Πατριάρχης Τρύφων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αγιος Τρύφων Κωνσταντινουπόλεως
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Γέννησηάγνωστο
Κοίμησηπερ. 933
Τιμάται απόΑνατολική Ορθόδοξη Εκκλησία
Εορτασμός19 Απριλίου [Π.Η. 2 Μαΐου] (μνήμη)
29 Μαΐου (Σύναξη πάντων των εν Αγίοις Πατέρων ημών Αρχιεπισκόπων και Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως[1])

Ο Τρύφων διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως για τρία έτη (928-931).

Η ζωή του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τρύφων καταγόταν από το Οψίκιον, θέμα της Αυτοκρατορίας στην σημερινή βορειοανατολική Τουρκία[2]. Αν και λίγες πληροφορίες έχουν διασωθεί για τα νεανικά του χρόνια, ο Τρύφων φαίνεται να είχε αναγνωριστεί για τη μεγάλη του ευσέβεια και τη θρησκευτική του θέρμη. Είχε διακριθεί για την ευγένεια, την υποταγή του στον Θεό και την πίστη του στην Εκκλησία[3] από την παιδική του ηλικία. Από επιστολή του Θεοδώρου Δαφνοπάτη, βυζαντινού αξιωματούχου του 10ου αιώνα, ο οποίος έγραφε εν ονόματι του Αυτοκράτορα Ρωμανού Λεκαπηνού, προς τον Μητροπολίτη Ηρακλείας Αναστάσιο, συνάγεται ότι ο Τρύφων πρέπει να είχε χειροτονηθεί διάκονος σε ηλικία δώδεκα ετών και ιερέας τρία χρόνια αργότερα, δηλαδή στα δεκαπέντε του, όχι πάντως χωρίς τις αντιδράσεις ορισμένων μητροπολιτών λόγω της μικρής ηλικίας του[4].

Οι πρώτες θεωρούμενες αναφορές στον Τρύφωνα χρονολογούνται στο 914, σε επιστολές του Πατριάρχη Νικολάου Α΄ Μυστικού που απευθύνονται σε αυτόν. Φαίνεται ότι ο Τρύφων προσέφερε την υποστήριξή του στον Νικόλαο σε μια προβληματική περίοδο μεταξύ του 914 και του 918, καθώς οι εν λόγω τέσσερις επιστολές είναι απαντήσεις σε παρηγορητικές επιστολές που πρέπει να έστειλε ο Τρύφων στον Νικόλαο, τότε Πατριάρχη[2]. Η πρώτη επιστολή αναφέρει μια πιθανή συνάντηση μεταξύ των δύο ανδρών που δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Φαίνεται επίσης ότι ο Τρύφων ήταν άρρωστος και ο Νικόλαος του έστειλε ένα φάρμακο κατόπιν αιτήματός του, προκειμένου να βοηθήσει στην γρήγορη ανάρρωσή του[5]. Σε μια δεύτερη σύντομη επιστολή, ο Νικόλαος εκφράζει την χαρά του βλέποντας τον Τρύφωνα «να ενδιαφέρεται για τις υποθέσεις του[6]». Ο ίδιος τόνος κυριαρχεί και στην τρίτη και τέταρτη αλληλογραφία τους, στην οποία ο Νικόλαος ευχαριστεί τον Τρύφωνα για κάποιο δώρο που του έδωσε, καθώς και για τα λόγια παρηγοριάς του. Αναφέρει επίσης ένα αίτημα του Τρύφωνα, το οποίο δεν προσδιορίζει[7]. Φαίνεται λοιπόν ότι οι δύο άντρες είχαν κάποια φιλία και ότι ο Τρύφων ήταν κοντά στον πατριαρχικό θρόνο πολύ πριν από τον ίδιο τον τίτλο.

Η πατριαρχία του[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αυτοκράτορας Ρωμανος Α' Λεκαπηνός προόριζε τον νεότερο από τους γιους του, τον [Πατριάρχης Θεοφύλακτος|Θεοφύλακτο]], μικρό παιδί τότε που περιγράφεται ως επιπόλαιο αλλά ευγενικό με μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα άλογά του παρά για θέματα θεολογικής τάξης[8], για να γίνει πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μετά τον Νικόλαο Μυστικό, ώστε να έχει μεγαλύτερο έλεγχο στην Εκκλησία[9]. Ωστόσο, αυτός πέθανε νωρίτερα από ό,τι περίμενε ο Αυτοκράτορας, και ο Θεοφύλακτος δεν ήταν ακόμη αρκετά μεγάλος για να γίνει Πατριάρχης[8]. Έτσι εξελέγη Πατριάρχης ο Στέφανος εξ Αμασείας, αλλά και αυτός πέθανε μετά από μόλις τρία χρόνια, στις 18 Ιουλίου 927[10]. Ακολούθησαν πολλές διαμάχες για τη διαδοχή του. Πολλά μέλη της Ιεραρχίας, συμπεριλαμβανομένου του Μητροπολίτη Ηρακλείας Αναστασίου[11], αντιτάχθηκαν στην επιθυμία του αυτοκράτορα να αναρρηθεί στον Θρόνο ο γιος του Θεοφύλακτος, ο οποίος ήταν τότε μόνο περίπου 16 ετών και επομένως ακόμη πολύ νέος, σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες, για να γίνει Πατριάρχης[10].

Μετά από μακρές διαβουλεύσεις με τον Αυτοκράτορα ο οποίος, «όχι πολύ ενήμερος για τους εκκλησιαστικούς νόμους και επίσης όχι πολύ ένθερμος για την τήρησή τους […] ταλαντεύτηκε για καιρό[12]» ανάμεσα στο να χρησιμοποιήσει την εξουσία του και να επιβάλει τον γιο του ή να σεβαστεί το Κανονικό Δίκαιο, τελικά επελέγη, στις 14 Δεκεμβρίου 928[12], ο «αποτραβηγμένος στο μοναστήρι του» Τρύφων για μια προκαθορισμένη περίοδο δύο ετών[10]. Ο Τρύφων θα είχε επιλεγεί για την ευλάβεια, την αγιότητα και την αφοσίωσή του στην Εκκλησία. Ο Αυτοκράτορας, προκειμένου να διασφαλίσει ότι θα τηρηθεί η συμφωνία, στάθηκε αρωγός του Τρύφωνα στη διάρκεια της Πατριαρχίας του, συνεισφέροντας με δωρεές σε πτωχοκομεία και μοναστήρια. Σύμφωνα με τον ιστορικό Charles Lebeau στην περίφημη Ιστορία της Κάτω Αυτοκρατορίας, όλοι οι Έλληνες χρονογράφοι που αναφέρουν την ιστορία συμφωνούν στο ότι ο Τρύφων ορίστηκε προσωρινός Πατριάρχης, μέχρι ο νεαρός Θεοφύλακτος να είναι σε ηλικία ώστε να μπορεί να πάρει την θέση του. Αλλά σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο Τρύφων μάλλον είχε ανέλθει «καλή τη πίστει» στην πατριαρχία, χωρίς να γνωρίζει τους πραγματικούς στόχους του Αυτοκράτορα, του οποίου τα σχέδια ήταν σίγουρα εναντίον των εκκλησιαστικών νόμων, μια εκδοχή που συμφωνεί με τα γεγονότα που ακολούθησαν[12]. Ωστόσο, είναι πιθανό αυτό να είχε συμφωνηθεί ανεπίσημα μεταξύ του νέου Πατριάρχη και του Αυτοκράτορα και, όταν ήρθε η ώρα, ο Τρύφων δεν τίμησε την συμφωνία και απέρριψε το αίτημα του Ρωμανού να παραιτηθεί. Εν πάση περιπτώσει, ο Τρύφων ήταν Πατριάρχης για σχεδόν τρία χρόνια πριν απομακρυνθεί υπέρ του Θεοφύλακτου.

Εκθρόνιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την εκδοχή του Σκυλίτζη, η οποία είναι και η πιο συχνά αναφερόμενη εκδοχή της απομάκρυνσης του Τρύφωνα από την Πατριαρχία, ο Τρύφων αρνήθηκε να τηρήσει την υπόσχεσή του προς τον Αυτοκράτορα και να παραιτηθεί από τη θέση του υπέρ του γιου του. Ζήτησε να μάθει τους λόγους για τους οποίους θα έπρεπε να παραιτηθεί και τις κατηγορίες εναντίον του[13]. Σύμφωνα με άλλες πηγές, η άρνηση του Τρύφωνα οφείλεται μάλλον στον φόβο ότι η παραίτησή του θα δημιουργούσε σκάνδαλο εντός της Αυτοκρατορίας καθώς και διχοτόμηση στην Εκκλησία, επειδή ο Θεοφύλακτος ήταν άπειρος και ανίκανος για τέτοιο αξίωμα[14]. Καθώς ο Τρύφων ήταν άψογος και αγαπητός στο λαό[15], ο Ρωμανός δεν είχε πραγματική κατηγορία εναντίον του[12]. Έτσι, ο Αυτοκράτορας και οι σύμβουλοί του ζήτησαν από τον Μητροπολίτη Καισαρείας Θεοφάνη[α] να βρει λύση στο πρόβλημα. Αυτός, προσποιούμενος ότι ανησυχεί για την τιμή του Πατριάρχη[12], του είπε ότι ο Αυτοκράτορας θα τον κατηγορήσει ως αναλφάβητο. Έτσι απέσπασε υπογραφή του Τρύφωνα σε λευκό χαρτί, στο οποίο κατόπιν συνέταξαν την παραίτησή του.

Με τον τρόπο αυτό εκθρονίστηκε ο Τρύφων παρά την θέλησή του, καθώς η έγγραφη παραίτησή του παρουσιάστηκε στην Σύνοδο, η οποία την επικύρωσε[12]. Μετά από δεκαπεντάμηνη χηρεία του Θρόνου[16] εξελέγη Πατριάρχης ο Θεοφύλακτος, σε ηλικία όχι ακόμη δεκαπέντε ετών[17] και παρά τον έκλυτο τρόπο ζωής του, για τον οποίο πολλοί τον θεωρούσαν ανάξιο για το αξίωμα αυτό[18]. Ο Πάπας Ρώμης αρνήθηκε να αναγνωρίσει οποιονδήποτε διάδοχο του Τρύφωνα όσο αυτός ήταν ακόμα εν ζωή.

Μετά την εκθρόνισή του, ο Τρύφων κατέφυγε σε μοναστήρι στο Οψίκιον, όπου και πέθανε το 933[15][12].

Αποτίμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και αυτή είναι η πιο κοινά αποδεκτή εκδοχή των γεγονότων σχετικά με την καθαίρεση του Τρύφωνα, φαίνεται ωστόσο ότι υπάρχει και άλλη[2]. Επιστολή του 931 από τον Αρχιεπίσκοπο Καισαρείας Αρέθα, η οποία απευθύνεται στην Σύνοδο σχετικά με τον Πατριάρχη Τρύφωνα, προσέφερε επιπλέον πληροφορίες ρίχνοντας διαφορετικό φως στα εν λόγω γεγονότα. Μη μπορώντας να παρευρεθεί στην Σύνοδο για λόγους υγείας, ο Αρέθας στέλνει αυτή την επιστολή, με την οποία κατηγορεί τον Τρυφώνα ότι ενήργησε εναντίον της Εκκλησίας και των Ιερών Κανόνων, ότι παρέκκλινε από τις χριστιανικές αρχές και ότι είχε παραμελήσει εκκλησιαστικά θέματα. Αναφέρει ως παράδειγμα την περίπτωση ενός μοναστηριού, χωρίς όμως να διευκρινίζει σε τι ακριβώς έφταιξε ο Τρύφων. Ενδεχομένως να χορήγησε προνόμια στην εν λόγω μονή. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι κατηγορίες είναι αόριστες και ανακριβείς, φαίνεται ότι ο Τρύφων στην πραγματικότητα δεν ήταν εντελώς άμεμπτος ως Πατριάρχης. Ο Αρέθας αναφέρει επίσης ότι το αίτημα για καθαίρεση του Πατριάρχη, με το οποίο ο Αρέθας συμφωνεί, εστάλη από τον Ρωμανό Λεκαπηνό την προηγούμενη ημέρα. Η επιστολή υποδηλώνει επομένως ότι ο Τρύφων διώχθηκε από την Εκκλησία κατ' εντολή του Αυτοκράτορα και αυτό πριν να συνέλθει η Σύνοδος που θα αποφάσιζε επί της εξαναγκασθείσας παραίτησης του Τρύφωνα ή ακόμη και την «καταδίκη και καθαίρεσή του» από τον Θρόνο της Κωνσταντινούπολης[2].

Κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του, ο Τρύφων όρισε τον Αναστάσιο ως Μητροπολίτη Ηρακλείας, στη Θράκη, όπως αναφέρεται σε αλληλογραφία του Θεόδωρου Δαφνοπάτη με τον τελευταίο[4][2]. Ο Αναστάσιος ήταν μεταξύ εκείνων που αντιτάχθηκαν στην εκλογή του Θεοφυλάκτου ως Πατριάρχη λόγω της μικρής ηλικίας του[4].

Όταν πέθανε ο Τρύφων, το σώμα του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ετάφη μαζί με τους πατριάρχες. Ανακηρύχθηκε άγιος και η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 19 Απριλίου.

Υποσημειώσεις και παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υποσημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. τον λεγόμενο «Χοιρινό» λόγω της αναισχυντίας του[14]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Ορθόδοξος Συναξαριστής
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 F. Winkelmann, «Tryphon», στο: De Gruyter, Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online, Berlin, Boston, 2013 (Γερμανικά)
  3. «Sainted Tryphonos, Patriarch of Constantinople». holytrinityorthodox.com. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2020. 
  4. 4,0 4,1 4,2 Théodore Daphnopatès ; éditée et traduite par J. Darrouzès et L.G. Westerink (1978). Correspondance [Αλληλογραφία]. Paris: Éditions du Centre national de la recherche scientifique. σελίδες 40–42. 
  5. Nikolaos Mystikos, Leendert Gerrit Westerink (1981). Miscellaneous writings (στα Αγγλικά). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Trustees for Harvard University. σελ. 245. ISBN 9780884020899. 
  6. Nikolaos Mystikos, Leendert Gerrit Westerink (1981). Miscellaneous writings (στα Αγγλικά). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Trustees for Harvard University. σελίδες 307–308. ISBN 9780884020899. 
  7. Nikolaos Mystikos, Leendert Gerrit Westerink (1981). Miscellaneous writings (στα Αγγλικά). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Trustees for Harvard University. σελίδες 412–429. ISBN 9780884020899. 
  8. 8,0 8,1 Constance Head (1972). «Imperial Partners: Constantine VΙΙ and Romanus Lecapenus» n° 9 (στα Αγγλικά). 22. History Today. σελίδες 624–634. 
  9. Sokolov, I. I. (2003). О византинизме в церковно-историческом отношении [Περί Βυζαντινισμού] (στα Ρωσικά). Αγία Πετρούπολη: Изд-во Олега Абышко. σελ. 69. ISBN 9785897400867. 
  10. 10,0 10,1 10,2 Jean Le Sueur (1688). Histoire de l'église et de l'empire: Volume 8 (στα Γαλλικά). De l'Imprimerie de Duillier. σελίδες 122–123. 
  11. Théodore Daphnopatès ; éditée et traduite par J. Darrouzès et L.G. Westerink (1978). Correspondance [Αλληλογραφία]. Paris: Éditions du Centre national de la recherche scientifique. σελ. 42. 
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 Charles Le Beau (1781). Histoire du Bas-Empire en commençant a Constantin le Grand: Volume 4 (στα Γαλλικά). Nyon: chez la veuve Desaint. σελίδες 466–468. 
  13. Ιωάννης Σκυλίτζης, John Wortley (2010). John Skylitzes: A Synopsis of Byzantine History, 811–1057: Translation and Notes (στα Αγγλικά). New York: Cambridge University Press. σελ. 219. ISBN 9781139489157. 
  14. 14,0 14,1 Οικουμενικό Πατριαρχείο
  15. 15,0 15,1 «St Tryphon the Patriarch of Constantinople». Orthodox Church in America. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2015. 
  16. И.И.Соколов. «О ВИЗАНТИНИЗМЕ, ИЗБРАНИЕ ПАТРИАРХОВ В ВИЗАНТИИ с середины IX до середины XV века (843-1453 гг.)». krotov.info. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2013.  (Βουλγάρικα)
  17. Steven Runciman (2005). Η Βυζαντινή Θεοκρατία. Εκδόσεις Δόμος. σελίδες 104. ISBN 9607217225. 
  18. Jean Le Sueur (1688). Histoire de l'église et de l'empire: Volume 8 (στα Γαλλικά). De l'Imprimerie de Duillier. σελ. 168. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


τίτλοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Προκάτοχος
Στέφανος Β΄
Οικουμενικός Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης
928-931
Διάδοχος
Θεοφύλακτος