Χαλανδρίτσα Αχαΐας

Χαλανδρίτσα
Ανοιξιάτικη άποψη της Χαλανδρίτσας.
Χαλανδρίτσα Χαλανδρίτσα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Ερυμάνθου
Δημοτική Ενότητα	Φαρρών
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Νομός	Αχαΐας
Υψόμετρο	345
Έκταση	26,501
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	250 08
Τηλ. κωδικός	2694
www.erymanthou.gr

Η Χαλανδρίτσα είναι ημιορεινή κωμόπολη του Νομού Αχαΐας, η οποία απέχει περίπου 20 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάτρας. Είναι η έδρα του Δήμου Ερυμάνθου, ενώ στο παρελθόν είχε αποτελέσει την έδρα του πρώην Δήμου Φαρρών (1835-1912 / 1997-2010) αλλά και άλλοτε ανεξάρτητη Κοινότητα (1912-1997). Σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 έχει μόνιμο πληθυσμό 913 κατοίκους, ενώ συνολικά η ομώνυμη Τοπική Κοινότητα, η οποία συμπεριλαμβάνει και τους οικισμούς Μαστοραίικα-Σταμαίικα και Κυδωνιές, έχει 1.047 κατοίκους.

Γεωγραφία

Τοποθεσία

Η Χαλανδρίτσα είναι χτισμένη στο κέντρο περίπου του άλλοτε Δήμου Φαρρών, ενδιάμεσα στο πεδινό και ορεινό τμήμα αυτού, ευρισκόμενη σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων, στην πλαγιά ενός λόφου στους πρόποδες των νοτίων πρόβουνων του Παναχαϊκού, καθώς και εγγύς τόσο της πεδιάδας των Φαρρών, στις βορειοανατολικές παρυφές αυτής, όσο και του ορεινού όγκου του Ερυμάνθου, νότια και νοτιοδυτικά έναντι ακριβώς αυτού. Η Χαλανδρίτσα, όπως και η γύρω όμορη περιοχή του οικισμού, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ημιορεινή κυρίως.

Φυσικά φαινόμενα

Η Χαλανδρίτσα εκτείνεται σε σεισμογενή περιοχή, καθώς στην άκρη της κωμόπολης διέρχεται σεισμικό ρήγμα το οποίο ανακαλύφθηκε το 1993. Το ρήγμα θεωρούνταν ανενεργό μέχρι τον Φεβρουάριο του 2007, όταν και έδωσε δίδυμους σεισμούς έντασης 5,4 και 5,5 της κλίμακας ρίχτερ.

Ιστορία

Ονομασία

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονομασία της Χαλανδρίτσας. Σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις "Χαλασμένη Τριταία" εννοώντας το άσχημο κλίμα. Ο Τριανταφύλλου αναφέρει ότι προέρχεται είτε από την κωμόπολη που υπήρχε σε κοντινή τοποθεσία με την ονομασία Χαλαμπρέζα και εγκαταλείφτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα περίπου, είτε από την βυζαντινή λέξη Χάλανδρα. Αναφέρεται με πολλά ονόματα, όπως Καλαμπρέζα, Χαλαντρίτζα και Χαλαουρίτζα. Ο Θωμόπουλος αναφέρει ότι ονομάστηκε έτσι επειδή επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας εδώ σκότωσαν τον περίφημο ληστή Ανδρίτσο, από τον θάνατο του οποίου (Χάλασμα του Ανδρίτσου) ονομάστηκε Χαλανδρίτσα.

Μυκηναϊκός οικισμός

Μερική άποψη του Μυκηναϊκού οικισμού της Χαλανδρίτσας.

Η Χαλανδρίτσα κατοικείται από την παλαιολιθική εποχή. Στην θέση Σταυρός, μέσα στην Χαλανδρίτσα, το 1985 κατά τις εκσκαφές για την ανέγερση κέντρου υγείας βρέθηκαν λείψανα προϊστορικού οικισμού. Οι οικίες βρίσκονται περιμετρικά του λόφου και στο κέντρο πιστεύεται ότι υπήρχε κάποιο δημόσιο κτίριο ή ναός. Επίσης, σε πολύ μικρή απόσταση, στη θέση Άγιος Βασίλειος έγιναν ανασκαφές και βρέθηκε μυκηναϊκό νεκροταφείο, που πιστεύεται ότι ήταν το νεκροταφείο του οικισμού. Η ονομασία του οικισμού μας είναι άγνωστη καθώς δεν βρέθηκαν επιγραφές αλλά κεραμικά και λίθινα εργαλεία, που χρονολογούνται στον 11ο π.Χ. αιώνα. Οι οικίες έχουν θεμέλια, που θα μπορούσαν να συγκρατήσουν και δεύτερο πάτωμα, και σε τέσσερις από αυτές κάτω από το δάπεδο τους βρέθηκαν παιδικές ταφές. Όλα τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάτρας, που εκθέτει αρχαιολογικά ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αχαΐας.

Λατινοκρατία

Κατά την Ενετοκρατία ήταν αρχικά τμήμα της Βαρωνίας της Πάτρας, από την οποία αποσπάστηκε νωρίς, ανεξαρτητοποιήθηκε και ιδρύθηκε η Βαρωνία της Χαλανδρίτσας, η οποία διοικήθηκε από την οικογένεια Τρεμουίγ και μετά από την οικογένεια Ζαχαρία. Πρώτος βαρώνος ήταν ο Ωδεβέρτος ντε Τρεμουϊγ. Από τα φέουδα της Χαλανδρίτσας πιο γνωστά ήταν της Άρλας και της Μιτόπολης. Η δύναμη και η αίγλη της Βαρωνείας της Χαλανδρίτσας φθάνει στο υψηλότερο σημείο της ιστορίας επί της οικογένειας Ζαχαρία από το 1324 και αργότερα. Η δυναμικότητα των Ζαχαρία διαπιστώνεται από το ότι η Αικατερίνη Βαλουά, ηγεμονίδα της Αχαΐας, κατόρθωσε δια του επιτρόπου της Gandino Romano da Scalea να επιτύχει την αναγνώριση της Χαλανδρίτσας ως ηγέτιδας του Πριγκιπάτου της Αχαΐας από όλες τις άλλες βαρωνείες. Στη γαλλική παραλλαγή του Χρονικού του Μορέως αναφέρεται ως «Calandrice».

Κάστρο της Χαλανδρίτσας

Κυρίως λήμμα: Κάστρο της Χαλανδρίτσας

Στην Χαλανδρίτσα, σε άγνωστη ημερομηνία, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν την Αχαΐα το 1205 κατασκεύασαν ένα μικρό φρούριο (πύργο), ερείπια του οποίου σώζονται ακόμα και σήμερα. Ο ιστορικός Στέφανος Θωμόπουλος λέει ότι στο κέντρο της Χαλανδρίτσας σώζεται ερειπωμένος πύργος, προφανώς του Τρεμουίγ, τον οποίο ο G. Buchon ονομάζει "Κάστρον" και απέναντι διατηρούνται ερείπια στάβλων τα οποία αποκαλούνται "Ερείπια". Το φρούριο αναφέρεται σε όλους του κατάλογους των κάστρων της Αχαΐας που συντασσόταν κατά καιρούς από τους Ενετούς και Τούρκους κατακτητές· τέτοιοι κατάλογοι που αναφέρουν το κάστρο είναι του 1364, 1471 κ.ά. Το κάστρο χρησιμοποιούνταν αρχικά σαν κατοικία του εκάστοτε Φράγκου βαρώνου, αφού η Χαλανδρίτσα ήταν ανεξάρτητη βαρονία. Το 1315 καταλήφθηκε από τον Φίλιππο τον Αραγωνικό και το 1429 πολιορκήθηκε από τον Θωμά Παλαιολόγο.

Τουρκοκρατία

Κατά την Τουρκοκρατία είχε την ίδια τύχη με την υπόλοιπη Αχαΐα και μετά τα Ορλωφικά, σύμφωνα με τον Γάλλο περιηγητή Γκουφιέ, είχε ερημώσει. Το 1770 αναφέρεται ότι η περιοχή ανήκε σε Οθωμανό τσιφλικά από την Ναύπακτο. Τότε ο Πουκεβίλ έγραψε σε απόσπασμά του ότι η Χαλανδρίτσα κάποτε ήταν επισκοπή, που εξαρτιόταν από την Πάτρα, είχε 60 εκκλησίες και πληθυσμό 5.000 κατοίκους.

Στις 26 Φεβρουαρίου 1822 η Χαλανδίτσα λεηλατήθηκε και πολιορκήθηκε από 2.000 Τούρκους.

Σύγχρονη εποχή

Στο κίνημα του 1923 μετακινήθηκε από την Πάτρα στην Χαλανδρίτσα το 12ο Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο βομβαρδίστηκε από το θωρηκτό "Λήμνος". Τον Ιούλιο του 1943 ο Ιταλικός στρατός κατοχής πυρπόλησε την Χαλανδρίτσα, σαν αντίποινα μετά από μάχη που είχαν με αντάρτες. Κατά τον Ελληνικό εμφύλιο η Χαλανδρίτσα ήταν στα χέρια των κυβερνητικών δυνάμεων μέχρι τις 5 Ιουλίου 1948, όταν δέχτηκε την οργανωμένη επίθεση του δημοκρατικού στρατού. Η κωμόπολη μετά από ιδιαίτερα φονική μάχη καταλήφθηκε από τους αντάρτες για να ανακαταληφθεί από τις κυβερνητικές δυνάμεις και μετά από έξι ημέρες να ξαναπεράσει στην κατοχή των ανταρτών μέχρι το τέλος του εμφυλίου.

Διοικητική εξέλιξη

Από το 1835 έως το 1912 η Χαλανδρίτσα υπήρξε έδρα του τότε Δήμου Φαρών. Από το 1912 έως το 1997 αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Χαλανδρίτσας, ενώ το από 1997 έως το 2010, με το Σχέδιο «Καποδίστριας» και με την επαναφορά των δήμων στην τοπική αυτοδιοίκηση, υπήρξε έδρα του «καποδιστριακού» Δήμου Φαρρών. Από το 2011 και πλέον, με το Σχέδιο «Καλλικράτης», αποτελεί την έδρα του Δήμου Ερυμάνθου.

Δημογραφική εξέλιξη

Η Χαλανδρίτσα αναφέρεται στο οθωμανικό κατάστιχο τιμαρίων του 1461-63, όπου είχε 155 κάτοικους (118 έγγραμοι, 22 άγαμοι, 15 χήρες, όλοι Έλληνες). Στα 1700 αναφέρεται στη βενετική απογραφή Grimani ως «Calandrizza» έχοντας πληθυσμό 76 οικογένειες (284 κάτοικοι).

Ο πληθυσμός της Χαλανδρίτσας σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές δείχνει σταδιακή και αδιάκοπη αύξηση έως και τον Β.Π.Π. (1940), από εκεί και πέρα έως και την δεκαετία του 1970 έχει μια σταθερότητα με πολύ μικρές αυξομειώσεις, ενώ από την δεκαετία του 1980 εμφανίζει σαφή μείωση αλλά από τότε μέχρι και σήμερα μένει σχετικά σταθερός χωρίς καμία ιδιαίτερη μεταβολή.

Συγκεντρωτικά, η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού της Χαλανδρίτσας σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές, έχει ως εξής:

1830	1835	1844	1848-1851	1861	1879	1889	1896	1907	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
65 οικογ.	85 οικογ. - 396 κατ.	509	113 οικογ. - 473 κατ.	616 κατ.	725	815	878	936	978	1.102	1.292	1.285	1.286	1.228	963	974	955	913

Η εκπαίδευση στη Χαλανδρίτσα

Η Χαλανδρίτσα διαθέτει νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο, γυμνάσιο και λύκειο. Το 1890 ιδρύθηκε στην Χαλανδρίτσα Σχολαρχείο-Ελληνικό Σχολείο, το σημερινό Γυμνάσιο-Λύκειο, και λειτούργησε εκεί έως το 1936. Σε αυτό αποφοίτησαν αξιόλογοι μετέπειτα πολιτικοί και επιστήμονες, ανάμεσα στους οποίους και ο άλλοτε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου που έχει μείνει γνωστός και ως «Γέρος της Δημοκρατίας». Το 1959 λειτούργησε για πρώτη φορά παράρτημα του 4ου Γυμνασίου Πατρών, η Α΄ Γυμνασίου με 20 μαθητές. Το 1964 το Γυμνάσιο Χαλανδρίτσας γίνεται ανεξάρτητο με τις τρεις πρώτες τάξεις της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Το Λύκειο άρχισε να λειτουργεί από το 1982.

Υπηρεσίες

Παλαιότερα η Χαλανδρίτσα διέθετε σταθμό χωροφυλακής, ενώ αναφέρεται ότι τον απέκτησε σχεδόν αμέσως μετά την Απελευθέρωση, ίσως το 1833 που ιδρύθηκε χωροφυλακή στην Αχαΐα. Το 1893 δημιουργήθηκε η τότε αστυνομική περιφέρεια Τριταίας-Φαρρών με έδρα την Χαλανδρίτσα, ενώ σήμερα (2018) διαθέτει και αστυνομικό τμήμα. Επιπλέον, η Χαλανδρίτσα διαθέτει ταχυδρομικό υποκατάστημα (ΕΛ.ΤΑ.), πυροσβεστικό κλιμάκιο, κατάστημα Ο.Τ.Ε., ειρηνοδικείο, υποθηκοφυλακείο, δασονομείο, κέντρο υγείας, Κ.Ε.Π. κ.λπ.

Εκδηλώσεις

Στην Χαλανδρίτσα πραγματοποιείται πληθώρα πολιτιστικών και άλλων εκδηλώσεων.

Έκθεση Γεωργικών Μηχανημάτων & Προϊόντων (Αγροτική Έκθεση)
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χαλανδρίτσας τον Αύγουστο του 1998 πήρε την πρωτοβουλία και ξεκίνησε τη διοργάνωση της Έκθεσης Γεωργικών Μηχανημάτων (Agrotica '98). Αφορμή γι' αυτή την πρωτοβουλία στάθηκε το γεγονός, πως στην περιοχή ήταν καθιερωμένη επί σειρά ετών η περίφημη ζωοπανήγυρη που αναδείκνυε την Χαλανδρίτσα σε σπουδαίο αγροτικό - οικονομικό κέντρο για την εποχή της. Από τον επόμενο χρόνο (1999), τη διοργάνωση της Έκθεσης ανέλαβε ο νεοσύστατος τότε Δήμος Φαρρών σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Χαλανδρίτσας. Πλέον, κύριος αρμόδιος φορέας της διοργάνωσης είναι ο Δήμος Ερυμάνθου ενώ πραγματοποιείται και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, και σε αυτή συμμετέχουν ως συνδιοργανωτές και ως υποστηρικτές: η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, το Επιμελητήριο Αχαΐας, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χαλανδρίτσας.

Τον Αύγουστο του 2000 και 2001, ως παράλληλη εκδήλωση, προστέθηκε έκθεση με αγροτικά παραδοσιακά εργαλεία, αντιπαραβάλλοντας έτσι το παρελθόν με το παρόν, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια συγκέντρωσης και έκθεσης του τόσο αξιόλογου παραδοσιακού υλικού που υπάρχει στην περιοχή. Αυτό ήταν και το καθοριστικό βήμα για τη δημιουργία του εκεί Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Τοπικής Ιστορίας, έργου ήδη ολοκληρωμένου.

Μοναδική στο είδος της στο Νομό Αχαΐας αποτελεί αυτή η έκθεση, που αποτελεί πλέον θεσμό.

Για 5η συνεχή χρονιά, το 2002, έχοντας και τη στήριξη του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος, διοργανώθηκε «Έκθεση Παραδοσιακών Επαγγελμάτων» και για πρώτη φορά λειτούργησε περίπτερο για την προβολή των δραστηριοτήτων του Πολιτιστικού Τομέα του δήμου, των πολιτιστικών συλλόγων και φορέων της περιοχής καθώς επίσης περίπτερο για την προβολή των επαγγελματιών της περιοχής. Η επισκεψιμότητα ως εκ τούτου αυξήθηκε κατακόρυφα με πολύ θετικές συνέπειες για τον τοπικό πληθυσμό.

Η απουσία άλλης -και μάλιστα καθιερωμένης- σχετικής έκθεσης στην ευρύτερη περιοχή και σε συνδυασμό με τη σημειωθείσα επιτυχία επέβαλε ενέργειες, ούτως ώστε η Έκθεση της Χαλανδρίτσας να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό αγροτικό, τουριστικό και κοινωνικοοικονομικό γεγονός της Αχαΐας και της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος.

Έτσι, για το 2003, προστέθηκαν στην Έκθεση τμήμα Προβολής και Ανάδειξης των Αχαϊκών Αγροτικών Προϊόντων με τον γενικότερο τίτλο «Προϊόντα Αχαϊκής Γης». Στην Έκθεση είχαν δυνατότητα συμμετοχής όλοι οι παραγωγοί του Νομού Αχαΐας, με ιδιαίτερη έμφαση στα βιολογικά προϊόντα. Η πρωτοβουλία αυτή συνετέλεσε στην προώθηση των τοπικών αχαϊκών προϊόντων στην ολοένα και πιο ανταγωνιστική αγορά, αναδεικνύοντας τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά και προβάλλοντας τις μεθόδους παραγωγής και τυποποίησής τους.

Εξ' άλλου, στα πλαίσια της διοργάνωσης, παρείχετο η δυνατότητα ανάδειξης κορυφαίων θεμάτων της περιοχής, μέσα από τη συντονισμένη συνεδριακή και εκθεσιακή προβολή τους, όπως: Ολυμπιακοί Αγώνες 2004, Πάτρα - Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης (2006), Αυτοκινητοδρόμιο Πάτρας, Μεσογειακοί Αγώνες, κ.λπ. Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν δράσεις πολιτιστικού ενδιαφέροντος αλλά και ενημερωτικού - εκπαιδευτικού χαρακτήρα, σε θέματα που αφορούν τους παραγωγούς και επιχειρηματίες της περιοχής, καθώς και σε σημαντικά θέματα Νομού (Κοινοτική Πρωτοβουλία Leader+, Αγροτουρισμός, Βιολογικές Καλλιέργειες κλπ.).

Η επιτυχία της Έκθεσης αποδείχτηκε ότι οφείλεται, μεταξύ άλλων, κυρίως στη μεγάλη συμμετοχή των εκθετών (επιχειρήσεις-παραγωγοί-σύλλογοι) και στην πολύ μεγάλη προσέλευση επισκεπτών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Όλα αυτά βοήθησαν ιδιαίτερα στην προβολή των αχαϊκών προϊόντων, ενώ η Έκθεση εναρμονίστηκε πλήρως με το σύγχρονο τρόπο προώθησης προϊόντων και τις νέες ανάγκες της αγοράς και των καταναλωτών.

Το 2018 παρατηρήθηκε ρεκόρ επισκεψιμότητας, ενώ οι εκθέτες ήταν περίπου 120 έναντι 93 της αμέσως προηγούμενης χρονιάς (2017).

Άλλες εκδηλώσεις και δρώμενα
Επίσης, από τη συνεργασία του Πολιτιστικού Συλλόγου Χαλανδρίτσας και του Δήμου Ερυμάνθου, από το 1992 γίνονται εκπολιτιστικές-πολιτιστικές εκδηλώσεις στις οποίες περιλαμβάνονται παραδοσιακοί χοροί, αναπαράσταση παραδοσιακού γάμου, αλλά και αγωνίσματα για τους μικρούς φίλους. Τα τελευταία χρόνια οι νέοι διοργανώνουν τουρνουά και αγώνες Ποδόσφαιρου, Καλαθοσφαίρισης, Επιτραπέζιας αντισφαίρισης, τα οποία είναι ιδιαίτερα επιτυχή όσον αφορά την συμμετοχή του κόσμου συγκεντρώνοντας άτομα από όλη την Αχαΐα.

Αξιοθέατα

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Τοπικής Ιστορίας.

Στην Χαλανδρίτσα υπάρχει μυκηναϊκός οικισμός και νεκροταφείο στην τοποθεσία "Άγιος Βασίλειος", επίσης φράγκικος πύργος, που χρονολογείται από την εποχή που το χωριό ήταν έδρα βαρόνου, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Τοπικής Ιστορίας (στεγασμένο σε αναπαλαιωμένα κτίρια νερόμυλου και νεροτριβής). Η Χαλανδρίτσα έχει δύο βυζαντινούς ναούς, τον Ι.Ν. Αγ. Αθανασίου, του 13ου αιώνα, και τον Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, επίσης του 13ου αιώνα. Ακόμα αξίζει κανείς να θαυμάσει τις παραδοσιακές βρύσες, τα πέτρινα γεφύρια και τα πανύψηλα πλατάνια, καθώς και την θέα που προσφέρει η περιοχή.

Αθλητισμός

Υποδομές

Αυτοκινητοδρόμιο

Στην περιοχή, και συγκεκριμένα στην θέση Ρέντες, περίπου 3 χιλιόμετρα νότια και εκτός του οικισμού, βρίσκεται υπό κατασκευή χώρος που έχει προβλεφτεί να δημιουργηθεί το Αυτοκινητοδρόμιο Πάτρας, που προβλέπεται με την ολοκλήρωση του και τη λειτουργία του να φέρει μεγάλη ανάπτυξη στην τοπική κοινωνία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Ο κύριος χρηστικός σκοπός του είναι να αποτελεί μια εκ των πιστών αγώνων της Φόρμουλα 1 και σε δεύτερο πλάνο να φιλοξενεί άλλες διοργανώσεις και μεμονωμένα γεγονότα του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Η εταιρεία Αυτοκινητοδρόμιο Πάτρας Α.Ε. απαρτίζεται περίπου από 400 με 450 μετόχους, οι οποίοι ήδη από το 1995 έχουν προχωρήσει στην αγορά της έκτασης (1.148 στρέμματα) έξω από την Χαλανδρίτσα, το έργο αυτό έχει συναντήσει διάφορα προβλήματα και πλέον έχει «παγώσει» για αρκετά χρόνια, ωστόσο κατά καιρούς διάφορες εξελίξεις όπως η προσέγγιση επενδυτή/των φέρνει ξανά στο παρασκήνιο την κατασκευή του.

Δημοτικό Γήπεδο Χαλανδρίτσας

Άποψη του γηπέδου, πριν την τοποθέτηση του συνθετικού χλοοτάπητα.

Το Δημοτικό Γήπεδο Χαλανδρίτσας είναι το κύριο ποδοσφαιρικό γήπεδο της περιοχής και φυσική έδρα της τοπικής Δόξας. Χρησιμοποιείται επίσης κατά καιρούς και από άλλες ομάδες της γύρω περιοχής.

Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του οικισμού της Χαλανδρίτσας, κοντά στην είσοδο αυτού και σε δίπλα από το νέο δημαρχείο της περιοχής -του Δήμου Ερυμάνθου δηλαδή- καθώς και σε υψόμετρο 355 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.

Διαθέτει συνθετικό χλοοτάπητα τελευταίας γενιάς, αποδυτήρια, περίφραξη, καθώς και επαρκή χώρο στάθμευσης οχημάτων (πάρκινγκ).

Το γήπεδο μέχρι το 2014 ήταν ξερό, όταν και από το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς οι εργασίες τοποθέτησης συνθετικού χλοοτάπητα μαζί και με κάποιες άλλες εργασίες αναβάθμισης ήρθαν εις πέρας. Στο γήπεδο από το 2016 πραγματοποιείται κάθε χρόνο τουρνουά ποδοσφαίρου 7x7 και πλέον έπειτα από τρεις συνεχόμενες χρονιές διεξαγωγής (2016-2017-2018) και ευλογίες για και την επόμενη, τείνει να γίνει θεσμός.

Α.Π.Σ. Δόξα Χαλανδρίτσας

Η Δόξα Χαλανδρίτσας είναι ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα, που ιδρύθηκε το 1969 με έδρα την Χαλανδρίτσα. Αγωνίζεται στα πρωταθλήματα της Ε.Π.Σ. Αχαΐας. Τα επίσημα χρώματά της είναι το κόκκινο και το λευκό και έχει ως έμβλημα τη λέξη «ΔΟΞΑ», που περιβάλλεται εξ΄ ολοκλήρου από δύο κλαδιά δάφνης.

Η ομάδα της Χαλανδρίτσας έχει πρωταγωνιστήσει στο ερασιτεχνικό ποδόσφαιρο της Αχαΐας και στην πρώτη τοπική κατηγορία, ενώ έχει φτάσει ανεπιτυχώς τρεις φορές κοντά στην άνοδο για την Δ΄ Εθνική. Το 1998 ήταν η πιο επιτυχημένη χρονιά του συλλόγου, καθώς στέφθηκε Κυπελλούχος Ε.Π.Σ. Πατρών με νίκη 2-0 στο τελικό με τον Αιγιέα/Άρη Βαλτιμίτικων που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Στάδιο Πάτρας. Αν και τα τελευταία χρόνια η ομάδα αγωνιζόταν σε πιο χαμηλές τοπικές κατηγορίες, από την εφετινή σεζόν (2018-19) αγωνίζεται πλέον ξανά στην Α΄ Κατηγορία της Ε.Π.Σ. Αχαΐας.

Από τη Δόξα Χαλανδρίτσας έχουν περάσει και επιφανείς ποδοσφαιριστές. Ο σημαντικότερος είναι ο Κώστας Κατσουράνης, που θεωρείται από τους κορυφαίους Έλληνες ποδοσφαιριστές της γενιάς του, ο οποίος αναδείχθηκε Πρωταθλητής Ευρώπης με την Εθνικής Ελλάδος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου (Euro) 2004.

Προσωπικότητες

• Κώστας Κατσουράνης
• Ιωάννης Θεοφανόπουλος

Τοπικά σωματεία

• Α.Ο. Δόξα Χαλανδρίτσας
• Αγροτική Λέσχη Χαλανδρίτσας (δεν λειτουργεί πλέον)
• Αγροτικός Συνεταιρισμός Χαλανδρίτσας (δεν λειτουργεί πλέον)
• Εκπολιτιστικός Σύλλογος Χαλανδρίτσας
• Επιμορφωτικός Σύλλογος Χαλανδρίτσας (δεν λειτουργεί πλέον)
• Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών Κέντρου Υγείας Χαλανδρίτσας "Ο Άγιος Χαράλαμπος"
• Σύλλογος Προστασίας Υγείας & Περιβάλλοντος Κέντρου Υγείας Χαλανδρίτσας

Πηγές

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012).
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISSN 960-86704-8-9.
• Σπυρίδων Ν. Γκουρβέλος, Η Χαλανδρίτσα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Έκδοση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χαλανδρίτσας, Πάτρα 1998. ISBN 9608636108.
• Στέφανος Ν. Θωμόπουλος, «Η Χαλανδρίτσα», Αχαϊκά. Γράμματα-Επιστήμαι-Τέχναι. Τριμηνιαίον φύλλον εκδιδόμενον εν Πάτραις, τ. Α', τχ. 2 (Ιούνιος 1937), σελ. 50-53.
• Στέφανος Ν. Θωμόπουλος, Ιστορία της πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821, Τόμος Α΄, Εκ της βασιλικής τυπογραφίας Νικολάου Γ. Ιγγλέση, Εν Αθήναις 1888.
• Χρήστος Θ. Κανελλάκης, Το Μοίραλι από το 1461 έως σήμερα. Ετυμολογικό λεξικό των πρώην Δήμων Μεσάτιδος, Φαρρών, Τριταίας, Λασιώνος Ηλείας, Εκδόσεις Περί Τεχνών, Πάτρα 2010. ISBN 978-960-6684-64-7.
• Βασίλειος Λάζαρης, Ο εμφύλιος πόλεμος στην Αχαΐα, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2006. ISBN 960-451-017-7.
• Βασίλης Κ. Λάζαρης (επιμ.), Στέφανου Ν. Θωμόπουλου "Ιστορία της Πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821". Έκδοση τέταρτη στη δημοτική γλώσσα και με βάση τα χειρόγραφα του συγγραφέα, τόμοι Α'-Β', Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1998-1999. ISBN 960-7960-10-6 (set).
• Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Η Πελοπόννησος κατά την δεύτερην Τουρκοκρατίαν (1715-1821), Αθήνα 1939. (επανέκδοση 2000)
• Βασίλης Τακτικός-Αθανάσιος Κουμαρτζής, Αρχαίες πόλεις πέριξ της Ολυμπίας, Εκδόσεις Ανάδραση, Αθήνα 2002.

Βιβλιογραφία

• Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.
• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β', Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα «Χαλανδρίτσα».
• Νικόλας Φαράκλας, Η Γεωπολιτική Οργάνωση της Πελοποννησιακής Αχαΐας, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας-Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, σειρά: Ρίθυμνα-Θέματα Κλασικής Αρχαιολογίας, αρ.9, Ρέθυμνο 2001.

Περαιτέρω βιβλιογραφία

• Leonidas G. Sotiropoulos, Social institutions of a greek village with special reference to economic relationships, διδακτορική διατριβή, The University of Oxford, Michaelmas 1985. [Αναφέρεται στην Χαλανδρίτσα.]

Δικτυογραφία

• Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Ερυμάνθου. Ανακτήθηκε: 08/11/2017.

Εξωτερικοι συνδεσμοι

• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Χαλανδρίτσας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 08/11/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Χαλανδρίτσας Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 08/11/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Ερυμάνθου. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Φαρρών (1997-2010). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Φαρών (1835-1912). eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
• Χαλανδρίτσα. moriasnow.gr. Ανακτήθηκε: 08/11/2017.
• Επίσημη ιστοσελίδα της Δόξας Χαλανδρίτσας
• Ιστοσελίδα Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης