Σοφοκλής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Σοφοκλής
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Σοφοκλῆς (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση496 π.Χ. (περίπου)[1]
Κολωνός[2][3][4]
Θάνατος406 π.Χ.[1]
Ατήνη[3]
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Αθήνα[5][6][7]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσααρχαία ελληνικά
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά[8]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητατραγικός ποιητής
θεατρικός συγγραφέας[9][10][11]
συγγραφέας[10][12][11]
Αξιοσημείωτο έργοΟιδίπους Τύραννος
Οιδίπους επί Κολωνώ
Αντιγόνη
Φιλοκτήτης
Αίας
Ηλέκτρα
Τραχίνιαι
Ιχνευταί
Οικογένεια
ΤέκναΙοφών[13][14]
Αρίστων
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Οιδίπους επί Κωλωνώ - (Giroust)

Ο Σοφοκλής (496 π.Χ.- 406 π.Χ.) (Αρχαία Ελληνικά: Σοφοκλῆς ὁ Σοφίλλου ὁ ἐκ Κολωνοῦ) ήταν αρχαίος Έλληνας τραγωδός της κλασικής εποχής από την Αθήνα. Μαζί με τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη, αποτελούν τους μόνους τραγικούς ποιητές των οποίων έχουν σωθεί ολοκληρωμένα έργα. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες, φαίνεται ότι συνέγραψε περίπου 123 έργα [15] από τα οποία παραδίδονται ολοκληρωμένες μόνο επτά τραγωδίες.

Βίος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό της Αθήνας. Ήταν γιος του Σοφίλλου, εύπορου Αθηναίου που είχε εργοστάσιο μαχαιροποιίας, και διαπαιδαγωγήθηκε ανάλογα με την οικονομική του άνεση. Έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Διδάχθηκε μουσική από τον περίφημο μουσικοδιδάσκαλο Λάμπρο και ανέπτυξε αρμονικά τις σωματικές και ψυχικές του δυνάμεις. Δεκαπενταετής, ήταν ο κορυφαίος του χορού των εφήβων που πήρε μέρος στον εορτασμό της νίκης για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Συνδέθηκε στενά με πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, όπως με τον Περικλή, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και κατέλαβε διάφορα υψηλά αξιώματα στην πολιτική, στις θρησκευτικές λατρείες και στις τέχνες.

Τα έτη 443-442 π.Χ. ήταν ταμίας της αττικής ναυτικής συμμαχίας. Και από το 441 έως το 440 π.Χ. διοικούσε μαζί με τον Περικλή το στόλο στην επίθεση κατά της Σάμου, όπου εσφάγησαν όλοι οι άνδρες του νησιού. Το 428 ήταν πάλι στρατηγός με τον Θουκυδίδη και το 413 ήταν μέλος της ολιγαρχικής κυβέρνησης της Αθήνας. Είχε ένα γιο με τη Νικοστάτη, ο οποίος έγινε επίσης ποιητής, αλλά και ένα εξώγαμο γιο, που τον ονόμασαν κι αυτόν Σοφοκλή, ο οποίος απεδείχθη σημαντικότερος συγγραφέας από τον έτερο γιο του. Ο μεγάλος τραγικός ποιητής εισήγαγε στην Αθήνα τη λατρεία του Ασκληπιού και τιμήθηκε με το προσωνύμιο Δεξίων, επειδή δεξιώθηκε τον θεό στο σπίτι του. Η πρώτη γιορτή πριν τελειώσει το Ασκληπιείο κάτω απ' την Ακρόπολη των Αθηνών, έγινε στον περίβολο της οικίας του. Γράφει μάλιστα έναν παιάνα για τον Ασκληπιό [1].

Έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σοφοκλής και οι ήρωες των τραγωδιών του αποτείνοντας τιμές. Τοιχογραφία του Φίκου στη γενέτειρα του Σοφοκλή, Κολωνό

Η πρώτη του θεατρική εμφάνιση έγινε το 468 π.Χ. σε δραματικό αγώνα όπου ο Σοφοκλής αντιμετώπισε τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερό του τραγωδό Αισχύλο, τον οποίο ο Σοφοκλής εκτιμούσε και σεβόταν, και πήρε την πρώτη του νίκη. Εκτιμάται ότι παρουσίασε σε διαγωνισμούς περί τις 30 τετραλογίες, με περίπου 20 από τις οποίες απέσπασε την πρώτη θέση και σύμφωνα με μαρτυρίες, δεν πήρε ποτέ την τρίτη θέση σε διαγωνισμό. Πρέπει όμως να συνεκτιμηθεί ότι ο Σοφοκλής ήταν στους Αθηναίους πολύ δημοφιλής, λόγω και των πολιτικών και θρησκευτικών δραστηριοτήτων του, σε αντίθεση με τον νεώτερο φίλο του, τον Ευριπίδη, ο οποίος ήταν μάλλον αντιπαθής λόγω του απομονωμένου τρόπου ζωής του.

Ο Σοφοκλής συνέγραψε 123 τραγωδίες, είναι όμως γνωστές κατ' όνομα οι 114, από τις οποίες έχουν διασωθεί μόνο 7 ολοκληρωμένες, ανάμεσά τους η Αντιγόνη (περί το 442) και Ηλέκτρα (περί το 413). Άλλα έργα του που έχουν διασωθεί είναι Τραχίνιαι, Οιδίπους Τύραννος, Αίας, Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώ [16]. Στο επίκεντρο των έργων τού Σοφοκλή βρίσκεται το άτομο, το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη, τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν οι θεοί. Αν και ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του ο Σοφοκλής, πράγμα που επηρεάζει τα έργα του, δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανθρώπινη στάση έναντι αυτής των θεών, παρότι το πεπρωμένο των ανθρώπων είναι αναπόδραστα προδιαγεγραμμένο από τις βουλές των θεών, οι οποίες δεν είναι όμως πια αυθαίρετες και τυχαίες, όπως σε παλαιότερους τραγικούς, αλλά σκόπιμες και μελετημένες.

Από τα αποσπάσματα που έχουν σωθεί, σημαντικός είναι ένας πάπυρος που διασώζει μεγάλο τμήμα από το σατυρικό δράμα Ιχνευταί, το οποίο αναφέρεται στην ιστορία της κλοπής των βοδιών του Απόλλωνα από τον Ερμή. Άλλες τραγωδίες από τις οποίες έχουν σωθεί κάποια αποσπάσματα είναι ο Ευρύπυλος, η Νιόβη, οι Σκύριοι, η Πολυξένη, ο Θησέας, η Φαίδρα, οι Λήμνιαι και ο Τηρεύς.

Κατάλογος έργων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προτομή του Σοφοκλή έξω από τον Εθνικό Κήπο

Οι σωζόμενοι τίτλοι των έργων του είναι οι[17]:

Ο επικός κύκλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τρωϊκός κύκλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύπρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αλέξανδρος
  • Οδυσσεύς μαινόμενος
  • Σκύριαι
  • Ιφιγένεια = Κλυταιμνήστρα
  • Αχαιών σύλλογος
  • Ποιμένες
  • Ελένης απαίτησης = Ελένη
  • Τρωΐλος
  • Παλαμήδης
Ιλιάς, Αιθιοπίς, Ιλιάς μικρά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ιλίου Πέρσις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Λαοκόων
  • Σίνων
  • Πρίαμος
  • Ελένης αρπαγή = Δείφοβος
  • Αίας Λοκρός
  • Αντηνορρίδαι
  • Αιχμαλωτίδες = Αστυάναξ
  • Πολυξένη = Απόπλους
Νόστοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ναύπλιος πυρκαεύς / καταπλέων
  • Τεύκρος
  • Ευρυσάκης
  • Πηλεύς = Φθιώτιδες
  • Ηλέκτρα
  • Χρύσης
  • Αλήτης = Ηριγόνη
  • Ερμιόνη
  • Ναυσικάα = Πλύντριαι
  • Φαίακες
  • Σύνδειπνοι, Αχαιών σύνδειπνον
  • Οδυσσεύς ακανθόπληξ = Νίπτρα
  • Ευρύαλος

Ο Θηβαϊκός κύκλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οιδιπόδεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Θήβαις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Επίγονοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οιχαλίας άλωσις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός των επικών κύκλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δαίμονες - Ήρωες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Υδροφόροι
  • Νιόβη
  • Ωρείθυια
  • Τριπτόλεμος
Αθάμας και Αργοναύτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Τυρώ α΄ και β΄
  • Φρίξος
  • Αθάμας πρότερος (και Νεφέλη), στεφανηφορών
  • Αθάμας δεύτερος
  • Λήμνιαι α΄ και β΄
  • Φινεύς α΄ και β΄ = Τυμπανισταί
  • Κολχίδες
  • Σκύθαι
  • Ριζοτόμοι = Πελίας
  • Άλκηστις
Άργος και Μυκήναι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

(Ίναχος)

  • Ακρίσιος = Δανάη
  • Ανδρομέδα
  • Λαρισσαίοι
  • Οινόμαος = Ιπποδάμεια
  • Ατρεύς ή Μυκηναίοι
  • Θυέστης εν Σικυώνι, Σικυώνιος
  • Θυέστης δεύτερος
Κύκλος του Ηρακλή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Αμφιτρύων
Αττικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ιόλαος
  • Τηρεύς
  • Πρόκρις
  • Κρέουσα = Ίων
  • Αιγεύς
  • Φαίδρα = Θησεύς
Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ιξίων
  • Σίσυφος
  • Μελέαγρος
  • Αλεάδαι
  • Μυσοί = Τηλέφος
  • Πολύιδος = Μάντεις
  • Ιοβάτης
  • Θαμύρας
  • Ιππόνοος
  • Ιφικλής
  • Καμίκιοι = Μίνως

Υπάρχουν επίσης τμήματα από τα:

  • Άμυκος
  • Αμφιάραος
  • Αχιλλέως ερασταί
  • Ηρακλής επί Ταινάρω
  • Ίναχος
  • Ίρις (Έρις)
  • Ιχνευταί
  • Κηδαλίων
  • Κρίσις
  • Κωφοί
  • Μώμος
  • Σαλμωνεύς
  • Τριπτόλεμος
  • Τρώϊλος
  • Ύβρις

Νεοελληνικές μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Αίας
    • Ζήσιμος Σίδερης ("Εστία", 1904 και "Ι.& Π.Ζαχαρόπουλος" & αρχαίο κείμενο, 1939)
    • Κώστας Βάρναλης ("Φέξης", 1912)
    • Δημ. Σάρρος ("Κύκλος", 1935)
    • Ιωάννης Γρυπάρης ("Εστία", 1940 και ανατυπώσεις)
  • Ηλέκτρα
  • Οιδίπους Τύραννος
  • Αντιγόνη
    • Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής ("Χ.Νικολαϊδου Φιλαδελφέως", 1860 και "Εθνικόν Τυπογραφείον" 1867 και "Εστία" 1896, 1925)
    • Κωνσταντίνος Μάνος (& αρχαίο κείμενο - "Ι.& Π.Ζαχαρόπουλος", 1939 και "Ελληνικός Εκδοτικός Οργανισμός" & αρχαίο κείμενο, 1969)
    • Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ("Φέξης", 1912)
    • Δημ. Σάρρος ("Αφοί Γεράρδοι", 1930)
    • Γιώργιος Σημηριώτης ("Η Εποχή", 1937)
    • Ιωάννης Γρυπάρης ("Εστία", 1940 και ανατυπώσεις)
    • Γεράσιμος Γρηγόρης (Έμμετρη μετάφραση, σημειώματα και σχόλια - "Κ. Γρηγόρη" 1973 & 1978)
  • Τραχίνιαι
    • Άριστος Καμπάνης ("Φέξης", 1911)
    • Ιωάννης Γρυπάρης ("Εστία", 1940 και ανατυπώσεις)
    • Γεράσιμος Γρηγόρης ("Δίφρος, 1968)
  • Φιλοκτήτης
    • Άριστος Καμπάνης ("Φέξης", 1913)
    • Ιωάννης Γρυπάρης ("Εστία", 1937 και ανατυπώσεις)
    • Κώστας Κουραβέλος (& αρχαίο κείμενο - "Ι.& Π.Ζαχαρόπουλος", 1939)
    • Τάσος Ρούσος ("Δίφρος, 1964)
    • Ηλίας Παπαλάς (1964)
    • Ανδρέας Λάππας (Bookstars, 2014)
  • Οιδίπους επί Κολωνώ
    • Άγγελος Βλάχος ("Εστία", 1893)
    • Ηλίας Βουτιερίδης ("Φέξης", 1911)
    • Ιωάννης Γρυπάρης ("Εστία", 1937 και ανατυπώσεις)
    • Δημ. Σάρρος ("Κύκλος", 1937)
    • Κώστας Θρακιώτης (& αρχαίο κείμενο - "Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος", 1948)
    • Γεράσιμος Σπαταλάς (& αρχαίο κείμενο - "Πάπυρος", 1958)
  • Ιχνευταί
    • Δημ. Σάρρος (1932)
    • Εμμ. Δαυίδ (& αρχαίο κείμενο - "Μ.Τριανταφύλλου" Θεσσαλονίκη 1933)
    • Πέτρος Μαρκάκης (1942)

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Blume, Η. D., Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο, ΜΙΕΤ, (Αθήνα 1986)
  • Οικονόμου Γεώργιος και Αγγελινάρας Γεώργιος, Βιβλιογραφία των εμμέτρων νεοελληνικών μεταφράσεων της αρχαίας ελληνικής δραματικής ποιήσεως, Αθήναι 1973
  • [1] Καββαδίας Γ., Γιαννικαπάνη Ε., (επιμ.), Νότια Κλιτύς Ακροπόλεως, Αθήνα, 2004
  • Beer, Josh (2004). Sophocles and the Tragedy of Athenian Democracy. Greenwood Publishing. ISBN 0-313-28946-8
  • Bowra, C. M. (1940). «Sophocles on His Own Development». American Journal of Philology (The Johns Hopkins University Press) 61 (4): 385–401. doi:10.2307/291377. 
  • Finkel, Raphael. «Adler number: sigma,815». Suda on Line: Byzantine Lexicography. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2007. 
  • Freeman, Charles. (1999). The Greek Achievement: The Foundation of the Western World. New York: Viking Press. ISBN 0-670-88515-0
  • Hubbard, Thomas K. (2003). Homosexuality in Greece and Rome: A Sourcebook of Basic Documents.
  • Johnson, Marguerite & Terry Ryan (2005). Sexuality in Greek and Roman Society and Literature: A Sourcebook. Routledge. ISBN 0-415-17331-0, ISBN 978-0-415-17331-5
  • Καγκελάρης, Ν. Ι. (2016), «Ο Οιδίπους του Σοφοκλή στη Μήδεια του Μποστ», στο Μαστραπάς, Α. Ν. - Στεργιούλης, Μ. Μ. (επιμ) Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων. Σεμινάριο 42: Σοφοκλής ο μεγάλος κλασικός της τραγωδίας, Αθήνα: Κοράλλι, σσ. 74- 81 [1].
  • Lloyd-Jones, Hugh (ed.) (1994). Sophocles. Ajax. Electra. Oedipus Tyrannus. Harvard University Press.
  • Lucas, Donald William (1964). The Greek Tragic Poets. W.W. Norton & Co.
  • Minghella, Anthony (1987). First episode of BBC's Inspector Morse mentioned Sophocles as the "murderer."
  • Plato. Plato in Twelve Volumes, Vols. 5 & 6 translated by Paul Shorey. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1969.
  • Schultz, Ferdinand (1835). De vita Sophoclis poetae commentatio. Phil. Diss., Berlin.
  • Scullion, Scott (2002). Tragic dates, Classical Quarterly, new sequence 52, pp. 81–101.
  • Seaford, Richard A. S. (2003). «Satyric drama». Στο: Simon Hornblower and Antony Spawforth, επιμ. The Oxford Classical Dictionary (revised 3rd έκδοση). Oxford: Oxford University Press, σσ. 1361. ISBN 0-19-860641-9. 
  • Smith, Philip (1867). «Sophocles». Στο: William Smith, επιμ. Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. 3. Boston: Little, Brown, and Company, σσ. 865–873. http://ancientlibrary.com/smith-bio/3198.html. Ανακτήθηκε στις 2007-02-19.  Αρχειοθετήθηκε 2007-02-02 στο Wayback Machine.
  • Sommerstein, Alan Herbert (2002). Greek Drama and Dramatists. Routledge. ISBN 0-415-26027-2
  • Sommerstein, Alan Herbert (2007). "General Introduction" pp.xi-xxix in Sommerstein, A.H., Fitzpatrick, D. and Tallboy, T. Sophocles: Selected Fragmentary Plays: Volume 1. Aris and Phillips. ISBN 0-85668-766-9
  • Sophocles. Sophocles I: Oedipus the King, Oedipus at Colonus, Antigone. 2nd ed. Grene, David and Lattimore, Richard, eds. Chicago: University of Chicago, 1991.
  • Encyclopaedia Britannica, Inc. "Macropaedia Knowledge In Depth." The New Encyclopaedia Britannica Volume 20. Chicago: Encyclopaedia Britannica, Inc., 2005. 344-346.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19992017219. Ανακτήθηκε στις 11  Ιουλίου 2022.
  2. Lewis Campbell: «Sophocles» (Αγγλικά)
  3. 3,0 3,1 Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 12746. Ανακτήθηκε στις 3  Δεκεμβρίου 2020.
  4. Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 12746.
  5. (Ισπανικά) Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. 629. Ανακτήθηκε στις 13  Μαΐου 2020.
  6. (Ισπανικά) Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. 20064. Ανακτήθηκε στις 13  Μαΐου 2020.
  7. (Ισπανικά) Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. 5706. Ανακτήθηκε στις 13  Μαΐου 2020.
  8. CONOR.SI. 7913571.
  9. BeWeB. 1464. Ανακτήθηκε στις 13  Φεβρουαρίου 2021.
  10. 10,0 10,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/117936. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  11. 11,0 11,1 (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 118615688. Ανακτήθηκε στις 27  Ιουλίου 2022.
  12. «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  13. «Iophon» (Ρωσικά)
  14. «Sophocles» (Ρωσικά)
  15. The exact number is unknown, the Suda says he wrote 123, another ancient source says 130, but no exact number "is possible", see Lloyd-Jones 2003, p. 3.
  16. Suda (ed. Finkel et al.): s.v. Σοφοκλῆς Αρχειοθετήθηκε 2015-09-24 στο Wayback Machine..
  17. Sophocles (1846). Sophoclis dramatum fragmenta; recensuit et annotatione ... instruxit F. H. Bothe. Sumtibus Librariæ Hahnianæ. σελ. 9.