Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη

Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη
Δήμος
Official logo of {{{official_name}}} Έμβλημα
Χώρα	Ελλάδα
Έδρα	Πανόραμα
Ιστορική έδρα	Χορτιάτης
Τοπικές έδρες	Ασβεστοχώρι, Πανόραμα, Πυλαία
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Ιγνάτιος Καϊτεζίδης (2011- )
Διοικητική υπαγωγή
• Αποκ. διοίκηση	Μακεδονίας - Θράκης
• Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
• Περιφ. ενότητα	Θεσσαλονίκης
Διαμέρισμα	Μακεδονία
Νομός	Θεσσαλονίκης
Έκταση	155.800 km2
Πληθυσμός	72.384 (απογραφή 2021)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη είναι δήμος της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας που συστάθηκε την 1η Ιανουαρίου 2011, με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Πανοράματος, Πυλαίας και Χορτιάτη.

Γενική Περιγραφή

Αποτελεί προαστιακό δήμο της πόλης της Θεσσαλονίκης. Εκτείνεται από το όρος Χορτιάτη έως τον Θερμαϊκό Κόλπο. Στα γεωγραφικά του όρια εντάσσονται τα δάση Σέιχ Σου, Χορτιάτη και Κουρί.

Διαθέτει περιοχές εξαιρετικού φυσικού κάλους και μια ανεκμετάλλευτη ακόμη παραλιακή ζώνη. Περιλαμβάνει την αστική περιοχή: Πυλαία και τις περιαστικές: Πανόραμα, το οποίο αποτελεί την έδρα του Δήμου, Φίλυρο, Ασβεστοχώρι, Εξοχή και τον ιστορικό Χορτιάτη, που είναι κτισμένος στους πρόποδες του ομώνυμου όρους και αποτελεί την ιστορική έδρα του δήμου.

O μόνιμος πληθυσμός του ανέρχεται σε 72.384 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2021 από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., ενώ καταλαμβάνει έκταση περίπου 155,8 τ.χλμ.. Γειτνιάζει με το Αεροδρόμιο Μακεδονίας και τους μεγάλους οδικούς άξονες της Θεσσαλονίκης. Εντός των γεωγραφικών του ορίων εδρεύουν μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, δημόσιοι εθνικοί και ευρωπαϊκοί οργανισμοί, δημόσια, ιδιωτικά και διεθνή εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, Νοσοκομεία και μεγάλες Κλινικές. Επίσης, δραστηριοποιούνται τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα της Βορείου Ελλάδας, ξενοδοχεία και πλήθος μικρότερων, εμπορικών κυρίως, επιχειρήσεων.

Ιστορία

Η ανθρωπογενής δραστηριότητα στους έξι οικισμούς που συνθέτουν σήμερα το δήμο, αποδεικνύεται μέσα από γραπτές μαρτυρίες και μνημεία που διασώθηκαν από την αρχαιότητα για τους οικισμούς Πυλαίας και Χορτιάτη και τις νεότερες ιστορικές περιόδους για τους άλλους οικισμούς.

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη παρουσιάζει αδιάλειπτη ιστορική εξέλιξη από την αρχαιότητα έως σήμερα, όπως μαρτυρείται από τα διασωθέντα αρχαιολογικά, βυζαντινά και νεώτερα μνημεία του. Παράλληλα, διαθέτει πλούσια πολιτιστική παράδοση, η οποία πέρασε από γενιά σε γενιά και φτάνει στη σημερινή εποχή. Ιδιαίτερα ήθη κι έθιμα, παραδοσιακές ενδυμασίες, τραγούδια και χοροί συνθέτουν την πλούσια πολιτιστική του δράση. Υπό την αιγίδα του δήμου λειτουργούν εργαστήρια καλλιτεχνικής παιδείας και, πιο συγκεκριμένα, Ζωγραφικής, Φωτογραφίας, Μουσικής, Χορού, Θεάτρου κ.ά.

Ο σημερινός δήμος ανήκει στους χαρακτηρισμένους μαρτυρικούς δήμους της Ελλάδας.  Στην πρόσφατη σχετικά ιστορία του, ο οικισμός Χορτιάτης το 1944, μαζί με άλλες ιστορικές Κοινότητες της χώρας μας, κατέθεσαν το τίμημα για την ελευθερία της Ελλάδας. Το Σεπτέμβριο του 1944 συντελέστηκε μια μεγάλη τραγωδία, το γνωστό Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη. Εκατόν σαράντα εννέα (149) αθώοι κάηκαν ζωντανοί από τα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής. Η τότε κοινότητα Χορτιάτη κάηκε ολοσχερώς, διαδεχόμενη με τον πιο βάρβαρο τρόπο τα Ολοκαυτώματα της Μουσιωτίτσας, της Παραμυθιάς και των Καλαβρύτων, μόλις δύο μήνες μετά την ομαδική εκτέλεση δεκαεννέα (19) κατοίκων του Ασβεστοχωρίου.

Βασικά Χαρακτηριστικά – Γεωγραφική θέση

Χάρτης του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη σε σχέση με τους όμορους δήμους του Νομού Θεσσαλονίκης

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της ΠΕΘ και στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, όπως αναφέρεται στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Σύμφωνα με το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης, ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη βρίσκεται κεντρικά στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης, σε απόσταση 8 χλμ. βορειοανατολικά του Πολεοδομικού Συγκροτήματος (ΠΣ), μέσα στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης. Οι δημοτικές ενότητες Πανοράματος και Πυλαίας αποτελούν τμήμα του ΠΣΘ, ενώ η Δημοτική Ενότητα Χορτιάτη αποτελεί το ανατολικό τμήμα της περιαστικής ζώνης της πόλης. Ο δήμος συνορεύει με τον Δήμο Λαγκαδά στα βόρεια και βορειοανατολικά, με τον Δήμο Θέρμης στα νότια και νοτιοανατολικά και στα δυτικά με τους Δήμους Καλαμαριάς, Θεσσαλονίκης, Νεάπολης – Συκεών και Παύλου Μελά.

Κατά τμήμα βρέχεται από το Θερμαϊκό Κόλπο στα νοτιοδυτικά, ενώ στο ανατολικό τμήμα του περιλαμβάνονται ορεινές εκτάσεις με έντονο φυσικό ανάγλυφο και αξιόλογους φυσικούς πόρους (το όρος Χορτιάτη, τα δάση Σέιχ Σου, Κουρί και το άλσος Φιλύρου).

Το μεγαλύτερο υψόμετρο καταγράφεται στο όρος Χορτιάτη (1.201μ.), στους πρόποδες του οποίου βρίσκεται κτισμένος ο ομώνυμος οικισμός. Οι οικισμοί Ασβεστοχωρίου, Εξοχής και Φιλύρου βρίσκονται στη λοφοσειρά Ασβεστοχωρίου, σε υψόμετρο ~600μ., ενώ μεγάλο υψόμετρο καταγράφεται στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία (738μ.) του οικισμού Ασβεστοχωρίου. Το υψόμετρο του οικισμού Πανοράματος είναι 380 μ. Το μικρότερο υψόμετρο εντοπίζεται στην παραθαλάσσια περιοχή του πρώην Δήμου Πυλαίας.

Πανόραμα

Πέτρινο Δημοτικό Σχολείο Πανοράματος. Κτίστηκε από τους πρόσφυγες πρώτους κατοίκους του τη δεκαετία του 1930

Το Πανόραμα κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας είχε το όνομα Αρσακλί ή Ακσακλί, διοικητικά υπαγόταν στο ναχιγιέ (επαρχία) της Καλαμαριάς και όπως καταγράφεται σε διάφορες πηγές, ήταν τόπος κατοικίας μουσουλμάνων. Στις μαρτυρίες των πρώτων προσφύγων που ήταν λίγες οικογένειες από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη το 1914 αναφέρεται ότι οι πρόσφυγες βρήκαν τον οικισμό ακατοίκητο, τους τούρκικους μαχαλάδες μισογκρεμισμένους από την εγκατάλειψη, με δυο τρεις παράγκες που εγκατέλειψαν οι Αγγλογάλλοι στρατιώτες και που χρησίμευαν ως αναρρωτήρια κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων (1913-1914).

Ο οικισμός καταστράφηκε στον πόλεμο του 1912 και οι μουσουλμάνοι κάτοικοί του μετακινήθηκαν νοτιότερα στην περιοχή Καραγάτσια κοντά στο παλιό εργοστάσιο της "Αλυσίδας" στη σημερινή περιοχή Χαριλάου. Από εκεί μετακινήθηκαν προς την Τουρκία, στο πλαίσιο της τήρησης των όρων της Συνθήκης της Λωζάνης για την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Κατά τα έτη 1918, 1920 και έως το 1926 δέχθηκε σημαντικό αριθμό προσφύγων, κατά κύριο λόγο Ποντίων από τη Γεωργία (όπου είχαν εγκατασταθεί προσωρινά με τη λήξη του ρωσσοτουρκικού πολέμου στα τέλη του 19ου - αρχές του 20ου αι.), και από την Τραπεζούντα και την Αργυρούπολη αντίστοιχα, και γνώρισε σταδιακά μεγάλη οικιστική ανάπτυξη. Την εποχή εκείνη λόγω του μικρού ακόμα πληθυσμού του οικισμού, εντάχθηκε διοικητικά ως συνοικισμός Αρσακλί στην Κοινότητα Καπουτζήδων (Πυλαία), στην οποία εκπροσωπούνταν με έναν πάρεδρο, έως το 1930 που ιδρύθηκε η Κοινότητα Πανοράματος. Η μετονομασία από Αρσακλί σε Πανόραμα πραγματοποιήθηκε το 1928.

Το Πανόραμα που αποτελεί την έδρα του δήμου. Στο βάθος το όρος Χορτιάτη

Με τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή αποτέλεσε παραθεριστικό προορισμό για τους Θεσσαλονικείς. Στη δεκαετία του '30 οι πρόσφυγες έδωσαν στο νέο οικισμό το νέο του όνομα, λόγω της πανοραμικής θέας που διαθέτει προς τη Θεσσαλονίκη και το Θερμαϊκό κόλπο. Τα δύσκολα εκείνα χρόνια, οι κάτοικοι του Πανοράματος προσπαθούσαν να δημιουργήσουν υποδομές σε έναν τόπο άγονο, ενώ παράλληλα κατέβαλλαν προσπάθειες να διατηρήσουν τις παραδόσεις τους, κατορθώνοντας να αναπτύξουν σημαντική πολιτιστική και αθλητική δράση, με τη δημιουργία αθλητικής και θεατρικής ομάδας υπό τον αείμνηστο ηθοποιό του ρωσικού θεάτρου Πολυχρόνη Μαυρομάτη, που αποτέλεσε τον πρώτο εκλεγμένο Πρόεδρο της Κοινότητας Πανοράματος το 1930.

Στο λόφο Αναλήψεως οι ίδιοι οι πρώτοι κάτοικοι διαμόρφωσαν με προσωπική εργασία το πρώτο γήπεδο του χωριού για να αθλούνται οι νέοι τους και να μπορούν να συναγωνίζονται με άλλους νέους γειτονικών περιοχών.

Με τα χρόνια και συγκεκριμένα από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και έπειτα, η κοινότητα άρχισε να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται σε πολυτελές προάστιο της Θεσσαλονίκης.

Στην περιοχή διασώζονται σημαντικά τεκμήρια που μαρτυρούν την ανθρώπινη παρουσία σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της ιστορίας. Σε αυτά ανήκουν οι τρεις θέσεις προϊστορικών οικισμών στο λόφο Ανάληψη και στην τούμπα που βρίσκεται στο Ελαιόρεμα, καθώς επίσης και ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής με αξιόλογα ψηφιδωτά δαπέδου. Η ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων στην περιοχή Πλατανάκια και των οκτώ βυζαντινών νερόμυλων που λειτουργούσαν με υδρομυλικό σύστημα (λόγω της μεγάλης κλίσης του εδάφους), αποτελούν τυπικό "βιοτεχνικό συγκρότημα", πολύτιμο τεκμήριο για τη βιομηχανική αρχαιολογία.

Πυλαία

Ρωμαϊκή τοξωτή γέφυρα στην περιοχή "Ελαιόρεμα" Πυλαίας

Η ονομασία Στρέφα ή Στρέψα αναφέρεται από το Θουκυδίδη ακόμα και σήμαινε πόλη – πύλη της Θράκης που τότε περιελάμβανε και τη Θεσσαλονίκη έως το 480 π.χ. περίπου, που αποκτήθηκε απ’ την Μακεδονία. Τον 5ο αι. π.χ. η Στρέψα αναφέρεται ως περιοχή πολεμικών επιχειρήσεων κοντά στη Χαλκιδική. Η πόλη της Θεσσαλονίκης για λόγους ασφάλειας από τους διαφόρους επιδρομείς περιβάλλονταν από κάστρα και πύργους. Οι φρουροί της Ανατολικής πύλης είχαν δημιουργήσει ένα συνοικισμό που πολέμησε με σθένος τους Οθωμανούς, οι οποίοι με την κτήση της Θεσσαλονίκης τον ονόμασαν «Καπουτζιλάρ» από την τούρκικη λέξη "καπού" που σημαίνει πόρτα. Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκε διοικητικά στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς. Η σημερινή ονομασία καθιερώθηκε το 1928 και δηλώνει την ιδιότητα της ανατολικής πύλης εισόδου - εξόδου προς και από τη Θεσσαλονίκη.

Η Καπουτζήδα, που ήταν αρχικά στην περιοχή Τριανδρίας - Άνω Τούμπας, ήταν το πλησιέστερο χωριό της Θεσσαλονίκης από την ανατολική πλευρά της. Απείχε περίπου 10 χιλ. από το Λευκό Πύργο, ο οποίος αποτελούσε και το όριο της πόλης. Το ίδιο απείχε και από την πλατεία Συντριβανιού, όπου ήταν η πύλη της Καμάρας. Μετά την επέκταση της πόλης και τη δημιουργία του συνοικισμού Χαριλάου γύρω στα 1920 - 1922 απείχε από το τέρμα του μόλις 2 χιλ. Η μετοίκηση στη σημερινή τοποθεσία υπολογίζεται στα τέλη του 18ου αι., κι έγινε εξαιτίας εμφάνισης φιδιών, ένα είδος που το αποκαλούσαν σαΐτες και ήταν δηλητηριώδη. Η παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι τρομοκρατημένοι από το πλήθος των εχιδνών, μη γνωρίζοντας που να εγκατασταθούν, άφησαν ένα περιστέρι το οποίο πέταξε και έκατσε σε ένα δέντρο. Στο σημείο αυτό κτίστηκε η σημερινή εκκλησία του Προφήτη Ηλία, ο οποίος ήταν ο προστάτης άγιος του παλαιού οικισμού. Με επίκεντρο το σημείο του ναού αναπτύχθηκε στις πέριξ αυτού περιοχές ο νέος οικισμός. Η εποχή της επανάστασης του 1821, βρήκε το χωριό στη σημερινή τοποθεσία. Στα τέλη του 19ου αι. στον οικισμό ζουν ~150 οικογένειες, έχει τρεις πύργους, λειτουργεί μεγάλο μεταξουργείο, ενώ παράλληλα παρουσιάζει ανεπάρκεια ύδρευσης. Η αμπελουργία αποτελούσε παραδοσιακή ενασχόληση των κατοίκων που παρήγαγαν το φημισμένο μαύρο καπουτζηδιανό κρασί. Στις αρχές του 20ου αι. στις ασχολίες των Καπουτζήδων αναφέρονται επίσης: η καλλιέργεια της μπάμιας, η κτηνοτροφία, η χειροτεχνία των γυναικών και άλλες δραστηριότητες απαραίτητες για τον μεγάλο πλέον οικισμό όπως: παντοπώλες, κρεοπώλες, υποδηματοποιοί, ράφτες, σιδηρουργοί, ιατροί κ.λπ.

Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία που θεμελιώθηκε τον 18ο αι. Αριστερά διακρίνεται το διατηρητέο καμπαναριό του ναού

Οι Πυλαιώτες συμμετείχαν ενεργά στο Μακεδονικό Αγώνα, στην Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά και στον πόλεμο του '40 όπου οργανώθηκαν στην Αντίσταση κατά της Γερμανικής Κατοχής. Στη δεκαετία του '40 στην Πυλαία μετοίκησαν Βλάχοι των Μεγάλων Λιβαδίων του Πάικου όταν οι Γερμανοί κατέστρεψαν τον οικισμό τους.

Στην περιοχή έχουν εντοπισθεί σημαντικά ευρήματα που μαρτυρούν την ανθρωπογενή δραστηριότητα από τα προϊστορικά χρόνια ακόμη. Η Τούμπα της Πυλαίας που αναφέρεται στη νεολιθική εποχή και βρίσκεται ανατολικά της σημερινής Πυλαίας. Η Τούμπα Κις που αναφέρεται σε μακεδονικό τάφο που βρίσκεται ανατολικά της περιοχής Φοίνικα. Ο μακεδονικός τάφος Δεινοκράτους Χαριλάου στην περιοχή Τροχιοδρομικά. Επίσης, η Αρχαία Γέφυρα που που χρονολογείται στο 120 π.χ., Κεραμοσκεπής Τάφος, τα θεμέλια Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, τα ερείπια του μοναστηριού του Αγίου Παντελεήμονα στα όρια της Πυλαίας και της δημοτικής κοινότητας Ασβεστοχωρίου, οι Βυζαντινοί Νερόμυλοι Πυλαίας κ.ά.

Νεότερα "διατηρητέα" μνημεία που σχετίζονται με τις ασχολίες των κατοίκων της Πυλαίας, μαρτυρούν την έντονη δραστηριότητα των Καπουτζηδιανών του παρελθόντος. Τέτοια είναι το παλιό Μεταξουργείο "Μπενοζίλιο" στην βορειοανατολική πλευρά του οικισμού που χρονολογείται πριν από το 1886 και καταγράφηκε από τον Σχινά. Αποτελείται από 3 παλιά κτίρια, η δε έκταση των κτισμάτων σήμερα είναι ~1.000μ., ενώ του περιβάλλοντα χώρου ~6.000μ. Ο Πύργος Πρασακάκη είναι κτισμένος στα μέσα του 18ου αι. και αποτελεί τον μοναδικό από τους τρεις πύργους που επίσης αναφέρει ο Σχινάς και διασώζεται σήμερα. Το φρουριακής αρχιτεκτονικής αρχοντόσπιτο, αποτέλεσε οικία του γιατρού Πρασακάκη. Η Βίλλα Χάιτμαν αποτελεί νεώτερο κτίσμα του 1938 και ήταν οικία και παραδοσιακό οινοποιείο του Χανς Χάιτμαν. Το διατηρητέο καμπαναριό του Ι. Ναού του Προφήτη Ηλία φέρει χρονολογία 1854, κ.ά.

Ασβεστοχώρι

Βιομηχανικό σύνολο παραγωγής Ασβέστου. Διακρίνονται οι δύο πλινθόκτιστες καμινάδες των αρχών του 20ου αι.

Ο πρώτος οικισμός ονομάστηκε Νεοχώρι και ιδρύθηκε με Σουλτανικό διάταγμα γύρω στο 1580-1600, στο μέσο ακατοίκητης δασώδους έκτασης μεταξύ Θεσσαλονίκης και Χορτιάτη, στην οποία υπήρχαν Βυζαντινοί μύλοι και υδραγωγεία που ύδρευαν τη Θεσσαλονίκη. Διερχόταν επίσης παρακαμπτήριος της Εγνατίας οδού, από την οποία μεταφερόταν συντομότερα το Ταχυδρομείο, από το Δυρράχιο προς Θεσσαλονίκη - Κωνσταντινούπολη. Με σκοπό τη φύλαξη των υδραγωγείων και των χρηματαποστολών, η περιοχή υλοτομήθηκε και στο μέσον της ιδρύθηκε το πρώτο από τα πέντε τελικά φυλάκια ή κούλιες. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν με το μισθό του φύλακα και σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες καταγόταν από την παλιά Ελλάδα, άλλοι από τη Μάνη ή από εξόριστους στη Μικρά Ασία αρματολούς, ενώ σταδιακά εγκαταστάθηκαν οικογένειες από την ευρύτερη περιοχή. Γραπτές μαρτυρίες τεκμηριώνουν ότι περίπου το 1680-1700, τμήμα των κατοίκων στράφηκε στην παραγωγή ασβέστου, χωρίς να είναι γνωστό το πώς αποκτήθηκε η απαραίτητη τεχνογνωσία. Έτσι, οι Τούρκοι μετονόμασαν το Νεοχώρι σε Κιρέτσ-Κιοϊ, που σημαίνει Ασβεστοχώρι. Μετά το 1780, οπότε οι φύλακες απολύθηκαν από την κυβερνητική υπηρεσία, η παραγωγή ασβέστου κυριάρχησε, καθώς υπήρχαν άφθονες πρώτες ύλες, δηλαδή ασβεστολιθικά πετρώματα και πουρνάρια ως καύσιμη ύλη. Στην περιοχή ακόμη μπορούμε να παρατηρήσουμε τις πλινθόκτιστες καμινάδες, δείγματα μιας πρώιμης βιομηχανικής αρχιτεκτονικής που συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σύνολο για την προστασία και ανάδειξη της αξιόλογης βιομηχανικής κληρονομιάς παραγωγής ασβέστου.

Πανοραμική άποψη του Ασβεστοχωρίου από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Πάνω δεξιά διακρίνεται το Ρετζίκι και η δυτική Θεσσαλονίκη, ενώ στο βάθος αριστερά ο Θερμαϊκός Κόλπος.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας το χωριό ανήκε στον περίφημο μουκατά των 12 Μαδεμοχωρίων, της πλούσιας αυτοδιοικούμενης κοινοπραξίας που εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία της Β. Χαλκιδικής. Οι κάτοικοι ήταν δίγλωσσοι και μιλούσαν ένα ιδιόμορφο μείγμα ελληνικών με σλαβικές καταλήξεις. Ο αρχικός αυτός οικιστικός πυρήνας ενισχύθηκε σταδιακά, με τη μετοίκιση  κατοίκων άλλων περιοχών και κυρίως με την εγκατάσταση στα τέλη του 18ου αι., εξαιτίας των διωγμών των Χριστιανών από τον Αλή Πασά, αρκετών οικογενειών από την περιοχή των Αγράφων βλάχικης καταγωγής, που ενσωματώθηκαν στην τοπική κοινωνία και θέσπισαν το τελειότερο διοικητικό σύστημα της εποχής, τη Δημογεροντία. Οι Δημογέροντες εκλέγονταν από το λαό κάθε τετραετία και στάθηκε προπομπός για την ίδρυση της μετέπειτα κοινότητας. Στα τέλη του 18ου αιώνα, το Ασβεστοχώρι αριθμούσε περισσότερες από 700 οικογένειες και διέθετε τρία σχολεία: επτατάξιο αρρεναγωγείο, τετρατάξιο παρθεναγωγείο, και διτάξιο νηπιαγωγείο. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το Ασβεστοχώρι αποτελούσε το διοικητικό κέντρο της περιοχής, οι κάτοικοι διατήρησαν υψηλά την εθνική συνείδηση και ανέπτυξαν αξιόλογη εκπαιδευτική δραστηριότητα. Στη δεκαετία του '40, στο Ασβεστοχώρι μετοίκησαν οριστικά Βλάχοι των Μεγάλων Λιβαδίων του Πάικου, όταν οι Γερμανοί κατέστρεψαν τον οικισμό τους.

Οι κάτοικοι του Ασβεστοχωρίου συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 και πολλοί αγωνιστές του πήραν μέρος σε μάχες στη νότιο Ελλάδα. Από το 1900 και σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, το Ασβεστοχώρι συμμετείχε ενεργά με δικό του αντάρτικο σώμα, αποτελώντας παράλληλα ένα από τα κυριότερα ορμητήρια της Θεσσαλονίκης. Μετά την απελευθέρωσή του από τους Τούρκους, στις 27 Οκτωβρίου 1912, άρχισε η οργανωμένη ανάπτυξη της ασβεστοποιίας στην περιοχή, υποβοηθούμενη από την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ενίσχυση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την κατοχή, το Ασβεστοχώρι είχε πολλά θύματα με αποκορύφωμα την ομαδική εκτέλεση 19 Ασβεστοχωριτών πατριωτών από τα στρατεύματα κατοχής και τους συνεργάτες τους, λίγο πριν την απελευθέρωση στις 26 Ιουλίου 1944. Το 1918 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Ασβεστοχωρίου, όπως και παρέμεινε έως το 1997, όταν με το «Σχέδιο Καποδίστριας» ιδρύθηκε ο Δήμος Χορτιάτη και το Ασβεστοχώρι ορίστηκε έδρα του δήμου.

Την ιστορία του οικισμού μαρτυρούν τα ελάχιστα εναπομείναντα σπίτια παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Αξιοσημείωτα μνημεία που μαρτυρούν το ανθρωπογενές παρελθόν του οικισμού είναι: ο Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου, των αρχών του 19ου αι., που ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής. Ο νάρθηκας του ναού κατασκευάσθηκε αργότερα, κατά το 1867. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εκκλησιαστικά αντικείμενα και εξαρτήματα του ναού, όπως το εικονοστάσι  που προέρχεται από το κατεστραμμένο από τους Τούρκους μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος (βλ. Πυλαία), το ιερό ευαγγέλιο που αποτελεί λάφυρο πολεμικών εχθροπραξιών, οι κανδήλες, οι εικόνες κ.λπ. Στην είσοδο του οικισμού συναντάται ένας ανεμόμυλος του 18^ου αι. Στο ρέμα μεταξύ Ασβεστοχωρίου-Ρετζικιού βρίσκεται κτισμένη πετρόκτιστη γέφυρα, από την οποία περνούσε ο δρόμος που οδηγούσε στη Θεσσαλονίκη. Σε βραχώδες ύψωμα, ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί στα λατομεία, υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των υστερορωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων. Τέλος, σε λόφο του δάσους Κουρί και σε θέση μοναδικής θέας βρίσκεται το παραδοσιακό παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, κτισμένο το 1919.

Εξοχή

Η "Παλαιά Πύλη" του νοσοκομείου Γεώργιος Παπανικολάου. Στο μεταλλικό τμήμα της εισόδου διακρίνεται η ονομασία του νοσοκομείου τη χρονιά που χτίστηκε η πύλη (1938): "Νοσοκομείον Σανατόριον Ασβεστοχωρίου"

Προς το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη σημερινή θέση του νοσοκομείου Γεώργιος Παπανικολάου στην Εξοχή Ασβεστοχωρίου Θεσσαλονίκης, κατασκευάστηκαν από το Βρετανικό Στρατό ορισμένα παραπήγματα για την επιτόπια νοσηλεία των τραυματιών. Το 1920 μετά την εγκατάλειψη τους από το Βρετανικό Στρατό τα παραπήγματα αυτά, αποτέλεσαν τη βάση για την ίδρυση από το Ελληνικό κράτος του «Νοσοκομείου Φυματιώντων Ασβεστοχωρίου». Σε αυτό συνετέλεσε το ξερό κλίμα της περιοχής λόγω των ασβεστολιθικών πετρωμάτων της και το δάσος Κουρί δίπλα ακριβώς από το νοσοκομείο. Ο οικισμός της Εξοχής δημιουργήθηκε το 1930, απέναντι από το νοσοκομείο, από συγγενείς των ασθενών με φυματίωση που βρίσκονταν σε θεραπεία, αλλά και από τους ίδιους τους ασθενείς που αποθεραπεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν εκεί, τόσο για λόγους υγείας όσο και κοινωνικής απομόνωσης. Η φυματίωση εκείνη την εποχή αποτελούσε μια βαρύτατη ασθένεια με υψηλή θνησιμότητα και μεταδοτικότητα. Λόγω του γεγονότος, ότι, οι κάτοικοι που ίδρυσαν τον οικισμό σχετίζονταν άμεσα με τη φυματίωση, το πρώτο όνομα που δόθηκε στον οικισμό ήταν «Συνοικισμός Φυματιουπόλεως». Αργότερα μετονομάστηκε «Συνοικισμός Σανατορίου» και έως το 1949 ανήκε διοικητικά στην κοινότητα του Ασβεστοχωρίου από την οποία αποσπάστηκε συστήνοντας την «Κοινότητα Σανατορίου».

Το πέτρινο δημοτικό σχολείο της Εξοχής κτίστηκε το 1959 και στέγασε τα παιδιά των "φυματικών" ασθενών που δημιούργησαν τον οικισμό

Από ασθενείς πάσχοντες με φυματίωση, στη δεκαετία του '40 κτίστηκαν η εκκλησία του νοσοκομείου και το πρώτο «Πέτρινο Κτίριο» που αποτέλεσε τη ραχοκοκκαλιά του Νοσοκομείου. Τότε πολλοί ασθενείς, θέλησαν να μείνουν στην περιοχή, λόγω του καλού κλίματος αλλά και για να είναι κοντά στο χώρο θεραπείας τους. Έτσι εγκαταστάθηκαν μόνιμα και με την πάροδο των χρόνων ο οικισμός διευρυνόταν διαρκώς. Το 1962 ήταν η χρονιά που δημιουργήθηκε το Βρογχοσκοπικό τμήμα που μετονομάστηκε το 1966 σε «Κέντρο Νοσημάτων Θώρακος Βορείου Ελλάδος», αποτελώντας σημείο αναφοράς της περιοχής, αλλά και βασικός πόλος για τις οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων της κοινότητας. Το 1953 η κοινότητα Σανατορίου μετονομάζεται σε «Κοινότητα Εξοχής». Με το Σχέδιο Καποδίστριας το 1997 καταργείται ως κοινότητα και εντάσσεται στο νέο Δήμο Χορτιάτη, ως τοπικό διαμέρισμα Εξοχής. Η Εξοχή αποτελεί μοναδικό δείγμα δημιουργίας οικισμού για λόγους υγείας με περαιτέρω κοινωνικές προεκτάσεις. Οι κάτοικοι της Εξοχής για πολλά χρόνια ζούσαν κοινωνικά στιγματισμένοι και περιθωριοποιημένοι, μακριά από τις οικογένειές τους, αδυνατώντας πολλές φορές να επιστρέψουν στο πρότερο περιβάλλον τους, ακόμη και μετά την αποθεραπεία από τη φυματίωση.

Ένα στοιχείο που καθιστά τον οικισμό ξεχωριστό, είναι η εγγύτητά του με εκτάσεις πρασίνου καθώς το δάσος Σέιχ Σου αναπτύσσεται νότια της Εξοχής σε επαφή με το όριο του οικισμού, ενώ χαρακτηριστικό στοιχείο για την φυσιογνωμία του αποτελεί το ρέμα του Δενδροποτάμου που τον διασχίζει με κατεύθυνση από νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά συνεχίζοντας προς το Ασβεστοχώρι. Στα σημαντικά μνημεία που μαρτυρούν το ανθρωπογενές παρελθόν του οικισμού ανήκουν: η Παλιά Πύλη – είσοδος και ορισμένα πέτρινα κυρίως κτίρια του Νοσοκομείου Παπανικολάου, και το Βρετανικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο «Kiretchkioi - Hortakioi WWI Military Cemetery», νοτιοανατολικά της Εξοχής.

Φίλυρο

Η κεντρική πλατεία στο Φίλυρο

Το Φίλυρο αρχικά ονομαζόταν Γιαλιτζήκ, που στα τουρκικά σήμαινε εξοχικό μέρος. Ως συνοικισμός το 1918 εντάσσεται διοικητικά στην Κοινότητα Λαϊνών. Το 1926 ο συνοικισμός μετονομάστηκε σε Φίληρο (ο Φίληρος) υπό την διοίκηση της Κοινότητας Λαϊνών. Το 1932 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Φιλήρου. To 1940 το όνομα της κοινότητας "Φίληρος" διορθώνεται σε Φίλυρος και το 1997 με το Σχέδιο Καποδίστριας καταργείται ως κοινότητα και εντάσσεται στο νέο Δήμο Χορτιάτη ως δημοτικό διαμέρισμα Φιλύρου.

Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν ένα φτωχό χωριό στο οποίο κατοικούσαν Τούρκοι που μεταφέρθηκαν εκεί από τα βάθη της Μικράς Ασίας. Πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών με τη συνθήκη της Λωζάνης και τον αποβιβασμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου, αποτελούσε παραθεριστικό τόπο των Τούρκων της Θεσσαλονίκης. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης οι λιγοστοί Τούρκοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό. Το τότε τοπωνύμιο Γιαλιτζήκ, πιθανότατα σχετιζόταν με το καλό κλίμα και τα δασώδη βουνά του.

Αρχικά, κατοικείται περιοδικά από το 1870 από Βλάχους που κατάγονταν από τα Μεγάλα Λιβάδια του Πάικου, οι οποίοι λόγω της κτηνοτροφικής τους ασχολίας διέμεναν στο χωριό τους χειμερινούς μήνες, εκμεταλλευόμενοι το ήπιο κλίμα της περιοχής. Οι πρώτοι μόνιμοι  κάτοικοι ήταν πρόσφυγες που ήρθαν από τον Πόντο το 1914, ενώ το 1920 εγκαταστάθηκαν και άλλοι από τον Καύκασο. Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου εγκαταστάθηκαν οριστικά και Βλάχοι καθώς οι Γερμανοί έκαψαν τα Μεγάλα Λιβάδια. Οι κάτοικοι του οικισμού ασχολούνταν με αγροτικές και ιδίως κτηνοτροφικές εργασίες.

Σημαντικό στοιχείο για τη φυσιογνωμία του οικισμού αποτελούσε πάντα το δάσος Αμαδρυάς στα όρια του οικισμού, το άλσος που έχει ενταχθεί στο βορειοδυτικό τμήμα του και το ρέμα που διέρχεται μεταξύ των δύο οριοθετημένων τμημάτων του οικισμού, τα  οποία προσδίδουν έντονα την αίσθηση του φυσικού στοιχείου. Στο Φίλυρο πρόσφατα ανακαλύφθηκε προϊστορική τούμπα σημαντικού Αρχαιολογικού ενδιαφέροντος .

Χορτιάτης

Ο Χορτιάτης ήταν γνωστός με το προελληνικό θρακικό όνομα “Κισσός” (αρχαϊκά ‘Κίσσος’) από τα χρόνια ακόμη του Ηρόδοτου. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο βασιλιάς της Θράκης Κισσεύς (ή Κισσής) έχτισε στους πρόποδες του βουνού την πρωτεύουσά του, τον Κισσό. Κόρη του ήταν η Θεανώ και εγγονοί του ο Κόωνας και ο Ιφαδάμαντας, που σκοτώθηκαν από τον Αγαμέμνονα μετά από σκληρή μάχη κατά τον Τρωικό πόλεμο. Την ύπαρξη οικισμών μαρτυρούν και αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στην κορυφή του βουνού όπου υπήρχε αρχαίο κάστρο του 4ου αιώνα π.Χ. Από τους ρωμαϊκούς χρόνους, η περιοχή τροφοδοτούσε την Θεσσαλονίκη με νερό. Κατά την βυζαντινή εποχή η περιοχή γνώρισε νέα ακμή με την ίδρυση λαμπρών μοναστηριών με σημαντικότερη την “Μονή του Χορταΐτου” ερείπια της οποίας σώζονται και σήμερα. Το σημερινό όνομα του οικισμού οφείλεται πιθανότατα στο όνομα της μονής. Στο μοναστήρι αυτό κατέφυγε για να σωθεί ο ‘δεσπότης’ (διοικητής) της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος κατά την στάση της πόλης το 1322 εναντίον του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρόνικου του Β΄’. Η περιοχή αναφέρεται από ιστορικούς όπως τον Ιωάννη Καμενιάτη και τον Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου. Από την Βυζαντινή Εποχή σώζεται το πανέμορφο εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος νησιωτικού οκταγωνικού τύπου του 12ου αιώνα. Τα δείγματα αυτής της αρχιτεκτονικής είναι πολύ περιορισμένα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν την μονή αλλά το χωριό επέζησε. Το αναφέρει ο Ιταλός περιηγητής Λορέντσο Μπερνάντο το 1591 σαν Κορτάτσι και ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή στις περιηγήσεις του τον 17ου αιώνα. Το χωριό ελευθερώθηκε το 1912 μαζί με την υπόλοιπη Μακεδονία. Τότε είχε 300 ελληνικές οικογένειες, σχολείο αρρένων, νηπιαγωγείο και χάνι. Κατά την κατοχή πήρε ενεργό μέρος στην Ααντίσταση.

Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, στα δυτικά του σημερινού οικισμού προϋπήρχε ένας μικρός οικισμός που ονομαζόταν Παλαιοχώρι και ένας άλλος επίσης δημιουργήθηκε στα ανατολικά του προς το Αρδαμέρι. Πιστεύεται ότι στη σημερινή του θέση ο οικισμός συγκροτήθηκε με τη μετακίνηση των κατοίκων των δύο αρχικών οικισμών. Το όνομά του προήλθε από το ομώνυμο βουνό ή από την εικόνα της Παναγίας της Χορταΐτισσας που βρέθηκε στην περιοχή.

Η κοινότητα του Χορτιάτη ιδρύθηκε το 1918. Εκτός από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, βασικές ασχολίες των κατοίκων αποτέλεσαν η υλοτομία και η κατασκευή και εμπορία πάγου, τα προϊόντα των οποίων τροφοδοτούσαν τη Θεσσαλονίκη. Στην περίοδο του μεσοπολέμου 1922-1940, ο Χορτιάτης με τα κρυστάλλινα νερά και το δροσερό κλίμα, τη βλάστηση και τα δάση, αποτέλεσε το πλησιέστερο παραθεριστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Στη δεκαετία του '40 στο Χορτιάτη (όπως και στο Ασβεστοχώρι, το Φίλυρο και την Πυλαία) μετοίκησαν Βλάχοι των Μεγάλων Λιβαδίων του Πάικου όταν οι Γερμανοί κατέστρεψαν τον οικισμό τους.

Η ιστορία του Χορτιάτη σημαδεύτηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944, μέρα κατά την οποία ο οικισμός  καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς σε αντίποινα του θανάτου ενός Γερμανού στρατιώτη που προκάλεσε η  προηγηθείσα συμπλοκή με ομάδα ανταρτών, γεγονός που έμεινε ως η Σφαγή του Χορτιάτη. Ο τραγικός απολογισμός του ολοκαυτώματος ήταν οι 149  νεκροί και περισσότερα από 300 καμένα σπίτια. Το 1997 με το Σχέδιο Καποδίστριας καταργείται ως κοινότητα και εντάσσεται στο νέο Δήμο Χορτιάτη ως δημοτικό διαμέρισμα Χορτιάτη. Το όνομα στον καποδιστριακό δήμο δόθηκε από τον ιστορικό Χορτιάτη λόγω του ολοκαυτώματος του 1944.

Το δημοτικό σχολείο του Χορτιάτη μετά το Ολοκαύτωμα

Τα μνημεία που μαρτυρούν την ανθρωπογενή δραστηριότητα σε βάθος πολλών αιώνων της ιστορίας του οικισμού είναι: το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο που βρίσκεται στην είσοδο του οικισμού Χορτιάτη. Ο τρόπος κατασκευής του (τοξοειδής) και η πλινθοδομή το κατατάσσουν στη ρωμαϊκή περίοδο. Η Μονή Χορταΐτου που καταστράφηκε το 1424 από τους Οθωμανούς. Υπολείμματα της μονής εντοπίζονται  στην περιοχή του Δημοτικού σχολείου του Χορτιάτη. Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα βρίσκεται κοντά στα υπολείμματα της Μονής Χορταίτου. Από το ναό έχει σωθεί επίσης η πλευρά της μαρμάρινης σαρκοφάγου και τρεις εικόνες που φυλάσσονται στο ναό του Αγ. Γεωργίου. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, εικάζεται ότι έχει κτιστεί στη θέση του προγενέστερου ναού, το 1837. Ανήκει στο τύπο της ξυλόστεγης βασιλικής με τρία κλίτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι λιθανάγλυφες διακοσμητικές πλάκες, το ξύλινο τριμερές τέμπλο, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και ένα πλούσια διακοσμημένο αναλόγιο με επιγραφή που χρονολογείται το 1729 (από παλαιότερη πιθανώς εκκλησία). Οι ανεμόμυλοι που βρίσκονται στην περιοχή όπου σύμφωνα με την παράδοση τοποθετείται ο παλαιός οικισμός του Παλιοχωρίου, πιθανολογείται ότι κτίστηκαν στα τέλη του 18^ου αιώνα. Είναι πέτρινοι και έχουν εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Τα υδρομαστευτικά συστήματα ganat, που εκτός του υδραγωγείου αποτελούσαν μιαν ακόμη πηγή υδροδότησης. Το μεγαλύτερο βρίσκεται στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής και κατασκευάστηκε στις αρχές του 18^ου αι. Αποτελείται από τούνελ συνολικού μήκους 74μ. και χρησιμοποιείται ως σήμερα. Το μεταβυζαντινό γεφύρι που βρίσκεται στα βορειοδυτικά του χωριού, δυτικά από το ρωμαϊκό υδραγωγείο. Είναι πέτρινο και ακόμα δεν έχει αποκαλυφθεί ολόκληρο. Αποτελούσε τμήμα ενός λιθόστρωτου δρόμου που οδηγούσε από το Χορτιάτη στο Πανόραμα και τη Θεσσαλονίκη.

Οικιστική Διάρθρωση

Ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη συγκροτήθηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 3852/2010 «Πρόγραμμα Καλλικράτης». Με τη νέα διοικητική του οργάνωση άρχισε να λειτουργεί από την 01/01/2011. Έδρα του δήμου είναι το Πανόραμα. Επίσης, η κωμόπολη Χορτιάτης έχει οριστεί ως ιστορική έδρα.

Αποτελείται από τις τρεις Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε.) που βάσει της απογραφής 2011 έχουν συνολικό πληθυσμό 70.653 κατοίκους:

1. Πανοράματος με πληθυσμό 17.546κ., παράλληλα αποτελεί την ομώνυμη δημοτική κοινότητα.

2. Πυλαίας, με πληθυσμό 34.678κ., παράλληλα αποτελεί την ομώνυμη δημοτική κοινότητα

3. Χορτιάτη, με συνολικό πληθυσμό 18.429κ. που αφορά στο σύνολο των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων. Συγκεκριμένα, τη δημοτική ενότητα Χορτιάτη συνιστούν οι δημοτικές κοινότητες Ασβεστοχωρίου (6.404κ.), Φιλύρου (5.440κ.), Χορτιάτη (4.809κ.) και η τοπική κοινότητα Εξοχής (1.776κ.)

Ο πρώην Δήμος Χορτιάτη είχε συσταθεί σε εφαρμογή του Ν. 2539/1997 «Περί συγκρότησης της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης» γνωστός ως «Σχέδιο Καποδίστριας» (ΦΕΚ 244 τεύχος Α΄ 04/12/1997), αποτελούμενος από  τις πρώην Κοινότητες Ασβεστοχωρίου, Εξοχής, Φιλύρου και Χορτιάτη.

Η σημαντικότερη μεταβολή στη διοικητική ταυτότητα της Δημοτικής Ενότητας Πυλαίας – Χορτιάτη, είναι η εφαρμογή του προγράμματος «Καλλικράτης».

Διοικητική Οργάνωση

Δήμαρχος

Συγκρότημα κτιρίων Δημαρχείου στην έδρα του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη στο Πανόραμα

Στις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης την 07/11/2010, εκλέχθηκε η πρώτη δημοτική αρχή.

Θητεία	Δήμαρχος	Σημειώσεις
2011-Σήμερα	Ιγνάτιος Καϊτεζίδης	Πρώτος δήμαρχος του νέου δήμου, ο έως τότε εκλεγμένος επί τρεις συνεχόμενες τετραετίες Δήμαρχο Πανοράματος, Ιγνάτιος Καϊτεζίδης που επανεκλέχθηκε και στις επόμενες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 19 Μαΐου 2014 . Ο Ιγνάτιος Καϊτεζίδης επανεκλέχθηκε Δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη και στις Δημοτικές Εκλογές στις 26 Μαΐου 2019, με ποσοστό 70%. Επανεξελέγη το 2023, με την ΝΔ, χωρίς κομματική στήριξη, από τον 1ο γύρο, με ποσοστό 60,67%.

Αντιδήμαρχοι

Το Δήμαρχο Πυλαίας - Χορτιάτη επικουρούν οι Αντιδήμαρχοι που ορίστηκαν από τον ίδιο με αρμοδιότητες:

α) ανά τομέα στην έδρα του δήμου ή και

β) κατά τόπο στις έδρες των δημοτικών ενοτήτων Πυλαίας και Χορτιάτη

Αντιδήμαρχοι είναι οι σύμβουλοι της πλειοψηφίας που ορίζει ο Δήμαρχος και στους οποίους μεταβιβάζει την άσκηση αρμοδιοτήτων καθ’ ύλην. Η θητεία των Αντιδημάρχων ξεκίνησε από την 2-1-2013 και λήγει την 31-8-2014. Οι Αντιδήμαρχοι Πυλαίας - Χορτιάτη έχουν αρμοδιότητα και ευθύνη στα παρακάτω αντικείμενα:

1. Απασχόλησης, Κοινωνικής Προστασίας, Υγείας και Παιδείας
2. Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών
3. Αθλητισμού, Πολιτισμού και Νεολαίας
4. Καθαριότητας, Περιβάλλοντος και Ανακύκλωσης  Δ.Ε. Πανοράματος και Πυλαίας
5. Καθαριότητας, Περιβάλλοντος και Ανακύκλωσης Δ.Ε. Χορτιάτη
6. Τεχνικών Υπηρεσιών και Πολεοδομίας

Γενικός Γραμματέας

Τον Δήμαρχο στα διοικητικά του καθήκοντα υποστηρίζει ο Γενικός Γραμματέας με οργανωτικές και διοικητικές αρμοδιότητες που αφορούν κυρίως στην εποπτεία και στο συντονισμό των δημοτικών υπηρεσιών.

Συμβούλια - Επιτροπές

Ανώτατο όργανο διοίκησης του δήμου είναι το Δημοτικό Συμβούλιο. Σύμφωνα με το ν. 3852, Πρόγραμμα Καλλικράτης, το έργο του Δημοτικού Συμβουλίου επικουρείται από τα Τοπικά Συμβούλια που λειτουργούν σε κάθε Δημοτική Κοινότητα και από ειδικές Επιτροπές με συγκεκριμένες αρμοδιότητες.

1. Δημοτικό Συμβούλιο: απαρτίζεται από 33 εκλεγμένα μέλη - Δημοτικούς Συμβούλους της συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης. Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου είναι ο Μιχάλης Γεράνης, ο οποίος διετέλεσε επί δύο τετραετίες (2002 - 2010) Δήμαρχος του πρώην Δήμου Χορτιάτη.

2. Τοπικά Συμβούλια: Πανοράματος, Πυλαίας, Ασβεστοχωρίου, Εξοχής, Φιλύρου, Χορτιάτη.

3. Επιτροπές: το έργο του Δημοτικού Συμβουλίου επικουρείται από τις Επιτροπές: Εκτελεστική Επιτροπή, Οικονομική Επιτροπή, Επιτροπή Ποιότητας Ζωής, Επιτροπή Διαβούλευσης.

Διάρθρωση Υπηρεσιών

Ο Δήμος – Πυλαίας Χορτιάτη είναι ο πρώτος δήμος της χώρας που κατάρτισε και δημοσίευσε Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας, που προβλέπει την παρακάτω διάρθρωση των υπηρεσιών του:

1. Υπηρεσίες Υπαγόμενες απευθείας στο Δήμαρχο
2. Επιτελικές Υπηρεσίες
3. Υπηρεσίες Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης
4. Υπηρεσίες Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής
5. Υπηρεσίες Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας και Πολιτισμού
6. Υπηρεσίες Υποστήριξης
7. Αποκεντρωμένες Υπηρεσίες με έδρα την Δημοτική Ενότητα Πυλαίας
8. Αποκεντρωμένες Υπηρεσίες με έδρα την Δημοτική Ενότητα Χορτιάτη

Νομικά Πρόσωπα

Η λειτουργία του δήμου υποστηρίζεται από τα νομικά πρόσωπα:

1. Κοινωφελής Επιχείρηση Πολιτισμού − Αθλητισμού και Περιβάλλοντος (Κ.Ε.Π.Α.Π.) Δήμου Πυλαίας − Χορτιάτη

Το κλειστό θερμαινόμενο Κολυμβητήριο Πανοράματος

Υλοποιεί δράσεις για την ανάδειξη και την προστασία του τοπικού πολιτισμού, την προβολή πολιτιστικών αγαθών και των σύγχρονων πολιτιστικών έργων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο, την προστασία των ιστορικών χώρων που δεν εντάσσονται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού, την προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, την υλοποίηση δράσεων πολιτιστικής επιμόρφωσης και δημιουργικής απασχόλησης για όλες τις ηλικιακές ομάδες με θέματα επιμόρφωσης: τη μουσική, τις τέχνες και τα εικαστικά. Υπό την ευθύνη της λειτουργεί Δημοτικό Ωδείο, καλλιτεχνικά εργαστήρια σε όλες τις δημοτικές ενότητες και άλλες δράσεις όπως η λειτουργία Θερινού Κινηματογράφου και η Προβολή Ταινιών στις κλειστές αίθουσες πολιτισμού κ.ά. Η Κ.Ε.Π.Α.Π. είναι επίσης υπεύθυνη για τη λειτουργία, συντήρηση και αξιοποίηση των δημοτικών αιθουσών πολιτισμού σε όλες τις δημοτικές κοινότητες.

Στον τομέα του αθλητισμού προωθεί και εφαρμόζει προγράμματα ενίσχυσης μαζικού αθλητισμού, διοργανώνει αθλητικές εκδηλώσεις, λειτουργεί τμήματα εκμάθησης και προπόνησης αθλημάτων και επιμελείται, λειτουργεί και αξιοποιεί τις αθλητικές εγκαταστάσεις του δήμου όπως είναι: το Κολυμβητήριο Πανοράματος, τα δημοτικά γυμναστήρια και τα αθλητικά κέντρα που παρέχουν υπηρεσίες σε όλη τη δημοτική επικράτεια.

Επίσης εκπονεί τοπικά προγράμματα για την προστασία και την αναβάθμιση του φυσικού, αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, στο πλαίσιο εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών.

2. Κέντρο Κοινωνικής Προστασίας, Αλληλεγγύης και Παιδείας (ΚΕ.Κ.Π.Α.Π.) Δήμου Πυλαίας − Χορτιάτη

Το κτίριο του Κ.Α.Π.Η. Μαλακοπής Πυλαίας

Έχει ευθύνη για την εφαρμογή πολιτικών και τη συμμετοχή σε δράσεις που αποσκοπούν στην υποστήριξη και την κοινωνική φροντίδα της βρεφικής – παιδικής και της τρίτης ηλικίας. Λειτουργεί παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, κέντρα ανοικτής περίθαλψης και ημερήσιας φροντίδας ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ) σε όλες τις δημοτικές ενότητες. Εφαρμόζει πολιτικές και συμμετέχει σε δράσεις και προγράμματα, που στοχεύουν στη μέριμνα, υποστήριξη και φροντίδα ευπαθών κοινωνικών ομάδων παρέχοντας υπηρεσίες υγείας με τη λειτουργία δημοτικού δικτύου κοινωνικής φροντίδας, δημοτικού ιατρείου και δράσεις συμβουλευτικής στήριξης. Έχει την ευθύνη λειτουργίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης και τη διοργάνωση δράσεων και προγραμμάτων στον τομέα της Παιδείας

3. Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.) Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη

Έχει κοινωφελή χαρακτήρα και διέπεται ως προς τη διοίκηση, οργάνωση, εκτέλεση, λειτουργία και συντήρηση των έργων της αρμοδιότητάς της καθώς και τις πηγές χρηματοδότησής της από τις διατάξεις του ν. 1069/1980 «Περί κινήτρων δια την ίδρυσιν Επιχειρήσεων Υδρεύσεως και Αποχετεύσεως». Συγκεκριμένα η επιχείρηση ασχολείται με τη μελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκμετάλλευση, έργων μεταφοράς, τη διοίκηση και λειτουργία των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης ακαθάρτων και όμβριων υδάτων καθώς και των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και αποβλήτων της περιοχής της Δημοτικής Ενότητας Χορτιάτη του Δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη.

4. Σχολικές Επιτροπές Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη

Εκτελεί αρμοδιότητες διαχείρισης των πιστώσεων που της διατίθενται για την κάλυψη των δαπανών λειτουργίας των αντίστοιχων σχολείων (θέρμανσης, φωτισμού, ύδρευσης, τηλεφώνου, αποχέτευσης, αγοράς αναλώσιμων υλικών κ.λπ.), η αμοιβή καθαριστριών, η εκτέλεση έργων για την επισκευή και συντήρηση των αντίστοιχων σχολείων και του κάθε είδους εξοπλισμού τους, η εισήγηση προς τις αντίστοιχες διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για τον εφοδιασμό των σχολείων με έπιπλα και εξοπλιστικά είδη και από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων με βιβλία για τις αντίστοιχες σχολικές βιβλιοθήκες, η διαχείριση των εσόδων από την ενδεχόμενη εκμετάλλευση των σχολικών κυλικείων, καθώς και η λήψη κάθε άλλου μέτρου που κρίνεται αναγκαίο για τη στήριξη της διοικητικής λειτουργίας των σχολικών μονάδων του δήμου.

Φυσικοί Πόροι - Βιοποικιλότητα

Περιπατητική διαδρομή στο δάσος του Χορτιάτη

Μέσα στα γεωγραφικά όρια του δήμου αναπτύσσονται μεγάλες δασικές εκτάσεις που τροφοδοτούν με οξυγόνο και το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης. Το μεγαλύτερο τμήμα του δάσους Σέιχ Σου αναπτύσσεται εντός των ορίων του δήμου, όπως και το δάσος του όρους Χορτιάτη, το πεδινό δάσος Κουρί στο Ασβεστοχώρι και το άλσος του Φιλύρου. Στα δάση του δήμου συναντούμε ποικιλίες κωνοφόρων, δάση οξιάς, καστανιάς, αείφυλλων πλατύφυλλων, σκληρόφυλλων και χορτολίβαδα. Επίσης, απαντώνται πολλά από τα είδη της ελληνικής προστατευόμενης xλωρίδας, αρκετά από τα οποία έχουν ήδη καταγραφεί στην Κόκκινη Λίστα της IUCN ενώ μεγάλος αριθμός από τα φυτά προστατεύεται και από το Π.Δ. 67/1981.

Λόγω του πυκνού ανάγλυφου σχηματίζονται πολλά ρέματα που διατρέχουν όλη τη δημοτική επικράτεια και αποτελούν μέρος του φυσικού του πλούτου. Στην κοίτη των ρεμάτων διαβιεί, φωλεάζει και αναπαράγεται σημαντικός αριθμός ειδών πανίδας. Πέραν όμως του οικολογικού τους χαρακτήρα, σημαντικός είναι ο ρόλος που δια­δραματίζουν τα συγκεκριμένα συστήματα στην πρόληψη των φυσικών καταστροφών. Ο λόγος γίνεται για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των πλημμυρικών φαινομένων, καθώς τα ρεματικά συστήματα αποτελούν μέσο απορρόφησης των πλημμυρών.

Περιοχή Πλατανάκια στο Πανόραμα

Η πανίδα της περιοχής λόγω της γενικής υποβάθμισης των οικοσυστημάτων έχει περιοριστεί στα τρωκτικά, τις χελώνες, και κάποιους λαγούς (Lepuseuropaeus), αλεπούδες (Vulresvulpes) και πέρδικες (Alectorisgraeca, Perdixaureaus) που βιώνουν στις δασικές εκτάσεις γύρω από τους οικισμούς. Πλούσια, σε αντίθεση με την πανίδα, είναι η ορνιθοπανίδα της περιοχής, καθώς απαντώνται πολλά είδη όπως: καρβουνιάρης, κότσυφας, συκοφάγος, κοκκινολαίμης, σπίνος κ.ά., καθώς και πτηνά κυνηγοί (γεράκια, αετοί κ.λπ.).

Στο φυσικό απόθεμα του δήμου εντάσσεται και η παραλιακή ζώνη στο νότιο – νοτιοδυτικό τμήμα του. Το μήκος της ακτογραμμής είναι 4,5 χλμ. περίπου. Ωστόσο η προσβάσιμη ζώνη εκτείνεται σε μήκος μόλις 1,5 χλμ. Μέρος της παράκτιας έκτασης φιλοξενεί χώρους αναψυχής και εμπορίου, καθώς και δραστηριότητες του δευτερογενούς τομέα, με αποτέλεσμα η περιοχή να έχει χάσει τον όποιο οικολογικό χαρακτήρα της. Ωστόσο, στα ανατολικά της εκτείνεται μια ελεύθερη ζώνη που υπάγεται στην ιδιοκτησία του δήμου, η οποία δεν έχει υποστεί κάποια αλλοίωση από την ανθρωπογενή δραστηριότητα.

Κλίμα

Το πλούσιο φυσικό ανάγλυφο της περιοχής δημιουργεί άριστες κλιματολογικές συνθήκες ιδίως στις ορεινότερες περιοχές. Οι επικρατούντες άνεμοι είναι κυρίως Β – ΒΔ, υπερέχουν σε συχνότητα τους χειμερινούς μήνες, ενώ τους θερινούς μήνες υπερέχουν οι Νοτίων συνιστωσών άνεμοι, όπως και οι τοπικοί ανατολικοί που πνέουν κατά καιρούς από το όρος Χορτιάτη, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο μικροκλίμα στις βορειότερες περιοχές, το οποίο χαρακτηρίζεται από δριμείς χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια και σχεδόν μηδενική υγρασία καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Στις νοτιότερες περιοχές του δήμου το κλίμα γίνεται ηπιότερο. 

Αναπτυξιακή Φυσιογνωμία

Η αναπτυξιακή δραστηριότητα του δήμου πέρα από τις εξυπηρετήσεις που αναπτύσσονται για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων του, σχετίζεται άμεσα και με τη γειτνίαση με την πόλη της Θεσσαλονίκης, με σημαντική επίδραση στην τοπική οικονομία καθώς δημιουργεί αλληλοεξαρτήσεις σε εξυπηρετήσεις ανώτερου και ανώτατου βαθμού, σε τομείς όπως: οι υπηρεσίες υγείας, σίτισης και διαμονής, ψυχαγωγίας, μεταφορών κ.ά. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρουσιάζεται σημαντική οικιστική ανάπτυξη και σταθερές τάσεις συγκέντρωσης του πληθυσμού, φαινόμενο άμεσα σχετιζόμενο με την αποαστικοποίηση της πόλης της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής 2011, ο πληθυσμός του δήμου ανέρχεται στους 70.653 κατοίκους, γεγονός που τον αναδεικνύει στην 4^η θέση σε εθνικό επίπεδο, μεταξύ των δήμων που παρουσίασαν τη μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού, με ποσοστό μεγέθους ~ 41 % από την προηγούμενη απογραφή του 2001.

Η κάθε δημοτική ενότητα παρουσιάζει αξιοσημείωτα ιδιαίτερα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά. Ειδικότερα:

Η Δ.Ε. Πανοράματος αποτελεί αμιγή οικιστική περιοχή μεσαίων προς υψηλών εισοδημάτων, ενώ στην τελευταία εικοσαετία παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση της δόμησης πολυτελών κατοικιών και μονοκατοικιών, απόρροια της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης της χώρας μέχρι πρόσφατα. Εντός των ορίων της Δ.Ε. λειτουργούν σημαντικές ιδιωτικές και δημόσιες δομές παροχής υπηρεσιών του τριτογενούς τομέα, όπως είναι: η γνωστή πολυκλινική «Άγιος Λουκάς», τα ξενοδοχεία «Νεφέλη», «Πεύκα» και «Πανόραμα». Στις δομές εξειδικευμένων υπηρεσιών εκπαίδευσης και κοινωνικής στήριξης ανήκει το «Ίδρυμα Κωφών Βορείου Ελλάδας» κ.ά.

Χάρτης Αναπτυξιακής περιοχής Πυλαίας από το Wikimapia

Η Δ.Ε. Πυλαίας αποτελεί μη αμιγή οικιστική περιοχή, όπου κατά την τελευταία εικοσαετία παρατηρήθηκε σημαντική οικιστική ανάπτυξη, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκε αξιοσημείωτη εμπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή του Πατριαρχικού. Μεγάλα καταστήματα, εμπορικά κέντρα και άλλες επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, εξυπηρετούν όχι μόνον τις ανάγκες του δήμου και της πόλης της Θεσσαλονίκης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του νομού και γενικότερα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Τέτοια είναι τα εμπορικά κέντρα Mediterranean Cosmos, Μακεδονία, Απολλώνια Πολιτεία, το κατάστημα ΙΚΕΑ, το ξενοδοχείο 5 σστέρων Nikopolis, ο πολυχώρος παιδικού παιχνιδιού Magik Park κ.ά. Στους παράγοντες ανάπτυξης της Δ.Ε. μπορεί να προστεθεί και η λειτουργία των μεγαλύτερων ιδιωτικών ιατρικών μονάδων της Βορείου Ελλάδας, όπως είναι το Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, η ιδιωτική μαιευτική κλινική Γένεσις, το κέντρο αποκατάστασης και αποθεραπείας Euromedica Αρωγή Θεσσαλονίκης και η σύγχρονη κλινική ζώων Κτηνιατρικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.

Επίσης εντός των ορίων της Δ.Ε. λειτουργούν ευρωπαϊκοί και διεθνείς φορείς ανάπτυξης, εκπαίδευσης, έρευνας και τεχνολογίας όπως: το CEDEFOP, η φημισμένη σχολή Κολλέγιο Ανατόλια, η Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, η Γερμανική Σχολή Θεσσαλονίκης, η Ελληνογαλλική Σχολή Καλαμαρί, το Αριστοτέλειο Κολλέγιο, το Αρσάκειο Θεσσαλονίκης, τα Πρότυπα Εκπαιδευτήρια Θεσσαλονίκης, τα εκπαιδευτήρια Απόστολος Παύλος κ.ά. Στις δομές εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής στήριξης ανήκει η το Κέντρο Αποθεραπείας και Αποκατάστασης Παιδιών με Αναπηρία Θεσσαλονίκης ΚΕΠΕΠ «Άγιος Δημήτριος». Στη δημοτική ενότητα Πυλαίας λειτουργεί το γήπεδο PAOK SPORTS ARENA της ομάδας καλαθοσφαίρισης του Πανθεσσαλονίκειου Αθλητικού Όμιλου Κωνσταντινουπολιτών (ΠΑΟΚ).

Η Δ.Ε. Χορτιάτη αποτελεί μη αμιγή οικιστική περιοχή, όπου κατά την τελευταία εικοσαετία παρατηρήθηκε μεγάλη οικιστική ανάπτυξη, ενώ η γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα που παρουσίαζε αδιάλειπτα τον 20ο αι. τείνει να εξαλειφθεί ολοκληρωτικά, λόγω των ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών αλλαγών των τελευταίων χρόνων. Στη Δ.Ε. δραστηριοποιούνται αξιόλογες δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Στην τοπική κοινότητα Εξοχής λειτουργεί το γνωστό δημόσιο νοσοκομείο Γεώργιος Παπανικολάου. Στη δημοτική κοινότητα Φιλύρου λειτουργεί το Ελληνικό Παιδικό Χωριό. Σε όλη τη Δ.Ε. και ιδίως στη δημοτική Κοινότητα Χορτιάτη, από τη δεκαετία ακόμη του '70 παρατηρείται σημαντική γαστρονομική δραστηριότητα με πλήθος καταστημάτων εστίασης που φιλοξενούν καθημερινά επισκέπτες και εκδρομείς από την ευρύτερη περιοχή και την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Συγκοινωνία

Η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη σε σχέση με το ΠΣΘ, τους υπαγόμενους σε αυτόν οικισμούς και τους όμορους δήμους αντιμετωπίζεται με την αστική συγκοινωνία και καλύπτεται από τις παρακάτω λεωφορειακές γραμμές του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΘ) που παρατίθενται ανά Δημοτική Ενότητα (ΔΕ): 

Αστική Συγκοινωνία στη Δημοτική Ενότητα Πανοράματος

Το Πανόραμα εξυπηρετείται από τον ΟΑΣΘ με μία κεντρική και δύο τοπικές γραμμές: 

58: Διασταύρωση Χορτιάτη – Πανόραμα – Βενιζέλου: Έχει ως αφετηρία το σταθμό μετεπιβίβασης Χορτιάτη και τέρμα στην οδό Βενιζέλου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εξυπηρετεί τις ΔΚ Πανοράματος και Πυλαίας.

60Α: Οικισμός Μακεδονία Πανοράματος (Μακεδονομάχων): Κινείται κυκλικά δια μέσου της Μακεδονομάχων, με αφετηρία και τέρμα τον τερματικό σταθμό Πανοράματος στο Ν. 751. Εξυπηρετεί αποκλειστικά τη ΔΚ Πανοράματος

60Β: Οικισμός Μακεδονία Πανοράματος (Δραγούμη): Κινείται κυκλικά δια μέσω της Δραγούμη, με αφετηρία και τέρμα τον τερματικό σταθμό Πανοράματος στο Ν. 751. Εξυπηρετεί αποκλειστικά τη ΔΚ Πανοράματος  

Αστική Συγκοινωνία στη Δημοτική Ενότητα Πυλαίας

Η περιοχή της Πυλαίας καλύπτεται με πέντε γραμμές στην οικιστική περιοχή και με δεκατρείς γραμμές στην ευρύτερη εμπορική περιοχή του Πατριαρχικού: 

Εντός των ορίων της οικιστικής περιοχής

11: Πυλαία – Ν.Σ. Σταθμός: Έχει αφετηρία τον τερματικό σταθμό Πυλαίας και τέρμα το νέο σιδηροδρομικό σταθμό Θεσσαλονίκης. Εξυπηρετεί τη ΔΚ Πυλαίας.

11Β: Πυλαία – Ν.Σ. Σταθμός – Ξενώνας Θεαγένειου: Πραγματοποιεί την ίδια διαδρομή με το 11 εξυπηρετώντας επιπλέον τις περιοχές στο 1ο Γυμνάσιο Πυλαίας και στον Ξενώνα Θεαγένειου προς τον Τερματικό σταθμό Πυλαίας.

58: Βενιζέλου – Πανόραμα – Διασταύρωση Χορτιάτη: Έχει αφετηρία το σταθμό μετεπιβίβασης Χορτιάτη και τέρμα στην οδό Βενιζέλου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εξυπηρετεί τις ΔΚ Πανοράματος και Πυλαίας.

66: Χαριλάου – Θέρμη: Έχει αφετηρία τον τερματικό σταθμό Χαριλάου και τέρμα το Δημαρχείο Θέρμης. Εξυπηρετεί κατά τη διαδρομή μικρό τμήμα του οικισμού των Πυλαιώτικων στην περιοχή Αλλατίνη.

14: Άνω Τούμπα – Ν.Σ. Σταθμός: Έχει αφετηρία τον τερματικό σταθμό Άνω Τούμπας (που γεωγραφικά ανήκει στα Κωνσταντινοπολίτικα εντός των ορίων της δημοτικής ενότητας Πυλαίας), και τέρμα το Ν.Σ. σταθμό. Εξυπηρετεί μικρό τμήμα του οικισμού των Κωνσταντινοπολίτικων που βρίσκεται κοντά στην αφετηρία της γραμμής.

Εντός των συνολικών ορίων της Δημοτικής Ενότητας Πυλαίας

Την ευρύτερη εμπορική περιοχή του Πατριαρχικού ανατολικά του οικισμού εξυπηρετούν οι γραμμές:

2Κ: ΑΣ ΙΚΕΑ – Ν.Σ. Σταθμός μέσω Εγνατίας

2Α: ΑΣ ΙΚΕΑ – Ν.Σ. Σταθμός μέσω Αγροκτήματος ΑΠΘ

3Κ: ΑΣ ΙΚΕΑ – Ν.Σ. Σταθμός

4: Νέα Κρήνη – Κοιμητήρια

45: ΚΤΕΛ Μακεδονία - ΚΤΕΛ Χαλκιδικής - Κόσμος

45A: ΚΤΕΛ Μακεδονία - ΚΤΕΛ Χαλκιδικής

45A: ΚΤΕΛ Μακεδονία - Κόσμος - ΚΤΕΛ Χαλκιδικής

67: Α.Σ. ΙΚΕΑ – Τριάδι

69: ΑΣ ΙΚΕΑ – Επανομή

72: Α.Σ. ΙΚΕΑ – Ν. Μηχανιώνα

76: Α.Σ. ΙΚΕΑ – Αγγελοχώρι

78: ΚΤΕΛ – Αεροδρόμιο

78Ν: ΚΤΕΛ – Αεροδρόμιο (νυχτερινό)

79: Α.Σ. ΙΚΕΑ – Αεροδρόμιο

Αστική Συγκοινωνία στη Δημοτική Ενότητα Χορτιάτη

Η Δημοτική Ενότητα Χορτιάτη και οι δημοτικές κοινότητες (ΔΚ) Ασβεστοχωρίου, Εξοχής, Φιλύρου και Χορτιάτη καλύπτονται από τις παρακάτω λεωφορειακές γραμμές του ΟΑΣΘ: 

57: Αριστοτέλους – Ασβεστοχώρι – Διασταύρωση Χορτιάτη: Έχει αφετηρία τον σταθμό μετεπιβίβασης που βρίσκεται στη διακλάδωση της Λεωφόρου Παπανικολάου με την επαρχιακή οδό Πανοράματος - Αγίου Βασιλείου, κινείται μέσω της ΕΟ2 κατευθύνεται προς το ΠΣΘ και τερματίζει στο πέταλο της Πλατείας Αριστοτέλους. Εξυπηρετεί τη ΔΚ Ασβεστοχωρίου και την ΤΚ Εξοχής.

58: Βενιζέλου – Πανόραμα – Διασταύρωση Χορτιάτη: Έχει αφετηρία τον σταθμό μετεπιβίβασης «διασταύρωση Χορτιάτη» μέσω Πανοράματος και της ΕΟ3, κατευθύνεται προς το ΠΣΘ και τερματίζει στην οδό Βενιζέλου. Δεν διέρχεται από οικισμούς της ΔΕ Χορτιάτη, όμως προσφέρει εξυπηρέτηση στην μεταφορά των επιβατών που κινούνται από ανατολικά με κατεύθυνση στη ΔΕ Χορτιάτη μέσω του σταθμού μετεπιβίβασης.

61: Χορτιάτης – Διασταύρωση: Έχει αφετηρία τον σταθμό μετεπιβίβασης «διασταύρωση Χορτιάτη» και κατευθύνεται προς τη ΔΚ Χορτιάτη την οποία εξυπηρετεί αποκλειστικά.

61Α: Χορτιάτης – Διασταύρωση – Λύκειο: Έχει αφετηρία τον σταθμό μετεπιβίβασης «διασταύρωση Χορτιάτη» και κατευθύνεται προς τη Δ.Κ. Χορτιάτη την οποία εξυπηρετεί μόνο καθημερινές και μόνο κατά τη σχολική περίοδο, στις ώρες προσέλευσης και αναχώρησης των μαθητών.

64: Ν.Σ. Σταθμός – Φίλυρο: Έχει αφετηρία τον τερματικό σταθμό του Ν.Σ. Σταθμού Θεσσαλονίκης, κινείται μέσω Νεάπολης και Ε.Ο.2 κατευθύνεται στη ΔΚ Φιλύρου. Εξυπηρετεί τη Δ.Κ. Φιλύρου.

64Α: Ν.Σ. Σταθμός – Φίλυρο Παιδικό Χωριό Έχει αφετηρία τον τερματικό σταθμό του Ν.Σ. Σταθμού, κινείται μέσω Νεάπολης και Ε.Ο.2., εξυπηρετεί την ευρύτερη περιοχή του Ελληνικού Παιδικού Χωριού και τερματίζει στον Τ.Σ. Φιλύρου.

64Β: Ν.Σ. Σταθμός-Φίλυρο Χριστιανική Ελπίδα-Παιδικό Χωριό Έχει αφετηρία τον τερματικό Ν.Σ. Σταθμού, κινείται μέσω Νεάπολης και Ε.Ο.2., εξυπηρετεί την ευρύτερη περιοχή της Χριστιανικής Ελπίδας και τερματίζει στον Τ.Σ. Φιλύρου.

Μετρό

Προβλέπονται οι υπέργιοι σταθμοί Σχολή Πολέμου, ΙΚΕΑ και Γεωργική Σχολή στην επέκταση Αεροδρομίου.

Πηγές

1. Πρόγραμμα Καλλικράτης - Νόμος 3852, ΦΕΚ 87 τεύχος Α΄ της 07/06/2010
2. Απόφαση 45892 του Υπ. Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης - ΦΕΚ 1292 τεύχος Β΄ 1292 της 11/08/2010
3. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη 2012 - 2014
4. ΕΛ.ΣΤΑΤ. Απογραφή 2011 - ΦΕΚ 630 τεύχος Β΄ της 20/03/2013
5. Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της ΠΚΜ - ΦΕΚ 218 τεύχος Β΄ της 06/02/2004
6. Προστασία της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας - ΦΕΚ 23 τεύχος Α΄ της 30/01/1981
7. Οργανισμός Εσωτερικής Υπηρεσίας (ΟΕΥ) Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη - ΦΕΚ 1856 τεύχος Β΄ της 22/08/2011
8. Αναγνώριση των κοινοτήτων της Γενικής Διοίκησης Θεσσαλονίκης - ΦΕΚ 152 τεύχος Α΄ της 09/07/1918
9. Μετονομασία συνοικισμών, πόλεων ή κωμοπόλεων - ΦΕΚ 55 τεύχος Α΄ της 15/02/1926
10. Μετονομασία συνοικισμών, πόλεων ή κωμοπόλεων - ΦΕΚ 81 τεύχος Α΄ της 14/05/1928
11. Ίδρυση της Κοινότητας Σανατορίου (Εξοχής) - ΦΕΚ 14 τεύχος Α΄ της 15/01/1949
12. Μετονομασία Κοινότητας Σανατορίου σε Εξοχής - ΦΕΚ 86 τεύχος Α΄ της 11/04/1953
13. Ίδρυση της Κοινότητας Φιλήρου - ΦΕΚ 62 τεύχος Α΄ της 07/03/1932
14. Ίδρυση της Κοινότητας Πανοράματος - ΦΕΚ 80 τεύχος Α΄ της 14/03/1930
15. ΑΠΘ Τμήμα Πληροφορικής, Καθηγητής Ι. Πήτας "Ψηφιακή Περιήγηση Χορτιάτη"
16. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Πανοράματος, Πανόραμα 2007
17. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Πυλαίας, Πυλαία 2009
18. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Χορτιάτη, Ασβεστοχώρι 2007
19. Οδυσσέας Κ. Γκιλής, "Πυλαία Στρέψα", Αρχειοθετήθηκε 2016-03-11 στο Wayback Machine. Ανθολόγηση κειμένων, Πυλαία 2008
20. Ενημερωτικό Έντυπο Δήμου Πυλαίας, "Πυλαία - Πύλη βιώσιμης ανάπτυξης, πολιτισμού, αξιών", Πυλαία 2006
21. Ενημερωτικό Έντυπο Δήμου Πυλαίας, "Οδηγός Δήμου Πυλαίας", Πυλαία 1992
22. Κώστας Σουέρεφ, "Η περίπτωση της Τούμπας Θεσσαλονίκης", Έκδοση ΤΕΕ, Αθήνα 1993
23. Αιμιλία Αθανασίου, "Μηχανή υγείας - Μηχανή ζωής: Το Λαϊκό Σανατόριο Ασβεστοχωρίου του Ιωάννη Δεσποτόπουλου", Περιοδικό "Θεσσαλονικέων Πόλις", τεύχος 38, 2011
24. Στάθης Πελαγίδης, "Προσφυγική Ελλάδα (1913-1930) - ο πόνος και η δόξα", Εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1997
25. Δρ Γεωργία Ζαχαροπούλου - Άρθρο "Τεχνολογικό Πάρκο-Οικομουσείο Βιομηχανικής Κληρονομιάς παραγωγής ασβέστου στο Ασβεστοχώρι", Περιοδικό ΤΕΕ Τεχνογράφημα, Θεσσαλονίκη 15/12/2006
26. Μανώλης Μανωλεδάκης, "Από τον Κισσό στον Χορτιάτη", Εκδ. Κορνηλία Σφακιανάκη, Θεσσαλονίκη 2007
27. Νίκος και Αφροδίτη Τελίδη, "Η ζωή μέσα από αναμνήσεις", Επιμέλεια δημοσιογράφου Πάνου Καϊσίδη, Εκτ. Λιθογραφία, Θεσσαλονίκη 2005
28. Λάζαρος Παναγιωτίδης "Από το Μπορζόμ στο Πανόραμα", Ιδιωτική Έκδοση, Πανόραμα 2005
29. Νικόλαος Σχινάς, "Οδοιπορικαί Σημειώσεις Μακεδονίας Ηπείρου", Τόμοι Α,Β,Γ, Εκδ. Messagers d' Athenes, Αθήνα 1887
30. Χαρίλαος Τσέκος, "Ιστορία Ασβεστοχωρίου", Ιδιωτική Έκδοση, Θεσσαλονίκη 1957
31. Δίγλωσσο βιβλίο, "Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη - 60 χρόνια μετά", Επιμέλεια έκδοσης - κείμενα δημοσιογράφου Βαγγέλη Πλάκα, Ειδική Έκδοση Δήμου Χορτιάτη, Θεσσαλονίκη 2004
32. Γενικά Αρχεία Κράτους, "Τα ιστορικά έγγραφα του αγώνος του 1821 εις περιλήψεις και περικοπάς", Κατάλογος Πρώτος, Εκδ. Κ. Διαμάντη, Αθήναι 1971
33. Φανούλα Τσούκα - Φουντουλίδου, "Η Πυλαία στο πέρασμα των αιώνων - Ιστορία και Λαογραφία", Εκτ. Ι. Αντωνιάδης - Θ. Ψαρράς, Θεσσαλονίκη 1997, με χρηματοδότηση του Οργανισμού "Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1997"
34. Φωτογραφικό Λεύκωμα Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου Ασβεστοχωρίου, Κοινότητα Ασβεστοχωρίου 1997
35. Ιστολόγιο του ιστορικού - αρχαιολόγου Νικολάου Παπαοικονόμου - Τα στοιχεία από το συγκεκριμένο άρθρο προέρχονται από τους κώδικες του Ιεροδικείου Θεσσαλονίκης που βρίσκονται στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας και χρονολογούνται από το 1695 έως το 1912. Πρόκειται για αδημοσίευτο υλικό, μέρος του οποίου έχει μεταφράσει και δημοσιεύσει ο ιστορικός μελετητής Ιωάννης Βασδραβέλλης για τα Ιστορικά Αρχεία Μακεδονίας.
36. Ιστολόγιο Ποντίων Σάντας Μαρτυρία πρόσφυγα του Πόντου στο Αρσακλή "Σωκράτη Δωρή"
37. Δικτυακός τόπος του Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης "Γεώργιος Παπανικολάου"
38. Δικτυακός τόπος του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης - ΟΑΣΘ
39. Δικτυακός τόπος της εφημερίδας Χορτιάτης 570
40. Δικτυακός τόπος της Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης - ΕΕΤΑΑ - Μελέτες, Δημοσιεύσεις, Ανακοινώσεις
41. Δικτυακός τόπος των Βλάχων της Ελλάδας
42. Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη 2 Σεπτεμβρίου 1944 Εκπομπή ΕΤ3 Αληθινά σενάρια

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Πυλαίας–Χορτιάτη – Επίσημος ιστότοπος
• Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας – Επίσημος ιστότοπος
• Γενικοί και Ειδικοί Χάρτες του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη Ιστοσελίδα του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη
• GIS - Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών
• Χάρτης Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη - στο Wikimapia
• Χάρτης του Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη στο Google Maps
• Χάρτης θέσης Δημαρχείου Πυλαίας - Χορτιάτη στο Google Maps
• Δασικοί Χάρτες Δήμου Πυλαίας - Χορτιάτη - Ιστοσελίδα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας Θράκης
• Χάρτης Ασβεστοχωρίου στο Wikimapia
• Γραμμή Εξυπηρέτησης του πολίτη
• Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη
• Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες
• Δημοτικό Ωδείο Πυλαίας - Χορτιάτη
• Κέντρο Δια Βίου Μάθησης
• Δημοτική Βιβλιοθήκη Πανοράματος
• Δημοτικό Κολυμβητήριο
• Δημοτικός Κινηματογράφος Πανοράματος και Πυλαίας
• Δημοτικό Κέντρο Πληροφορικής και Ελεύθερου Λογισμικού
• Δράσεις Εθελοντισμού στο Δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη
• Πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής Δήμου Πυλαίας Χορτιάτη
• Πλατφόρμα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης
• Προσωπικός ιατρικός φάκελος του πολίτη
• "Έχουμε νέα" - Ηλεκτρονική έκδοση του περιοικού του δήμου