Χριστιανισμός

Ο Χριστιανισμός είναι μονοθεϊστική θρησκεία βασισμένη στην ζωή και την διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Είναι η μεγαλύτερη θρησκεία στον κόσμο, με περισσότερους από 2.4 δισεκατομύρια πιστούς, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο της ανθρωπότητας. Οι Χριστιανοί πιστεύουν πως ο Ιησούς είναι ο υιός του Θεού και ο σωτήρας της ανθρωπότητας, ο οποίος ήρθε στην Γη ως ο Μεσσίας (Χριστός) όπως προφητεύονταν στην Παλαιά Διαθήκη.

Το Χριστιανικό Δόγμα

Το Χριστιανικό δόγμα, η θεμελιώδης δηλαδή αρχή του Χριστιανισμού, περιγράφεται μέσα από το Σύμβολο της Πίστεως. Ουσιαστικά επιβεβαιώνει την Πίστη σε ένα τριαδικό Θεό, ο οποίος είναι το ο Θεός-Πατέρας, ο Ιησους-ο Υιος και το Άγιο Πνεύμα.

Ο Χριστιανισμός ως μονοθεϊστική θρησκεία πιστεύει πως υπάρχει μόνο ένας Θεό, ο οποίος δημιούργησε τον κόσμο εκ του μηδενός. Ταυτόχρονα, ο Χριστιανισμός πρεσβεύει ότι ως θρησκεία εξ αποκαλύψεως, ο Θεός αποκαλύπτει στην πορεία της ιστορίας το τριαδικό του μυστήριο, δηλαδή την ύπαρξη ενός αλλά τρισυπόστατου Θεού (Πατέρα, Υιό, Άγιο Πνεύμα). Υποστηρίζεται πως η Τριαδικότητα είναι εμφανής σε πολλά σημεία των Ιερών Κειμένων αναφερόμενοι σε χωρία όπως «Και είπεν ο θεός ποιήσωμεν άνθρωπον […]» (Γέν. Α’ 26), «Και είπεν ο θεός ιδού Αδάμ γέγονεν ως εις εξ ημών […]» (Γέν. γ’ 22) που παρουσιάζουν τον Θεό να μιλά για τον εαυτό του στον πληθυντικό ή και άλλα όπως «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος (Ματθ. κη' 19). Κυρίως αυτό το πρόβλημα της ενότητας της μίας θείας φύσης σε τρία Θεία Πρόσωπα αλλά και το Χριστολογικό δόγμα (το πρόβλημα της ένωσης μεταξύ της θείας και ανθρώπινης φύσης του Ιησού Χριστού και της σχέσης αυτού προς το Θεό Πατέρα), προκάλεσαν οξύτατες διαφωνίες μεταξύ των χριστιανών, και οδήγησαν στη διαμόρφωση διάφορων δοξασιών, όπως ο αρειανισμός, ο δοκητισμός, ο μονοφυσιτισμός κ.ά., που χαρακτηρίζουν ιστορικά ολόκληρη αυτή την περίοδο της αρχαίας Εκκλησίας. Τελικά, το 451 μ.Χ. κατά τη Δ' Οικουμενική Σύνοδο, η αιώνια σχέση των τριών προσώπων ή υποστάσεων αποσαφηνίζεται:

Ο Τριαδικός Θεός είναι μονάδα, γιατί υπάρχει ένα αίτιο και μια ουσία· και είναι Τριαδικός κατά τις υποστάσεις, γιατί υπάρχει η ετερότητα των υποστάσεων. Έτσι ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννητός ακτίστως και το Άγιο Πνεύμα εκπορευτό. Οι ιδιότητες αυτές είναι μεταξύ τους αμεταβίβαστες και ακοινώνητες, δηλαδή δεν τις έχει άλλο πρόσωπο από την Τριάδα.

Τα Ιερά Κείμενα του Χριστιανισμού

Τα ιερά κείμενα του Χριστιανισμού ονομάζονται «Αγία Γραφή». Αυτή, αποτελείται από δύο μέρη: Την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.

Η Παλαιά Διαθήκη, αποτελείται από 49 βιβλία διαφόρων συγγραφέων που γράφτηκαν περίπου από τον 15ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 1ο αι. π.Χ. Η Καινή Διαθήκη, αποτελείται από 27 βιβλία, τα τέσσερα από τα οποία ονομάζονται «Ευαγγέλια» (από το ευάγγελος = άγγελος καλών ειδήσεων), επειδή εστιάζονται στο χαρμόσυνο κατά τους Χριστιανούς μήνυμα της ενανθρώπησης του ίδιου του Θεού. Η ενανθρώπιση αυτή, εκτός του ότι αποτελεί μοναδικό ισχυρισμό ανάμεσα στις θρησκείες για πλησίασμα του Θεού προς τον άνθρωπο αντί για το σύνηθες, της αναζήτησης του ανθρώπου για το Θεό, επιπλέον κατά τα πιστεύω των Χριστιανών, φέρνει το μήνυμα ότι ο διάβολος παύει πλέον να έχει τόσο μερ και του θανάτου. Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν αποτελούν βιογραφία του Ιησού, αλλά περιέχουν μόνο εκείνα τα σημεία από τη ζωή και τη διδασκαλία του που είναι σημαντικά για τη διάδοση του μηνύματος της ενανθρώπισης. Αυτό τουλάχιστον βεβαιώνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης που αναφέρει ότι «υπήρχαν και άλλα πολλά που έκανε ο Ιησούς που θα χρειάζονταν πολλά βιβλία για να χωρέσουν».

Με μικρές παρεκκλίσεις, η πλειονότητα των μελετητών πιστεύει πως το σύνολο των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, έχουν γραφτεί σε διάστημα 50 χρόνων, περίπου από το 50 μ.Χ. έως το τέλος του 1ου αι. μ.Χ. Για τη συγγραφή των Ευαγγελίων συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι ξεκινά από το 65 περίπου. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κριτικούς ερευνητές που μελετούν τη δομή, τις ομοιότητες, τις διατυπώσεις και ένα πλήθος άλλων στοιχείων που αποτελούν τα Ευαγγέλια, φαίνεται ότι πριν ακόμη τη συγγραφή των Ευαγγελίων, κυκλοφορούσαν εντός της Εκκλησίας για λόγους διδασκαλίας και κατήχησης, γραπτές ενότητες μικρότερου μεγέθους. Στη γλώσσα της θεολογίας, οι προγενέστερες των Ευαγγελίων γραπτές πηγές ορίζονται για ευκολία με το όνομα "Q" από το γερμανικό Quelle (=πηγή). Έτσι, διαπιστώνονται από τους θεωρητικούς, τρία διαφορετικά στάδια στη μετάδοση της προφορικής παράδοσης μέχρι τη σύνταξη του Ευαγγελίου:

α) Ο ιστορικός Ιησούς
β) Ο συλλέκτης (=η Εκκλησία γενικά)
γ) Ο Ευαγγελιστής.

Οι τέσσερις συγγραφείς των Ευαγγελίων είναι οι Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς και Ιωάννης. Οι Ματθαίος και Ιωάννης ισχυρίζονται πως είναι αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες των όσων γράφουν ως μαθητές του Ιησού, ενώ ο Ευαγγελιστής Μάρκος ήταν συνοδός του μαθητή και αποστόλου Πέτρου και ο Ευαγγελιστής Λουκάς συνοδός του Αποστόλου Παύλου. Επειδή εκτός από τα Ευαγγέλια υπάρχει και αποδοχή της Παλαιάς Διαθήκης ως ξεκίνημα για το Χριστιανισμό, έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί αντιρρήσεις, όμως η Χριστιανική Εκκλησία δέχεται ότι μεταξύ των δύο Διαθηκών υπάρχει ενότητα. Σε αντίθεση με την σημασία που λαμβάνουν τα ίδια βιβλία αυτά μέσα στην Εβραϊκή Συναγωγή, η Χριστιανική Εκκλησία θεωρεί την Παλαιά Διαθήκη ως ένα είδος εισαγωγής στην Καινή Διαθήκη. Έτσι, η Παλαιά Διαθήκη δεν αποτελεί μια αυτοτελή ομάδα βιβλίων, αλλά η διδασκαλία του Ιησού είναι αυτή που ενώνει την Παλαιά με την Καινή Διαθήκη, σαν μια εξιστόρηση της προετοιμασίας για τον ερχομό του Μεσσία. Αυτό είναι και το νόημα με το οποίο ενσωματώνει η Χριστιανική Εκκλησία τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης στη δική της Αγία Γραφή και εκεί διαφέρει με το νόημα που αυτά λαμβάνουν στη Συναγωγή.

Κανόνας

Το Χριστιανικό σύστημα πίστης ονομάζει Κανονικά Βιβλία ή Κανόνα, το σύνολο των Ιερών κειμένων που περιέχουν την αυθεντική αποστολική παράδοση και πίστη, όπως αυτή βιώθηκε στην πορεία της Εκκλησίας. Ως κριτήριο για τον έλεγχο της αυθεντικότητας της πίστης χρησιμοποίησαν την Αγία Γραφή και την Εκκλησιαστική Ιερή Παράδοση και όσα σχετικά βιβλία εξαιρέθηκαν από τον Κανόνα, ονομάστηκαν Απόκρυφα. Η ονομασία αυτή, προήλθε κυρίως από κύκλους που τα θεωρούσαν σημαντικά, όπου ο όρος είχε θετική έννοια και δήλωνε τα βιβλία που ήταν προφυλαγμένα από την κοινή χρήση εξαιτίας του βάθους των νοημάτων τους που δεν μπορούσε να συλλάβει ο κοινός αναγνώστης. Οι Εκκλησιαστικοί συγγραφείς χρησιμοποιούσαν τον ίδιο όρο με αρνητική όμως έννοια και ο Κανόνας συντάχθηκε για να αποκλειστούν από την Εκκλησιαστική χρήση, κείμενα του 2ου αιώνα και μετά, τα οποία θεωρούσαν χωρίς Θεολογικό βάθος, αμφίβολης αξίας και προέλευσης (ψευδεπίγραφα ή νόθα) ή προέρχονταν από συγγραφείς που η Εκκλησία θεωρούσε αιρετικούς όπως ήταν οι γνωστικοί (γνωστικισμός). Σε πολλά από αυτά τα κείμενα, οι επιρροές είναι έντονες. Για παράδειγμα, οι στίχοι από το απόκρυφο «Ευαγγέλιο του Θωμά» που περιέχει 114 «Λόγια του Ιησού» δείχνουν ήδη ένα διαφορετικό ύφος από τα κανονικά Ευαγγέλια και μια έφεση στην κρυμμένη γνώση:
«Αυτά είναι τα απόκρυφα λόγια που είπε ο Ιησούς ο ζων και κατέγραψε ο Δίδυμος Ιούδας Θωμάς.
1. Και είπε· Όποιος βρίσκει την ερμηνεία αυτών των λόγων δεν θα γευθεί το θάνατο.
2. Είπε ο Ιησούς· Αυτός που αναζητά ας μη παύσει να αναζητά έως ότου βρει, και όταν βρει θα εκπλαγεί· και όταν εκπλαγεί θα θαυμάσει και θα κυριαρχήσει επί του παντός. […]»

Με βάση τον ορισμό του γνωστικισμού ως θρησκευτικό φαινόμενο και πνευματικό ρεύμα της ρωμαϊκής εποχής, που επιδίωκε σωτηρία μέσω της γνώσεως, ο γνωστικός χαρακτήρας που περιέχουν τα περισσότερα Λόγια από το Ευαγγέλιο του Θωμά, είναι φανερός. Γενικά, η πρώτη μαρτυρία περί «Κανόνα» εντοπίζεται το 140 και είναι αυτή που έκανε ο αιρετικός Μαρκίων στη Ρώμη. Όμως υπάρχουν και παλαιότερες, έμμεσες, όπως στη Β’ Καθολική επιστολή Πέτρου κεφ. γ’, στ. 15 που αναφέρεται σε επιστολές του Απ. Παύλου: «[…] ο αγαπητός ημών αδελφός Παύλος κατά την δοθείσαν αυτώ σοφίαν έγραψεν υμίν, ως και εν πάσαις επιστολαίς λαλών […]». Τελικός σταθμός στην εξέλιξη και οριστική διαμόρφωση του Κανόνα θεωρείται η 39η Εορταστική Επιστολή του Μ. 'Αθανασίου το 367, στην οποία αναφέρονται ως κανονικά τα 27 βιβλία της Κ.Δ. Τα μη κανονικά ή απόκρυφα βιβλία, διακρίνονται σε απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης.

Oι σύγχρονοι μελετητές όπως η «Εταιρεία για τη μελέτη των Απόκρυφων» (AELAC), με έδρα τη Λοζάννη και μέλη από πανεπιστήμια, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής θεωρούν πιο ορθό τον όρο «Απόκρυφα Χριστιανικά κείμενα» αντί για το «Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης», καθώς τα κείμενα αυτά παρόλο που αναπαράγουν συνήθως τα φιλολογικά είδη της Καινής Διαθήκης και βρίσκονται στην προέκταση των θεμάτων της, χρονικά απομακρύνονται από αυτήν και καλύπτουν όλη την πρώτη Χριστιανική χιλιετία. Οι ειδικοί θεωρούν πως τα βιβλία αυτά, αν και για κάποιους παρουσιάζουν μειονεκτήματα ύφους και αξιοπιστίας στα στοιχεία που δίνουν, σε κάθε περίπτωση, αποτελούν σημαντική πηγή για τη μελέτη των τάσεων της εποχής τους. Θα πρέπει επίσης να διευκρινιστεί ότι, μερικά κείμενα από αυτά, η Χριστιανική Εκκλησία δεν τα χαρακτήρισε αιρετικά. Αν και δεν τους απέδιδε τη θεολογική εμβάθυνση των κανονικών κειμένων και έτσι δεν βρέθηκαν ποτέ στο κέντρο της Εκκλησιαστικής ζωής και στα πλαίσια του Κανόνα, ζούσαν ωστόσο ως προσφιλή λαϊκά αναγνώσματα. Έτσι, μερικές αφηγήσεις απόκρυφων Χριστιανικών κειμένων χρησιμοποιήθηκαν στην παράδοση της Θείας Λατρείας και στον εμπλουτισμό των στοιχείων της Χριστιανικής τέχνης. Για παράδειγμα, παραδόσεις στις οποίες στηρίζονται γιορτές της Εκκλησίας, όπως π.χ. το Γενέσιον, τα Εισόδια της Θεοτόκου, κ.ά. προέρχονται από τέτοια κείμενα. Σήμερα, τα απόκρυφα κείμενα, μπορεί εύκολα κάποιος να τα διαβάσει στο διαδίκτυο, σε βιβλιοθήκες ή να τα προμηθευτεί από τα βιβλιοπωλεία. Πολλά από αυτά έχουν κατά καιρούς συγκινήσει συγγραφείς ανά τον κόσμο που έχουν γράψει σημαντικής εμπορικότητας ιστορικά μυθιστορήματα όπως π.χ. το βιβλίο «Κώδικας Da Vinci» του Dan Brown κ.ά.

Εκκλησίες του Χριστιανισμού

Στην πορεία του ο Χριστιανισμός διασπάστηκε σε διάφορες εκκλησίες. Οι τρεις μεγαλύτερες είναι ο Ρωμαιοκαθολικισμός, Ορθόδοξη εκκλησία, και ο Προτεσταντισμός. Υπάρχουν και άλλα χριστιανικά δόγματα τα οποία δεν ανήκουν σε αυτές τις τρεις κατηγορίες.

Οι αποφάσεις της πρώτης συνόδου της Νίκαιας (325) αποτελούν μέρος της καθολικής και ορθόδοξης εκκλησίας, καθώς και των περισσοτέρων κυρίων προτεσταντικών δογμάτων. Κατά την σύνοδο της Εφέσου το 431, οι Νεστοριανοί (Ασσυριακή εκκλησία) καταδικάστηκαν ως αιρετικοί από τη σύνοδο και έτσι αποσχίστηκαν. Κατά τη μετέπειτα σύνοδο της Χαλκηδόνας (451), έγιναν και οι αποσχίσεις των εκκλησιών της Μέσης Ανατολής (Συριακή ορθόδοξη εκκλησία, Κοπτική , Αρμενική αποστολική εκκλησία).

Υπάρχει πληθώρα άλλων δογμάτων τα οποία φέρουν τον τίτλο του χριστιανισμού, τα οποία αρνούνται να κατηγοριοποιηθούν κάτω από ένα συγκεκριμένο κλάδο για θεολογικούς λόγους. Η ευρεία διάκριση μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής εκκλησίας έχει τις βάσεις της στο Μεγάλο Σχίσμα του 1054 όταν και δημιουργήθηκαν η καθολική και η ορθόδοξη εκκλησία. Το επόμενο μεγάλο σχίσμα συνέβη στην καθολική εκκλησία με τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση του Μαρτίνου Λουθήρου, και την δημιουργία του Προτεσταντισμού. Ο Προτεσταντισμός με τη σειρά του, διαιρέθηκε σε πάρα πολλές μικρότερες ομάδες δογμάτων.

Πρώιμος Χριστιανισμός

Σύνοδος της Εφέσου 431

Ασσυριακή Εκκλησία της Ανατολής

Σύνοδος της Χαλκηδόνας 451

Ανατολίτικες Ορθόδοξες Εκκλησίες

Μεγάλο Σχίσμα

(11ος αιώνας)

Ορθόδοξη Εκκλησία

Καθολική Εκκλησία

(Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες)

(Λατινική Εκκλησία)

Θρησκευτική Μεταρρύθμιση

(16ος αιώνας)

Προτεσταντισμός

Kίνημα Αποκατάστασης

Λουθηρανοί

Καλβινιστές

Αγγλικανοί

Αναβαπτιστές

Αναπαράσταση των κυρίων δογμάτων του Χριστιανισμού. Δεν αποτελεί εξαντλητική αναπαράσταση.

Σχέση προς τις άλλες θρησκείες

Σύμφωνα με τον διαχωρισμό των θρησκειών με βάση την αντίληψη που έχουν για την έννοια του χρόνου, διακρίνουμε:

• Τις θρησκείες του Αιωνίου Νόμου του Κόσμου ή Ανατολικές Θρησκείες
• Τις θρησκείες της Ιστορικής Αποκαλύψεως του Θεού ή Αβρααμικές θρησκείες

Για τις θρησκείες του «Αιωνίου Νόμου του Κόσμου», ο κόσμος είναι αιώνιος, χωρίς αρχή ή τέλος και ανανεώνεται ασταμάτητα ακολουθώντας μια διαδοχική εναλλαγή από εμφανίσεις και εξαφανίσεις. Εδώ ανήκουν οι θρησκείες του Ινδουισμού, Bουδισμού, Κομφουκιανισμού, Ταοϊσμού. Ο Χριστιανισμός, είναι μία από τις τρεις θρησκείες της «Ιστορικής Αποκαλύψεως του Θεού» οι οποίες είναι ταυτόχρονα και μονοθεϊστικές, δηλαδή είναι θεμελιωμένες στη λατρεία του ενός και μόνου θεού. Οι άλλες δύο είναι ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός. Για τις τρεις αυτές θρησκείες, η χρονική έκταση που περιλαμβάνεται ανάμεσα στη δημιουργία και στο τέλος του κόσμου, διαδραματίζεται μία φορά για πάντα και χωρίς δυνατή επανάληψη. Στην πραγματικότητα, η πίστη στον ένα και μοναδικό θεό καθώς και η εβραϊκή αντίληψη περί χρόνου κινούμενου σε γραμμική πορεία, πέρασαν από τον Ιουδαϊσμό στο Χριστιανισμό και κατόπιν στον Ισλαμισμό. Για τις θρησκείες αυτές, σε πρώτο πλάνο είναι πάντα η ιστορία. Ενδεικτικό της αντίληψης αυτής είναι πως στα ιερά κείμενα του Ιουδαϊσμού, ο λαός καλείται να λατρέψει το θεό όχι για ενέργειες του σε κάποιο αρχέγονο παρελθόν (δημιουργία, κατακλυσμός, συντριβή των δυνάμεων του χάους, κτλ.), αλλά για μια συγκεκριμένη επέμβαση, που πίστευαν πως έκανε στο ιστορικό γίγνεσθαι για την προστασία του λαού, κατά την φυγή του από την Αίγυπτο (Έξοδος κ' 2).

Μονοθεϊστικές θρησκείες

Οι τρεις μονοθεϊσμοί έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα την εσχατολογία (όρος που σημαίνει τη σχετική με το τέλος του χρόνου θεολογία) που προκύπτει ακριβώς από αυτήν τη γραμμική έννοια του χρόνου. Όμως η διαφοροποίηση τους έγκειται στον τρόπο με τον οποίο κατανοούν αυτό το θεμελιακό γεγονός. Ο Χριστιανισμός θεωρεί πως ο Μεσσίας για τον όποιο μίλησαν στο παρελθόν οι προφήτες που υπάρχουν και στον Ιουδαϊσμό, ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού τον οποίο θεωρούν θεάνθρωπο, δηλαδή τέλειο θεό και τέλειο άνθρωπο και όχι απλά κάποιο πρόσωπο με εξαιρετικές ικανότητες. Επιπλέον, ο Χριστιανισμός πρεσβεύει δύο παρουσίες του Μεσσία. Τη μεν Πρώτη Παρουσία με την Ενσάρκωση και την Ανάσταση, που κατά τα πιστεύω των Χριστιανών ήδη πραγματοποιήθηκαν, και τη Δευτέρα Παρουσία την οποία θα ακολουθήσει η Κρίση της ανθρωπότητας και η αιώνια Βασιλεία του Θεού. Οι δύο άλλοι μονοθεϊσμοί, δέχονται μία μόνο παρουσία του Μεσσία που θα γίνει στο μέλλον, στα έσχατα της ιστορίας. Έτσι, η διαφορά μεταξύ Ιουδαίων και Χριστιανών είναι ότι οι πρώτοι περιμένουν ακόμα τον ερχομό του Μεσσία, ενώ οι δεύτεροι την επάνοδό του. Όσο για τον Ισλαμισμό, αναγνωρίζει τον Ιησού ως προφήτη, αλλά μένει αδιάφορος για τις έννοιες της Τριάδας και της Ενσάρκωσης, που αποτελούν βασικά στοιχεία της χριστιανικής αποκάλυψης.

Ιστορία

Ο Χριστιανισμός ξεκίνησε πριν από περίπου 2.000 χρόνια στην περιοχή της Παλαιστίνης. Η πίστη μεταδόθηκε στη Ρώμη, όπου μετά τους πρώτους διωγμούς, καθιερώθηκε ως η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας. Τα μεσαιωνικά χρόνια επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη, ενώ υπήρξαν διασπάσεις της εκκλησίας όπου οδήγησαν σε ένα πλήθος εκκλησιών. Εκείνο το διάστημα, η πίστη στο Χριστιανισμό ήταν υποχρεωτική και η απιστία θεωρούταν αμάρτημα το οποίο επέφερε την ποινή του θανάτου. Την Εποχή των Ανακαλύψεων επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο. Μετά το διαφωτισμό και την πρόοδο της επιστήμης και των γραμμάτων, οι πρώτοι αμφισβητίες του Χριστιανισμού εμφανίζονται και αυξάνονται μετά την εμφάνιση του Δαρβίνου και της θεωρίας της εξέλιξης των Ειδών.

Τα πρώτα χρόνια

Τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού χωρίζονται σε δυο περιόδους: την αποστολική περίοδο, όπου οι μαθητές του Ιησού ήταν ζωντανοί, και την επισκοπική περίοδο, όπου σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση υπήρξαν έντονες διώξεις- αν και η σύγχρονη ακαδημαϊκή έρευνα ισχυρίζεται πως οι διώξεις υπήρξαν τοπικές και μεμονωμένες.

Αποστολική περίοδος

H αποστολική Εκκλησία ξεκίνησε από τους μαθητές του Ιησού και σε κάποιο βαθμό τους συγγενείς του. Παρόλο που η ιστορική αξιοπιστία των Πράξεων των Αποστόλων αμφισβητείται από επιστήμονες, τα βιβλία αυτά είναι η κύρια πηγή πληροφοριών για την εκκλησία της περιόδου αυτής. Οι πρώτοι χριστιανοί ήταν Ιουδαίοι ή προσηλυτισμένοι Εβραίοι. Ωστόσο, ο Ιησούς έδωσε εντολή για να μοιραστεί το μήνυμά του σε όλο τον κόσμο, ακόμη και τους ειδωλολάτρες. Το πρώτο θέμα προέκυψε αν ήτανε υποχρεωτικό να γίνει κάποιος Εβραίος για να θεωρείται Χριστιανός, κυρίως εάν χρειάζεται να υποστεί περιτομή. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ελληνιστές της εποχής εκείνης, θεώρησαν το έθιμο της περιτομής αποτροπιαστικό. Τότε ο Πέτρος έλυσε το πρώτο ζήτημα, μη υποχρεώνοντας τους μη Εβραίους να υποστούν περιτομή ή να ακολουθούν διατροφικές επιταγές. Οι διδαχές των Αποστόλων τους έφεραν σε σύγκρουση με τις Ιουδαϊκές θρησκευτικές Αρχές. Αυτό οδήγησε στην αποπομπή τους από τις συναγωγές και οι χριστιανοί να αποκτήσουν διαφορετική πολιτισμική ταυτότητα από τους Ιουδαίους.

Επισκοπική περίοδος

Η επισκοπική περίοδος ξεκινά με τον θάνατο των Αποστόλων και τελειώνει με την νομιμοποίηση του Χριστιανισμού από τον αυτοκράτορα Μέγα Κωνσταντίνο. Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, οι διώξεις κατά των χριστιανών ξεκίνησαν με την έναρξη της ιστορίας του χριστιανισμού. Σύμφωνα με την παράδοση της εκκλησίας, ο Νέρωνας διέταξε το μαρτυρικό θάνατο των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στη Ρώμη. Οι πρώτοι χριστιανοί υπέφεραν από σποραδικές διώξεις από διάφορους παγανιστικούς πληθυσμός, οι οποίοι πίεζαν τις αρχές να λάβουν μέτρα κατά των χριστιανών. Είναι συχνή η λανθασμένη αντίληψη ότι στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, ο ρωμαϊκός νόμος και οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες καταδίωκαν συστηματικά τους χριστιανούς. Νεότερες έρευνες υποστηρίζουν ότι οι εσωτερικές έριδες των πρώτων χριστιανών δημιούργησαν τον μύθο των πρώιμων χριστιανικών μαρτυρίων. Πάντως η τελευταία και πιο σκληρή δίωξη κατά των χριστιανών ήταν από τον αυτοκράτορα Διοκλιτιανό το διάστημα 303–311.

Λόγοι εξάπλωσης του Χριστιανισμού

Παρά τις διώξεις, μερικές φορές έντονες, οι Χριστιανοί εξαπλώθηκαν γύρω από την λεκάνη της Μεσογείου. Οι λόγοι που προτάθηκαν για να εξηγήσουν την επιτυχία του Χριστιανισμού είναι πολλοί.

Μια εξήγηση, ήτανε η βελτίωση της ποιότητας ζωής των Χριστιανών από τη θρησκεία, με διάφορους τρόπους, εισηγήθηκε ο Rodney Stark στο βιβλίο του "Η Άνοδος του Χριστιανισμού". Μια άλλη παράμετρος ήτανε η υπόσχεση για ανάσταση νεκρών, δηλαδή της ψυχής τους, η οποία είναι άσχετη με το νεκρό σώμα. Ο Edward Gibbon στο βιβλίο του: "The History of the Decline and Fall of the Roman Empire" υποστηρίζει πως οι αιτίες της επιτυχίας του Χριστιανισμού ήταν: 1) ο φανατισμός των πρώτων χριστιανών, 2) η υπόσχεση για επόμενη ζωή. 3) η υποτιθέμενη θαυματουργή δύναμη της εκκλησίας 4) Η αυστηρή ηθική των πρώτων χριστιανών. 5) η ενότητα των πρώτων χριστιανικών εκκλησιών. Σύμφωνα με τον Ramsay MacMullen ήταν η προσδοκία στο θαύμα και η κοινωνική ανελιξη παρά η χριστιανική ηθική του ελέους.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος απαγόρευσε την λατρεία των ειδωλολατρικών θρησκειών και ευνόησε την ανάπτυξη του Χριστιανισμού

Ο Χριστιανισμός σαν επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Μέσα σε ένα αιώνα, ο Χριστιανισμός από διωκόμενη θρησκεία μετατρέπεται σε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία απαγορεύει τη δημόσια λατρεία άλλων θρησκειών.

Το 311, ο αυτοκράτορας Αύγουστος Γαλέριος, εξέδωσε το πρώτο διάταγμα υπέρ του Χριστιανισμού, το οποίο θα επισημοποιήσει περαιτέρω ο Κωνσταντίνος Α' ή αλλιώς Μέγας Κωνσταντίνος, με το διάταγμα των Μεδιολάνων. Ενώ με τον Μέγα Κωνσταντίνο η λατρεία ορισμένων θεοτήτων των εθνικών θρησκειών απαγορεύτηκε, όπως για παράδειγμα της Αστάρτης, στην Κύπρο τουλάχιστον ο Χριστιανισμός ευνοήθηκε, αφού μετά τους μεγάλους σεισμούς του 332 και του 342, χρηματοδότησε μόνο την ανοικοδόμηση της Σαλαμίνας, η οποία ήτανε πιο Χριστιανική σε σχέση με την ειδωλολατρική Πάφο.

O Μέγας Θεοδόσιος, ανακήρυξε το Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και απαγόρευσε την δημόσια λατρεία άλλων θρησκειών

Ο επόμενος αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο Θεοδόσιος τον Α', άρχισε τις διώξεις κατά των ειδωλολατρών σε όλη την Αυτοκρατορία, οδηγώντας στην επικράτηση του Χριστιανισμού. Στις 27 Φεβρουαρίου του 380 αναγνώρισε τον Χριστιανισμό ως την επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας δηλώνοντας «επιθυμούμε όλα τα διάφορα υπήκοα έθνη [...] να ακολουθούν την Θρησκεία που παραδόθηκε στους Ρωμαίους από τον άγιο απόστολο Πέτρο» και στις 8 Νοεμβρίου του 392 έθεσε εκτός νόμου τις αρχαίες θρησκείες. Στις 2 Μαΐου του 381 εξέδωσε το λεγόμενο «έδικτο κατά των αποστατών». με το οποίο τιμωρούσε με πλήρη στέρηση δικαιωμάτων δικαιοπραξίας όλους τους πρώην χριστιανούς που επέστρεφαν στην Εθνική Θρησκεία. Στις 21 Δεκεμβρίου του 382 απαγόρευσε με ποινή θανάτου και δήμευση της περιουσίας των ενόχων Εθνικών (που χαρακτηρίζονται «παράφρονες» και «ιερόσυλοι»), κάθε μορφή θυσίας, μαντικής, ψαλμωδιών προς τιμή των θεών ή τις απλές επισκέψεις σε αρχαίους Ναούς. Το 384 διέταξε την κατεδάφιση ή το σφράγισμα ειδωλολατρικών Ιερών και υπέγραψε νέα απαγόρευση των θυσιών, ενώ στις 24 Φεβρουαρίου του 391 ανανέωσε την πλήρη απαγόρευση των θυσιών, των επισκέψεων σε ειδωλολατρικούς ναούς: «Κανείς δεν θα μολυνθεί με θυσίες και σφάγια, κανείς δεν θα πλησιάσει ή θα εισέλθει σε Ναούς, ούτε θα σηκώσει τα μάτια σε εικόνες φτιαγμένες από ανθρώπινο χέρι, διαφορετικά θα είναι ένοχος μπροστά στους ανθρώπινους και τους θεϊκούς νόμους». Σταμάτησαν να δίνονται επιχορηγήσεις προς τα παγανιστικά ιερατεία, ενώ αυξήθηκε η οχλοκρατική βια εναντίον των παγανιστικών ναών και ομοιωμάτων με την υποκίνηση των μοναχών. Μέχρι τον 4ο αιώνα, ο Χριστιανισμός γίνεται η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας και μέχρι το τέλους της, οποιαδήποτε δημόσια εκδήλωση που αφορά άλλη θρησκεία και θεό, θα είναι παράνομη.

Σήμερα θεωρείται πολύ δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα πως εκχριστιανίστηκε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ναι μεν οι διαταγές του Θεοδοσίου είχαν σκοπό τις διώξεις του παγανισμού, όμως αυτές οι νομοθεσίες μάλλον είχαν περιορισμένη εφαρμογή και εκδίδονταν και επανεκδίδονταν για χάρη κάποιων τοπικών αιτημάτων. Το κράτος σπανίως μπορούσε να επιβάλλει την εφαρμογή τέτοιων νόμων και σπανίως το έκανε. Θεωρούνται αμφιλεγόμενοι οι θρησκευτικοί στόχοι και η σχετική νομοθεσία του Μεγάλου Κωνσταντίνου και μερικοί μελετητές αμφισβητούν την εφαρμογή των φιλοχριστιανικών νόμων. Ο εκχριστιανισμός της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας προχώρησε σταδιακά, χωρίς να μπορεί να εκτιμηθεί ο βαθμός εκχριστιανισμού σε κάθε εποχή. Υπήρχε σημαντική αλληλοεπικάλυψη παγανισμού και χριστιανισμού κατά την ύστερη αρχαιότητα. Ωστόσο, πολλές χριστιανικές πηγές της εποχής κάνουν μια συντονισμένη προσπάθεια να δείξουν έναν σαφή διαχωρισμό μεταξύ των θρησκειών, έχοντας ως στόχο να ισχυριστούν θρίαμβο του χριστιανισμού. Ακόμη, υπήρχε χριστιανική βία τόσο κατά των παγανιστών, όσο και μεταξύ των χριστιανών.

Σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση, πριν έλθει στην εξουσία ο Μ. Κωνσταντίνος ο χριστιανισμός ήταν ήδη ανεπτυγμένος στις ανατολικές επαρχίες. Ήταν η καλύτερα οργανωμένη θρησκευτική και κοινωνική δύναμη, και σημαντικός παράγοντας του ιδιωτικού βίου της ρωμαϊκής κοινωνίας. Επομένως ο αυτοκράτορας έπρεπε να συνυπολογίσει τον χριστιανισμό στη διαμόρφωση της πολιτικής του. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός αναφέρει ότι στην επαρχία Αραβία οι χριστιανοί ήδη αποτελούσαν σχεδόν το ήμισυ του τοπικού πληθυσμού στις αρχές της δεκαετίας του 360.

Ο Χριστιανισμός τον Μεσαίωνα

Κατά τον Μεσαίωνα, η πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, έδωσε πολιτικό ρόλο στον Πάπα, ο οποίος αναπλήρωσε το κενό της. Ενδεικτικά, ο Πάπας συνομιλεί με τους Ούνους και τους Βάνδαλους. Ο Πάπας κατάφερε να εκχριστιανίσει τους Γερμανούς, τους Κέλτες, τους Ούγγρους αλλά και περιοχές στην Βαλτική. Η εκκλησία επίσης εισήλθε σε μια ταραχώδη περίοδο με διαφορετικές ερμηνείες των γραφών, κυρίως από τους Αρειανιστές. Η Εκκλησία έγινε ο πλέον καθοριστικός παράγοντας που σχηματίζει το Δυτικό πολιτισμό μέχρι τον 4ο αιώνα. Τον 6ο αιώνα τα μοναστήρια απέκτησαν καλύτερη οργάνωση χάρη στις μεταρρυθμίσεις του Αγιου Βενέδεικτου και έγιναν κέντρα πλούτου, διοίκησης και εκπαίδευσης. Ο 8ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από το την μάχη ανάμεσα σε εικονομάχους και εικονολάτρες. Η δεύτερη οικουμενική σύνοδος της Νικαίας έδωσε αμετάκλητα την λύση υπέρ των εικονολατρών.

Από τον 11ο αιώνα, θρησκευτικά ιδρύματα εξελίσσονται σε πανεπιστήμια (όπως της Οξφόρδης, Παρισιού, Μπολόνιας). Αρχικά, διδάσκουν μόνο Θεολογία, όμως σταδιακά εισάγουν φιλοσοφία, ιατρική και νομική.

Το 1095, ξεκίνησαν οι Σταυροφορίες, μια απόπειρα των χριστιανικών κρατών της Δύσης να διώξει τους Άραβες από τους Ιερούς Τόπους του Χριστιανισμού. Οι Σταυροφορίες τελικά δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τους μουσουλμάνους, ενώ θα αδυνάτιζαν την Κωνσταντινούπολη, με την κατάληψη της στην 4η σταυροφορία.

Απο τον 7ο εως τον 13ο αιώνα, η χριστιανική εκκλησία θα υποστεί το μεγάλο σχίσμα ανάμεσα στην Καθολική Εκκλησία και την Ορθόδοξη. Το σχίσμα οφείλεται σε μια σειρά από διοικητικούς και δογματικούς λόγους, κυρίως το Παπικό Πρωτείο, δηλαδή την πρωτοκαθεδρία του Πάπα επί των άλλων επισκόπων.

Το 1184, στην Καθολική Εκκλησία ξεκίνησε η Ιερά Εξέταση, η οποία μέσω διώξεων και θανατικών ποινών σε αιρετικούς, προσπάθησε να μειώσει τους αιρετικούς και να ενώσει πιο στενά τους χριστιανούς σε θέματα πίστης.

Μεταρρύθμιση

O Μαρίνος Λούθηρος

Με την Αναγέννηση του 15ου αιώνα, υπήρξε ξανά ενδιαφέρον για τις κλασσικές σπουδές. Ένα νέο μεγάλο σχίσμα, της μεταρρύθμισης, οδήγησε σε νέες διασπάσεις της Καθολικής Εκκλησίας. Ο Μαρτίνος Λούθηρος το 1517 θα διαμαρτυρηθεί για την πώληση συγχωροχαρτιών αρχικά, και στη συνέχεια θα αμφισβητήσει αρκετές πρακτικές και διδαχές της Καθολικής Εκκλησίας. Τον ακολούθησαν και άλλοι διανοούμενοι στην κριτική του, οι οποίοι εξελίχθηκαν στο κίνημα του προτεσταντισμού, οι οποίοι αμφισβήτησαν το Παπικό Πρωτείο, το ρόλο της παράδοσης και άλλες πρακτικές. Η κριτική και διάσπαση των Μεταρρυμιστών, οδήγησε σε μέτρα την καθολική εκκλησία, γνωστά ως Αντιμεταρρύθμιση. Πολιτικές και στρατιωτικές μάχες ξέσπασαν την περίοδο αυτή στην Ευρώπη. Ο Λουθιρανισμος εξαπλώθηκε στην Γερμανία και Σκανδιναβία. Ο Αγγλικανισμός ιδρύθηκε στην Αγγλία το 1534. Ο Καλβινισμός (παρακλάδι του προτεσταντισμού) εξαπλώθηκε στην Σκωτία, Ολλανδία, Ελβετία και Γαλλία. Οι διαχωρισμοί αυτοί οδήγησαν σε ξεσπάσματα βίας όπως ο τριακονταετής πόλεμος, ο αγγλικός εμφύλιος πόλεμος και οι γαλλικοί πολέμου της θρησκείας. Τα γεγονότα αυτά ενέτειναν την συζήτηση για το ρόλο των διώξεων και της ανοχής.

Κατά την περίοδο αυτή, οι ανακαλύψεις του Χριστόφορου Κολόμβου και ο αποικισμός της Αμερικής, εξάπλωσαν το Χριστιανισμό πέρα από τα ευρωπαϊκά σύνορα. Ο Χριστιανισμός επεκτάθηκε στην Αμερική, Αφρική, Ωκεανία και περιοχές της Νοτιοανατολικής Ασίας.

H θεωρία του Κάρολου Δαρβίνου περί Καταγωγής των Ειδών, έδωσε ώθηση στον σκεπτικισμό κατά του Χριστιανισμού, αφού αμφισβητούσε την δημιουργία του ανθρώπου από το Θεό, καθώς και το προπατορικό Αμάρτημα, το οποίο έχει βασική θέση στην Χριστιανική θεολογία

Απο τον Διαφωτισμό μέχρι την σημερινή Εποχή

Η εποχή του Διαφωτισμού και των επιστημονικών ανακαλύψεων, έφερε μεγάλες κοινωνικές αλλαγές, μια εκ των οποίων ήταν η αντιμετώπιση του Χριστιανισμού με διάφορες μορφές σκεπτικισμού, τον οποίο υιοθέτησαν ορισμένες σύγχρονες πολιτικές ιδεολογίες, όπως διάφορες εκδοχές του σοσιαλισμού και φιλελευθερισμού. Υπήρξαν γεγονότα όπως αντικληρικά ξεσπάσματα εναντίον του Χριστιανισμού, στη Γαλλική Επανάσταση, στον Ισπανικό Εμφύλιο και σε ορισμένα Μαρξιστικά κινήματα.

Από τον 20ο αιώνα, ο Χριστιανισμός υποχωρεί στην Ευρώπη καθώς ο μοντερνισμός και η κοσμικότητα αυξάνουν την επιρροή τους, ιδίως στη Τσεχία και την Εσθονία. Το κύριο βάρος του Χριστιανισμού έχει σταδιακά μετατοπιστεί προς την Αμερικανική ήπειρο και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, με την Ευρώπη να μην είναι πλέον ο κύριος φορέας του Χριστιανισμού.

Ο Χριστιανισμός στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία, αναγνωρίζεται ως "επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα" στο Άρθρο 3 του Συντάγματος. Στην 1η παράγραφο του ίδιου άρθρου, το Σύνταγμα ρυθμίζει τις εκκλησιαστικές σχέσεις μεταξύ της "Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδας, που γνωρίζει κεφαλή της τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό" και της "Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης", ενώ η 3η παράγραφος του ίδιου άρθρου απαγορεύει την μετάφραση της Αγίας Γραφής χωρίς την έγκριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πάντως Στην Ελλάδα κατοχυρώνεται συνταγματικά το δικαίωμα της θρησκευτικής ανοχής και ελευθερίας στο Άρθρο 13 του Συντάγματος.

Στην Ελλάδα, έρευνα της Καπα Research το 2015, έδειξε πως το 45,9% δηλώνει πως δεν είναι θρησκευόμενοι, σε σχέση με μόλις 13,8% το 2001. Σε ερώτηση για πίστη σε θεό απάντησε θετικά το 74,2% ενώ αρνητικά το 17,4% (7,4% απάντησε "Δεν Γνωρίζω/Δεν Απαντώ"). Άθεοι δήλωσαν το 14,7% σε σχέση με μόλις 1,8% το 2006. Χριστιανοί Ορθόδοξοι δήλωσε το 81,4% σε σχέση με 96,9% το 2006.

Το μάθημα των θρησκευτικών στην Ελλάδα είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές, εξαίρεση μπορούν να ζητήσουν οι αλλόθρησκοι ενώ κάθε χρόνο, το υπουργείο παιδείας εκδίδει εγκυκλίους για απαλλαγή από το μάθημα, που ισχύουν για 1 χρόνο. Το μάθημα είναι ομολογιακό και εστιάζει στην επικρατούσα θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Η ύλη του μαθήματος καθορίζεται από το υπουργείο Παιδείας και την Ιερά Σύνοδο.

Ο Κέλσος, Έλληνας φιλόσοφος ο οποίος έγραψε το έργο "Αληθινός Λόγος" στο οποίο ισχυριζόταν ότι οι χριστιανοί οδηγούνται από τυφλή πίστη και όχι από τη λογική. Το έργο απαγορεύτηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τα αντίτυπα του κάηκαν μετά από εντολή του Μέγα Θεοδοσίου

Κριτική

Κριτική του Χριστιανισμού και των Χριστιανών υπάρχει από την εποχή των Αποστόλων, τόσο από Εβραίους, όσο και από παγανιστές και άθεους, τα έργα των οποίων όμως έχουνε καταστραφεί ή χαθεί.

Κριτική του Χριστιανισμού στην διάρκεια της Ιστορίας

H άμεση κριτική από τους Ιουδαίους είναι πως ο Ιησούς Χριστός δεν μπορεί να είναι ο μεσσίας αφού δεν εκπλήρωσε τις προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης

To 178, ο Κέλσος, στο έργο του Αληθής Λόγος, άσκησε πολεμική εναντίον των Χριστιανών, τους οποίους κατηγορούσε για πίστη και εγκατάλειψη της λογικής. Ισχυρίζεται πως ο Θεός θα έπρεπε να ήτανε λογικός, και η νεκρανάσταση δεν είναι λογική πορεία πραγμάτων, άρα ο Θεός των Χριστιανών είναι παράλογος, πράγμα που είναι αντιφατικό. Επιπλέον επεξεργάζεται το πρόβλημα του κακού και βρίσκει ασύμβατη την ταυτόχρονη ύπαρξη και Θεού και Δαιμόνων. Το έργο καταστράφηκε μετά από εντολή του Θεοδοσίου Β', όμως γνωρίζουμε το περιεχόμενο του μέσα από άλλες πηγές.

Τον 3ο αιώνα, η κριτική κατά του Χριστιανισμού είναι δριμεία από τον Πορφύριο τον Τύριο. Το 15 τόμο έργο του "Κατά Χριστιανών" «Adversus Christianos» γράφτηκε ως μια ολοκληρωμένη επίθεση στο Χριστιανισμό. Ήταν μια πολεμική πραγματεία που στόχευε στην ανασκευή των χριστιανικών δοξασιών και την καταπολέμηση των δογμάτων που με φανατισμό και μισαλλοδοξία στρέφονταν κατά των ελληνιστικών φιλοσοφιών και του ελληνικού τρόπου ζωής. Περίπου 30 χριστιανοί απολογητές προσπάθησαν να απαντήσουν στον Προφύριο, όπως οι Μεθόδιος, Ευσέβιος, Απολλινάρης, Αυγουστίνος και άλλοι. Για την ακρίβεια, όσα γνωρίζουμε για τον Πορφύριο είναι από τα έργα τους, αφού ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο Β, στην προσπάθεια του να επιβάλει το Χριστιανισμό στην αυτοκρατορία, διέταξε να καούν τα βιβλία του Προφύριου, το 435 και ξανά το 448.

Με την επιβολή του χριστιανισμού από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι κριτική στο Χριστιανισμό καταπιέστηκε μέχρι που εξαφανίστηκε. Μια χιλιετία αργότερα, επανεμφανίστηκε η κριτική με το σχίσμα της Καθολικής εκκλησίας απο τους Διαμαρτυρόμενους (Προτεστάντες) με επικεφαλής τον Μαρτίνο Λούθηρο. Μετά την εποχή του Διαφωτισμού και τις επιστημονικές ανακαλύψεις, ο Χριστιανισμός θα δεχόταν και άλλα πλήγματα από φιλοσόφους όπως ο Χιουμ, Βολταίρος και άλλοι.

Τον 19ο αιώνα, ο Νίτσε άρχισε να γράφει μια σειρά από αντιπαραθέσεις σχετικά με «αφύσικες» διδασκαλίες του Χριστιανισμού (π.χ. σεξουαλική αποχή), και συνέχισε την κριτική του Χριστιανισμού μέχρι το τέλος της ζωής του. Στον 20ο αιώνα, ο άθεος φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ εξέφρασε κριτική στον Χριστιανισμό στο έργο του «Γιατί δεν είμαι Χριστιανός», βασίζοντας την απόρριψη του Χριστιανισμού σε λογική επιχειρημάτων.

Σήμερα, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι θεολόγοι επικρίνουν το δόγμα της Αγίας Τριάδας, δηλώνοντας ότι βάσει αυτού εμφανίζονται να υπάρχουν τρεις Θεοί και υποστηρίζοντας πως αυτό είναι ενάντια στο βασικό δόγμα του μονοθεϊσμού. Ο σχολιαστής της Καινής Διαθήκης Robert M. Price, στο «The Christ Myth Theory and its problems», απέδωσε πιθανότητα σε μερικές ιστορίες της Βίβλου να βασίζονται εν μέρει σε μύθο.

Κριτική του Χριστιανισμού για τον ιστορικό του ρόλο

Ορισμένες ερμηνείες ηθικών προτύπων που υπάρχουν στη Βίβλο (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) θεωρούνται στη σύγχρονη εποχή αμφισβητούμενες από πολλές ομάδες ή άτομα. Μερικά από τα θέματα που συνήθως κριτικάρονται είναι απόψεις που υποστηρίζουν τη δουλεία, την αποικιοκρατία, την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα, τη μη ανοχή σε άλλες θρησκείες, την καταδίκη της ομοφυλοφιλίας κ.ά.

Οι Αφρικανοί θεωρήθηκαν ως απόγονοι του Χανααν, τους οποίους ο Νώε καταράστηκε να είναι δούλοι.Η δουλεία ήταν διαδεδομένη στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Δουλεία

Οι απόψεις του Χριστιανισμού για τη δουλεία ήταν ποικίλες σε διάφορες περιοχές και διάφορες εποχές. Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η δουλεία υπό διάφορες μορφές ήταν μέρος της κοινωνικής ζωής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτό συνεχίστηκε και σε άλλες εποχές, μέχρι τουλάχιστον 18 αιώνες. Ο Άγιος Αυγουστίνος έγραφε ότι η δουλεία είναι ενάντια στο θέλημα του Θεού και προκύπτει από την αμαρτία. Κατά τον 18ο αιώνα η κατάργηση της δουλείας παρουσιάστηκε ως κίνημα σε διάφορες χριστιανικές Εκκλησίες παγκοσμίως. Στη Βρετανία και τις ΗΠΑ διάφορες προτεσταντικές Εκκλησίες πρωτοστάτησαν υπέρ της κατάργησης του θεσμού της δουλείας.

Το θέμα της δουλείας είναι παρόν στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Ένα απόσπασμα του βιβλίου της Γενέσεως, στην Παλαιά Διαθήκη, όπου ο Νώε καταδικάζει τους απόγονους του Χαναάν να είναι δούλοι των υπολοίπων, χρησιμοποιήθηκε από την Εκκλησία για να δικαιολογήσει την ύπαρξη σκλαβιάς στον κόσμο. Μάλιστα, το 1452, ο πάπας Νικόλαος Ε' διέταξε οι Μουσουλμάνοι και παγανιστές που συλλαμβάνονται κατά τις σταυροφορίες να γίνονται σκλάβοι καθώς είναι "εχθροί του Ιησού". Η δουλεία ήταν διαδεδομένη και στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία Στη σταδιακή κατάργηση της δουλείας στον Δυτικό κόσμο, συνέβαλαν σημαντικά οι πρωτεσταντικές Εκκλησίες της Βρετανίας, των ΗΠΑ και άλλων χωρών. Η δουλεία συνέχισε να εφαρμόζεται μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις μουσουλμανικές χώρες.

Στην σύγχρονη κατάργηση της δουλείας στα χριστιανικά κράτη, πρωτοστάτησαν ορισμένες προτεσταντικές Εκκλησίες όπως των Κουάκερων και των Ευαγγελιστών, ήδη από τον ύστερο 17ο αιώνα.

Τον 17-18ο αιώνα, η Καθολική Εκκλησία αποκήρυξε με την σειρά της τη σκλαβιά, και σήμερα, μόνο ορισμένες περιθωριακές Χριστιανικές ομάδες, όπως η Κου-Κλουξ-Κλαν, άλλες οργανώσεις Μίσους και περιθωριακές Χριστιανικές ομάδες, υποστηρίζουν την ύπαρξη της, βασιζόμενοι κυρίως επάνω στους στίχους της Παλαιάς Διαθήκης.

To μαστίγωμα ως μέσο διαπαιδαγώγισης, υποστηρίζεται από την Βίβλο (Παροιμίαι 13:24)

Το θέμα της υποβάθμισης του ρόλου της γυναίκας είναι άλλη μια γραμμή κριτικής στο Χριστιανισμό. Πολλοί φεμινιστές κατηγορούν την Αγία Γραφή πως οι ανδροκεντρικές ιστορίες συμβάλλουν στην πατριαρχία. Πολλές γυναίκες εμφανίζονται στην Αγία Γραφή με υποβαθμισμένο ρόλο. Για παράδειγμα, οι γυναίκες καλούνται να σωπάσουν στις εκκλησίες, γιατί είναι ντροπή μια γυναίκα να μιλά στην εκκλησία, αλλά πρέπει να υποτάσσεται στον άνδρα της, σύμφωνα με την Α' Επιστολή προς Κορινθίους. Ο Ιησούς ακόμη, στον γάμο της Κανά, μιλάει απότομα στην μητέρα του, με τρόπο που παραβιάζει την εντολή για να τιμάει κάποιος τους γονείς του.

Σύμφωνα με άθεους κριτικούς, που θεωρούν τη Βίβλο αντανάκλαση των ηθικών αρχών της εποχής που γράφτηκε, η Αγία Γραφή περιγράφει και υπερασπίζεται σεξιστικά στερεότυπα, τα οποία έχουν ξεπεραστεί από τον σύγχρονο κόσμο, με παράδειγμα την χειραφέτηση πλέον των γυναικών που δεν καλούνται πλέον να υποτάσσονται στους άντρες τους, σύμφωνα με το βιβλίο της καινής Διαθήκης προς Εφέσιους, ή την ταξινόμηση των γυναικών ως ιδιοκτησία, μαζί με άλλα ζώα και σκλάβους. Η γυναίκα άλλωστε δημιουργήθηκε από ένα κομμάτι σάρκας του άνδρα, όχι ως ισάξιά του αλλά ως βοήθημά του και ως αντικείμενο της εξουσίας του με την εντολή «θα εξαρτάσαι πάντοτε από τον άνδρα σου και αυτός θα είναι ο κύριός σου».

Οι Σταυροφορίες έχουν χρησιμοποιηθεί στην κριτική κατά του Χριστιανισμού πως προάγει τη βία

Μιά άλλη γραμμή κριτικής είναι η χριστιανική βία που έχει εκδηλωθεί είτε ως οργανωμένη σε επίσημα σύνολα, είτε από μικρές ομάδες, είτε με τις ευλογίες της εκκλησίας είτε από ακόλουθους του Χριστιανισμού. Η Αγία Γραφή πάντως, όπως και άλλα ιερά βιβλία (πχ το Κοράνι), έχει εκτενή αποσπάσματα που είτε αποδοκιμάζει είτε επιδοκιμάζει την βία. Παραδείγματα χριστιανικής βίας αποτελούν οι Σταυροφορίες, οι πολλαπλές ευλογίες πολέμων, η υποστήριξη της θανατικής ποινής, του μαστιγώματος παιδιών για διαπαιδαγώγηση, η δικαιολόγηση της σκλαβιάς και της αποικιοκρατίας, η βια κατά των γυναικών που πρέπει να υπόκεινται στην εξουσία των ανδρών. Σύμφωνα με την άποψη πολλών ιστορικών, ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέτρεψε το Χριστιανισμό από διωκόμενη θρησκεία σε θρησκεία διώκτη. Η φράση του Ιησού Χριστού, "«Μη νομίσητε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την γην· ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην, αλλά μάχαιραν» (Κατά Ματθαίον, 10, 24) χρησιμοποιήθηκε ως δικαιολόγηση για πολέμους από τους χριστιανούς. Η αιματηρή παράδοση συνεχίζεται με επιθέσεις σε κλινικές εκτρώσεως, οι οποίες θεωρούνται από αρκετούς ως επιθέσεις σε μια πρακτική που οι Χριστιανοί θεωρούν ανήθικη.

Κριτική από Αθεϊσμό

Ο αθεϊσμός εμφανίστηκε περίπου την ίδια χρονική περίοδο στην Αρχαία Ελλάδα και την Κίνα, πριν δηλαδή την εμφάνιση του Χριστιανισμού. Επεκτάθηκε στην Αρχαία Ρώμη, αλλά με την επιβολή του Χριστιανισμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, εξασθένισε δραματικά, και κατά την περίοδο του Μεσαίωνα στην Ευρώπη σχεδόν εξαλείφθηκε η Αθεϊστική κριτική- και ο αθεϊσμός. Μετά την αναγέννηση και τον Διαφωτισμό, ο αθεϊσμός ξαναεμφανίστηκε στην Ευρώπη, και επηρέασε αρκετά φιλοσοφικά και πολιτικά ρεύματα του 19ου και 20ου αιώνα.

Ο αθεϊσμός επιδεικνύει κυρίως την έλλειψη αποδείξεων για την ύπαρξη του Θεού. Υπάρχει σειρά από επιχειρήματα, τα περισσότερα εκ των οποίων υπάρχουν προχριστιανικά, για την ύπαρξη ή μη, θεού. Αυτά χωρίζονται συνήθως σε λογικά επιχειρήματα, προσπαθούν να δείξουν πως η έννοια του Θεού είτε είναι αυτο-αναιρούμενη είτε αντιφάσκει με τις ιδιότητες που του αποδίδονται (πάνσοφος, παντογνώστης, πανάγαθος, παντοδύναμος, πανταχού παρών κ.α). Τέτοια επιχειρήματα, επιχειρούν να αποκλείσουν την πιθανότητα ύπαρξης θεού και συνήθως αναφέρονται στις θεϊστικές και όχι ντεϊστικές ή παγανιστικές, μιας και οι τελευταίες δεν αποδίδουν τέτοιες ιδιότητες στον Θεό.

Μια άλλη γραμμή αθεϊστικών επιχειρημάτων είναι τα λεγόμενα "αποδεικτικά" επιχειρήματα. Τα αποδεικτικά επιχειρήματα εκλαμβάνουν δεδομένα ως αποδείξεις εναντίον του θεϊσμού. Τα αποδεικτικά επιχειρήματα είναι λιγότερο φιλόδοξα από τα λογικά επιχειρήματα επειδή, αντί να αποδεικνύουν ότι υπάρχει λόγος να μην πιστεύουν σε έναν θεό, υποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει λόγος να πιστεύεις σε έναν θεό. Αυτό που προτείνεται ως επαρκής απόδειξη μπορεί να είναι αρκετά υποκειμενικό, παρόλο που ο ορθολογισμός και η επιστήμη προσφέρουν κάποια τυποποίηση. Οι αθεϊστές θεωρούν πως τα διάφορα θαύματα ή υπερφυσικά γεγονότα που περιγράφουν τα διάφορα ιερά βιβλία μπορούν να εξηγηθούν με λογικό και φυσιοκρατικό τρόπο.

Τα κυριότερα «αποδεικτικά» επιχειρήματα είναι η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (big bang), η θεωρία της Εξέλιξης και η αποδοχή της ύπαρξης του κακού. Χρησιμοποιώντας το ξυράφι του Όκαμ, η θεϊστική προσέγγιση σε αυτά τα φαινόμενα, προτείνεται ως ανεπαρκής.

Επίσης, υπάρχει μια σειρά από αθεϊστικά επιχειρήματα που σκοπό έχουν να καταρρίψουν διάφορα θεϊστικά- και άρα χριστιανικά επιχειρήματα, όπως το τελεολογικό, κοσμολογικό και οντολογικά.

Βιβλιογραφία

• Ματσούκα Νικολάου, «Δογματική και Συμβολική Θεολογία», εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ»

Τόμος Α, (Θεσ/νίκη 2000)

Τόμος Β, (Θεσ/νίκη 1992)

Τόμος Γ, (Θεσ/νίκη 2001)

• Ξεξάκη Νικολάου, «Προλεγόμενα Εις Την Ορθόδοξον Δογματικήν», (Αθήνα 2000)
• Ματσούκα Νικολάου, «Το Πρόβλημα Του Κακού», εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ» (Θεσ/νίκη 1992)
• Κωνσταντίνου Μιλτιάδης «Παλαιά Διαθήκη: Μυθολογία των Εβραιών ή Βίβλος της Εκκλησιάς;», εκδ. «Αποστολική Διακονία»
• Βασιλειάδη Πέτρου, «Μελέτες Βιβλικής Κριτικής», εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ» (Θεσ/νίκη 1998)

1. «Πισω από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο»

2. «Προλεγόμενα στις Σχέσεις ανάμεσα στο κατά Μάρκον και Q»

3. «Αρχική Διάταξη της Q»

4. «Πράξεις και Q»

• Σ. Αγουρίδη, «Δοκίμια στις ρίζες του Χριστιανισμού», εκδ. «ΕΝΝΟΙΑ», (Αθήνα 2005)
• Επισκόπου Ευθυμίου Στύλιου, «Μικρό Χριστιανικό Λεξικό», εκδ. «Αποστολική Διακονία»
• Ι. Καραββιδόπουλου, «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη», εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ» (Θεσ/νίκη 1998)
• Σ. Αγουρίδη, «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη», εκδ. «ΓΡΗΓΟΡΗ» (Αθήνα 1991)
• Γ. Πατρώνου, «Η Ιστορική Πορεία του Ιησού», εκδ. «Δόμος» (Αθήνα 1998)
• Π.Ν. Τρεμπέλα, εκδ. «Ο Σωτήρ», έκδοσις 3η (Αθήνα 1983)

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ»

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ»

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ»

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ»

«ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΕΙΣ ΤΑΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ»

• Χέλμουθ ντε Γλάζεναπ, «Παγκόσμιος ιστορία των θρησκειών», εκδ. «ΒΙΒΛΙΟΑΘΗΝΑΪΚΗ»
• Ward Mc Afee, «Tα Πέντε Μεγάλα Ζωντανά θρησκεύματα», εκδ. «ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ», (Αθήνα 2001)
• «Θρησκειολογικό λεξικό», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000.
• Σ. Αγουρίδη, «Ιστορία των Χρόνων της Καινής Διαθήκης», Δ΄έκδοση, εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ» (Θεσ/νίκη 1985)
• Ι. Καραββιδόπουλου, «Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα» Τόμος Α΄, εκδ. «ΠΟΥΡΝΑΡΑ» (Θεσ/νίκη 1999)
• ηλ. Εγκυκλοπαίδεια «Britannica» 2004 Deluxe

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ελευθέρα Αποστολική Εκκλησία Πεντηκοστής
• Ελληνική Ευαγγελική /Εκκλησία
• Καθολική Εκκλησία της Ελλάδος
• Αγγλικανική Εκκλησία
• Μάρτυρες του Ιεχωβά
• Δημήτρης Σαραντάκος: «Η Διαμόρφωση του Πρώιμου Χριστιανισμού κατά τον Δεύτερον Αιώνα»