Αρχαία Αχαΐα

Αχαΐα
Περιοχή της αρχαίας Ελλάδας
Το ρωμαϊκό θέατρο στην Πάτρα
Τοποθεσία:	Πελοπόννησος
Μεγαλύτερη πόλη:	Αίγιο
Διάλεκτος:	Δωρική
Περίοδος ακμής:	3ος αιώνας π.Χ.
Χάρτης της αρχαίας Αχαΐας

Η Αχαΐα ήταν περιοχή της αρχαίας Ελλάδας, στα βόρεια της Πελοποννήσου, στην οποία εγκαταστάθηκαν Αχαιοί προερχόμενοι από τον Αργολικό κάμπο μετά την εισβολή των Δωριέων στην περιοχή. Εκτεινόταν κατά μήκος των ακτών του Πατραϊκού και του Κορινθιακού κόλπου και συνόρευε με την Ήλιδα στα δυτικά, την Σικυωνία στα ανατολικά και την Αρκαδία στα νότια. Η Αχαΐα αποτελούταν από πολυάριθμες πόλεις που σταδιακά συνδέθηκαν σε μία ομοσπονδία, το κοινό των Αχαιών, με έδρα το Αίγιο.

Ιστορία

Οι εγκατάσταση των Αχαιών

Η ιστορία της Αχαΐας ξεκινάει από τους αρχαίους χρόνους, ενώ πολιτισμός στην περιοχή εμφανίστηκε από το τέλος της νεολιθικής εποχής, όπως μαρτυρούν τα ευρήματα. Πρώτοι κάτοικοι υπήρξαν οι Πελασγοί, οι οποίοι είχαν ιδρύσει πολλούς οικισμούς στην περιοχή η οποία τότε ονομαζόταν Αιγιάλεια, όπως αναφέρει και ο Παυσανίας. Αργότερα ήρθαν στην περιοχή τα ελληνικά φύλα, κατ' αρχήν οι Ίωνες από την Αττική γύρω στο 1406 π.Χ., οι οποίοι επιβλήθηκαν διαιρώντας την σε δώδεκα πόλεις με πρωτεύουσα την Ελίκη, μετονομάζοντας ταυτόχρονα την μέχρι τότε Αιγιάλεια σε Ιωνία. Η περιοχή ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τα σημαντικότερα κέντρα του μεγάλου Μυκηναϊκού πολιτισμού, ενώ μετά τον Τρωικό πόλεμο, στον οποίο έλαβαν μέρος και αρκετές πόλεις της, οι Δωριείς την χρησιμοποίησαν ως πέρασμα από την κεντρική Ελλάδα (1100 π.Χ.), ώστε να εξαπλωθούν στην Πελοπόννησο. Οι Δωριείς επικράτησαν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο εκτός από την λεγόμενη τότε Ιωνία, αναγκάζοντας τους Αχαιούς της ευρύτερης περιοχής της Σπάρτης και του Άργους να ζητήσουν άσυλο στην χώρα των Ιώνων. Οι Αχαιοί κατέλαβαν τελικά την περιοχή το 1088 π.Χ. και της έδωσαν το όνομά τους που διατηρείται μέχρι σήμερα, δηλαδή Αχαΐα. Λίγα χρόνια μετά η Αχαΐα κατακτήθηκε από ένα δωρικό φύλο του οποίου το όνομα δεν διασώθηκε γιατί ο πληθυσμός αυτός απορροφήθηκε από τους Αχαιούς. Η μόνη απόδειξη της παρουσία του στην περιοχή είναι η εισαγωγή της δωρικής διαλέκτου στην Αχαΐα

Χάρτης των πόλεων της αρχαίας Αχαΐας

Οι Αχαιοί μετασχημάτισαν τους οικισμούς σε πόλεις, κάθε μία από τις οποίες αποτελείτο από επτά ή οχτώ δήμους, τις οποίες θωράκισαν. Ίδρυσαν επίσης την Πάτρα και το Λεόντιο. Η ίδρυση της Πάτρας πιθανολογείται στο 1082 ή 1041 π.Χ. με την συνένωση των οικισμών Αρόη, Άνθεια και Μεσσάτιδα, με προτροπή του Πρευγένη και του γιου του, Πατρέα. Παρόλα αυτά, οι Αχαιοί διατήρησαν δύο θεσμούς των Ιώνων, τον διοικητικό, δηλαδή την ένωση των δώδεκα πόλεων με πρωτεύουσα την Ελίκη, και τον θρησκευτικό που ήταν ο λεγόμενος αμφικτιονικός θεσμός, ο οποίος συσπείρωνε όλους τους κατοίκους της χώρας στην Ελίκη για κοινή θυσία στο ιερό του Ελικώνιου Ποσειδώνα.

Περίοδος της απομόνωσης

Γύρω στο 800 π.Χ. ανατράπηκε από την εξουσία ο οίκος των Ατρειδών και εγκαθιδρύθηκε η "Δημοκρατία των Γαιοκτημόνων", που λεγόταν και Αριστοκρατία. Τότε ιδρύθηκε από τους Αχαιούς το "Κοινό των Αχαιών"΄, η λεγόμενη "Α' Αχαϊκή Συμπολιτεία", της οποίας η έδρα ήταν η πρωτεύουσα Ελίκη. Αργότερα η έδρα μεταφέρθηκε στο Αίγιο. Εκεί συγκεντρώνονταν οι αντιπρόσωποι των δώδεκα πόλεων και συσκέπτονταν ώστε να ρυθμίζουν τα κοινά τους συμφέροντα. Ο θεσμός του "Κοινού των Αχαιών" αποτελούσε υπόδειγμα δημοκρατικής ομοσπονδίας των πόλεων τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους ξένους, αφού ακόμα και οι Ρωμαίοι ενδιαφέρθηκαν ώστε η Ρωμαϊκή Σύγκλητος τον 5ο αιώνα π.Χ. έστειλε πρέσβεις στο "Κοινό" για να παρακολουθήσουν τις διαδικασίες.

Από τον 7ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. παρατηρείται παρακμή και απομόνωση στην χώρα των Αχαιών, αφού είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έλαβαν μέρος στους Περσικούς πολέμους, οι οποίοι είχαν τεράστια σημασία τόσο για τον ελληνισμό όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο αξιοπερίεργος απομονωτισμός που τους διέκρινε την περίοδο εκείνη, φαίνεται και από το γεγονός ότι μετά τους Περσικούς πολέμους, όταν άρχισε η διαμόρφωση των δύο πολιτικό-στρατιωτικών κέντρων στην Ελλάδα, της Αθηναϊκής Ηγεμονίας και της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, οι Αχαιοί και πάλι απουσίαζαν, ασχολούμενοι κυρίως με την οργάνωση των οικονομικών της χώρας τους, η οποία είχε ήδη φανεί από το 480 π.Χ. όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα ασημένια νομίσματά τους, τα οποία έκοψε η πόλη Αιγές, ενώ αργότερα ακολούθησαν η Δύμη, η Πελλήνη, η Αιγείρα και η Ελίκη καθώς και άλλες πόλεις τις σημερινής Αχαΐας, οι οποίες τότε ήταν αρκαδικές όπως ο Κλείτορας και η Ψωφίδα. Εκείνη την περίοδο η Αχαΐα παρουσιάζει αξιόλογη ακμή στην γλυπτική, την αρχιτεκτονική και σε άλλες μορφές τέχνης.

Η ίδρυση της Αχαϊκής συμπολιτείας

Η Αχαϊκή συμπολιτεία το 200 π.Χ.

Αργότερα οι Αχαιοί είχαν αρχίσει να βγαίνουν από τον απομονωτισμό και να συμμετέχουν στα ελληνικά πράγματα συμμετέχοντας στον Κορινθιακό (395-387 π.Χ.), τον Θηβαϊκό (371-362 π.Χ.) και τον Ιερό πόλεμο (355-345 π.Χ.). Η κατάκτηση της Αχαΐας από τους Μακεδόνες, είχε ως αποτέλεσμα να τοποθετηθούν φρουρές στις αχαϊκές πόλεις οι οποίες είχαν διχαστεί, ενώ διαλύθηκε το πανάρχαιο "Κοινό των Αχαιών". Επίσης άλλαξε το δημοκρατικό πολίτευμα, εξορίστηκαν πολίτες και παρατηρήθηκε αποσάθρωση στις παραγωγικές διαδικασίες με αποτέλεσμα την οικονομική αποδιοργάνωση. Ακολούθησαν οι καταστροφικές επιδρομές των Γαλατών, οι οποίες όμως εξάντλησαν και νίκησαν τον μακεδονικό στρατό το 281 π.Χ., κάτι το οποίο οι αχαϊκές πόλεις εκμεταλλεύτηκαν και επαναστάτησαν εναντίον της μακεδονικής εξουσίας. Τότε με πρωτοβουλία της Δύμης, ιδρύεται νέα ομοσπονδία των Αχαιών, η Αχαϊκή Συμπολιτεία, η οποία στόχευε στην ενοποίηση όλων των ελληνικών πόλεων. Σε αυτή προσχώρησαν μετά από προσπάθειες χρόνων 43 πόλεις και σχεδόν ολόκληρη η Πελοπόννησος εκτός από την Σπάρτη η οποία προσχώρησε αργότερα. Οχυρώθηκαν πολλές βασικές πόλεις της περιοχής, εκτός από την Πάτρα η οποία οχύρωσε μόνο την ακρόπολη της.

Όταν στην Σπάρτη επικράτησε ο μεταρρυθμιστής Κλεομένης, το μίσος των Λακεδαιμόνιων για τους Αχαιούς αναζωπυρώθηκε και εξαιτίας της εξάπλωσης της Συμπολιτείας τους, το οποίο ενθάρρυνε τους Αιτωλούς οι οποίοι ήρθαν σε ρήξη με τους Αχαιούς, ενώ ακολούθησε μια σειρά πολέμων οι οποίοι αποδυνάμωσαν τις ελληνικές πόλεις, με αποτέλεσμα οι Ρωμαίοι να εμπλακούν στα ελληνικά πράγματα και να προσπαθήσουν να μειώσουν την δύναμη της "Β' Αχαϊκής Συμπολιτείας", της οποίας τις στρατιωτικές δυνάμεις συνέτριψαν το 147 π.Χ. στη Σκάρφεια της Λοκρίδας. Τον επόμενο χρόνο ολόκληρη η Ελλάδα βρισκόταν υπό την εξουσία των Ρωμαίων, την οποία μάλιστα ονόμασαν Αχαΐα. Καταστράφηκαν πολλές αχαϊκές πόλεις όπως η Δύμη, αλλά κάποιες, ιδιαίτερα η Πάτρα, ωφελήθηκαν ιδιαίτερα.

Αποικίες των Αχαιών

Οι Αχαιοί ίδρυσαν αποικίες στην περιοχή της νότιας Ιταλίας, κυρίως στην περιοχή της Λουκανίας και της Καλαβρίας. Αποικίες των Αχαιών στην νότια Ιταλία ήταν ο Κρότωνας, η Σύβαρη, το Μεταπόντιο και η Καυλωνία. Στην συνέχεια η αποικία τους Σύβαρη, ίδρυσε βορειότερα στην Καμπανία την Ποσειδωνία. Οι περισσότερες ιδρύθηκαν στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ.

Βιβλιογραφία

• Νικόλας Φαράκλας, Η Γεωπολιτική Οργάνωση της Πελοποννησιακής Αχαΐας, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας-Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, σειρά: Ρίθυμνα-Θέματα Κλασικής Αρχαιολογίας, αρ.9, Ρέθυμνο 2001.