Μετάβαση στο περιεχόμενο

Οθωνοί

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 39°51′16.44″N 19°23′53.16″E / 39.8545667°N 19.3981000°E / 39.8545667; 19.3981000

Οθωνοί
Άμμος - Οθωνοί
Γεωγραφία
ΑρχιπέλαγοςΙόνιο Πέλαγος
Νησιωτικό σύμπλεγμαΔιαπόντια νησιά
Έκταση10,8 km²
Υψόμετρο393 μ
Υψηλότερη κορυφήΗμεροβίγλι (Μεροβίγγλι)
Χώρα
ΠεριφέρειαΠεριφέρεια Ιονίων Νήσων
Περιφερειακή ΕνότηταΚέρκυρας
ΔήμοςΚεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων
Αντιδήμαρχος Δ.Ε ΟθωνώνΑναστάσιος Κασίμης (Κοτζίμης)
Δημογραφικά
Πληθυσμός392 (απογραφής 2011)
Πυκνότητα36 /χλμ2
ΕθνικότητεςΈλληνες
Πρόσθετες πληροφορίες
Ιστοσελίδαwww.diapontia.gr
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Οι Οθωνοί είναι ελληνικό νησί και το δυτικότερο σημείο της Ελλάδας. Είναι το μεγαλύτερο από τα Διαπόντια νησιά, που βρίσκονται βόρεια της Κέρκυρας (Ιόνιο Πέλαγος) και ανήκουν στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Έχει 393 κατοίκους (2011) και χωρίζεται σε 2 περιοχές (την Άνω και την Κάτω Πάντα). Σε σχέση με τις Ιταλικές ακτές, οι Οθωνοί απέχουν 43 ναυτικά μίλια από το ακρωτήριο του Οτράντο και 48 από τα Λευκά [1] (Santa Maria di Leuca), τα οποία διακρίνονται όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.[2]

Οι Οθωνοί έχουν έκταση 10,8 τετρ. χιλιόμετρα. Απέχουν 12 ναυτ. μίλια από τις ΒΔ ακτές της Κέρκυρας, το ακρωτήριο «Δράστης».[1][3] Το νησί είναι καταπράσινο, κυρίως ορεινό, με ανώτερο υψόμετρο το Ημεροβίγλι (Μεροβίγγλι, 393 μ.)[4] και με βραχώδεις ακτές αλλά και μικρές διάσπαρτες παραλίες. Χαρακτηριστική είναι, λόγω του επικλινούς του τοπίου, η περίτεχνη κλιμακωτή κατασκευή τοιχείων από πέτρα χωρίς αμμοκονίαμα (ξερολιθιές), που διευκόλυναν την καλλιέργεια («γρέμπες»).

Η πρώτη ονομασία σύμφωνα με αρχαία κείμενα (Ησύχιος, 3ος αι. π.Χ.) ήταν Ὀθρωνός· (ο Θρόνος) κατά παραφθορά Οθρωνός. Το όνομα Οθονοί συναντιέται στον Προκόπιο (6ος αι.), αλλά και ως Θορωνός από τον Πλίνιο, τον 1ο αι.[2][5] Άλλες ονομασίες ήταν Φιδονήσι (λόγω των πολλών φιδιών που λέγεται πως είχαν κατακλύσει το νησί και που εξαιτίας τους είχε κάποτε εγκαταλειφθεί)[6] και Φανό/Fano - Φανός, παρετυμολογία που χρησιμοποιείται σε διεθνείς χάρτες και από τους Ιταλούς λόγω του φάρου του. Σύμφωνα με τον Δ. Λουκάτο, το Φανό προήθλε από το μεσαιωνικό (12ος αι.) Thano του Άραβα γεωγράφου Μοχάμεντ αλ Ιντρίσι.[2]

Υπάρχει επίσης η γνώμη ότι προήλθε από τη λέξη οθόνη, καθώς οθόνες φαίνεται πως ονόμαζαν τα πανιά των ιστιοφόρων οι ντόπιοι ναυτικοί. Η άποψη αυτή είναι χωρίς κατάλληλη ιστορική τεκμηρίωση και έχει προέλευση λαογραφική έρευνα του Χαρίλαου Κόλλα που βασίστηκε στην προφορική παράδοση του νησιού.[2]

Καλυψώ και Οδυσσέας

Σύμφωνα με τη μυθολογία, κατά την αρχαιότητα ήταν το νησί της νύμφης Καλυψούς, κόρης του Άτλαντα η οποία ζούσε σε μία μεγάλη σπηλιά. Ο Οδυσσέας την ερωτεύθηκε και έμεινε αιχμάλωτος εκεί για επτά χρόνια. Ο Όμηρος, ονόμαζε το νησί Ὠγυγία, στο οποίο υπήρχε έντονη ευωδία από κυπαρίσσι. Φεύγοντας ο Οδυσέας πάνω σε μία σχεδία, ναυάγησε και αφού πάλεψε με τα κύματα, βρέθηκε στη Σχερία το νησί των Φαιάκων σημερινή Κέρκυρα. Είναι στοιχείο που δικαιώνει τον μύθο, λόγω της μικρής απόστασης που χωρίζει τα δύο νησιά.[7]

Χάρτες των ιστορικών και γεωγράφων Φίλιπ Κλύβερ και Πέτρου Μπέρτιου αναφέρονται στην Ogygia ως νησί βορειοδυτικά της Κέρκυρας.[8]

Σύμφωνα με τον Ησύχιο, μετά τον Τρωικό Πόλεμο, κατέφυγε στο νησί μετά την άλωση της Τροίας ο Ελεφήνορας, βασιλιάς των Αβάντων στην Εύβοια, για να εξιλεωθεί, καθώς είχε σκοτώσει τον παππού του, Άβαντα[9]

Ενετικό κάστρο Οθωνών

Στην αρχή της 2ης χιλιετίας, το νησί κατέκτησαν εναλλακτικά οι Φράγκοι (τον 11ο αιώνα) και οι Ενετοί (τον 12ο αιώνα), ενώ δεχόταν συχνά επιθέσεις από τους πειρατές της Μπαρμπαριάς και των Αλτζερίνων (Αλγερινών). Από το τέλος του 1383 έως το 1386 την κυριαρχία της Κέρκυρας άσκησε ο Κάρολος Γ' της Νάπολης ο Αντζού (Γαλλικά: Charles de Durazzo). Σε έγγραφό του αναφέρεται ότι στις 19 Απριλίου 1383 παραχώρησε την επικαρπία των νήσων Οθωνοί, Ερεικούσσα, Μαθράκι, Διάπλο και Άγιο Στέφανο (μεσαιωνική ονομασία της βραχονησίδας Βίδο), στον ιππότη Θεόδωρο Σκαλίτη σαν τιμάριο.[10]

Το 1537 ο διαβόητος πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα σφαγίασε τους κατοίκους του νησιού. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, το γεγονός θυμίζει ο άσπρος πέτρινος σταυρός του 1833[11] στο ύψωμα Καλοδίκι, σε υψόμετρο 217 μ. Οι τελευταίοι άποικοι των Οθωνών ως φαίνεται κατάγονταν από τους Παξούς αλλά και τα Ιωάννινα, την Πάργα και την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου. Χρονολογείται μετά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571,[12] όταν ο τουρκικός στόλος καταστράφηκε και οι νησιώτες άρχισαν να μετακινούνται με μεγαλύτερη ασφάλεια. Μετά τις τελευταίες μετακινήσεις, μία μερίδα Οθωνιωτών αποίκησε και τα άλλα δύο Διαπόντια νησιά, την Ερεικούσσα και το Μαθράκι[12].

Το 1815, οι Άγγλοι κατακτούν τους Οθωνούς και όπως λεγεται, έστελναν στο νησί τους αρρώστους στρατιώτες για να αναρρώσουν λόγω του καλού κλίματος που επικρατούσε.[12] Με τη συνθήκη που υπογράφτηκε στις 29 Μαρτίου 1864 ανάμεσα στις τρεις Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και στο ελληνικό βασίλειο, τα Επτάνησα -και μαζί τα Διαπόντια νησιά- πέρασαν οριστικά στην ελληνική κυριαρχία στις 21 Μαΐου. Στις 5 Οκτωβρίου 1864, το IΓ΄ Iόνιο Κοινοβούλιο υλοποίησε το σκοπό της σύγκλησής του αποφασίζοντας πανηγυρικά την Ένωση με την Ελλάδα σε «μία και αδιαίρετη πολιτεία υπό το συνταγματικό σκήπτρο του Γεωργίου A΄».[13]

Από το 1869 έως το 1912 τα Διαπόντια νησιά αποτέλεσαν τον Δήμο διαποντίων με πρωτεύουσα τους Οθωνούς.[14]

Οι Οθωνοί έχουν να επιδείξουν πλούσια ναυτική και ναυτιλιακή ιστορία καθώς πλήθος ανδρών του νησιού αλλά και των γύρω νησιών ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία. Ενδεικτικά, το 1875 το 67% των επαγγελματιών του νησιού ήταν ναύτες και άλλο ένα 13% πλοίαρχοι Μέχρι τα μέσα του 20ού ο οθωνιώτικος εμπορικός στόλος στόλος ταξίδευε σε πολλά λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, ενώ πολλοί κάτοικοι διέθεταν ιστιοφόρα σκάφη. Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του νησιού, μετέφεραν αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα από και προς την Ήπειρο, τις αλβανικές ακτές, την Αυστροουγγαρία, την Ιταλία και τη Μάλτα, ενώ διακινούσαν και το ντόπιο και το κερκυραϊκό λάδι.[15] Πολλοί Οθωνιώτες ναυτικοί χάθηκαν στη θάλασσα. Ένα μνημείο στο λιμάνι του Άμμου το υπενθυμίζει, αφιερωμένο στους ναυτικούς που χάθηκαν σε ναυάγιο του 1991.[16]

Οι περισσότεροι Οθωνιώτες (τοπική διάλεκτος: Θωνιώτες) έχουν μεταναστεύσει στην Κέρκυρα και την Αθήνα αλλά κυρίως στο εξωτερικό και ειδικότερα στις Η.Π.Α. λόγω των λίγων εκμεταλλεύσιμων πόρων (1900-1960) αλλά και την ενασχόληση σε ναυτικά επαγγέλματα.

Κυρία απασχόληση των σημερινών κατοίκων είναι ο τουρισμός, η αλιεία και η ελαιοπαραγωγή. Παλαιότερα υπήρξε σημαντική η καλλιέργεια αμπελιών, η μελισσοκομία και η κτηνοτροφία που έχουν μειωθεί σημαντικά σήμερα.

Τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα διαφέρουν πολύ από αυτά των υπολοίπων Κερκυραίων. Χαρακτηριστική είναι η ομοιότητα στα μοιρολόγια που τραγουδούν οι γυναίκες με αυτά της Ηπείρου, όπως και οι παραδοσιακές ενδυμασίες. Το τοπικό πανηγύρι γίνεται στις 15 Αυγούστου, την ημέρα του εορτασμού της Παναγίας.

Οι Οθωνοί ανήκαν μέχρι το 2011 στην Κοινότητα Οθωνών, οπότε εντάχθηκαν στον ενιαίο Δήμο Κέρκυρας που ανήκει στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 έχουν 392 κατοίκους.

Το νησί χωρίζεται σε δύο περιοχές οι οποίες είναι η Άνω Πάντα και η Κάτω Πάντα:[17]:37[18]

Χάρτης που δείχνει τις δύο περιοχές του νησιού
  • Άνω Πάντα: Χωριό Οθωνών, Δάφνη (με Νικολάτικα,Φραγκοπλάτικα και Μογιάτικα), και Σταυρός.
  • Κάτω Πάντα: Βιτσενσιάτικα, Αργυράτικα, Δελετάτικα, Δαμασκάτικα, Κατσουράτικα, Άμμος, Παπαδάτικα, Μαστοράτικα, Κασιμάτικα, Μπεναρδάτικα, Παγκαλάτικα, Κατσουράτικα, Μιχάτικα, Αυλάκια.

Η πυκνή βλάστηση είναι το κύριο χαρακτηριστικό στο νησί. Καλύπτεται σχεδόν εντελώς από ελαιόδενδρα τα οποία παράγουν ένα μικρό είδος ελιάς, την "Ελαία η μικρόκαρπος" (Olea microcarpa), κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά, με μεγάλη περιεκτικότητα λαδιού υψηλής ποιότητας, η οποία είναι κοινή σε όλα τα Επτάνησα. Είναι δε πυκνοφυτεμένα λόγω του ότι επί ενετικής κατοχής, οι κατακτητές προσέφεραν χρήματα για τη δενδροφύτευση και έτσι τα περισσότερα είναι ηλικίας άνω των 300-400 ετών ξεπερνώντας σε ύψος τα επτά μέτρα. Επίσης, υπάρχουν κυπαρίσσια σε όλες σχεδόν τις πλαγιές των βουνών και πολλά οπωροφόρα. Η ψηλή μουριάΣκαμνιά) και η συκιάΣκεριά) βρίσκονται σχεδόν σε όλες τις συνοικίες και τους κήπους που φιλοξενούν πολλά είδη οπωροκηπευτικών, αλλά και τα χαρακτηριστικά μεγάλα λάχανα που ονομάζονται από τους Οθωνιώτες Κραμπί, όπως και στην Κύπρο. Συνήθως, οι προσόψεις των σπιτιών αντί για τέντες ή υπόστεγα έχουν πέργολες με κληματαριές ή Περγουλιές. Η ρίγανη, το φασκόμηλο και πολλά άλλα βότανα ευδοκιμούν σε μεγάλο αριθμό.[19]

Οι Οθωνοί είναι από τούς πρώτους σταθμούς μεταναστευτικών πτηνών στη νοτιοανατολική Ευρώπη από τη Λιβύη και ειδικά των τρυγονιών. Παρατηρείται ικανός αριθμός τσαλαπετεινών και μπεκατσινιώνξυλόκοτες) τους χειμερινούς μήνες. Επίσης συναντώνται: ο πετρίτης (είδος γερακιού), ο μελισσοφάγος, το βραχοχελίδονο (η πετροχελίδονο ένα ειδος χελιδονιού), το κοράκι και μερικά είδη αετών. Υπάρχουν αρκετοί λαγοί και αγριοκούνελα. Η συνήθης μορφή ερπετού είναι ένα είδος οχιάς Vipera ammodytes (ή Αστρίτης).

Στα θαλάσσια θηλαστικά έχουν παρατηρηθεί: το ρινοδέλφινο, τουλάχιστον τρία είδη καρχαριών (συμπεριλαμβανομένου του γνωστού λευκού καρχαρία), ενώ σποραδικά κοντά στη σπηλιά της Καλυψούς παρατηρούνται κινήσεις της μεσογειακής φώκιας μονάχους μονάχους. Απαντώνται επίσης σχεδόν όλες οι ποικιλίες της θαλάσσιας πανίδας. Το ζωοπλαγκτόν στους μικρούς όρμους του νησιού και ειδικά στο Φύκι ειναι τοσο άφθονο που τη νύχτα, όταν υπάρχει ηρεμία, κυριολεκτικά φωτίζει τον βυθό.[19]

Περιοχές ειδικού καθεστώτος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το νησιωτικό σύμπλεγμα των Διαποντίων έχει χαρακτηριστεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, μέρος του δικτύου. Natura 2000

Η περιοχή των Οθωνών είναι ενδιάμεσος μεταναστευτικός προορισμός για πουλιά και περιλαμβάνεται στον κατάλογο ΣΠΠΕ «Σημαντική περιοχή για τα πουλιά της Ελλάδας».

Αξιοθέατα - Δραστηριότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ναός Αγίου Γεωργίου, Άνω Πάντα, Χωριό

Στα δυτικά του νησιού, κοντά στην παραλία Άσπρη Άμμος (η πρόσβαση γίνεται μόνο μέσω ιδιωτικών σκαφών), υπάρχει η Σπηλιά της Καλυψούς, μήκους 100μ., με 10μ. πλάτος και 20μ. ύψος και οι παλιές εκκλησίες της Αγίας Τριάδος (τέλη 17ου αι.), της Παναγίας (17ος αι.), του Αγίου Γεωργίου (περ. 1864)[11] και της Αγίας Παρασκευής και ο παλιός πέτρινος μύλος στα Δαμασκάτικα.[20]

Παλιός μύλος στα Δαμασκάτικα

Στο βορειοανατολικό άκρο, στο ακρωτήριο Καστρί, στην κορυφή του λόφου σε υψόμετρο 100μ., κοντά στα ερείπια του ενετικού οχυρού υπάρχει ο φάρος του νησιού. Κατασκευάστηκε το 1872, έχει ύψος 13μ. και είναι ο πρώτος φάρος που συναντούν όσοι πλέουν από τον βορρά προς το Ιόνιο Πέλαγος. Εκπέμπει μια λευκή αναλαμπή κάθε 10 δευτερόλεπτα και είναι ορατός σε ακτίνα 21 ναυτικών μιλίων. Πρόσφατα ανακοινώθηκε μόνιμο έκθεμα λαογραφίας του νησιού. Στην Ξυλοσερμή, νοτιοδυτικά του Χωριού και σε απόσταση περίπου 200 μέτρων υπάρχει η θέση Ηλιοβασίλεμα.[21] Στον Άμμο ύπαρχει το νεοκλασικό κτήριο, από το 1912, του Δημοτικού Σχολείου, το οποίο έχει παύσει να λειτουργεί λόγω της μείωσης του μαθητικού πληθυσμού.[11]

Στο νησί υπάρχουν πολλές παραλίες. Οι περισσότερες είναι προσβάσιμες με σκάφος. (Παραλία Άμμου, Μόλος, Καμίνι, Κάνουλα, Κοντοσκές, Ρόγγυ, όρμος Φύκι, Ξυλοσερμή, Άσπρη άμμος κ.α).Επίσης, υπάρχει μεγάλο καταδυτικό ενδιαφέρον για υποβρύχια φωτογράφηση λόγω της ιδιόμορφης γεωμορφολογίας του βυθού και των πολυάριθμων σπηλιών. Άλλα σημεία ενδιαφέροντος είναι ο Μοσχοπόντικας, η Ξυλοσερμή, ο όρμος Φύκι (όπου υπάρχει βυθισμένο το ναυάγιο του πλοίου Σάρα).[22]

Κορυφή όρους Ημεροβίγγλι

Τα παραδοσιακά μονοπάτια που δημιούργησαν και χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού, σήμερα είναι και πάλι διανοιγμένα χάρις στις υπηρεσίες της δημοτικής αρχής αλλά και ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Κατακλύζουν το νησί και δίνουν τη δυνατότητα σε ντόπιους και επισκέπτες να τα διανύσουν και να φτάσουν περπατώντας σε σχεδόν κάθε συνοικισμό και μεριά του νησιού. Το Ημεροβίγλι (Μεροβίγγλι) που είναι η υψηλότερη κορυφή του νησιού, με ύψος που ξεπερνά τα 390 μέτρα είναι εύκολα προσβάσιμο και σε σύντομο χρονικό διάστημα χάρις στο παραδοσιακό μονοπάτι (1300 μέτρα μήκος) που οδηγεί στην κορυφή του όρους μπορεί ο κάθε επισκέπτης να παρατηρήσει τη θέα του Ιονίου και της Αδριατικής.[23]

Φάρος - Οθωνοί

Το νησί είναι προσβάσιμο ακτοπλοϊκά με δρομολόγια από την Κέρκυρα και από τον Άγιο Στέφανο Αυλιωτών. Το λιμάνι του Άμμου, που είναι και η πολυπληθέστερη συνοικία, έχει αρκετές τουριστικές υποδομές. Το νέο λιμάνι στην τοποθεσία Αυλάκια, με αλιευτικό καταφύγιο, προσφέρει δυνατότητα ελλιμενισμού αρκετών ιστιοφόρων και μικρών σκαφών.[11] Λεπτομερείς πληροφορίες ναυσιπλοΐας για τη συστάδα των Οθωνών παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός (1ος τόμος) και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης ΧΕΕ-212, που περιλαμβάνει και τις νήσους Κέρκυρα και Παξοί και τις απέναντι ακτές της Ηπείρου. Ακόμα ειδικότερα, ο ΧΕΕ-016, που αποτελεί τον λιμενοδείκτη του όρμου Άμμου.

Στο νησί υπάρχει και ελικοδρόμιο στην τοποθεσία Φανάρι, για επείγοντα περιστατικά.[22]

Το κλίμα των Οθωνών είναι ήπιο, και γενικά ζεστό και εύκρατο. Οι χειμώνες έχουν περισσότερες βροχές από τα καλοκαίρια. Η μέση θερμοκρασία στους Οθωνούς είναι 16,7 °C. Περίπου 1.026 χιλιοστά υετού πέφτουν κάθε χρόνο.

Κλιματικά δεδομένα Οθωνοί
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Μέση Μέγιστη °C (°F) 13,1 13,7 15,2 18,3 22,4 26,9 29,7 29,8 26,4 22,2 17,9 14,8 29,8
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) 6,2 6,8 7,9 10,3 13,8 17,4 19,6 19,8 17,5 14,2 10,8 7,9 6,2
Βροχόπτωση mm (ίντσες) 140 114 92 59 40 18 12 22 66 127
(5)
173 163 1,026
Πηγή: climate-data.org
  • Αλέξανδρος Μάστορας: δήμαρχος Κερκυραίων (2003-2004)

Ο Α.Ο Οθωνοί είναι μια ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα με βάση το νησί. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και της δεκαετίας του 1980, η ομάδα έπαιζε με άλλες ποδοσφαιρικές ομάδες από τα άλλα Διαπόντια νησιά, την Ερείκουσα και το Μαθράκι.

  1. 1,0 1,1 «L'isola di Othoni». Chiodo Fisso Othoni (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2016. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Καρδακάρη, ενότητα 1η: «Το Αρχιπέλαγος των Διαποντίων. Οθωνοί, ένα ακριτικό νησί».
  3. «Οθωνοί - Φανός». i-diadromi.gr. Σεπτέμβριος 2009. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2016. 
  4. e-ionia.gr. Αρχειοθετήθηκε 2008-05-22 στο Wayback Machine. Ανακτήθηκε στις 26.07.2012.
  5. Για την αναφορά του Προκοπίου, βλ. στους Γοτθικούς πολέμους IV, 22: «ταύτης γὰρ τῆς θαλάσσης οὐδαμῆ νῆσον τεθέαμαι, ὅτι μὴ τρεῖς, οὐ πολλῷ ἄποθεν τῆς Φαιακίδος, ἀλλ' οσον ἀπὸ σταδίων τριακοσίων ἂγχηστά πη ἀλλήλων οὒσας, βραχείας κομιδῆ καὶ οὐδὲ ἀνθρώπων ἐχούσας οἰκία οὔτε ζῴων οὔτε ἂλλων τὸ παράπαν οὐδέν. Ὀθονοὶ δὲ καλοῦνται τανῦν αἱ νῆσοι αὗται». De bello gotthico Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., στο: Corpus scriptorum historiae Byzantinae, μέρος ΙΙ, τόμ. ΙΙ, Βόννη 1833, σ. 575. Ανακτήθηκε στις 25.10.2016.
  6. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 28.
  7. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 21-22.
  8. https://www.diapontia.gr/2020/04/1801-wwwdiapontiagr.html
  9. «Το Αρχιπέλαγος των Διαποντίων. Οθωνοί, ένα Ακριτικό Νησί». marehist.gr. 
  10. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 30-40.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 Καρδακάρη, ενότητα 2η: «Περιήγηση στο νησί».
  12. 12,0 12,1 12,2 Κιούσης (2007).
  13. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 25-31.
  14. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 31.
  15. Καρδακάρη, ενότητα 3η: «Οθωνοί, το νησί των ναυτικών».
  16. Καρδακάρη, ενότητα 7η: «Ναυάγια».
  17. Ιόνιον άκρων, εκδόσεις. ΈΨΙΛΟΝ. 2000. ISBN 960-7062-99-X. 
  18. http://www.topontiki.gr/article/249880/othonoi-nisi-tis-kalypsoys-einai-dytikotero-simeio-tis-elladas-photos-video
  19. 19,0 19,1 Μοναστηριώτου (2000), σσ. 33-34.
  20. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 30-31.
  21. Μοναστηριώτου (2000), σσ. 37-48.
  22. 22,0 22,1 Μοναστηριώτου (2000), σσ. 33.
  23. «Ένωσαν δυνάμεις και άνοιξαν το μονοπάτι προς το Μεροβίγγλι Οθωνών». newmail.gr. Ιούνιος 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2016. 
  • Γεωργαλάς, Γ. Κ., λήμμα «ελαία», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Π. Δρανδάκη. Αθήνα.
  • Καρδακάρη, Δήμητρα-Χρυσούλα. «Ο ναυτότοπος των Οθωνών». Ναυτιλιακή Ιστορία. Κέρκυρα: Ιόνιο Πανεπιστήμιο - Τμήμα Ιστορίας. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2016.  (Επιστημονική υπεύθυνη: Τζελίνα Χαρλαύτη).
  • Λεκάκης, Γεώργιος (2014). Ερείκουσα: ο επιπλέων ανθρόκηπος και η υφαλοκρηπίδα των Διαποντίων Νήσων. Αθήνα: Ερωδιός. ISBN 978-960-454-102-7. 
  • Μοναστηριώτου, Μίνα (2000). Ιόνιον άκρον. Αθήνα: Έψιλον. ISBN 978-960-7062-99-4. 
  • Patsi-Garin, Emmy (1969). Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας. Αθήνα: Χάρης Πάτσης. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]