Παντζάμπ

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Παντζάμπ (αποσαφήνιση).

Παντζάμπ
Χώρα	Πακιστάν και Ινδία
Ονομάστηκε από	5 και ποταμός
Έκταση	355.591 km²
Γεωγραφικές συντεταγμένες	31°0′0″N 74°0′0″E
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Το (συναντάται και ως θηλ. η) Παντζάμπ (Παντζάμπι: پنجاب / ਪੰਜਾਬ, Αγγλικά: Punjab, αναφερόμενο και ως Πουντζάμπ ή Πεντζάμπ) είναι ιστορική γεωγραφική περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας, που το 1947 μοιράστηκε μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν. Έτσι ουσιαστικά με το ίδιο όνομα δηλώνεται η Ομόσπονδη Πολιτεία της Ινδίας, η Παντζάμπ, με πρωτεύουσα το Τσαντιγκάρ, και η ομώνυμη επαρχία του Πακιστάν με πρωτεύουσα τη Λαχώρη. Στα ελληνικά η περιοχή ονομάζεται Πενταποταμία, αν και αυτή η ονομασία δεν χρησιμοποιείται τόσο.

Ονομασία

Η περιοχή στην αρχαιότητα ονομαζόταν από τους Έλληνες «Πενταποταμία», ενώ την ίδια σημασία έχει και η λέξη «Παντζάμπ» στη γλώσσα χίντι (Παντζ = πέντε και αμπ = νερά). Η ονομασία αναφέρεται ως σανσκριτικής προέλευσης και οφείλεται στους πέντε παραπόταμους του Ινδού που πηγάζουν από τα Ιμαλάια και τον Ινδοκαύκασο (Χίντου Κους) και οι οποίοι είναι οι Υδάσπης, Ακεσίνης, Υδραώτης, Ζάραδρος και Ύφασης (στα ινδικά: Τζέλουμ, Τσενάμπ ή Τσινάμπ, Ράβι, Σάτλετζ και Μπίας ή Μπέας αντίστοιχα).

Ιστορία

Ο πολιτισμός του Παντζάμπ, με κέντρο την πόλη Χαράπα, είναι από τους αρχαιότερους της Ασίας και είχε αναπτυχθεί από τα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Αργότερα άρχισαν οι εισβολές των Ινδοαρίων, για τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις στη Ριγκβέδα, γεγονός που τοποθετεί την έναρξη αυτών των εγκαταστάσεων στο 1500 π.Χ.

Επί βασιλείας Δαρείου Α΄, το δυτικό Παντζάμπ προσαρτήθηκε στο βασίλειο των Αχαιμενιδών της Περσίας. Μάλιστα, η περιοχή του Παντζάμπ υποχρεώθηκε να προμηθεύει με ξυλεία τα περσικά βασιλικά ανάκτορα. Το 326 το κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος, οι στρατιές των διαδόχων του οποίου εγκατέλειψαν την περιοχή το 317 π.Χ., οπότε το Παντζάμπ προσαρτήθηκε στην Αυτοκρατορία των Μαουρύα. Από τον 4ο ως τον 11ο αι. μ.Χ., στην περιοχή εισέβαλαν Εφθαλίτες Ούννοι, Άραβες, Τούρκοι και Αφγανοί. Οι τρεις τελευταίοι διέδωσαν τον Ισλαμισμό. Το 1525 μ.Χ., μετά την ήττα του σουλτάνου του Δελχί, το Παντζάμπ κατελήφθη από τους Μογγόλους, εντασσόμενο στην Αυτοκρατορία των Μουγκάλ.

Από τον 15ο αιώνα αναπτυσσόταν στην περιοχή η μονοθεϊστική θρησκεία των Σιχ, οι οποίοι ίδρυσαν πολλά ανεξάρτητα βασίλεια στην περιοχή, ώσπου διαλύθηκε η μογγολική αυτοκρατορία. Τα βασίλεια των Σιχ ενώθηκαν σε ένα, με πρωτεύουσα τη Λαχώρη, υπό την ηγεσία του Ραντζίτ Σινγκ. Μετά τον θάνατό του, από το 1845 ως το 1846 και από το 1848 ως το 1849, έγιναν εξεγέρσεις γνωστές ως "πόλεμοι των Σιχ", αλλά το Παντζάμπ περιήλθε στον έλεγχο της Βρετανικής Εταιρίας των Ανατολικών Ινδιών. Το 1947 η περιοχή μοιράστηκε με θρησκευτικά κριτήρια, μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν, γιατί στο ανατολικό τμήμα κατοικούν κυρίως Ινδουιστές, ενώ στο δυτικό κυρίως Μουσουλμάνοι. Το 1966 ιδρύθηκε στο ινδικό Παντζάμπ το κρατίδιο Χαρυάνα, με πρωτεύουσα το Τσαντιγκάρ.

Γεωγραφία-Κλίμα

Το Παντζάμπ είναι εύφορο. Η περιοχή είναι κυρίως πεδινή, με λόφους προς τη Δύση και προς τον Βορρά. Το κλίμα είναι ηπειρωτικό, με πολύ θερμά καλοκαίρια και σχετικά ήπιους χειμώνες. Οι νοτιοδυτικές περιοχές ήταν άγονες, αλλά σε αυτές έγιναν αρδευτικά έργα. Η περιοχή είναι τόπος σιτοκαλλιέργειας, ρυζοκαλλιέργειας και παραγωγής βαμβακιού, ζαχαροκάλαμου και εσπεριδοειδών. Από εκεί προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος της γεωργικής παραγωγής της Ινδίας και του Πακιστάν. Υπάρχει επίσης κτηνοτροφία (πρόβατα και καμήλες), βιοτεχνία και βιομηχανία ειδών υφαντουργίας και διατροφής.

Δημογραφία

Θρησκείες

Το Παντζάμπ είναι η κοιτίδα και έδρα του Σιχισμού, με πρωτεύουσα το Αμριτσάρ. Οι Σιχ υπολογίζονται σήμερα σε 23 εκατομμύρια. Υπάρχουν επίσης πάρα πολλοί Ινδουιστές και Μουσουλμάνοι στην περιοχή.

Γλώσσες

Στη γεωγραφική περιοχή του Παντζάμπ κυριαρχεί η γλώσσα παντζάμπι, η οποία ανήκει στην κατηγορία των ινδοευρωπαϊκών. Αποτελεί τη μητρική γλώσσα του 75,23% της επαρχίας Πουντζάμπ στο Πακιστάν, ενώ ομιλείται από το 91.69% της πολιτείας Παντζάμπ στην Ινδία.

Μεγάλες πόλεις

Ο χρυσός ναός των Σιχ στο Αμριτσάρ τη νύχτα.

Στο ινδικό μέρος του Παντζάμπ οι σημαντικότερες πόλεις είναι οι εξής: Τσαντιγκάρ, Αμριτσάρ, Τζουλουντούρ, Λουντιάνα, Πατιάλα, Μπατάλα, Μπατίντα, Φεροζεπούρ και Χοζιαρπούρ.