελίας. Ο Πέτρος Δ΄ νίκησε τους ευγενείς στην Έπιλα (1348) και χρησιμοποίησε το ξιφίδιό του για να κόψει σε κομμάτια τον καταστατικό χάρτη που είχε παραχωρήσει ο προκάτοχός του. Εν τω μεταξύ οι Καταλανοί και Αραγωνέζοι που έμειναν στη Σικελία μισθώθηκαν στην υπηρεσία του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου για την αντιμετώπιση των Τούρκων. Ωστόσο, στράφηκαν εναντίον των Βυζαντινών, καθώς προχώρησαν σε επιδρομές κατά της Θράκης και της Μακεδονίας. Επιπλέον κατέλαβαν τα Δουκάτα των Αθηνών και των Νέων Πατρών διεκδηκώντας και το Πριγκιπάτο της Αχαΐας (1313). Η βασιλική γραμμή της Αραγωνίας εξέλειψε μετά τον Μαρτίνο. Με τον Συμβιβασμό του Κάσπε ο θρόνος δόθηκε σε έναν πρίγκιπα της Καστίλλης, προετοιμάζοντας έτσι την τελική ένωση της Ισπανίας. Ο Αλφόνσος Ε΄, για άλλη μια φορά έστρεψε την αραγωνέζικη πολιτική προς την Ιταλία, όπου, εκτός από το Βασίλειο της Σικελίας, απέκτησε και εκείνο της Νεάπολης. Με αυτά τα γεγονότα άρχισαν εκ νέου οι ιταλικοί πόλεμοι, που δεν επρόκειτο να τελειώσουν παρά μόνο το 19ο αιώνα.

Τα ισπανικά βασίλεια το 1360.

Εν τω μεταξύ, η Ανακατάκτηση από την πλευρά της Καστίλλης κωλυσιεργούσε, αρχικά λόγω της υποψηφιότητας του Αλφόνσου Ι΄ για το στέμμα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ ακολούθησε μια αμφισβητούμενη διαδοχή στο θρόνο, από τους γιους του Φερδινάνδου ντε λα Θέρδα και τον γιο του Σάντσο Δ΄.

Έπειτα συνέβη η ανηλικότητα του Φερδινάνδου Δ΄, του Αλφόνσου ΙΑ΄, του Ερρίκου Γ΄ και του Ιωάννη Β΄, και οι εμφύλιες συγκρούσεις κατά τις βασιλείες του Πέτρου και του Ερρίκου Δ΄. Ο Ιωάννης Α΄, ο οποίος παντρεύτηκε τη Βεατρίκη της Πορτογαλίας (1383), επεδίωξε να ενώσει τα δύο βασίλεια μετά το θάνατο του Φερδινάνδου Α΄, του τελευταίου βασιλιά της Πορτογαλίας που ανήκε στον Οίκο της Βουργουνδίας. Οι Πορτογάλοι, ωστόσο, νίκησαν τον Ιωάννη της Καστίλλης στη Μάχη της Αλζουμπαρότα, ενώ το Πορτογαλικό Στέμμα πέρασε στον Μάγιστρο του Αβίς, ο οποίος έγινε ο Ιωάννης Α΄ της Πορτογαλίας (1385).

Με τον γάμο της Βασίλισσας Ισαβέλλας Α΄ της Καστίλλης με τον Βασιλιά Φερδινάνδο Β΄ της Αραγωνίας τέθηκαν οι βάσεις για την πολιτική ενοποίηση της Ισπανίας, η οποία τελικώς επιτεύχθηκε από τον εγγονό τους, Κάρολο Ε΄, Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.