Σελήνη (μυθολογία)

Σελήνη
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύντροφος	Ενδυμίωνας Ήλιος Δίας
Τέκνα	Έρσα Λέων της Νεμέας Νεμέα Πανδία Νάρκισσος Menae
Γονείς	Υπερίων και Ευρυφάεσσα και Basileia
Αδέλφια	Ηώς Ήλιος
Σχετικά πολυμέσα

Η θεά Σελήνη σε ρωμαϊκή σαρκοφάγο

Πίνακας ζωγραφικής με θέμα τη σελήνη με τον Ενδυμίωνα.

Η Σελάνα ή Σελήνη ήταν ελληνική θεά, κυρία της σεληνιακής ψυχής.

Γενικά

Το όνομά της ετυμολογείται από το σέλας (φως). Στην Ελληνική μυθολογία και Ελληνική Εθνική Θρησκεία η Σελήνη, ή Μην (από τη σεληνιακή μηνολόγηση) ή Πασιφάη (στη Λακωνία), είναι τιτανική οντότητα, Κατά τη Θεογονία του Ησιόδου η Σελήνη είναι κόρη του Υπερίωνα και της Θείας και αδελφή της Ηούς (Αυγής), και του Ηλίου, ο οποίος τη φωτίζει αιώνια λόγω της αδελφότητάς τους.

Απεικονίζεται συνήθως ως θηλυκή μορφή με μία ημισέληνο ως στέμμα και έφιππη ή οδηγώντας άρμα με φτερωτούς ίππους. Άλλοτε οι περιγραφές τη θέλουν να οδηγεί μια αγέλη βοών και το ημισεληνιακό της στέμμα συσχετισμένο με τα κέρατα του ταύρου. Διασχίζει κυκλοτερώς τον ουρανό όμοια με τον αδελφό της, πάνω σε άρμα που σέρνουν δύο ημίονοι, ίπποι ή ταύροι, κατά το ένα μέρος τους λευκοί και κατά το άλλο μαύροι, αλληγορία του ότι μόνο η μία πλευρά της σεληνιακής επιφάνειας φωτίζεται από το ηλιακό φως. Σύμφωνα με διάφορες τοπικές παραδόσεις, έσμιξε με τον Αέρα με τον οποίο και γέννησε μία μόνο θυγατέρα, τη Δρόσο, με τον Θεό Δία (σύμφωνα με την αττική παράδοση) από τον οποίο γέννησε την Πανδία (εκ του παν-δίος, δηλ. πανθειοτάτη), με τον Θεό Πάνα (σύμφωνα με την αρκαδική λατρεία της επί του Λυκαίου όρους), με τον θνητό Ενδυμίωνα με τον οποίο γέννησε 50 κόρες, όσοι και οι σεληνιακοί μήνες της κάθε Ολυμπιάδας και, τέλος, με τον αδελφό της Ήλιο (μια παράδοση της ύστερης αρχαιότητας που διασώζει ο Κόιντος ο Σμυρναίος).

Συμβολισμοί

Στο θεολογικό και συμβολικό επίπεδο, η Θεά Σελήνη αποτελεί τη θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και την πόρτα προς την απόκρυφη φύση της ανθρωπότητος και του Σύμπαντος, προς εκείνο δηλαδή που μένει άφατο στη συνηθισμένη θέαση της Φύσεως. Υπό αυτή την έννοια θεωρείται ότι στοιχειώνει άμεσα το φαντασιακό και το υποσυνείδητο.

Αποτελεί επίσης η Σελήνη τη σελασφόρο εικόνα του κυκλικού χρόνου, είναι δηλαδή μία μικρογραφία της ροής του παντός. Οι άπειρες νέες σελήνες συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία του κάθε πέρατος που αυτομάτως σηματοδοτεί μία νέα αρχή. Η σκοτεινή σελήνη επιτρέπει σε όλες τις ενέργειες να κατακαθίσουν και να ηρεμήσουν. Το Σύμπαν απεκδύεται το πολλοστό νεκρό παλαιό και ξεκινάει ξανά, φορώντας επάνω του το επίσης πολλοστό επόμενο νέο. Ο ίδιος κύκλος με τα ανθρώπινα γυναικεία έμμηνα και ο ίδιος συμβολισμός.

Οι άπειρες πανσέληνοι από την άλλη, συμβολίζουν τα άπειρα χρονικά σημεία της κορύφωσης των ενεργειών στο συμπαντικό μάξιμουμ. Στην αθηναϊκή της λατρεία τής προσέφεραν σπονδές καθαρού ύδατος και μικρούς άρτους σε σχήμα ημισελήνου (σελήνιοι πλακούντες). Ιερό χρώμα της το ασημένιο και το λευκό, και ιερό της μέταλλο ο άργυρος.

Είναι η πρώτη και η μόνη σεληνιακή Θεά στην αρχαιότερη ποίηση. Τα επίθετα που της αποδίδονται είναι Αίγλη, Πασιφάη, Μήνη και Φοίβη. Με την εξέλιξη της μυθολογίας και άλλες Θεές συσχετίστηκαν με τη Σελήνη, όπως η Εκάτη, η Άρτεμις, και η Ήρα.

Ορφικός Ύμνος Σελήνης

Εἰς Σελήνην, θυμίαμα ἀρώματα

Ορφικός ύμνος Σελήνης

Απόδοση

Κλῦθι, θεὰ βασίλεια, φαεσφόρε, δῖα Σελήνη, ταυρόκερως Μήνη, νυκτιδρόμε, ἠεροφοῖτι, ἐννυχίη, δαιδοῦχε, κόρη, εὐάστερε, Μήνη, αὐξομένη καὶ λειπομένη, θῆλύς τε καὶ ἄρσην, αὐγήτειρα, φίλιππε, χρόνου μῆτερ, φερέκαρπε, ἠλεκτρίς, βαρύθυμε, καταυγάστειρα, λοχείη, πανδερκής, φιλάγρυπνε, καλοῖς ἄστροισι βρύουσα, ἡσυχίῃ χαίρουσα καὶ εὐφρόνῃ ὀλβιομοίρῳ, λαμπετίη, χαριδῶτι, τελεσφόρε, νυκτὸς ἄγαλμα, ἀστράρχη, τανύπεπλ', ἑλικοδρόμε, πάνσοφε κούρη, ἐλθέ, μάκαιρ', εὔφρων, εὐάστερε, φέγγεϊ τρισσῷ λαμπομένη, σῴζουσα νέους ἱκέτας σέο κούρη.

«Άκουσε, θεά βασίλεια, φαεσφόρε, δία Σελήνη, ταυρόκερως Μήνη, νυκτιδρόμε, που συχνάζεις στον αέρα, εννυχία, δαδούχε, κόρη, ευάστερε, Μήνη, αυξομένη & λειπομένη, θυληκή & αρσενική, αυγάστειρα, φίλλη των ίππων, μητέρα του χρόνου, φερέκαρπε, ηλεκτρίς, βαρύθυμε, καταυγάστειρα, νυχία, πανδερκής, φιλάγρυπνε, που είσαι πλήρης καλών άστρων, που χαίρεσαι με την ησυχία και τους ολβιόμοιρους εύφρωνες, λαμπετία, χαριδώτι, τελεσφόρε, νυκτός άγαλμα, αστράρχη, τανύπεπλε, ελικοδρόμε, πάνσοφη κόρη, ελθέ μακάρια, εύφρων, ευάστερη, που λάμπεις με τριπλό φέγγος, σώζοντας τους νέους ικέτες σου, κόρη».

Ομηρικός Ύμνος -Εις Σελήνην

Εις Σελήνην -Ομηρικός Ύμνος

Απόδοση

Μήνην ἀείδειν τανυσίπτερον ἔσπετε, Μοῦσαι, ἡδυεπεῖς κοῦραι Κρονίδεω Διός, ἵστορες ᾠδῆς: ἧς ἄπο αἴγλη γαῖαν ἑλίσσεται οὐρανόδεικτος κρατὸς ἀπ’ ἀθανάτοιο, πολὺς δ’ ὑπὸ κόσμος ὄρωρεν αἴγλης λαμπούσης: στίλβει δέ τ’ ἀλάμπετος ἀὴρ 5 χρυσέου ἀπὸ στεφάνου, ἀκτῖνες δ’ ἐνδιάονται, εὖτ’ ἂν ἀπ’ Ὠκεανοῖο λοεσσαμένη χρόα καλόν, εἵματα ἑσσαμένη τηλαυγέα δῖα Σελήνη, ζευξαμένη πώλους ἐριαύχενας, αἰγλήεντας, ἐσσυμένως προτέρωσ’ ἐλάσῃ καλλίτριχας ἵππους, 10 ἑσπερίη, διχόμηνος: ὃ δὲ πλήθει μέγας ὄγμος λαμπρόταταί τ’ αὐγαὶ τότ’ ἀεξομένης τελέθουσιν οὐρανόθεν: τέκμωρ δὲ βροτοῖς καὶ σῆμα τέτυκται. τῇ ῥά ποτε Κρονίδης ἐμίγη φιλότητι καὶ εὐνῇ: ἣ δ’ ὑποκυσαμένη Πανδείην γείνατο κούρην, 15 ἐκπρεπὲς εἶδος ἔχουσαν ἐν ἀθανάτοισι θεοῖσι. χαῖρε, ἄνασσα, θεὰ λευκώλενε, δῖα Σελήνη, πρόφρον, ἐυπλόκαμος: σέο δ’ ἀρχόμενος κλέα φωτῶν ᾄσομαι ἡμιθέων, ὧν κλείουσ’ ἔργματ’ ἀοιδοί, Μουσάων θεράποντες, ἀπὸ στομάτων ἐροέντων.

Την μακροφροφτέρουγη Σελήνη ακολουθήστε, Μούσες, γλυκόλαλες κόρες του Κρονίδη Δία, γνώστριες τη ωδής. Λάμψη ουρανόφαντη χύνεται γύρω στη γη από εκείνην, από τα αθάνατο κεφάλι της, και πολλή χάρη ξεσικώνεται με τη δική της λάμψη. Ο σκοτεινός αέρας λαμπυρίζει απο το χρυσό στεφάνι της. Οι ακτίνες της φεγγοβολούν, όσο, αφού λούσει στον Ωκεανό το όμορφο κορμί της κι αφού ντυθεί ρούχα που λάμπουν, η θεϊκή Σελήνη ζεύει στα αμάξι τους δασύτριχους, λαμπρούς ίππους και βιαστικά κάνει να τραβήξουν μπροστά οι ομορφότριχοι ίπποι, βραδινή κι ολοφέγγαρη. Η μεγάλη πορεία της είναι γεμάτη κι οι λαμπρές ακτίνες της, καθώς μεγαλώνει, απλώνονται από τον ουρανό. Ένδειξη και σημάδι έχουν οι θνητοί. Με αυτήν κάποτε έσμιξε σε κλίνη του Κρόνου ο γιός. Εκείνη γκαστρώθηκε και γέννησε την Πάνδεια, που είχε μορφή ξεχωριστή ανάμεσα στους αθανάτους. Νε έχεις χαρές, αρχόντισαα, ασπροχέρα θεά Σελήνη, καλοδιάθετη, ομορφοπλέξουδη. Με εσένα αρχή θα μιλήσω για δόξες ημίθεων, που έργα τους τραγουδιστές δοξάζουν, των Μουσών οι υπηρέτες, με τις γοητευτικές φωνές τους.

Σύμβολα

Τα σύμβολα της Σελήνης ήταν ο χρυσός, κυρίως όμως ο άργυρος, τα κέρατα, ο σεληνιακός μηνίσκος, ο τροχός, ο δίσκος κ.ά. Ιερά ζώα της Σελήνης θεωρούνταν ο σκύλος, ο λέων (παράδοση του μύθου του λέοντος της Νεμέας), το βόδι και ο πετεινός, που φέρονταν να εμφανίζονται ως ακόλουθοι της Σελήνης στο πέρασμά της κατά τη νύχτα και το λυκαυγές.

Σημειώνεται ότι ο Σεληνιακός μηνίσκος αποτέλεσε ιδιαίτερο σύμβολο της πόλης του Βυζαντίου στην Κωνσταντινούπολη το οποίο και υιοθετήθηκε στη συνέχεια από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και δι΄ αυτής μεταδόθηκε σε όλους τους μουσουλμάνους όπου και φέρεται σήμερα σε πολλές εθνικές σημαίες, εθνόσημα και αραβικά βασιλικά σύμβολα.
Επίσης τα σύμβολα της Σελήνης έχουν υιοθετηθεί στην χριστιανική αγιογραφία είτε ως διακοσμητικά στοιχεία χώρου, είτε και ως σύμβολα Αγίων όπως π.χ. στην αγιογραφία της Αγίας Αικατερίνης, των Ευαγγελιστών κλπ.

Ιερά Σελήνης

Η Σελήνη λατρευόταν σε όλο σχεδόν τον ελληνικό χώρο. Ιδιαίτερα όμως σπουδαία ιερά της ήταν στην αρχαία Σπάρτη στο μαντείο των Σπαρτιατών στις Θαλάμες της Λακωνίας. Επίσης και στη Ρώμη υπήρχε σπουδαίο ιερό επί του Αβεντίου λόφου όπου και έκαιγε "ακοίμητος λυχνία" όλη τη νύχτα.

Δείτε επίσης

• Εκτός από τον φυσικό δορυφόρο Σελήνη της Γης, ο αστεροειδής 580 Σελήνη (580 Selene), που ανακαλύφθηκε το 1905, πήρε αυτό το όνομα από την αρχαία ελληνική θεότητα.

Έκθεση Φωτογραφιών

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Selene Titan Goddess of the moon