Μετάβαση στο περιεχόμενο

Απόλλων Σμύρνης (ποδόσφαιρο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης
Επίσημη επωνυμίαΓυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης
Σύντομο όνομαΑπόλλων Σμύρνης
ΠροσωνύμιοΕλαφρά Ταξιαρχία και Κυανόλευκοι
Ίδρυση1910
ΈδραΑθήνα, Ελλάδα
ΣτάδιοΓήπεδο «Γιώργος Καμάρας», Δήμος Αθηναίων
Χρώματαμπλε και λευκό
Μητρικός σύλλογοςΓυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης
ΠρόεδροςΑλέξανδρος Κουκάς
ΠροπονητήςΣάκης Τσιώλης
ΠρωτάθλημαΑ΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
2024–25Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
1ος όμιλος, 2η θέση
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Πρώτη εμφάνιση
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σελίδα στο Facebook Σελίδα στο Instagram Λογαριασμός στο YouTube Σελίδα στο LinkedIn
Commons page Πολυμέσα σχετικά με την ομάδα

Ο Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης[1] είναι ελληνικό αθλητικό σωματείο το οποίο εδρεύει στη Ριζούπολη, συνοικία της Ε΄ Δημοτικής Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων. Το τμήμα ποδοσφαίρου του Γ.Σ. Απόλλωνα Σμύρνης ιδρύθηκε επίσημα το 1910 στη Σμύρνη δεκαεννέα χρόνια μετά τη δημιουργία του αθλητικού συλλόγου (1891), αν και προϋπήρχε από τις αρχές του 20ου αιώνα.[2] Έγινε όμως το πιο αγαπητό του συλλόγου στους φιλάθλους, καθώς η ομάδα ποδοσφαίρου του Απόλλωνα αποτέλεσε την κορυφαία ομάδα στο πρωτάθλημα Σμύρνης με 5 συνεχόμενους τίτλους την πενταετία 1918-1922 μέχρι την Καταστροφή της Σμύρνης.[α] Ως σύλλογος ο Απόλλων κυρίως εξέφραζε τα λιγότερο εύπορα αστικά τμήματα της πόλης, τις λαϊκές συνοικίες αλλά και πολλούς φιλάθλους των περιχώρων Σμύρνης.

Από το 1922 και την εγκατάσταση στην Αθήνα, είχε σχεδόν ανελλιπή παρουσία στην Α΄ Εθνική Κατηγορία, την ανώτατη κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, από τη σύστασή της μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αποκτώντας το παρατσούκλι Ελαφρά Ταξιαρχία. Είναι μία από τις πιο αρχαιότερες ελληνικές ομάδες και από αυτήν έχουν αναδειχτεί σημαντικοί ποδοσφαιριστές κατά το παρελθόν.

Τα χρώματα της ομάδας από ιδρύσεως είναι το μπλε και το λευκό όπως και τα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Αγωνιστική έδρα της ομάδας αποτελεί το ιδιόκτητο γήπεδο «Γεώργιος Καμάρας» (Γήπεδο Απόλλωνος ως το 2004) στη Ριζούπολη, το οποίο έχει χωρητικότητα 14.200 θεατών και ανήκει στον αθλητικό σύλλογο Γ.Σ. Απόλλωνα Σμύρνης.

Τα πρώτα χρόνια στη Σμύρνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γυμναστικός σύλλογος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης ο Απόλλων ιδρύθηκε το 1891 στην ακμάζουσα Σμύρνη από μια ομάδα Ελλήνων.[3] Τα μισά περίπου από τα μέλη του, μεταξύ των οποίων και ο Εμμανουήλ Σάμιος, είχαν αποχωρήσει από τον προϋπάρχοντα Ορφέα και άλλων που είχαν θητεύσει στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ως χρώματα του συλλόγου επιλέχθηκαν αυτά της ελληνικής σημαίας, για να καταδειχθεί ο αποκλειστικά ελληνικός χαρακτήρας της ομάδας μέσα στην πόλη και ως σήμα οι τρεις δρομείς. Γρήγορα, ο Απόλλωνας απέκτησε ιδιόκτητο γήπεδο, όπου προπονούνταν οι αθλητές του και διοργανώνονταν αγώνες και το 1904 θέσπισε και τα Απολλώνια που έγιναν θεσμός. Έγινε έτσι πόλος έλξης για τους χιλιάδες Έλληνες της Σμύρνης.[4]

Οι πρώτοι ανεπίσημοι αγώνες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

To 1904 αθλητές του Απόλλωνα Σμύρνης πήραν μέρος σε ποδοσφαιρικό αγώνα με το πανίσχυρο αγγλικό σύλλογο Bournabat Club (Α.Ο. Μπουρνόβα) που θεωρείται και ο πρώτος ποδοσφαιρικός που ιδρύθηκε στη Σμύρνη. Τον Ιανουάριο του 1906, η υποεπιτροπή Σμύρνης των Ολυμπιακών Αγώνων με πρόεδρο τον Φωκίωνα Βουτζινά, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή προκριματικών ποδοσφαιρικών αγώνων με έπαθλο την εκπροσώπηση της Μικτής Σμύρνης στους Ολυμπιακούς από την νικήτρια ομάδα. Στις 13 Μαρτίου 1906 ο Απόλλων αγωνίστηκε στον προκριματικό επί της ισχυρής ομάδας Αγγλικός Όμιλος Μπουρνόβα, στα πλαίσια προκριματικών αγώνων για την ανάδειξη σμυρναϊκής αντιπροσωπευτικής ομάδας για την συμμετοχή στην Μεσοολυμπιάδα του 1906, με τους κυανόλευκους να ηττώνται και να αποκλείονται (στον τελικό προκρίθηκε και ο Πανιώνιος). Είναι και η πρώτη φορά που έρχεται από τον σμυρναϊκό τύπο της εποχής, η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο ποδοσφαιρικό τμήμα του Απόλλωνα, στην εφημερίδα Αμάλθεια τον Μάρτιο του 1906.

Στις 6 Αυγούστου 1907 η ανεπίσημη ακόμα ποδοσφαιρική ομάδα του Απόλλωνα αντιμετώπισε σε φιλική συνάντηση τον Πανιώνιο για πρώτη φορά και τον νίκησε με σκορ 2-0, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη χαρά στους κυανόλευκους φιλάθλους, δεδομένου ότι ο Πανιώνιος διέθετε εξαιρετικό ποδοσφαιρικό συγκρότημα το οποίο μετά από λίγο κυριάρχησε στο σμυρναϊκό ποδόσφαιρο. Στις 16 Δεκεμβρίου 1907 νίκησε και πάλι τον Πανιώνιο με 1-0. Έτσι και το ποδόσφαιρο σιγά σιγά θα γινόταν πεδίο της μεγάλης κόντρας ανάμεσα στους δύο κορυφαίους ελληνικούς αθλητικούς συλλόγους της Σμύρνης, τον Απόλλωνα και τον Πανιώνιο. Πρόεδρος του Απόλλωνα το 1909 εξελέγη ο Δημήτρης Μαρσελλος.

Ο σύλλογος είχε και Β΄ ομάδα, η οποία στις 6 Ιανουαρίου 1908 ηττήθηκε με 2-0 την Β΄ του Πανιωνίου στον τελικό κάποιου τουρνουά: «Διεξήχθη την παρελθ. Κυριακήν εν τω Σταδίω Παραδείσου ο προαγγελθείς τελικός αγών ποδοσφαίρου μεταξύ των β΄ ομάδων του Πανιωνίου και της του Απόλλωνος καθ’ ον οριστικώς νικήτρια ανεδείχθη η ομάς του Πανιωνίου επιτυχούσα τέρματα 2 έναντι 0» (Ημερησία, 8/1/08).

1910: Επίσημη ίδρυση ποδοσφαιρικού τμήματος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτσι, το 1910, υπό την επιρροή της αγγλικής κοινότητας της Σμύρνης, οργανώθηκε για πρώτη φορά επίσημα το ποδοσφαιρικό τμήμα, το οποίο έμελλε να γίνει το σπουδαιότερο του συλλόγου. Σε αυτό βοήθησε και το νέο γήπεδο του συλλόγου στην περιοχή του Ορφανοτροφείου, που χτίστηκε εκείνη την χρονιά. Ως σήμα είχε τον αγγυλωτό σταυρό, πανάρχαιο ελληνικό σύμβολο ευημερίας και σύνδεσης με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Τη σεζόν 1910-11 ο Απόλλων εντάχθηκε στην Β' κατηγορία του πρωταθλήματος Σμύρνης με αντιπάλους τον Πανιώνιο Β' και τον Πέλοπα Μελαντίας Β' τερματίζοντας τελευταίος.

Το 1911 ο Απόλλων νίκησε το πλήρωμα του Αυστριακού θωρηκτού "Βιρίντους", μια νίκη που έκανε αίσθηση στον τοπικό τύπο και άρχισε να αποκτά αρκετούς φιλάθλους στη Σμύρνη[5] ενώ ο ναύαρχος του έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα προς το προεδρείο του συλλόγου. Την περίοδο 1914-1916 ο Απόλλων αντιμετώπισε σε φιλικούς αγώνες τον Πανιώνιο, την Ευαγγελική Σχολή, τον Πέλοπα Μελαντίας, το Αμερικανικό Κολλέγιο, τον ΓΣ Κορδελιού, το Αμερικανικό Κολλέγιο, την αγγλική Πάκσερ αλλά και τρεις τουρκικές που είχαν μόλις ιδρυθεί: Τουράν, Καρσίγιακα, Τρίπολη και Αλτάι Σ.Κ..

Αεροφωτογραφία της Σμύρνης, του γηπέδου και του κλειστού γυμναστηρίου Απόλλωνος (σε κύκλο) στην περιοχή του Αγίου Τρύφωνα, το 1917.

Τα γραφεία του συλλόγου βρίσκονταν στη συνοικία Μπέλλα Βίστα (ή Καλλιθέα). Από το 1916 ο Απόλλων αγωνιζόταν στο ιδιόκτητο Στάδιο Απόλλωνος κοντά στον Άγιο Τρύφωνα, στη Μπέλλα Βίστα. Το Στάδιο Απόλλωνος, εκτός του κλειστού γυμναστηρίου περιελάμβανε γήπεδο ποδοσφαίρου με στίβο και έδωσε μεγάλη ώθηση στο ποδοσφιαιρκό τμήμα. Μάλιστα στο γήπεδο αυτό, στις 2 Μαΐου του 1919 είχε στρατοπεδεύσει ελληνικός στρατός όταν αποβιβάστηκε στη Σμύρνη.

1917-22: Καθιέρωση ως η κορυφαία ομάδα της Σμύρνης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γρήγορα, η ποδοσφαιρική ομάδα έγινε η μόνιμη πρωταθλήτρια της περιοχής, κατακτώντας πέντε σερί χρονιά το τοπικό πρωτάθλημα (1917, 1918, 1919, 1920, 1922). Το πρωτάθλημα Σμύρνης διεξαγόταν υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ, δηλαδή της μοναδικής επίσημης αθλητικής αρχής που υπήρχε στην Ελλάδα. To 1918 o Απόλλων νίκησε μια ισχυρότατη ομάδα ενός αγγλικού πληρώματος, του αγγλικού πολεμικού "Μήνυτορ 19", του πρώτου πολεμικού πλοίου που είχε καταπλεύσει στο λιμάνι της Σμύρνης, μετά την ήττα της Τουρκίας κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ο Απόλλων είχε και τέσσερις παίκτες στην εθνική Ελλάδας η οποία συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το 1920: τον βασικό τερματοφύλακα της Εθνικής, Αντώνη Φωτιάδη, το βασικό δεξί μπακ Αγαμέμοννα Γκίλη, το Δημήτρη Γώττη και τον Ιωάννη Ζαλούμη.[6]

Η πρωταθλήτρια Σμύρνης του 1919

Η ομάδα του Απόλλωνα τον Μάιο του 1920 (προεπιλογή για την Εθνική ολυμπιακή ομάδα) ήταν η εξής:

  • τερματιστής: Α. Φωτιάδης
  • οπισθοφύλακες: Λ. Μαγουλάς (δεξιός), Κ. Αμπετιάν (Αρμένιος - αριστερός)
  • μέσοι: Α. Γκίλλης (κέντρον), Δ. Γώτης (δεξιός), Μ. Καίσαρ (αριστερός)
  • εμπροσθοφύλακες: Β. Σάμιος (κέντρον), Σ. Οικονομίδης (εσωτ. Δεξιός), Χ. Ζιρές (Αρμένιος - άκρος δεξιός), Α. Καμπουρόπουλος (εσωτ. Αριστερός), Μ. Ζαλούμης (άκρος αριστερός)

Η πρωταθλήτρια ομάδα του Απόλλωνα, που κατείχε το πρωτάθλημα Σμύρνης του 1920, θεωρήθηκε για πολλούς η ισχυρότερη της Μικράς Ασίας της περιόδου μέχρι το 1922. Σε αυτή αυτήν στήριζαν τις ελπίδες τους οι Έλληνες της Σμύρνης, προκειμένου το ποδοσφαιρικό κύπελλο να παραμείνει σε ελληνικά χέρια όσο διαρκούσε ο πόλεμος στο μέτωπο (1920-1922). Η Αρμενική Λέσχη αποτελούσε τον ισχυρότερο αντίπαλο του Απόλλωνα, η δε ομάδα του Πανιωνίου δεν μπορούσε να πρωταγωνιστήσει, επειδή είχε αποδεκατιστεί από την επιστράτευση του 1921 και στελεχωνόταν πλέον από πολύ νεαρούς αθλητές, από παλαιότερους που είχαν αποσπασθεί από το μέτωπο και από αθλητές της Παλαιάς Ελλάδας που είχαν εσχάτως εγγραφεί στα μητρώα της. Ο Απόλλων τελικώς κατέκτησε και το τελευταίο πρωτάθλημα Σμύρνης το 1921-22, νικώντας στον τελικό την Αρμενική Λέσχη στο Στάδιο του Πανιωνίου (3-1).

Ο Απόλλων είχε την εξής σύνθεση στον νικηφόρο επαναληπτικό τελικό με την Αρμενική Λέσχη το Μάρτιο του 1921:

Λίγο καιρό πριν τον τελικό ο αθλητής και ποδοσφαιριστής της α' ομάδας του Απόλλωνα, Δ. Χορς έχασε τη ζωή του στο μέτωπο.

Η στρατοπέδευση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, στις 2 Μαϊου 1919 έγινε στο Στάδιο του Απόλλωνα στον Άγιο Τρύφωνα.

Το τελευταίο συμβούλιο του Γυμναστικού Συλλόγου Απόλλωνα Σμύρνης, την μαρτυρική χρονιά της καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους το 1922, αποτελούσαν οι: Δ. Μαρσέλος (πρόεδρος), Ι. Γαρύφαλος (Γεν.Γραμματέας), Α.Κύρου (ειδ. γραμματέας), και Χατζηθωμάς (ταμίας).

Κατά την Καταστροφή της Σμύρνης ο σύλλογος έχασε συνολικά 11 ποδοσφαιριστές. Η τελευταία κύρια ομάδα του Απόλλωνα στη Σμύρνη την αγωνιστική περίοδο 1921-22:

Η τελευταία ομάδα του Απόλλωνα στη Σμύρνη, το 1922.

Στην Β' ομάδα του Απόλλωνα αγωνίζονταν παίκτες όπως οι Παναγούλιας, Ροδοκανάκης, Κόης, Καλλιγάς, Κ.Οικονομίδης που στη συνέχεια αγωνίστηκαν στην πρώτη ομάδα όταν ο Απόλλων αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Αθήνα. Η ομάδα του Απόλλωνα στα χρόνια της Σμύρνης ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι και το 1922 και η καλύτερη στην ιστορία του σμυρναϊκού ποδοσφαίρου, έχοντας 6 κύπελλα πρωταθλητή, με την Γαλατασαράι να βρίσκεται στους 6 τίτλους στη λίγκα της Κωνσταντινούπολης εως τότε.

Διαχρονική πορεία (Σμύρνη-ΣΕΓΑΣ)

Περίοδοι Κατηγορία Ομάδες Θέση
1910-11 Β' Κατηγορία Σμύρνης 3
1911-12 Α' Κατηγορία Σμύρνης 4
1912-13 Α' Κατηγορία Σμύρνης 5
1913-14 Α' Κατηγορία Σμύρνης 5
1914-15 Α' Κατηγορία Σμύρνης
1916-17 Α' Κατηγορία Σμύρνης 1η -Πρωταθλητής
1917-18 Α' Κατηγορία Σμύρνης 1η -Πρωταθλητής
1918-19 Α' Κατηγορία Σμύρνης 1η -Πρωταθλητής
1919-20 Α' Κατηγορία Σμύρνης 7 1η -Πρωταθλητής
1920-21 Α' Κατηγορία Σμύρνης 2 1η -Πρωταθλητής
1921-22 Α' Κατηγορία Σμύρνης 5 1η -Πρωταθλητής

Αγώνες κόντρα σε ξένες ομάδες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Απόλλων έδωσε πολλά φιλικά απέναντι σε ποδοσφαιρικές ομάδες πληρωμάτων των συμμαχικών πλοίων, κυρίως αγγλικών. Εκείνη την περίοδο στις αρχές του αιώνα το αγγλικό ποδόσφαιρο θεωρούνταν αυτό με το υψηλότερο επίπεδο, με διαφορά, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες (ενδεικτικό ότι και στη Σμύρνη η κορυφαία ομάδα και αήττητη για πολλά χρόνια ήταν ο αγγλικός όμιλος Μπουρνόβα). Παράλληλα ο Απόλλων ανέπτυξε κόντρα με την τουρκική ομάδα “İzmir İdmanyurdu” με την οποία έδωσε πολλά φιλικά και οι αγώνες τους χαρακτηριζόταν ως εθνικοί από τον σμυρναϊκό τύπο δεδομένου του ότι ο Απόλλων φορούσε μπλε-άσπρα και η “İzmir İdmanyurdu” κόκκινα-άσπρα.

Συνοπτικά οι αγώνες που είναι γνωστοί:

Έτος Γήπεδο Αντίπαλος Σκορ
1911 SMS Viribus Unitis (en);
(νίκη Απόλλωνος)
1918Στάδιο Απόλλωνος,
Αγιος Τρύφων
HMS M19 (en);
(νίκη Απόλλωνος)

Τα ντέρμπι με τον συμπολίτη Πανιώνιο στη Σμύρνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η υπό ελληνικής διοίκησης Σμύρνη το 1919 ή 1920.

Ο Ελληνιμσός στη Σμύρνη και τα περίχωρα ήταν μοιρασμένος ανάμεσα στον Πανιώνιο και τον Απόλλωνα, αν και ο τελευταίος διέθετε κάπως μεγαλύτερη βάση φιλάθλων. Υπολογίζεται ότι δόθηκε ίσως και παραπάνω από 20 ποδοσφαιρικοί αγώνες ανάμεσα στους δύο συλλόγους, ενώ έγιναν και αγώνες Β' ομάδων. Ο πρώτος ανεπίσημος καταγράφεται το 1907. Η κόντρα ανάμεσα στους φιλάθλους των δύο ομάδων ήταν τεράστια με κύριο θέμα συζήτησης την παλαιότητα και το έτος ίδρυσης. Πολύ σημασία έδιναν οι πρόεδροι των δύο ομάδων στην φήμη που είχαν οι σύλλογοί τους στην Ελλάδα φροντίζοντας να στέλνουν τα αποτελέσματά τους σε αθηναϊκές εφημερίδες. Ο εμβληματικός πρόεδρος του Απόλλωνα είχε απέναντί του μια εξίσου σπουδαία προσωπικότητα του σμυρναϊκού κόσμου, τον Δημητρό Δάλλα του Πανιωνίου.

Αν και ο Απόλλων βρισκόταν πίσω από τον Πανιώνιο στα τμήματα στίβου, αλλά και στο ποδόσφαιρο αρχικά, από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1910, πήρε τα σκήπτρα στην πόλη. Σε αυτό έπαιξε ρόλο και το νέο γήπεδο του Απόλλωνα στον Άγιο Τρύφωνα. Στην αρχή της δεκαετίας του 1920, ο Απόλλων ήταν ασυναγώνιστος με τον Πανιώνιο να έχει αποδεκατιστεί λόγω της στράτευσης στο μέτωπο. Ο Απόλλων κέρδισε όλα τα τελευταία ντέρμπι μέχρι και το 1922. Εχουν διασωθεί τα παρακάτω αποτελέσματα:

To Στάδιο του Πανιωνίου 1920 στη Σμύρνη όπου διεξάχθηκαν τα περισσότερα ντέρμπι μέχρι την Καταστροφή.
  • 1907 - 1908, Τελικός τουρνουά Σμύρνης: Πανιώνιος Β' - Απόλλων Β' 2-0
  • 1921 - 1922, Φιλικό: Απόλλων - Πανιώνιος 2-0, 1-0
  • 1910 - 1911, Πρωτάθλημα Σμύρνης (Β' κατηγορία): Πανιώνιος Β' - Απόλλων 2-1
  • 1911 - 1912, Πρωτάθλημα Σμύρνης: Πανιώνιος - Απόλλων 2-1
  • 1912 - 1913, Πρωτάθλημα Σμύρνης: Πανιώνιος - Απόλλων 4-0, 3-0
  • 1912 - 1913, Πρωτάθλημα Σμύρνης Β' κατηγορία): Πανιώνιος Β' - Απόλλων B' 1-0
  • 1919 - 1920, Πρωτάθλημα Σμύρνης: Απόλλων - Πανιώνιος 1-0, 4-1
  • 1921 - 1922, Πρωτάθλημα Σμύρνης: Απόλλων - Πανιώνιος 5-0

Tα γήπεδα του Απόλλωνα στη Σμύρνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορόσημο για τον σύλλογο του Απόλλωνα ήταν το 1916 η κατασκευή του Σταδίου Απόλλωνος στο οποίο διεξάγονταν οι Απολλώνιοι Αγώνες, ενώ διέθετε και κλειστό γυμναστήριο. Μέχρι τότε από το 1910 ως επίσημη έδρα είχε το Γήπεδο Ορφανοτροφείου, που δεν είχε σε καμία περίπτωση τις προδιαγραφές άλλων γηπέδων της Σμύρνης, όπως του Παραδεισου, του Μπουρνόβα ή του Πανιωνίου στην Πούντα. Όμως επειδή το Πρωτάθλημα Σμύρνης συνήθως διεξάγονταν στα καλύτερα στάδια, ο Απόλλων έδωσε πολλούς αγώνες σε αυτά τα τρία. Το Στάδιο Απόλλωνος, στην περιοχή του Αγίου Τρύφωνα, στην συνοικία Μπέλα Βίστα καταστράφηκε ολοσχερώς το 1922.

Τα γραφεία του συλλόγου και η βάση φιλάθλων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γραφεία του συλλόγου βρίσκονταν στην αριστοκρατική συνοικία Μπέλλα Βίστα (ή αλλιώς Καλλιθέα) και καταστράφηκαν ολοσχερώς από τους Τούρκους το 1922. Η πλειοψηφία των φίλων του διέμενε σε πιο λαϊκές συνοικίες σε αντίθεση με τις μεγαλοαστικές που κυρίως υποστήριζαν τον Πανιώνιο. Πολλοί φίλαθλοι του Απόλλωνα είχε την στήριξη των Ελλήνων από τις συνοικίες Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, Αγιο Τρύφωνα, Αγιο Κωνσταντίνο, Αγιο Νικόλαο, Άγιου Βουκόλου, Χατζήφράγκου. Παράλληλα είχε και περισσότερο την εύνοια της Αμάλθειας του Σωκράτη Σολωμονίδη (καθώς η εφημερίδα "Αρμονία" υποστήριζε τον Πανιώνιο).

Ο τίτλος του 1920: ο μοναδικός από ελληνικό σύλλογο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την σεζόν 1919-20, δεν διεξήχθη κανένα επίσημο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στην Ελλάδα. Αντιθέτως, στη Σμύρνη, υπό ελληνική διοίκηση και με πνεύμα εξωστρέφειας, οι αθλητικοί σύλλογοι συνέχισαν απρόσκοπτα την αθλητική τους δραστηριότητα, με τον Απόλλωνα να κατακτά το πρωτάθλημα υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ.

Η ομάδα του Απόλλωνα ήταν τότε η μοναδική πρωταθλήτρια στον ελληνικό χώρο που αγωνίστηκε σε πλήρες, οργανωμένο πρωτάθλημα, με ισχυρούς αντιπάλους και με συμμετοχή παικτών που εκπροσώπησαν την Ελλάδα στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το ίδιο έτος. Επιπλέον αναμφίβολα θεωρείτο ο καλύτερος ποδοσφαιρικός σύλλογος του ελληνισμού το 1920. Με βάση αυτά τα ιστορικά δεδομένα, αρκετοί ιστορικοί και φίλαθλοι υποστηρίζουν πως ο τίτλος του πρωταθλητή Σμύρνης το 1920 έπρεπε να αναγνωριστεί ως τίτλος Πανελλήνιου Πρωταθλητή.

Ο τελευταίος αγώνας και τίτλος σε ιωνικό έδαφος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το τελευταίο πρωτάθλημα διεξήχθη από τις 19 Δεκεμβρίου 1921 έως τις 27 Φεβρουαρίου 1922, ημέρα του μεγάλου τελικού, ανάμεσα στον Απόλλωνα και την «Αρμένια Χομενετμέν» (ή Αρμενική Ενωση).[8][9] Οι «κυανόλευκοι» επικράτησαν 3-1 και χιλιάδες Απολλωνιστές γιόρτασαν την μεγάλη επιτυχία, που έμελλε να είναι και η τελευταία πριν από την μικρασιατική καταστροφή. Ο τελικός διεξήχθη στο γήπεδο του Πανιωνίου, παρουσία 5.000 θεατών, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης.

Δύο από τους πρωταθλητές του 1922, πιάστηκαν αιχμάλωτοι και σφαγιάστηκαν από Κούρδους και Τούρκους, μένοντας για πάντα στην ιωνική γη. Στη Σμύρνη παρέμειναν ως αιχμάλωτοι και δύο μέλη του συμβουλίου του Απόλλωνα (καθώς και ο πρωταθλητής στίβου Κροίσος Πέρσης) ο οποίοι είχαν μάλλον παρόμοιο τέλος. Πιο αναλυτικά οι νεκροί του Απόλλωνα το 1922 ήταν:

  • Γ.Μαρσέλλος (ποδοσφαιριστής, αριστερό μπακ , αδελφός του Προέδρου του συλλόγου Δημήτριου Μαρσέλλου )
  • Π.Χρυσούλης (ποδοσφαιριστής, δεξί εξτρέμ)
  • Α. Κύρου (μέλος διοικητικού συμβουλίου)
  • Γ. Κύρου (μέλος διοικητικού συμβουλίου)

Ο Απόλλων συνολικά κατέκτησε 6 πρωταθλήματα Σμύρνης (πολυνίκης του θεσμού όσο η Σμύρνη ήταν επί ελληνικής διοίκησης) και ήταν και ο τελευταίος πρωταθλητής πριν την καταστροφή της Σμύρνης.

Ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα στην Μικτή Σμύρνης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά το 1915 ο Απόλλων είχε 7-8 παίκτες στη Μικτή ομάδα της Σμύρνης (έναντι 3-4 του Πανιωνίου).

Αποτελούνταν από Άγγλους, Ελληνες, Λεβαντίνους και Αρμένιους. Μετά το 1915 ο Απόλλων είχε 4-5 παίκτες στη Διεθνή Μικτή ομάδα της Σμύρνης (έναντι 1-2 του Πανιωνίου), και 4-5 Άγγλων και Αρμενίων. Την άνοιξη του 1922 δημιουργήθηκε 15μελής Διεθνής Μικτή Σμύρνης, με εκλέκτορα τον Άγγλο Φάουλερ, προκειμένου να μεταβεί στην Αθήνα τις ημέρες του Πάσχα προσκαλεσμένη από την Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων για τους αγώνες «Ιωνίας-Πειραιώς-Αθηνών». Την αποτελούσαν παίκτες από: Απόλλωνα (9), Αρμενική (4), Πανιώνιο (Θ. Δημητρίου) και Μπουρνόβα (Σαρνώ). (Κόσμος, 16/3/22).

Καταγεγραμμένοι ποδοσφαιριστές (1906-1922)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα στην Σμύρνη αλφαβητικά, ήταν οι εξής:[10]

  • Αλεβιζάκης
  • Βίγλατζης Α.
  • Γαλανίδης Γ.
  • Γκίλης Α.
  • Γώτης Δ.
  • Ζαλούμης Ι.
  • Ζεϊμπέκης
  • Ιερεμιάδης Μ.
  • Καίσαρ Μ.
  • Καμιτζόπουλος Ι.
  • Καμπουρόπουλος Α.
  • Κεχαγιάς Α.
  • Μαγουλάς Α.
  • Μαρσέλλος Γ.
  • Μαυρομμάτης Χ.
  • Μιχαηλίδης Δ.
  • Μουζάκος Δ.
  • Ντομένικο
  • Οικονομίδης Σ.
  • Παπαγιάννης Ι.
  • Παρασκευάς Β.
  • Σάμιος Β.
  • Φωτιάδης Α.
  • Χαραλαμπάκης
  • Χατζόπουλος Α.
  • Χοϊντζόπουλος Δ.
  • Χρυσούλης Π.

Οι πρώτες δεκαετίες στην Αθήνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νέα έδρα σε Σύνταγμα και Ρουφ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη Μικρασιατική Καταστροφή ο Απόλλωνας ακολούθησε τη μοίρα του ελληνισμού της Σμύρνης, περνώντας στην αντίπερα πλευρά του Αιγαίου και συγκεκριμένα στην Αθήνα. Στην ανασυγκρότηση του συλλόγου πρωταρχικό ρόλο διαδραμάτισε ο πρόεδρός του από το 1919, ιατρός και αργότερα βουλευτής με τους Φιλελεύθερους Δημήτριος Μαρσέλλος, ο οποίος ευτύχησε το 1948 να παραστεί στα εγκαίνια του Σταδίου Ριζούπολης. Αλλά και ο Ιωάννου, μέλος του Απόλλωνος Σμύρνης, που ήταν εκ των επαν-ιδρυτών του συλλόγου στην Αθήνα το 1922.

Προσωρινή του έδρα - για έναν χρόνο - ήταν ένα μικρό γήπεδο κάτω από τους Στύλους Ναού του Ολυμπίου Διός, και μεταξύ της Πλατεία Συντάγματος. Το γήπεδο ήταν ουσιαστικά ο προαύλιος χώρος στους Στύλους του Ολυμπίου Διός (όπου εχουν διασωθεί και ντοκιμαντέρ με τις σκηνές των προσφύγων από τη Μικρασία).[11]

Ο Απόλλων που επί 12 συνεχόμενες σεζόν αγωνίζονταν επίσημα στο Πρωτάθλημα Σμύρνης, πλέον δήλωσε συμμετοχή στο πρωτάθλημα τ Αθηνών-Πειραίως που διοργάνωνε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος από το 1921. Ο πρώτος επίσημος αγώνας του Απόλλωνα στην Ελλάδα ήταν στις 17 Ιουνίου 1923 στον αγώνα Πειραϊκός Σύνδεσμος - Απόλλων Σμύρνης: 2-1 (1-0) και διαιτητής ο Γεώργιος Καλαφάτης (ειχε ιδρύσει στη Σμύρνη τον Πανελλήνιο Σμύρνης οταν υπηρετούσε). Ήταν ένα από τα καλύτερα ματς της διοργανωσης, αφού οι δυο ομάδες θεωρούνταν από τους διεκδικητές του τίτλου. Ο Πειραϊκός προηγήθηκε με πέναλτι στο τέλος του α΄ ημιχρόνου και με 2-0 προς το τέλος του αγώνα. Ο Απόλλων μείωσε με πέναλτι στο τελευταίο λεπτό. Η πρώτη ομάδα του Απόλλωνα μετά την Καταστροφή, στην Αθήνα πλέον ήταν: Απόλλων Σμύρνης: Δ. Χοϊ(ν)τζόπουλος (τερμ.), Γ. Γαλανίδης, Δ. Μιχαηλίδης, Αγ. Γκίλης, Β. Παρασκευάς, Αλ. Κεχαγιάς (ή Κεχαγιόγλου), Ανδρ. Βίγλατζης, Α. Καμπουρόπουλος, Σ. Οικονομίδης, Ι. Παπαγιάννης και Α. Χατζόπουλος. Επίσης οι Μ. Ερεμιάδης, Δ. Γώτης, Β. Σάμιος και Χαρ. Μαυρομμάτης.

Την σεζόν 1922-23 έχασε με 4-0 σε φιλική συνάντηση από την πανίσχυρη ελληνική ομάδα της Κωνσταντινούπολης Πέρα Κλουμπ (η οποία νίκησε με το ίδιο σκορ τον Παναθηναϊκό και με 3-0 τον Πειραϊκό Σύνδεσμο).

Από την τελευταία πρωταθλήτρια Σμύρνης το 1922, ο Παντελής Μαγουλάς πλέον έμενε στον Βόλο, όπου ίδρυσε την Νίκη Βόλου, ενώ στην α' ομάδα είχαν απομείνει οι παρακάτω Σμυρνιοί ποδοσφαιριστές:

Το πρωτάθλημα Αθηνών του 1924

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1923 μετακόμισε στον Βοτανικό, δίπλα απο τις γραμμές του τρένου, όπου βρήκε φιλόξενο έδαφος στο γήπεδο του Ρουφ το οποίο και νοίκιασε. Φίλαθλοί του βεβαίως πρωτίστως οι Μικρασιάτες από τις νέες προσφυγικές συνοικίες-καταυλισμούς που έβλεπαν την ομάδα στο γήπεδο και ως υπόμνηση για τις χαμένες πατρίδες. Ενισχυμένος με μερικούς νέους παίκτες (Χοϊντζόπουλος, Μαυρομμάτης, Χαραλαμπάκης), ο Απόλλων τον Ιανουάριο του 1924 συμμετείχε στο τελευταίο πρωτάθλημα που διοργάνωσε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος, αλλά αποχώρησε μετά από 2 αγώνες. Ο Απόλλων ήταν στα τρία από τα πέντε Αθηναϊκά σωματεία (επίσης Παναθηναϊκός και Αθηναϊκός) που μετείχαν στη διοργάνωση, και αποχώρησαν μόλις αντιλήφθηκαν οτι η διαιτησία ευνοούσε σκανδαλωδώς τον ΑΠΣΠ, μια ομάδα δηλαδή που είχε προέλθει από τη συνένωση μερικών Πειραϊκών σωματείων με επικεφαλής τον Πειραϊκό Σύνδεσμο και την Πειραϊκή Ενωση. Ετσι δημιούργησαν την ΕΠΣ Αθηνών, η οποία διοργάνωσε αμέσως το πρώτο Πρωτάθλημα Αθήνας.

Το 1923-24 ο Απόλλων με αριθμό μητρώου ΕΠΟ το 3, και στηριζόμενος σε Σμυρνιούς αλλά και Κωνσταντινουπολίτες ποδοσφαιριστές κατέκτησε πανηγυρικά το Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών 1923-24, αντιμετωπίζοντας ισχυρότατους αντιπάλους όπως ο Παναθηναϊκός, ο Αθηναϊκός, ο Πανιώνιος και ο Μίλων. Ετσι σύντομα δημιούργησε ξανά μία πολύ δυνατή ομάδα, η οποία πρωταγωνιστούσε στο Πρωτάθλημα Αθηνών. Σε φιλική συνάντηση ηττήθηκε από την Αρμενική Ενωση (προσφυγική και αυτή από την Σμύρνη με 4-0.

Όταν το 1930 ξεκίνησε το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα (όπου προκρίνονταν οι καλύτεροι των τοπικών πρωταθλημάτων), ο Απόλλωνας ήταν από τις ομάδες που συμμετείχαν αδιαλείπτως.

Η ομάδα του Απόλλωνα στην Αθήνα, το 1924.

Απώλεια παικτών προς την ΑΕΚ και η απόρριψη του ΠΟΚ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1924-25 οι εκ Κωνσταντινουπόλεως παίκτες του Απόλλωνα αποχώρησαν από το σύλλογο και δημιούργησαν με άλλους την μετέπειτα ΑΕΚ. ΄Ετσι η ομάδα δέχτηκε σοβαρό πλήγμα που μείωσε τη δυναμικότητα της χωρίς βέβαια να ανακόψει την γόνιμη δράση της. Οι πρωταθλητές της σεζόν 1923-24 είχαν πολλές απώλειες προς την ΑΕΚ, αφού η πλειονότητα των παικτών ήταν Κωνσταντινουπολίτες και εντάχθηκαν στη νεοϊδρυθείσα Ένωση. Παρέμειναν όμως οι Σμυρναίοι Χοντζόπουλος (τερμ.), Αγ.Γκίλλης, Καμπουρόπουλος, Γώτης, Χ. Μαυρομάτης, Βίγλατζης και προστέθηκαν από τον υπό διάλυση Πανιώνιο οι Θ. Νικολαΐδης, Καλλιγάς. Στην ομάδα προωθήθηκαν μέλη της Β΄ ομάδας που είχε στη Σμύρνη, οι οποίοι την προηγούμενη σεζόν 1923-24 είχαν αγωνιστεί σε άλλους συλλόγους: Παναγούλιας (Νεάπολη), Ροδοκανάκης (Νεάπολη), Κόης, Καλλιγάς, Κ. Οικονομίδης (Πανιώνιος).

Ο Απόλλων κατά τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα θεωρούνταν η μεγαλύτερη ομάδα που είχε έλθει από την Σμύρνη και μαζί με Παναθηναϊκό θεωρούνταν οι δύο σπουδαιότερες στην Ελλάδα. Σε εισπράξεις στην ΕΠΣ Αθηνών ήταν τρίτη (τέταρτος ο Ατρόμητος). Όταν το 1927 η ΕΠΟ απέβαλε τον Ολυμπιακό και ο Παναθηναϊκός πήρε το μέρος του, και οι δύο προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια τριπλή συμμαχία εναντίον της ΕΠΟ και χτύπησαν την πόρτα του Απόλλωνα πρώτα (που απέρριψε αφού ζήτησε και την συμμετοχή του Πανιωνίου) και μετά της ΑΕΚ, για να δημιουργήσουν το γνωστό Π.Ο.Κ..

Τα πρώτα διεθνή φιλικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την σεζόν 1925-26 αντιμετωπίσε σε φιλικο την αυστριακή Κάπφενμπεργκ και ηττήθηκε με 1-3. Την επόμενη 1926-27 ηττήθηκε από την Γκραζιάνσκι (Γιουγκοσλαβίας) με 2-4.

To 1928 στο γήπεδο του Ρουφ, δεκάδες φίλαθλοι συγκεντρωθηκαν, για να παρακολουθήσουν τη συνάντηση Απόλλωνα – Πεστερζέμπε, που έγινε στις 6 Ιανουαρίου 1928 και έληξε 4-2 υπέρ της ουγγρικής ομάδας. Στις 31 Δεκεμβρίου 1935 ο Απόλλων στο Ρουφ, στο γήπεδο του Αγίου Βασιλείου υποδέχθηκε την Μπεσίκτας (2-2)[12] ενώ είχαν προηγηθεί επισκέψεις των Απολλωνιστών στην Τουρκία και αγώνες με τουρκικές ομάδες. Οι προσδοκίες ήταν πολλές ως προς τη δυναμική της τουρκικής ομάδας, που είχε κερδίσει στην Τουρκία μικτή ομάδα Παναθηναϊκού και Απόλλωνα με 7-2, αλλά και είχε φέρει 1-1- με τον Παναθηναϊκό. Τον αγών παρακολούθησαν 1.500 θεατές και οι (οι τιμές των εισιτηρίων ήταν 35, 20 και 15 δραχμές. Η ενδεκάδα του Απόλλωνα ήταν: Παπαντωνίου, Γάσπαρης, Χατζηβασίλης, Γκίκας, Δεληγιάννης, Βουβουδάκης, Πανανός, Αντικάκης, Ρούσσος, Δημητρίου, Χατζησάββας.

Πάντως, οι Απολλωνιστές που είχαν κατακτήσει το πρώτο πρωτάθλημα Αθηνών του 1924, χρειάστηκαν 14 ολόκληρα χρόνια για να το κερδίσουν πάλι το 1938. Από τότε μέχρι την κατάργησή του (1959-60) το κατάκτησαν άλλες δύο φορές (1948 και 1958). Την ενδεκάδα του 1938 αποτελούσαν οι: Χατζηβασιλείου, Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός, Βουβουδάκης, Χατζησάββας, Δεληγιάννης, Δαμαλάς, Β.Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος και Πανανός.

Συνολικά μεταξύ 1922-1940 κατέκτησε δύο τίτλους στην Αθήνα (1923-24 και 1937-38), ενώ δύο φορές έχασε στις λεπτομέρειες το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα. Η πρωταθλήτρια Αθηνών ομάδα του 1938, με τον θρυλικό επιθετικό Βασίλη Γρηγοριάδη, έλαβε από τον τύπο το προσωνύμιο της «Ελαφράς Ταξιαρχίας», που τη συνοδεύει μέχρι σήμερα.

Η θρυλική "Ελαφρά Ταξιαρχία" του 1938

Η επιστροφή στη Σμύρνη για φιλικούς αγώνες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αθήνα, Θεοφάνεια 1931

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα χρόνο πριν ο Απόλλων επιστρέψει στη γενέτειρά του είχε προηγηθεί το φιλικό στην Αθήνα στις 6 Ιανουαρίου 1931 κόντρα στην πρώην συμπολίτισσά του Αλτάι Σ.Κ., την ομάδα που οικειοποιήθηκε το Πανιώνιο Στάδιο στη Σμύρνη, μετά το 1922. Πριν τον αγώνα οι ομάδες αντάλλαξαν θερμές προσφωνήσεις τονίζοντας τη σημασία του αγώνα και αντάλλαξαν αναμνηστικά λάβαρα. Ο Απόλλων επικράτησε με 5-1 της Αλτάι (η κορυφαία τουρκική ομάδα της Σμύρνης την εποχή του ελληνισμού) στο γήπεδο της Λεωφόρου: τα γκολ πέτυχαν ο Μαυρομμάτης, ο Παπαδημητρίου (δύο), Δεληγιάννης και Κωνσταντάς). Στις 9 Ιανουαρίου 1931 ο Απόλλωνας συμφώνησε με την Αλτάι να ανταποδώσει την επίσκεψη και το Μάρτιο του 1932 να επισκεφτεί τη Σμύρνη και να δώσει ποδοσφαιρικούς αγώνες και με την Αλτάι και με άλλες ομάδες, με την τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα να δεσμεύεται για την παροχή διευκολύνσεων.[13]

Ετσι, στα τα πλαίσια της Ελληνο-Τουρκικής φιλίας που αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 δόθηκε η ευκαιρία στον Απόλλωνα Σμύρνης να βρεθεί πίσω στην πατρογονική του πόλη, την Σμύρνη.[14] Η ομάδα του Απόλλωνα του 1932 αποτελείτο από τους: Ρωμύλο Φρονιμίδη (τερματοφύλακα), Ρουσσόπουλο, Χατζησάββα, Ράπτη, Χριστίδη, Γκίκα, Κοσματόπουλο, Παξιβανίδη, Σίνα, Δεληγιαννίδη, Προκοπίου, Δημητρίου, Παπαδημητρίου, Χατζηβασίλη, Δεληγιάννη και Αναγνωστόπουλο. Προπονητής τότε ήταν ο Τίμπορ Έσσερ, γενικός αρχηγός ο Μ. Κουλουμπίδης, και την ομάδα τόλμησαν να ακολουθήσουν 45 Σμυρνιοί (πλέον πρόσφυγες) φίλαθλοι μόνο.[15] Ο Απόλλωνας γι’ αυτά τα φιλικά θα εισέπραττε 1.700 λίρες Τουρκίας, δηλαδή περίπου 68.000 δραχμές.

Στις 13 Απριλίου του 1932 οι ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο «Αιγαίον» που εκτελούσε δρομολόγια από τον Πειραιά με τελικό προορισμό το λιμάνι της Σμύρνης. Ο Απόλλωνας είχε κανονίσει να δώσει τρία παιχνίδια με ισάριθμές τουρκικές ομάδες. Όταν τα πρωτοσέλιδα του 1932 έγραψαν «Ο Απόλλων στη Σμύρνη ξανά» φάνηκε ειδικά στους πρόσφυγες ως ένα απίστευτο γεγονός. Ο τελευταίος αγώνας που έδωσε ο Απόλλωνας στη Σμύρνη πριν από την Μικρασιατική Καταστροφή ήταν με Αρμενική ομάδα που επίσης είχε ως έδρα της την Σμύρνη και ήταν πανίσχυρη.

Τον πρώτο αγώνα ο Απόλλωνας έδωσε στις 15 Απριλίου 1932 με την τουρκική ομάδα Αλτάι ΣΚ στο γήπεδό της Αλσαντζάκ (κατασκευάστηκε το 1929) και ήρθε ισοπαλία 0 -0 μπροστά σε 5.000 θεατές. Η επόμενη αναμέτρηση ήταν με την ομάδα Καρσίγιακα ΣΚ η οποία ένα χρόνο πριν, τον Ιανουάριο του 1931, είχε συναντηθεί με τον Άρη Μυτιλήνης σε φιλικό παιχνίδι (είχε νικήσει 5-0). Ωστόσο ο Απόλλωνας κατάφερε επίσης ισοπαλία με 1 -1. Τον τρίτο του αγώνα ο Απόλλωνας τον έδωσε στις 19 Απριλίου 1932 με την ομάδα της Μικτής Σμύρνης (μικτή Αλτάι/Καρσίγιακα ουσιαστικά) οι οποία αποτελούνταν πλέον μόνο από Τούρκους ποδοσφαιριστές και επικράτησε με 1-0.[14][16]

Στις 22 Μαρτίου 1933 ο Απόλλωνας με προπονητή τον Ούγγρο Σαμ Ζίγκερ ξεκίνησε με προορισμό τη Σμύρνη για να δώσει σειρά φιλικών αγώνων, με τις Αλτίν Ορντού, Αλτάι ΣΚ, Καρσίγιακα ΣΚ και Ιζμίρ Σπορ και ακολούθως να περιοδεύσει σε άλλες πόλεις. Στην αποστολή συμμετείχαν οι παίκτες: Φρονιμίδης, Χριστίδης Ι, Χρηστίδης ΙΙ, Γάσπαρης, Χατζηβασίλης, Γκίκας, Κασιμάτης, Καρπόζηλος, Χατζησάββας, Δημητρίου, Προκοπίου, Πανανός.

O Σμυρνιός Γιώργος Γάσπαρης αγωνίστηκε στον Απόλλωνα την περίοδο 1930-35.

Με διάφορες ταλαιπωρίες στο ταξίδι και την παραμονή του ο Απόλλωνας κέρδισε τη μικτή Ιζμίρ Σπορ/Αλτάι με 3-0 (Δημητρίου, Πανανός, Χατζησάββας οι σκόρερ) και ήρθε ισόπαλος με τη Μικτή Καρσίγιακα ΣΚ/Γκιόζτεπε ΣΚ με 1-1 με τον Χατζησάββα να είναι ο σκόρερ και τη Μικτή Αλτάι/Αρτίν Γιορντού με 2-2 (Χατζησάββας και Δημητρίου οι σκόρερ).[17] Aξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των παικτών του Απόλλωνα που αγωνίστηκαν στην Τουρκία το 1932 και 1933 είχαν γεννηθεί είτε στη Σμύρνη, είτε στην Μικρασία. O Απόλλων επέστρεψε στη Σμύρνη με τα κυανόλευκα χρώματά του και σήμα τον αγκυλωτό σταυρό, δηλαδή όπως αγωνίζονταν και μέχρι το 1922 στη Σμύρνη.

Τον Αύγουστο 1934 ο Απόλλων επισκέφθηκε την Σάμο όπου έδωσε φιλικούς αγώνες, καθώς στο νησί ζούσε μεγάλος αριθμός Μικρασιατών που είχε εγκατασταθεί μετά το 1922 και συμπαθούσε τον Απόλλωνα. Νίκησε την Ένωση Φιλάθλων Καρλοβασίου με 3-1 και 3-0 στον αγώνα ρεβάνς και ηττήθηκε με 2-0 από τον Πανσαμιακό στις 19 Αυγούστου. Μόλις 12 χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Απόλλων βρισκόταν μια ανάσα από την γενέτειρά Σμύρνη.[18]

Η φημολογούμενη μετακόμιση στη Νέα Σμύρνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήδη ο Απόλλων θωρείται στους τρεις μεγάλους των Αθηνών έχοντας μια εντυπωσιακή ομάδα (μάλιστα την Κυριακή 17 Ιανουαρίου 1937, νίκησε με 5-1 την ΑΕΚ εκτός έδρας). Από το 1938 άρχισε να κατασκεπάζεται το Στάδιο Νέας Σμύρνης που ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1940. Στη Νέα Σμύρνη είχε συγκεντρωθεί πλήθος Σμυρνιών και τα πάντα (έως και σήμερα) θύμιζαν Σμύρνη. Εκείνη την εποχή θεωρούνταν μεγαλύτερο μέγεθος από τον Πανιώνιο και το νέο γήπεδο αρχικά ήταν να δοθεί στους κυανόλευκους. Ακόμη και μέχρι τότε οι διοίκησες των δύο συλλόγων συντηρούσαν τον ανταγωνισμό από τα χρόνια της Σμύρνης, με Σμυρνιούς προέδρους, όπως ο Μαρσέλλος και ο Δάλλας. Τελικώς το γήπεδο δόθηκε στον Πανιώνιο που γιγαντώθηκε σε σχέση με τον Απόλλωνα από άποψη βάσης φιλάθλων, χάρη στη Νέα Σμύρνη και τους πρόσφυγες της Ιωνίας στην περιοχή.

Οι διεθνείς φιλικοί αγώνες της περιόδου 1922-1936

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Απόλλωνας της Ριζούπολης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1948: Νέα αρχή στη Ριζούπολη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η «Ελαφρά Ταξιαρχία»

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παλαιότερο έμβλημα

Το 1946, η Εταιρία Σιδηροδρόμων απαλλοτρίωσε το δημοτικό γήπεδο του Ρουφ και ο Απόλλωνας μετά από μια επιτυχημένη πορεία στη συγκεκριμένη περιοχή, βρέθηκε σε αναζήτηση νέας έδρας. Ήδη μετά το 1940 και την παραχώρηση του γηπέδου της Νέας Σμύρνης (όπου υπήρχε ισχυρή βάση φιλάθλων του Απόλλωνα) στον Πανιώνιο, υπήρχαν σκέψεις για μετακόμιση στην προσφυγική Καισαριανή η οποία όχι μόνο διέθετε μεγάλο αριθμό οπαδών της ομάδας, αλλά και την τροφοδοτούσε με παίκτες (Κ.Βουβουδακης, Αφοί Προκοπίου, Γ.Γασπαρης, Κ.Δαμαλάς, Σιμ.Ελευθεριάδης, Α.Κασιματης, Π.Μουστακης, Σμυρλιανος, Γ.Κατσαρελης, Γρηγοριάδης, Μ.Συκιουριδης κ.α). Ετσι την διετία 1946-1948 αναγκάστηκε να αγωνιστεί στο Γήπεδο Νέας Φιλαδέλφειας, μαζί με την ΑΕΚ.

Τελικά ο σύλλογος αποφάσισε να μετακομίσει στη Ριζούπολη, ένα «προάστειον των Πατησίων», δίπλα στο εργοστάσιο δίσκων της Columbia, όπου έκτισε νέο γήπεδο.[19] Ο πρόεδρος Δημήτρης Μαρσέλλος που είχε διατελέσει και στα χρόνια της Σμύρνης (1909, 1922) είχε σημαντική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του γηπέδου της Ριζούπολης. Ο μεγαλοκτηματίας της περιοχής Ριζόπουλος «δελέασε» τον τότε πρόεδρο του Απόλλωνα Δ.Μαρσέλο να φέρει τον Απόλλωνα, στα χωράφια της τότε Ριζούπολης, ένα ιστορικό λάθος για πολλούς φιλάθλους του συλλόγου καθώς μετακόμισε σε μια περιοχή που κυριαρχούν οι φίλοι της ΑΕΚ, ενώ ήδη γειτονιές όπως Ρουφ, Βοτανικός, Θησείο, Πετράλωνα υποστήριζαν τον Απόλλωνα.[20]

Το γήπεδο εγκαινιάστηκε επίσημα στις 17 Οκτωβρίου 1948, παρουσία 10.000 φιλάθλων, με τιμητικό αγώνα ανάμεσα σε μικτή ομάδα των προσφυγικών σωματείων (Απόλλων, Πανιώνιος, ΑΕΚ) και μικτή ομάδα των «γηγενών» Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού.

Την περίοδο 1947-48 αναδεικνύεται πρωταθλητής Αθηνών και δύο χρόνια αργότερα εξελίσσεται σε μία από τις καλύτερες ελληνικές ομάδες. Τότε δίνεται στην ομάδα ο χαρακτηρισμός «Ελαφρά Ταξιαρχία», γιατί παράλληλα στους κινηματογράφους παιζόταν η επική ταινία «Η επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας», με πρωταγωνιστή τον Έρολ Φλιν. Ο χαρακτηρισμός αυτός δόθηκε στους ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα επειδή αποτελούσαν ένα πειθαρχημένο σύνολο και πραγματοποιούσαν συνεχείς επελάσεις στις αντίπαλες άμυνες. Από τότε έμεινε «Ελαφρά Ταξιαρχία».

Μέχρι και το 1948 με τη δημιουργία του νέου γηπέδου της Ριζούπολης, είχαν περάσει μόλις 26 χρόνια από την ξερίζωση του συλλόγου από την Σμύρνη και ο Απόλλων είχε ακόμη μεγάλη υποστήριξη από Μικρασιάτες φιλάθλους που γέμιζαν την πρώτη κερκίδα του γηπέδου (χωρούσε 4.500 θεατές). Έτσι, τις Κυριακές που ο Απόλλων αγωνίζονταν εντός έδρας, χιλιάδες φίλαθλοί του συνέρρεαν από τις περιοχές της Νίκαιας, της Καισαριανής, του Βύρωνα, του Γαλατσίου και της Ιωνίας για να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Είναι βέβαιο ότι πολλοί εξ αυτών είχαν δει τον Απόλλωνα αγωνιζόμενο και στα γήπεδα της Σμύρνης.

Η μετακόμιση στη Ριζούπολη συνδέθηκε με τη δημιουργία μιας ομάδας που απέδωσε εντυπωσιακό ποδόσφαιρο, όμως δεν κατάφερε να κατακτήσει τίτλους πλην αυτού του Πρωταθλήματος Αθηνών, το '48 και το '58. Την περίοδο αυτή, ο Απόλλωνας απέκτησε χιλιάδες νέους οπαδούς, καθώς το κοινό του δεν ήταν πια μόνο Μικρασιάτες πρόσφυγες, αλλά και εσωτερικοί μετανάστες από κάθε μεριά της Ελλάδας, που θαύμαζαν το στυλ παιχνιδιού του υπό την καθοδήγηση σπουδαίων ξένων προπονητών, όπως οι Κίριλ "Τζίνα" Σιμονόφσκι, Μπούζακ, Ντόλκος, Ζόνλαϊ. Τη φανέλα του Απόλλωνα εκείνων των δεκαετιών φόρεσαν παίκτες όπως οι αδελφοί Γιώργος και Αριστείδης Καμάρας, Σάββας Παπάζογλου, Στάθης Τσανακτσής, Κώστας Βερτσώνης, Λάμπης Σεραφείδης, Αντώνης Δερμάτης, Χαράλαμπος Ταουξής, Βαγγέλης Μαυρόπουλος.

Από πλευράς εργασιών και εξοπλισμού το γήπεδο ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1950, και σε αυτό βοήθησε ο νεαρός παράγων (άλλοτε από τη θέση του γενικού αρχηγού και άλλοτε του γραμματέα), ο Κώστας Οικονόμου, ο οποίος είχε σχέσεις με το εκτός νόμου ΚΚΕ. Παράλληλα όμως ενέπλεξε πολιτικά τον Απόλλωνα (οι φίλοι του οποίου παραδοσιακά στα χρόνια της Σμύρνης ήταν ενωτικοί βενιζελικοί) στέλνοντας την ομάδα δύο φορές για φιλικά στην Μακρόνησο,[21] απόφαση που ο σύλλογος πλήρωσε την δεκαετία του 1960 με την έλευση της χούντας. Παράλληλα όμως με τον Οικονόμου, σημαντική ήταν η παρουσία ως κορυφαίου παράγοντα της ομάδας του λογοτέχνη και γεννημένου στη Σμύρνη (το 1897), Χρήστου Σολομωνίδη, που διετέλεσε υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση του Ελληνικού Συναγερμού.[22] Ο Χρήστος Σολωμονίδης, ηδη δικηγόρος στη Σμύρνη και μετά στην Αθήνα, ήταν γιος του δημογέροντα, ποιητή και εκδότη, Σωκράτη Σολομωνίδη (διευθυντή για 40 χρόνια της αρχαιότερης ελληνικής εφημερίδας της Ανατολής της “Αμάλθειας” (1838-1923)) και διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου την τριετία 1955-1958.

Το 1957-1958 ο Απόλλων πέτυχε τη τελευταία μεγάλη του επιτυχία, καθώς κατέκτησε το πολύ ισχυρό πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθήνας.

1953: Το ενδιαφέρον του Ωνάση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1953 ο Έλληνας μεγιστάνας Αριστοτέλης Ωνάσης που ήταν επίσης γεννημένος στη Σμύρνη και αθλητής της ομάδας Πέλοψ Μελαντίας είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον να αναλάβει την προεδρία του συλλόγου. Το 1953, που υπήρξε το ενδιαφέρον εκ μέρους του Ωνάση, ήταν ιδιοκτήτης του καζίνο Μόντε Κάρλο στο Μονακό και ουσιαστικά λάμβανε σημαντικό μέρος στις αποφάσεις του Πριγκιπάτου ως σημαντικός οικονομικός παράγοντας. Την εποχή εκείνη είχε γενικώς αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον του για τη γενέτειρα πατρίδα του για αυτό και το 1955 επισκέφθηκε για πρώτη φορά μετά την καταστροφή το σπίτι του στη Σμύρνη στο στο οποίο είδε να κατοικούν Τούρκοι. Αργότερα εκδήλωσε ενδιαφέρον και για τον Πανιώνιο, αλλά ούτε και αυτό μετουσιώθηκε σε αγορά.

Οπως ο Ωνάσης, έτσι και ο πρόεδρος του συλλόγου Χρήστος Σολωμονίδης το 1954 επέστρεψε στη γενέτειρα του Σμύρνη ως Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας. Αν και είχε καταδικαστεί σε θάνατο για την πατριωτική του δράση (1919-1922) από το Δικαστήριο Ανεξαρτησίας της Αγκυρας το 1922, έτυχε στη συνέχεια της γενικής αμνηστίας.

1958: Ο πρώτος ελληνικός σύλλογος με γήπεδο με χόρτο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Οικονόμου που είχε πάρει εργολαβία την αποκατάσταση του οδικού δικτύου από την κυβέρνηση (μετά τις καταστροφές που προκλήθηκαν από την ένοπλη δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), βοήθησε ουσιαστικά τον σύλλογο και ο Απόλλων έγινε ο πρώτος στην Ελλάδα που απέκτησε γήπεδο με χόρτο το 1958-59, ενώ τότε έγινε επέκταση της εξέδρας από τη νότια πλευρά του γηπέδου.[23] Σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά την κατασκευή του σύγχρονου για την εποχή Σταδίου Απόλλωνος στην Μπέλλα Βίστα στη Σμύρνη, ο Απόλλων διέθετε ξανά ένα αξιοπρεπές γήπεδο.

Το ρεκόρ στο Κύπελλο κόντρα σε σμυρναϊκό σύλλογο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1959 ο Απόλλων σημείωσε την μεγαλύτερη νίκη στην ιστορία του Κυπέλλου Ελλάδας κερδίζοντας τον ΠΑΟ Νέας Μελανδίας με 23-0 (10 γκολ ο Σάββας Παπάζογλου.[24] Επρόκειτο για τη συνέχεια της ιστορικής ομάδας Πέλοψ Μελαντίας, αντίπαλο του Απόλλωνα στα πρωταθλήματα στη Σμύρνη.

Δεκαετία 1960

Ο Απόλλων , ως η τρίτη μεγαλύτερη ομάδα στην δύναμη της Ε.Π.Σ. Αθηνών , επιλέχθηκε να συμμετάσχει στην νεοσύστατη Α Εθνική που αντικατέστησε το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα. Από την εναρκτήρια αγωνιστική περίοδο ,1959-1960, μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο Απόλλων τερμάτιζε στις υψηλές βαθμολογικές θέσεις του πρωταθλήματος , ενώ το την σεζόν 1961-1962 διένυσε την καλύτερη στην ιστορία του τερματίζοντας τρίτος. Παίκτες που ξεχώρισαν εκείνα τα χρόνια για τον Απόλλωνα ήταν ο Γιώργος και Αριστείδης Καμάρας , ο Τάσος Βασιλείου , ο Αντώνης Δερμάτης , ο Νίκος Σιμιγδαλάς και ο Σάββας Παπάζογλου. Την σεζόν 1968-1969 όμως ο Απόλλων υποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του αφού γνώρισε την ήττα στο στρίψιμο του νομίσματος στον τρίτο αγώνα με την Προοδευτική.

Η αυγή της νέας δεκαετίας βρίσκει τον Απόλλωνα στη Β΄ Εθνική. Το πέρασμα, όμως, από τη δεύτερη κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου αποδεικνύεται σύντομο. Η ομάδα κατακτά πανηγυρικά τον τίτλο του πρωταθλητή στον πρώτο όμιλο, αφήνοντας 17 βαθμούς πίσω της τη δεύτερη Κόρινθο, και επιστρέφει άμεσα στην Α΄ Εθνική.

Ως νεοφώτιστος, ο Απόλλων καταφέρνει να τερματίσει στην έκτη θέση την αγωνιστική περίοδο 1970-1971. Η επόμενη σεζόν, ωστόσο, αποδεικνύεται δύσκολη και η ομάδα γνωρίζει τον δεύτερο υποβιβασμό της ιστορίας της. Παρά ταύτα, κατακτά ξανά το πρωτάθλημα στον πρώτο όμιλο, ύστερα από σκληρή μάχη με τον ΠΑΣ Γιάννινα, και επιστρέφει στην κορυφαία κατηγορία τη σεζόν 1973-1974.

Η χαρά, όμως, διαρκεί λίγο. Την ίδια χρονιά ο Απόλλων υποβιβάζεται για τρίτη φορά μέσα σε πέντε χρόνια. Η αστάθεια αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων, και στον πόλεμο που δέχθηκε η ομάδα από το καθεστώς της Χούντας, καθώς ο πρόεδρός της, Οικονόμου, ήταν γνωστός για τις αριστερές του ιδέες.

Την αγωνιστική περίοδο 1974-1975 ο Απόλλων κατακτά ξανά το πρωτάθλημα της Β΄ Εθνικής και επιστρέφει, αυτή τη φορά για να μείνει, στη μεγάλη κατηγορία. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970, η ομάδα συμμετέχει σταθερά στην Α΄ Εθνική, καταφέρνοντας κάθε φορά να παραμείνει στην κατηγορία τις τελευταίες αγωνιστικές, αν και τερματίζει πάντοτε κάτω από τη δέκατη θέση.

Ποδοσφαιριστές που φόρεσαν την φανέλα της ομάδας εκείνα τα χρόνια ήταν ο Μπάμπης Υφαντής , ο Τάκης Παντέλης , ο Κώστας Βρεττός , ο Νίκος Καρούλιας , ο Γιώργος Τζιβόγλου και ο Γιάννης Δοντάς.

Επαγγελματική περίοδος ( Δεκαετία 1980 )

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τα τέλη της σεζόν 1978-1979 ήταν γνωστό ότι το ελληνικό ποδόσφαιρο θα γινόταν επαγγελματικό. Έτσι, πριν από την έναρξη της περιόδου 1979-1980, όλες οι ομάδες που θα συμμετείχαν στο νέο πρωτάθλημα έπρεπε να συστήσουν Ποδοσφαιρική Ανώνυμη Εταιρεία, με ιδιοκτήτη και Διοικητικό Συμβούλιο.

Τον Απόλλωνα ανέλαβε ο Κερκυραίος επιχειρηματίας Κώστας Αλαμάνος, ο οποίος εξαγόρασε την ιστορική ομάδα και τη μετέφερε στη νέα εποχή του ελληνικού ποδοσφαίρου. Την πρώτη χρονιά, 1979-1980, η ομάδα τερμάτισε στη 17η θέση και βάσει της προκήρυξης έπρεπε να υποβιβαστεί. Ωστόσο, ο εξωαγωνιστικός υποβιβασμός του Ηρακλή Θεσσαλονίκης κράτησε τον Απόλλωνα στην κατηγορία.

Τα επόμενα χρόνια η ομάδα αγωνιζόταν σταθερά στην Α΄ Εθνική. Δεν σημείωνε ιδιαίτερες διακρίσεις, αλλά ούτε κινδύνευε σοβαρά με υποβιβασμό. Το καλοκαίρι του 1983 ήρθε μια από τις μεγαλύτερες μεταγραφικές εκπλήξεις στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Με ενέργειες του Κώστα Αλαμάνου αποκτήθηκε ο Ολλανδός Ρένε φαν ντερ Κέρκοφ, βασικός σε δύο τελικούς Παγκοσμίου Κυπέλλου (1974 και 1978) και συμπαίκτης του Γιόχαν Κρόιφ στην Εθνική Ολλανδίας. Ο φαν ντερ Κέρκοφ αγωνίστηκε μία σεζόν με την Ελαφρά Ταξιαρχία, καταγράφοντας 23 συμμετοχές και 3 γκολ.

Το 1986-1987 ο Απόλλωνας γνώρισε τον υποβιβασμό στη Β΄ Εθνική, έπειτα από 11 συνεχόμενες χρονιές στην κορυφαία κατηγορία. Η επιστροφή όμως ήρθε άμεσα, καθώς τη σεζόν 1987-1988 η ομάδα κατέλαβε την τρίτη θέση και ανέβηκε ξανά. Την περίοδο 1988-1989, παρά την απαγόρευση μεταγραφών, ο Απόλλωνας έκανε εντυπωσιακό δεύτερο γύρο. Με συνεχόμενες νίκες –ανάμεσά τους απέναντι στον Παναθηναϊκό και στην πρωταθλήτρια ΑΕΚ– κατάφερε να παραμείνει στην κατηγορία, κερδίζοντας 2-1 τον Ηρακλή την τελευταία αγωνιστική.

Έτσι, η δεκαετία του 1980 έκλεισε με τον Απόλλωνα σταθεροποιημένο στην Α΄ Εθνική. Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου φόρεσαν τη φανέλα του παίκτες όπως ο Γιώργος Προκόβας, ο Δημήτρης Σβορώνος, ο Αλέξης Φαμπιάτος, ο Γιάννης Γεωργαράς και άλλοι. Από τους ξένους ξεχώρισαν οι Άρνε Ντόκεν, Ζόραν Μαϊστόροβιτς, Ζίγκμουντ Κούκλα και φυσικά ο Ρένε φαν ντερ Κέρκοφ.

Αρχές δεκαετίας 1990

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα βρίσκει τον Απόλλωνα στην Α΄ Εθνική. Την περίοδο 1989-1990 η ομάδα φτάνει στα ημιτελικά του Κυπέλλου Ελλάδας, όπου αποκλείεται από τον ΟΦΗ, χάνοντας 0-1 στη Ριζούπολη στον δεύτερο αγώνα.

Την αγωνιστική περίοδο 1991-1992 ο Απόλλων τερμάτισε στην πέμπτη θέση του πρωταθλήματος, για πρώτη φορά μετά από 28 χρόνια. Τη χρονιά εκείνη σημείωσε και μία ιστορική νίκη: για πρώτη φορά κέρδισε τον Παναθηναϊκό εκτός έδρας στο πρωτάθλημα, με σκορ 1-2 στο ΟΑΚΑ. Το δεύτερο γκολ, που πέτυχε ο Ούγγρος Ίμρε Κάτσεμπαχ, θεωρείται ένα από τα ομορφότερα στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, καθώς «κρέμασε» τον τερματοφύλακα του Παναθηναϊκού, Γιόζεφ Βάντσικ, με σουτ από τα 40 μέτρα.

Την επόμενη σεζόν, 1992-1993, ο Απόλλων έφτασε ξανά στα ημιτελικά του Κυπέλλου Ελλάδας. Εκεί γνώρισε τον αποκλεισμό από τον Παναθηναϊκό, που στη συνέχεια κατέκτησε το τρόπαιο.

Η χρυσή διετία 1994-1996

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την διετία 1994-1996 ο Απόλλων γνώρισε τις κορυφαίες στιγμές της ιστορίας του. Την περίοδο 1994-1995 τερμάτισε στην τέταρτη θέση του πρωταθλήματος, για πρώτη φορά μετά από 35 χρόνια. Με ένα εντυπωσιακό σερί 9 συνεχόμενων νικών, από την 23η έως την 31η αγωνιστική, και με το ιστορικό «διπλό» στη Λιβαδειά με 1-2 την τελευταία αγωνιστική, εξασφάλισε τη συμμετοχή του στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ της σεζόν 1995-1996, για πρώτη φορά στην ιστορία του.

Στις 8 Αυγούστου 1995, στο γήπεδο της ΑΕΚ, ο Απόλλων πανηγύρισε την πρώτη του ευρωπαϊκή νίκη απέναντι στη σλοβενική Ολίμπια Λιουμπλιάνας με 1-0, χάρη σε γκολ του Μπλένταρ Κόλα στο 41ο λεπτό. Στη ρεβάνς στη Σλοβενία, ο Απόλλων προηγήθηκε ξανά στο 2ο λεπτό με τον ίδιο παίκτη, αλλά πλήρωσε την απειρία του. Η Ολίμπια ανέτρεψε το σκορ, νίκησε 3-1 και πήρε την πρόκριση.

Η επόμενη σεζόν έφερε νέα επιτυχία εντός συνόρων. Ο Απόλλων, αν και δεν επανέλαβε την ίδια πορεία στο πρωτάθλημα, έφτασε για πρώτη φορά στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας, αποκλείοντας τον ΠΑΟΚ μέσα στην Τούμπα με 1-3 στα ημιτελικά. Στον τελικό, όμως, η Ελαφρά Ταξιαρχία, έχοντας πολλές απουσίες, ηττήθηκε με το βαρύτερο σκορ που έχει καταγραφεί σε τελικό Κυπέλλου: 7-1 από την ΑΕΚ. Αυτό το παιχνίδι αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα εκείνης της μεγάλης ομάδας.

Ποδοσφαιριστές της περιόδου εκείνης ήταν οι Αντώνης Μήνου, Κώστας Ποζαπαλίδης, Θεόφιλος Καρασαββίδης, Μπλένταρ Κόλα, Μπέρναρντ Μπάρνιακ, Τάσος Μητρόπουλος, Λευτέρης Βελέντζας, Μιλένκο Κοβάσεβιτς και ο Ντέμης Νικολαΐδης. Τη δεκαετία του 1990, πριν από την «χρυσή διετία», είχαν επίσης φορέσει τη φανέλα του Απόλλωνα παίκτες όπως ο Θανάσης Κολιτσιδάκης, ο Άρης Καρασαββίδης, ο Δημοσθένης Κάβουρας και ο μεγάλος Ούγγρος Ίμρε Κάτσεμπαχ.

Η πτωτική συνέχεια και ο υποβιβασμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την ήττα στον Τελικό Κυπέλλου από την Α.Ε.Κ. η ομάδα του Γιάννη Παθιακάκη διαλύετε. Ο ίδιος αποχωρεί από την ομάδα και τον ίδιο δρόμο ακολουθούν και οι περισσότεροι εκ των παικτών που αποτελούσαν το ρόστερ των επιτυχίων του Απόλλωνα. Την αγωνιστική περίοδο 1996-1997 ο Απόλλων τερματίζει ένατος στην βαθμολογία και παραμένει στην κατηγορία εύκολα. Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνετε την αγωνιστική περίοδο 1997-1998 με την ομάδα να τερματίζει ενδέκατη. Την σεζόν 1998-1999 ξεσπά εσωτερική κρίση με την διοίκηση Αλαμάνου να δέχεται πυρά από τους φιλάθλους και τους οπαδούς του Απόλλωνα αφού μεταξύ άλλων η ομάδα βρίσκετε στην ζώνη του υποβιβασμού μετά την ολοκλήρωση του πρώτου γύρου αγωνιζόμενη στην Νέα Σμύρνη και όχι στην Ριζούπολη. Τελικά η κατηγορία σώζεται με την ομάδα να βελτιώνεται στον δεύτερο γύρο.

Την αγωνιστική περίοδο 1999-2000 ο Απόλλων υποβιβάζεται στην Β Εθνική μετά από 11 χρόνια παρουσίας στην Α κατηγορία. Η σεζόν που κυλά είναι απογοητευτική αφού η ομάδα αλλάζει πέντε προπονητές και τερματίζει στην 17η θέση ανάμεσα σε 18 ομάδες κερδίζοντας μόλις 24 πόντους. Πλέον η εσωτερική κρίση γίνετε κατακραυγή απέναντι στην διοίκηση Αλαμάνου.

Πέτρινα χρόνια και συνεχείς υποβιβασμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον υποβιβασμό ακολουθούν πέντε χρόνια παραμονής στην Β Εθνική κατηγορία με την ομάδα να μην παλεύει για την άνοδο αλλά να αρκείται σε μια απλή παραμονή. Το ρόστερ αποτελούταν πάντα από νέους σε ηλικία ποδοσφαιριστές και λίγους έμπειρους ενώ προπονητής ήταν ο Νίκος Κουρκούνας. Παρά την εμφανή αδυναμία της διοίκησης Αλαμάνου να δώσει νέο όραμα στον σύλλογο ο ίδιος δεν δέχεται να παραχωρήσει την ομάδα. Τελικά την αγωνιστική περίοδο 2004-2005 ο Απόλλων γνωρίζει τον υποβιβασμό στην Γ Εθνική κατηγορία για πρώτη φορά στην ιστορία του. Το καλοκαίρι του 2005 κάτω από ασφυκτική πίεση του κόσμου της ομάδας , που οργανώνει συλλαλητήριο έξω από το σπίτι του στο Κολωνάκι , ο Κώστας Αλαμάνος αποχωρεί από τα διοικητικά του Απόλλωνα μετά από 25 χρόνια παρουσίας. Η νέα εποχή της ομάδας ξεκινά με τον Απόλλωνα στην Γ Εθνική πνιγμένο από τα χρέη. Την σεζόν 2006-2007 ο Απόλλων γνωρίζει τον υποβιβασμό στην Δ Εθνική κατηγορία για πρώτη φορά στην ιστορία του. Η ομάδα βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και του υποβιβασμού στο τοπικό πρωτάθλημα Αθηνών την σεζόν 2007-2008. Τελικά καταφέρνει να παραμείνει στην κατηγορία την τελευταία αγωνιστική.

Εποχή Σταμάτη Βελλή και επάνοδος στις Εθνικές κατηγορίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το καλοκαίρι του 2008 την διοίκηση της ομάδας αναλαμβάνει ο επιφανής Απολλωνιστής επιχειρηματίας Σταμάτης Βελλής. Ο εφοπλιστής Σταμάτης Βελλής αναλαμβάνει να βγάλει τον Απόλλωνα από την αφάνεια του Ερασιτεχνικού πρωταθλήματος της Δ Εθνικής και να επαναφέρει με σταθερά βήματα την ομάδα στις Εθνικές κατηγορίες. Την αγωνιστική περίοδο 2008-2009 χάνει την άνοδο για έναν βαθμό από τον Π.Α.Ο. Ρούφ. Την αγωνιστική περίοδο 2009-2010 ο Απόλλων κατακτά το Πρωτάθλημα στην Δ Εθνική και επιστρέφει στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο μετά από τρία χρόνια συμμετοχής στο ερασιτεχνικό πρωτάθλημα της Δ Εθνικής.

Από την Γ Εθνική στην επιστροφή στην Super League

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2010-2011 ο Απόλλων αν και θεωρείται φαβορί στην Γ Εθνική δεν καταφέρνει να ανέβει κατηγορία αφού τερμάτισε έβδομος. Την επόμενη σεζόν τελικά πανηγυρίζει την άνοδο στην Β Εθνική μετά από 6 χρόνια αφού κατακτά το Πρωτάθλημα στον Νότιο όμιλο. Την αγωνιστική περίοδο 2012-2013 με προπονητή τον Αλέκο Βοσνιάδη και πάντα με τον Σταμάτη Βελλή στο τιμόνι της διοίκησης ο Απόλλων κερδίζει την άνοδο στην Super League μετά από 13 χρόνια απουσίας κατακτώντας το Πρωτάθλημα στην Β Εθνική.

Υποβιβασμός και αποχώρηση Βελλή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2013-2014 ο Απόλλων επέστρεψε μετά από 13 χρόνια απουσίας στην Α Εθνική που πλέον λέγετε Σούπερ Λιγκ. Παρά την καλή αγωνιστική εικόνα της η ομάδα δεν μπόρεσε να παραμείνει στην κατηγορία καθώς όπως κατήγγελλε και ο ίδιος ο Σταμάτης Βελλής ο Απόλλων στοχοποιήθηκε από την διαιτησία και το "σύστημα" του Ελληνικού ποδοσφαίρου. Μάλιστα μετά από έναν αγώνα με τον Πανιώνιο στον οποίον ο Απόλλων ηττήθηκε χάρις ενός ανύπαρκτου πέναλτι ο εφοπλιστής ιδιοκτήτης της ομάδας δήλωσε ότι θα αποχωρήσει από την διοίκηση και πρότεινε να αποχωρήσει και η ομάδα από το πρωτάθλημα ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Εν τέλει κάτι τέτοιο δεν έγινε δεκτό από τον Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης και από τους φιλάθλους της ομάδας και ο Σταμάτης Βελλής ανακοίνωσε ότι μετά το τέλος της αγωνιστικής περιόδου θα αποχωρήσει οριστικά από την διοίκηση της ομάδας έχοντας απαυδήσει από την κατάσταση στο Ελληνικό ποδόσφαιρο. Εν τέλει ο Απόλλων υποβιβάστηκε 17ος ανάμεσα σε 18 ομάδες μόλις 2 βαθμούς μακριά από την σωτηρία.

2014: Η έλευση Μονεμβασιώτη και η επιστροφή στην Σούπερ Λιγκ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ηνία από τον Βελλή που είχε απαυδήσει από διαιτητικές αποφάσεις σε βάρος του Απόλλωνα, ανέλαβε ο επίσης οπαδός και Σμυρνιός στην καταγωγή, Παναγιώτης Μονεμβασιώτης. Την σεζόν 2014-2015 ο Απόλλων τερμάτισε 3ος στον Νότιο όμιλο της Β Εθνικής πίσω από Α.Ε.Κ. και Παναχαϊκή. Προκρίθηκε όμως στα μπαράζ ανόδου όπου τερμάτισε πάλι 3ος πίσω από την Α.Ε.Κ. και τον Ηρακλή Θεσσαλονίκης που πήραν την άνοδο. Αξιόλογη ήταν η παρουσία της ομάδας στο Κύπελλο όπου ο Απόλλων έφτασε στα ημιτελικά μετά από 14 χρόνια. Εκεί γνώρισε τον αποκλεισμό από τον μετέπειτα νικητή του τροπαίου και νταμπλούχο Ολυμπιακό. Στο παιχνίδι με τον Ολυμπιακό στην Ριζούπολη δόθηκε και η πρώτη αφορμή για ένταση μεταξύ του Παναγιώτη Μονεμβασιώτη και φορέων του Απόλλωνα αφού ο πρώτος θεώρησε καλή κίνηση να αλλάξει το έμβλημα της ομάδας στην φανέλα για να τιμήσει τον Άγιο Απόλλωνα που συμπτωματικός γιόρταζε την ημέρα του αγώνα. Η κίνηση καταδικάστηκε από διάφορους φορείς του Απόλλωνα όπως ο Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης , ο σύλλογος παλαίμαχων ποδοσφαιριστών και οι οργανωμένοι οπαδοί της ομάδας.

Την αγωνιστική περίοδο 2015-2016 ο Απόλλων τερμάτισε 4ος στο πρωτάθλημα πίσω από την Α.Ε.Λ. και την Κέρκυρα που προβιβάστηκαν και τα Τρίκαλα. Εκείνη την χρονιά ο Απόλλων έπεσε θύμα του ίδιου του οργανισμού αφού σε μια κρίσιμη καμπή του πρωταθλήματος ένα γραφειοκρατικό λάθος με την χρησιμοποίηση ενός αλλοδαπού ποδοσφαιριστή έφερε την ήττα με 3-0 στα χαρτιά από τον Πανελευσινιακό αν και ο Απόλλων είχε κερδίσει το παιχνίδι στο γήπεδο με 0-1. Αυτό το λάθος έγινε μαζί με το περιστατικό χειροδικίας του Παναγιώτη Μονεμβασιώτη εναντίον οπαδού του Απόλλωνα αφορμή για νέες εντάσεις.

Την σεζόν 2016-2017 ο Απόλλων κατέκτησε το Πρωτάθλημα της Β Εθνικής και επέστρεψε ξανά στην Σούπερ Λιγκ. Η Ελαφρά Ταξιαρχία τερμάτισε 1η με μόλις 1 ήττα σε 34 αγώνες και κέρδισε δίκαια την άνοδο.

Επιστροφή στον Σούπερ Λιγκ και ταπεινωτικός υποβιβασμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2017-2018 ο Απόλλων ως νεοφώτιστος έθεσε ως στόχο την παραμονή στην κατηγορία. Παρά το δύσκολο της αποστολής και το γεγονός ότι η ομάδα βρισκόταν στην ζώνη του υποβιβασμού την 23η αγωνιστική ο Απόλλων έκανε ένα σερί 4 νικών σε 5 αγώνες και με την νίκη κόντρα στον Ολυμπιακό με 1-0 στην Ριζούπολη την 28η αγωνιστική πανηγύρισε την παραμονή στην κατηγορία. Παρά όμως την επιτυχία της παραμονής ο Παναγιώτης Μονεμβασιώτης ήρθε πάλι σε σύγκρουση με τους οργανωμένους και τον Γ.Σ. λόγο της απόφασης του να παραχωρήσει όλο το γήπεδο στην Α.Ε.Κ. ενόψει της τελευταίας αγωνιστικής του πρωταθλήματος που θα αποτελούσε και την φιέστα τίτλου της ομάδας.

Την αγωνιστική περίοδο 2018-2019 ο Απόλλων διένυσε την πιο μαύρη σελίδα στην ιστορία του στην Α Εθνική αφού τερμάτισε τελευταίος με 10 βαθμούς και μόλις 2 νίκες σε 30 αγώνες. Οι συνεχόμενες αλλαγές προπονητών και η μηδενική στήριξη του κόσμου , που είχε ανακοινώσει αποχή λόγο των μηνύσεων και των εξωδίκων που έκανε ο Παναγιώτης Μονεμβασιώτης σε φίλους της ομάδας , οδήγησαν τον Απόλλωνα στον υποβιβασμό.

Άμεση επάνοδος και οριστική πτώση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2019-2020 με την αποχή του κόσμου να συνεχίζετε ο Απόλλων αγωνίστηκε στην νεοσύστατη Σούπερ Λιγκ 2 που αντικατέστησε την Football League. Το πρωτάθλημα διακόπηκε μετά την διεξαγωγή της 20ης αγωνιστικής λόγο της επέλασης της πανδημίας covid 19 που έπληξε και την Ελλάδα. Εν τέλει το πρωτάθλημα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και ο Απόλλων τερμάτισε δεύτερος κερδίζοντας το δικαίωμα να δώσει μπαράζ ανόδου με την 13η ομάδα της Σούπερ Λιγκ.

Έτσι ο Απόλλων κλήθηκε να αντιμετωπίσει σε διπλές αναμετρήσεις τον Α.Ο. Ξάνθη κερδίζοντας και τα 2 παιχνίδια με 0-1 και 3-1 παίρνοντας έτσι το εισιτήριο της επιστροφής στην Σούπερ Λιγκ μετά από έναν χρόνο απουσίας.

Την αγωνιστική περίοδο 2020-2021 με την Πανδημία του Covid 19 να επηρεάζει και τα γεγονότα στον Αθλητισμό ο Απόλλων κλήθηκε σε διάστημα ενός μήνα από την διεξαγωγή των μπαράζ να είναι έτοιμος για να αγωνιστεί στην Σούπερ Λιγκ. Παρά τον μεγάλο πήχη δυσκολίας του εγχειρήματος ο Απόλλων έκανε μια εξαιρετική σεζόν τερματίζοντας 9ος στην κανονική διάρκεια της κανονικής περιόδου στην καλύτερη επίδοση του σε επίπεδο Α Εθνικής τον 21ο αιώνα. Στα play out που ακολούθησαν ο Απόλλων δεν κινδύνεψε με υποβιβασμό αλλά η κίνηση του Παναγιώτη Μονεμβασιώτη να απολύσει τον Γιώργο Παράσχο , πρωτεργάτη της επιτυχίας της κανονικής περιόδου , μετά από μια ήττα με αντίπαλο την Λαμία στην Ριζούπολη οδήγησε και στην διάλυση της ομάδας.

Την σεζόν 2021-2022 ο Απόλλων υποβιβάστηκε τελευταίος από την Σούπερ Λιγκ πληρώνοντας τον τραγικό σχεδιασμό της διοίκησης του που άλλαξε 5 προπονητές μέσα σε διάστημα 10 μηνών. Παρά την υπερπροσπάθεια της ομάδας στα play out η παραμονή δεν ήρθε και ο Απόλλων τερμάτισε για δεύτερη φορά στην ιστορία του τελευταίος στην Α Εθνική. Μετά και την νέα αποτυχία της διοίκησης να κρατήσει την ομάδα στην κατηγορία ο κόσμος του Απόλλωνα , που στην πλειονότητα του είχε αποκλειστεί εθελούσια ή μη από το γήπεδο , ζήτησε την αποχώρηση της διοίκησης Μονεμβασιώτη.

Μεταβατική περίοδος και αποχώρηση Μονεμβασιώτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2022-2023 ο Απόλλων συμμετείχε στην Σούπερ Λιγκ 2. Η διαφωνία όμως ερασιτέχνη Απόλλωνα και Π.Α.Ε. ως προς την χρήση του γηπέδου από την δεύτερη οδήγησαν την ομάδα σε αποχώρηση από το Γήπεδο της Ριζούπολης και της μεταφοράς της έδρας στην Νέα Σμύρνη. Εκεί ο Απόλλων αν και είχε δημιουργήσει μια ανταγωνιστική ομάδα δεν είχε ελπίδα διάκρισης και με αρνητικά αποτελέσματα έμεινε νωρίς πίσω στην μάχη της ανόδου. Εν τέλει τερμάτισε 3ος έχοντας επιστρέψει προς το τέλος της σεζόν στην Ριζούπολη. Με την λήξη των αγωνιστικών δραστηριοτήτων της ομάδας ο Παναγιώτης Μονεμβασιώτης έκανε γνωστή την αποχώρηση του από την ομάδα κάνοντας γνωστή την πρόθεση του να πουλήσει σε όποιον επιθυμεί τις μετοχές του. Παρά την εμφάνιση κάποιων παραγόντων δεν υπήρξε πώληση. Στις 2 Αυγούστου 2023 ο Απόλλων έμεινε οριστικά εκτός Σούπερ Λιγκ 2 αφού κανένας δεν αγόρασε τις μετοχές.

Συμμετοχή στην Γ Εθνική και υποβιβασμός στο τοπικό Αθηνών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την αποχώρηση Μονεμβασιώτη οι άνθρωποι του Γ.Σ. βρέθηκαν στην δύσκολη θέση να οδηγήσουν την ομάδα στην Γ Εθνική 2023-2024 με στόχο την αποφυγή του υποβιβασμού στα τοπικά για πρώτη φορά στην ιστορία της ομάδας. Για τον λόγο αυτό παραχώρησαν τον αγωνιστικό σχεδιασμό στην P.P. Agency του Πασχάλη Παπαδόπουλου. Προπονητής ανέλαβε ο Ρόλαντ Γκόμεζ πρώην ποδοσφαιριστής του Ο.Φ.Η. Παρά το νεανικό ρόστερ της ομάδας και τα αρχικά αρνητικά αποτελέσματα η κατάσταση βελτιώθηκε στις τελευταίες αγωνιστικές του πρώτου γύρου και μετά τις μεταγραφές του Ιανουαρίου η ομάδα άρχισε να βρίσκει τα πατήματα της. Όμως τα αρνητικά αποτελέσματα που ακολούθησαν το διάστημα Φεβρουαρίου - Μαρτίου και η κόντρα P.P. Agency - Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης οδήγησαν την πρώτη σε αποχώρηση. Ο Γ.Σ. μη μπορώντας να διαχειριστεί το βάρος δεν κατόρθωσε να κρατήσει την ομάδα στην κατηγορία. Ο Απόλλων υποβιβάστηκε, μετά την εντός έδρας ήττα του από τον Ελλοπιακό με 0-1, για πρώτη φορά στην ιστορία του στα Πρωταθλήματα της Ε.Π.Σ. Αθηνών.

Παρουσία στα τοπικά της Αθήνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αγωνιστική περίοδο 2024-2025 η χρονιά ξεκίνησε με τον Γιάννη Γεωργαρά , πρώην ποδοσφαιριστή της ομάδας , στον πάγκο και με ποδοσφαιριστές με εμπειρία από ομάδες που ανέβηκαν την περασμένη χρονιά από τα τοπικά της Αθήνας , της Δυτικής και Ανατολικής Αττικής με στόχο την άμεση επάνοδο του Απόλλωνα στην Γ Εθνική. Παρά τις προσδοκίες τα αρνητικά αποτελέσματα ήταν πολλά και η ομάδα έμεινε γρήγορα πίσω στην βαθμολογία. Τον Νοέμβριο του 2024 ο Μυκονιάτης επιχειρηματίας Αλέξανδρος Κουκάς ανέλαβε την διοίκηση της ομάδας με στόχο να την ανεβάσει στην Γ Εθνική. Τα αρνητικά αποτελέσματα όμως των πρώτων αγωνιστικών στέρησαν από τον Απόλλωνα την άνοδο και τον οδήγησαν σε μια δεύτερη χρονιά στο τοπικό.


Εικόνα από φιλική αναμέτρηση κόντρα τον Πανιώνιο (Σεπτέμβριος 2022) για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Μετά την ίδρυση του Απόλλωνα ο γυμναστικός σύλλογος βρήκε ένα γυμναστήριο στη συνοικία Σαν Ρόκο, όπου προπονούνταν οι αθλητές του και διοργανώνονταν αγώνες. Το 1880, ο Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ιωάννη Μακρουλίδη (όλοι μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης) δημιούργησαν ένα πρόχειρο γυμναστήριο σε κάποιον ανοικτό χώρο, γνωστό με το όνομα «Του έρωτα τ' αλάνι».

Το 1901 οι άνθρωποι του Απόλλωνα νοίκιασαν ένα σπίτι στο «Βερχανέ Κωνστάν» και μετέτρεψαν μια αίθουσα του σε γυμναστήριο και τον επόμενο χρόνο νοίκιασαν το μέγαρο Αντάκη. Αργότερα, ο σύλλογος μετακόμισε σε κάποιο χώρο απέναντι από το Ελληνικό Ορφανοτροφείο και το 1906, με τη βοήθεια του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, κατασκεύασε μεγάλο και σύγχρονο ιδιόκτητο γυμναστήριο με ξύλινη εξέδρα στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, στο προάστιο Μπέλα Βίστα, κοντά στο φημισμένο θέατρο «Τερψιθέα». Εκεί ο Απόλλων έθεσε τις βάσεις για την εξέλιξη της ποδοσφαιρικής του ομάδας, η οποία ιδρύθηκε το 1912[25] και έγινε πανίσχυρη στη δεκαετία του 1910. Η διεύθυνση των γραφείων του βρισκόταν στην οδό Γκρέσαμ, δίοδος Χουίταλ.[26] Και τα τρία γήπεδα του Απόλλωνα στη Σμύρνη ήταν ιδιόκτητα.

Το 1939 οταν το γήπεδο στην Νέα Σμύρνη πλησίαζε στην ολοκλήρωση του, υπήρξε πρόταση να χρησιμοποιηθεί από την ομάδα του Απόλλωνα (που διέθετε ισχυρότερη ομάδα) αντί του Πανιωνίου. Ομως τον Ιούνιο του 1940 παραχωρήθηκε στον Απόλλωνα, έκταση στη Ριζούπολη για τη δημιουργία ποδοσφαιρικού γηπέδου.

Ο Απόλλων αγωνίζεται στη Ριζούπολη από το 1947 ενώ το γήπεδο εγκαινιάστηκε δύο χρόνια αργότερα, όταν και ολοκληρώθηκε στις 17 Οκτωβρίου 1948. Η κατασκεύη του ξεκίνησε στις 10 Φεβρουαρίου 1947. Αρχικά κατασκευάστηκε η εξέδρα που σήμερα στεγάζονται οι Θύρες 1, Ε (επίσημοι) και 2, όταν και μετέφερε την έδρα του το 1946. Έδρα για δύο χρόνια, ήταν το γήπεδο πλησίον του Ναού του Ολυμπίου Διός, κοντά στην Πλατεία Συντάγματος, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι προσπάθειες του προέδρου Δ. Μαρσέλλου για νέο γήπεδο ευοδώθηκαν πολύ σύντομα. Το 1923 οι διοικούντες βρήκαν και νοίκιασαν ένα οικόπεδο στο τέρμα της συνοικίας Ρουφ, όπου σιγά - σιγά έφτιαξαν ένα γήπεδο με μεγάλους κόπους και αγώνες. Πριν αρχίσει η νέα περίοδος, ο Απόλλων κατάφερε να εκσυγχρονίσει το γήπεδό του στη συνοικία Ρουφ και ν' αποκτήσει έτσι μια σημαντική έδρα. Ο Απόλλων παρέμεινε στο Ρουφ μέχρι το 1946, αφού η Εταιρία Σιδηροδρόμων αποφάσισε να απαλλοτριώσει.[27]

Οι έδρες αναλυτικά:

  • 1910-1916: Γήπεδο Ορφανοτροφείου, Σμύρνη
  • 1916-1922: Στάδιο Απόλλωνος, Αγίου Τρύφωνα, Σμύρνη [28]
  • 1922-1924: Γήπεδο Στύλοι Ολυμπίου Διός, Αθήνα
  • 1924-1947: Παλιό Γήπεδο Αγίου Βασιλείου, Ρουφ, Αθήνα
  • 1946-1948: Γήπεδο Νέας Φιλαδέλφειας, Αθήνα
  • 1948-2016: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα
  • 2016-2017: Γήπεδο Νέας Σμύρνης, Αθήνα
  • 2017-2022: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα
  • 2022-2023: Γήπεδο Νέας Σμύρνης, Αθήνα
  • 2023-σήμερα: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα

Τίτλοι - Διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διοργάνωση Φορές Χρονιές
Τίτλοι
Πρωτάθλημα Σμύρνης 5 1918, 1919, 1920, 1921, 1922
Πρωτάθλημα Αθηνών (Πριν την καθιέρωση εθνικών κατηγοριών) 4 1924, 1938, 1948, 1958
Πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής 5 1970, 1973, 1975, 2013, 2017
Πρωτάθλημα Γ΄ Εθνικής 1 2012
Πρωτάθλημα Δ΄ Εθνικής 1 2010
Kύπελλο Αθηνών (Μετά την καθιέρωση εθνικών κατηγοριών) 1 2010
Διακρίσεις
Δεύτερη θέση στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα 2 1938, 1948
Τρίτη θέση στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα / Α΄ Εθνική 5 1932, 1936, 1955, 1957, 1962
Τέταρτη θέση στο πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής 2 1960, 1995
Πέμπτη θέση στο πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής 2 1961, 1964
Δεύτερη θέση στο πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής 1 2020
Τρίτη θέση στο πρωτάθλημα Β΄ Εθνικής 1 1988
Φιναλίστ κυπέλλου Ελλάδος 1 1996
Ημιτελικά κυπέλλου Ελλάδος 12
Προημιτελικά κυπέλλου Ελλάδος 24
Φιναλίστ Κυπέλλου Αθηνών (Μετά την καθιέρωση εθνικών κατηγοριών) 1 2025
Περίοδος Κατηγορία Θέση Σχόλιο
1910–11
Β΄ Κατηγορία ΣΕΓΑΣ Σμύρνης
Πρώτη παρουσία του Απόλλωνα σε επίσημο πρωτάθλημα στη Σμύρνη
1911–12
Α΄ Κατηγορία ΣΕΓΑΣ Σμύρνης
1912–13;
1913–14;
1914–15;
1915–16;
1916–17;
1917–18
1918–19
1919–20
1920–21Συμμετείχαν μόνο Απόλλων και Αρμενική Ένωση
1921–22Τελευταίο πρωτάθλημα στη Σμύρνη
1922–23
Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Ελλάδος
1923–24
Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
1924–25
1925–26
1926–27
1927–28-[β]
1928–29
1929–30
1930–31[γ]
1931–32
Πανελλήνιο Πρωτάθλημα
1932–33
1933–34
Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
[δ]
1934–35[ε]
1935–36
Πανελλήνιο Πρωτάθλημα
1936–37
Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
1937–38[ζ]
1938–39[η]
1939–40[θ]
1940–41
Διεκόπη
1941–42
Δεν διεξήχθη
1944–43
1943–44
1944–45
Αποχώρησε
1945–46
1946–47
1947–48[ι]
1948–49
1949–50[κ]
1950–51
Α1 Ε.Π.Σ. Αθηνών
1951–52
1952–53
Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
1953–54
1954–55[λ]
1955–56[μ]
1956–57[ν]
1957–58[ξ]
1958–59
1959–60
Α΄ Εθνική
1960–61
1961–62
1962–63
1963–64
1964–65
1965–6610η
1966–6712η
1967–6812η
1968–6914η[ο]
1969–70
Β΄ Εθνική
Άνοδος στην Α΄ Εθνική
1970–71
Α΄ Εθνική
1971–7217ηΥποβιβασμός
1972–73
Β΄ Εθνική
Άνοδος στην Α΄ Εθνική
1973–74
Α΄ Εθνική
17ηΥποβιβασμός
1974–75
Β΄ Εθνική
Άνοδος στην Α΄ Εθνική
1975–76
Α΄ Εθνική
14η
1976–7716η
1977–7812η
1978–7910η
1979–8017η
1980–8112η
1981–8215η
1982–8310η
1983–8410η
1984–8511η
1985–8611η
1986–8715ηΥποβιβασμός
1987–88
Β΄ Εθνική
Άνοδος στην Α΄ Εθνική
1988–89
Α΄ Εθνική
13η
1989–9015η
1990–9111η
1991–92
1992–9312η
1993–9413η
1994–95Πρώτη ευρωπαϊκή έξοδος [π]
1995–9611η
1996–97
1997–9810η
1998–9914η
1999–0017ηΥποβιβασμός
2000–01
Α΄ Κατηγορία
2001–02
Β΄ Εθνική
12η
2002–03
2003–0410η
2004–0514ηΥποβιβασμός
2005–06
Γ΄ Εθνική
14η
2006–0714ηΥποβιβασμός
2007–08
Δ΄ Εθνική
2008–09
2009–10Άνοδος στη Φούτμπολ Λιγκ 2
2010–11
Φούτμπολ Λιγκ 2
2011–12Άνοδος στη Φούτμπολ Λιγκ
2012–13
Φούτμπολ Λιγκ
Άνοδος στη Σούπερ Λιγκ
2013–14
Σούπερ Λιγκ
17ηΥποβιβασμός
2014–15
Φούτμπολ Λιγκ
[ρ]
2015–16
2016–17Άνοδος στη Σούπερ Λιγκ
2017–18
Σούπερ Λιγκ
14η
2018–1916ηΥποβιβασμός
2019–20
Σούπερ Λιγκ 2
Άνοδος στη Σούπερ Λιγκ 1[σ]
2020–21
Σούπερ Λιγκ 1
11η
2021–2214ηΥποβιβασμός
2022–23
Σούπερ Λιγκ 2
Υποβιβασμός
2023–24
Γ΄ Εθνική Ερασιτεχνική
12ηΥποβιβασμός
2024–25
Α΄ Ε.Π.Σ. Αθηνών
2025–26

Σύνολα συμμετοχών στα εθνικά πρωταθλήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
ΚατηγορίαΣυμμετοχές
Πανελλήνιο Πρωτάθλημα / Α΄ Εθνική / Σούπερ Λιγκ / Σούπερ Λιγκ 155 (13 / 37 / 3 / 2)
Β΄ Εθνική / Α΄ Κατηγορία / Φούτμπολ Λιγκ / Σούπερ Λιγκ 2 15 (8 / 1 / 4 / 2)
Γ΄ Εθνική / Φούτμπολ Λιγκ 2 / Γ΄ Εθνική Ερασιτεχνική5 (2 / 2 / 1)
Δ΄ Εθνική3

Οι αγώνες στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περίοδος Διοργάνωση Φάση Αντίπαλος Εντός Εκτός Πρ.
1995-1996 UEFA Α΄ φάση Ολίμπια Λιουμπλιάνα 1-0 1–3

Παρουσίες στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σεζόν Γήπεδο Αντίπαλος Σκορ Σκόρερς Κυπ.
1995–96 Ολυμπ. Στάδιο ΑΕΚ 1–7 Μπατίστα (11' Πετυχημένο, 34' Πετυχημένο), Τσάρτας (22' Πετυχημένο, 48' Πετυχημένο πέναλτι, και 76' Πετυχημένο,               Κετσπάγια (60' Πετυχημένο), Κωστής (89' Πετυχημένο) -- Μπάρνιακ (78' Πετυχημένο)

Παρουσίες στα ημιτελικά του Κυπέλλου Ελλάδας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σεζόν Γήπεδο Αντίπαλος Σκορ Σκόρερς Κυπ
1931-32 Γήπεδο Ρουφ Άρης Θεσσαλονίκης 2–3 Κίτσος Πετυχημένο, Αγγελάκης Πετυχημένο, Καλογιάννης Πετυχημένο -- Δεληγιάννης Πετυχημένο, Παπαδημητρίου Πετυχημένο
1953-54 Γήπεδο Ριζούπολης 630px seven vertical stripes HEX-ED1C24 and White Ολυμπιακός 1-1 Δρόσος Πετυχημένο -- Καμάρας Πετυχημένο
Καραϊσκάκη 0–1 Δρόσος Πετυχημένο
1954-55 Λεωφόρος Παναθηναϊκός 1–2 Πανάκης ΠετυχημένοΠετυχημένο -- Χολέβας Πετυχημένο
1956-57 Καυτανζόγλειο Ηρακλής Θεσσαλονίκης 1–2 Ράμμος Πετυχημένο, Χασεκίδης Πετυχημένο -- Σ. Παπάζογλου Πετυχημένο
1958-59 Λεωφόρος 630px seven vertical stripes HEX-ED1C24 and White Ολυμπιακός 1-1 (παρ.) Σεραφείδης Πετυχημένο -- Κοτρίδης Πετυχημένο
Καραϊσκάκη 0–2 Υφαντής Πετυχημένο, Ψύχος Πετυχημένο
1961-62 Λεωφόρος Παναθηναϊκός 3-5 Δομάζος ΠετυχημένοΠετυχημένο, Παπαεμμανουήλ Πετυχημένο, Τουμπέλης Πετυχημένο, Λουκανίδης Πετυχημένο -- Σ. Σαββίδης ΠετυχημένοΠετυχημένο, Δερμάτης Πετυχημένο
1966-67 Λεωφόρος Παναθηναϊκός 1-2 Καλαϊτζίδης Πετυχημένο, Παπουτσάκης Πετυχημένο -- Τακτικός Πετυχημένο
1989-90 Γήπεδο ΟΦΗ Ο.Φ.Η. 0-0
Γήπεδο Ριζούπολης 0–1 Κάβουρας Πετυχημένο
1992-93 Γήπεδο Ριζούπολης Παναθηναϊκός 1-4 Βαζέχα ΠετυχημένοΠετυχημένο, Μαυρίδης ΠετυχημένοΠετυχημένο -- Αλέξης Πετυχημένο
ΟΑΚΑ 1–1 Μάρκος Πετυχημένο -- Μαρκόπουλος Πετυχημένο
1995-96 Γήπεδο Ριζούπολης Π.Α.Ο.Κ. 1-1 Αλεξίου Πετυχημένο -- Νικολαΐδης Πετυχημένο
Γήπεδο Τούμπας 1–3 Γιουκούδης Πετυχημένο -- Κόλα Πετυχημένο, Νικολαΐδης ΠετυχημένοΠετυχημένο

Παρουσίες σε τελικό Πρωταθλήματος Σμύρνης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σεζόν Γήπεδο Αντίπαλος Σκορ Σκόρερς Κυπ
1920-21 Στάδιο Απόλλωνος Αρμενική 0-3
Στάδιο Απόλλωνος 5-2

Παλαιότερες ιστορικές συνθέσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σμύρνη
Πρωτάθλημα Σμύρνης 1918-19
Αντώνης Φωτιάδης (τερματοφύλακας), Λ. Μαγουλάς, Καίσαρης, Δημήτρης Γώττης, Αγαμέμνων Γκίλης, Κουγιουντόγλου, Α.Καμπουρόπουλος, Σ. Οικονομίδης, Βασίλης Σάμιος, Τσάρλς, Ζαλούμης.
Έδρα: Στάδιο Απόλλωνος, Σμύρνη.

Πρωτάθλημα Σμύρνης 1919-20
Αντώνης Φωτιάδης (τερματοφύλακας), Αγαμέμνων Γκίλης (αρχηγός), Β. Σάμιος, Νιώτης, Μ. Ζαλούμης (αρχηγός), Σ. Οικονομίδης, Δημήτρης Γώττης (όλοι μέλη της Μικτής Σμύρνης), Α. Καμπουρόπουλος, Λ. Μαγουλάς, Κ. Αμπετιάν[τ], Χ. Ζιρές, Μ. Καίσαρ.
Έδρα: Στάδιο Απόλλωνος, Σμύρνη.

Πρωτάθλημα Σμύρνης 1920-21
Γιαννάκης Κιμητσόπουλος (τερμ.), Α. Μαγουλάς, Γ. Μαρσέλλος, Μ. Καίσαρ, Α. Γκίλλης (αρχηγός), Σ. Οικονομίδης, Α. Καμπουρόπουλος (αρχηγός), Καράβας, Σάμιος, Π. Χρυσούλης, Κ. Μαυρομμάτης.
Έδρα: Στάδιο Απόλλωνος, Σμύρνη.

Πρωτάθλημα Σμύρνης 1921-22
Καίσαρης, Κουγιουντόγλου, Τσαρλς, Μ.Ζαλούμης, Μαυρομμάτης (Χαραλαμπάκης), Π.Χρυσούλης, Α.Καμπουρόπουλος, Βασίλης Σάμιος, Ι.Παπαγιάννης, Δημήτρης Γώττης, Αγαμέμνων Γκίλης, Αλεβιζάκης, Ντομένικο[υ], Βίγλατσης, Ι.Ζαλούμης, Παντελής Μαγουλάς, Ι.Κιμητσόπουλος, Γ.Μαρσέλλος και οι τερματοφύλακες Αντώνης Φωτιάδης (βασικός) και Ζεϊμπέκης (αναπληρωματικός).
Έδρα: Στάδιο Απόλλωνος, Σμύρνη.

Αθήνα
Πρωτάθλημα Αθηνών-Πειραιώς 1922-23
Δ. Χοϊ(ν)τζόπουλος (τερμ.), Γ. Γαλανίδης, Δ. Μιχαηλίδης, Αγ. Γκίλης, Β. Παρασκευάς, Αλ. Κεχαγιάς (ή Κεχαγιόγλου), Ανδρ. Βίγλατζης, Α. Καμπουρόπουλος, Σ. Οικονομίδης, Ι. Παπαγιάννης και Α. Χατζόπουλος, αλλά οι και Μ. Ερεμιάδης, Δ. Γώτης, Β. Σάμιος και Χαρ. Μαυρομμάτης.
Έδρα: Στύλοι Ολυμπίου Διός, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1923-24
δ. Χοϊντζόπουλός (τερμ.), Δημόφιλος (τερ.), Ζεϊμπέκης (τερμ.), Χαλκούσης, Χάϊκος, Καμπουρόπουλος, Κόης, Κασιμάτης, Βίγλατζης, Μαρσέλος, Δημήτρης Γώττης, Παρασκευάς, Κεχαγιάς, α. Χατζόπουλος, Χαρ. Μαυρομμάτης, Μιχαηλίδης, Ι.Παπαγιάννης, Σ. Οικονομίδης, Ανδρ. Βίγλατζης, Μ. Ιερεμιάδης και Καμπουρόπουλος. Προπονητής ο Βοκεχούμπερ.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1924-25
Χοντζόπουλος (τερμ.), Αγ. Γκίλης, Καμπουρόπουλος, Δημήτρης Γώττης, Χ. Μαυρομάτης, Βίγλατζης, Θ. Νικολαΐδης, Ανδρέας Καλλιγάς, Παναγούλιας, Ροδοκανάκης, Κόης, Κ.Οικονομίδης.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1930-31
Ρουσσόπουλος (τερματοφύλακας), Ναυπλιώτης, Στάθης, Χατζηβασίλης, Μιχαηλίδης, Κυρίκος, Γκίκας, Μαυρομμάτης, Δημητρίου, Παπαδημητρίου, Δεληγιάννης, Κωνσταντάς.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1931-32
Φρονιμίδης (τερματοφύλακας), Ρουσσόπουλος, Χατζησάββας, Ράπτης, Χριστίδης, Γκίκας, Κοσματόπουλος, Παξιβανίδης, Σίνας, Δεληγιαννίδης, Προκοπίου (Πρώτος σκόρερ της ομαδας με 9 γκολ), Δημητρίου, Παπαδημητρίου, Χατζηβασίλης, Δεληγιάννης και Αναγνωστόπουλος. Προπονητής ήταν ο Ούγγρος Tίμπορ Έσσερ.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1933-34
Καλονάς (τερμ.), Γάσπαρης, Σβηγάς, Κόης ΙΙ, Κασιμάτης, Γκίκας, Δήμου, Προκοπίου ΙΙ, Στράτος, Δεληγιάννης, Χρηστίδης, Πετράς.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1935-36
Παπαντωνίου (τερματοφύλακας), Γιώργος Γάσπαρης, Χατζηβασίλης, Γκίκας, Δεληγιάννης, Κ.Βουβουδάκης, Πανανός, Αντικάκης, Ρούσσος (Πρώτος σκόρερ 7 γκολ), Δημητρίου (6 γκολ), Στράτος, Ανδρέας Φούσκας, Χατζησάββας, Χάρης Καρπόζηλος.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1937-38
Χατζηβασιλείου (τερμ.), Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός (τερμ.), Βουβουδάκης, Χατζησάββας, Δεληγιάννης, Κ. Δαμαλάς, Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος, Πανανός.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1938-39
Χατζηβασιλείου (τερμ.), Κώστας Ζώγας (τερμ.), Γκιζώρης, Γκίκας, Σπανός, Κ. Βουβουδάκης, Χατζησάββας, Δεληγιάννης, Αυγουστής Κάτσικας, Κ.Δαμαλάς, Γρηγοριάδης, Μ. Στράτος, Πανανός.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1945-46
Γκότσης (τερμ.), Αυγουστής Κάτσικας, Γκιζώρης, Κ.Βουβουδάκης, Σιώτης, Κώστας Δαμαλάς, Σμυρλιάνος, Στράτος, Ανδρέας Ροδόπουλος, Θανάσης Τζαβάρας, Καραμπουρνής.
Έδρα: Δημοτικό Γήπεδο Ρουφ, Αθήνα.[29]

Πρωτάθλημα Αθηνών 1946-47
Τάσος Παυλής (τερμ.), Γκιζώρης, Κάτσικας ΙΙ, Κ.Βουβουδάκης, Μυτιληναίος, Ζωγραφάκης, Κάτσικας Αυγουστής, Χάρης Καρπόζηλος, Κώστας Δαμαλάς, Στράτος, Μακρίδης, Ανδρέας Ροδόπουλος, Αγγελόπουλος.
Έδρα: Γήπεδο Νέας Φιλαδέλφειας, Αθήνα

Πρωτάθλημα Αθηνών 1947-48
Χρυσοχόος (τερμ.), Παπαρσενίου, Γκιζώρης, Γκότσης (τερμ.), Τριανταφύλλου, Μιχαλάκος, Χατζηδάκης, Παπαρσενίου, Αγγελόπουλος, Μυτιληναίος, Πασσάς, Αυγουστής Κάτσικας, Λάμπης Σεραφείδης, Θανάσης Τζαβάρας, Θανάσης Τζαβάρας, Κώστας Δαμαλάς, Στράτος, Μαυρίδης, Ανδρέας Ροδόπουλος.
Έδρα: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα

Πρωτάθλημα Αθηνών 1948-49
Χρυσοχόος (τερμ.), Γκότσης (τερμ.), Παπαρσενίου, Πασσάς, Κώστας Δαμαλάς, Στράτος, Αυγουστής Κάτσικας, Γκιζώρης, Μυτιληναίος, Αγγελόπουλος, Κώστας Δαμαλάς, Γεωργιάδης, Λάμπης Σεραφείδης, Θανάσης Τζαβάρας, Μαυρίδης, Ανδρέας Ροδόπουλος.
Έδρα: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα

Πρωτάθλημα Αθηνών 1953-1954
Κώστας Χρόνης, Κώστας Αρδίζογλου, Κώστας Σαχίνης, Νίκος Κορωνάρχης, Χρήστος Δαράκης, Μπάμπης Ταουξής, Σάββας Παπάζογλου, Γιάννης Σκανδάλης, Γιώργος Καμάρας, Λάμπης Σεραφείδης, Μιχάλης Μιχαλάκος. Προπονητές ήταν ο Γ. Νταϊσπάγγος και ο Ν. Στράτος

Πρωτάθλημα Αθηνών 1955-1956
Τσόνας, Χτζηκανέλος, Χολέβας, Παπάζογλου, Παριανός, Πουλής Τ., Ευθυμίου, Παπαρούνης.

Πρωτάθλημα Αθηνών 1956-1957
Παριανός, Πούλης Τάκης, Ευθυμίου, Σανίογλου, Χολέβας, Τέλης Αλευράς (Σύμβουλος), Κορονάρχης, Ταουξής, Χατζηκανέλος, Σάββας Παπάζογλου, Δαράκης. Προπονητής Στέφοβιτς

Πρωτάθλημα Αθηνών 1957-58
Τσανακτσής (τερμ.), Χρόνης, Δαράκης, Σανιόγλου, Δερμάτης, Μαυρόπουλος, Σάββας Παπάζογλου, Γιάννης Χολέβας, Καμάρας, Λά,πης Σεραφείδης, Σκόρδος.

1ο Πρωτάθλημα Α Εθνικής Κατηγορίας 1959-60 με 16 ομάδες
Γρηγόρης Αναστόπουλος, Τάσος Βασιλείου, Κώστας Βερτσώνης, Στράτος Γιδόπουλος (τ/φύλακας, ο μετέπειτα πρόεδρος της ΑΕΚ), Αντώνης Δερμάτης, Διαμαντούλης (τ/φύλακας), Αντώνης Ζαχαρίου (τ/φύλακας), Αριστείδης Καμάρας, Γιώργος Καμάρας, Βασίλης Μαστρακούλης, Βαγγέλης Μαυρόπουλος, Δημήτρης Μουστάκας, Παναγιώτης Μπεχράκης, Γιώργος Παπάζογλου (αδελφός του Αριστείδη και Κώστα Παπάζογλου του Ολυμπιακού), Σάββας Παπάζογλου, Σάββας Σαββίδης, Σεραφείμ Σανιόγλου, Λάμπης Σεραφείδης, Νίκος Σιμιγδαλάς, Δημήτρης Σκόρδας, Παναγιώτης Σπυρόπουλος, Χαράλαμπος Ταουξής (τ/φύλακας), Λευτέρης Τσέλιος, Χαμόδρακας, Γιάννης Χολέβας και ο Χωριανόπουλος (επιθετικος).

2ο Πρωτάθλημα Α Εθνικής Κατηγορίας 1960-61 με 16 ομάδες
Αβραάμ, Γρηγόρης Αναστόπουλος, Τάσος Βασιλείου, Κώστας Βερτσώνης, Αντώνης Δερμάτης, Διαμαντούλης (τ/φύλακας), Τάκης Δούκας (τ/φύλακας) ομογενής από την ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας Αιγύπτου, αγωνιζόταν στην Ολυμπίκ Αλεξάνδρειας, Αριστείδης Καμάρας, Γιώργος Καμάρας, Αβραάμ Μαντζαρίδης, Βασίλης Μαστρακούλης, Βαγγέλης Μαυρόπουλος, Δημήτρης Μουστάκας, Παναγιώτης Μπεχράκης, Κώστας Πούλης, Σάββας Σαββίδης, Σεραφείμ Σανιόγλου, Λάμπης Σεραφείδης, Νίκος Σιμιγδαλάς, Βαγγέλης Σταμπέλος (τ/φύλακας, ήρθε απ'τον Παναθηναϊκό), Λευτέρης Τσέλιος, Γιώργος Φράγκου και ο Γιάννης Χολέβας. Ο Σάββας Παπάζογλου πήγε στον Παναιγιάλειο και την επόμενη χρονιά (1961-62) πήρε μεταγραφή για τον Ολυμπιακό.

3ο Πρωτάθλημα Α Εθνικής Κατηγορίας 1961-62 με 16 ομάδες
Γρηγόρης Αναστόπουλος, Τάσος Βασιλείου, Σπύρος Βασιλείου, Κώστας Βερτσώνης, Αντώνης Δερμάτης, Τάκης Δούκας (τ/φύλακας), Γιώργος Καμάρας, Βασίλης Μαστρακούλης, Δημήτρης Μουστάκας, Γιάννης Μπεθάνης, Παναγιώτης Μπεχράκης, Ανδρέας Ρούσσης (απ΄τον Παναθηναϊκό), Σάββας Σαββίδης, Λάμπης Σεραφείδης, Νίκος Σιμιγδαλάς, Δημήτρης Σκόρδας, Βαγγέλης Σταμπέλος (τ/φύλακας) και ο Γιώργος Φράγκου. Ο Αριστείδης Καμάρας και ο Γιάννης Χολέβας πήραν μεταγραφή στον Παναθηναϊκό.

4ο Πρωτάθλημα Α Εθνικής Κατηγορίας 1962-63 με 16 ομάδες
Γρηγόρης Αναστόπουλος, Γιάννης Βαραμέντης (από Προοδευτική), Τάσος Βασιλείου, Κώστας Βερτσώνης, Αντώνης Δερμάτης, Φώτης Δούκας (τ/φύλακας), Γιώργος Καμάρας, Λαζαρίδης, Βασίλης Μαστρακούλης, Βαγγέλης Μαυρόπουλος, Γιάννης Μπεθάνης, Παναγιώτης Μπεχράκης, Μιχάλης Ξανθάκης, Βαγγέλης Πασχάλης (τ/φύλακας από Ποσειδώνα Γλυφάδας), Ρουμελιώτης, Ανδρέας Ρούσσης, Σάββας Σαββίδης, Λευτέρης Σαταράκης, Λάμπης Σεραφείδης, Νίκος Σιμιγδαλάς, Δημήτρης Σκόρδας, Δημήτρης Τακτικός, Δημήτρης Τζώρας και ο Γιώργος Φράγκου.

5ο Πρωτάθλημα Α Εθνικής Κατηγορίας 1963-64 με 16 ομάδες
Γρηγόρης Αναστόπουλος, Τάσος Βασιλείου, Κώστας Βερτσώνης, Πολύδωρος Γιαννίμπας, Χρήστος Γκιζώρης, Γιώργος Γκότσης, Αντώνης Δερμάτης, Χαράλαμπος Κενάνογλου (τ/φύλακας), Βασίλης Κυριακού, Βασίλης Μαστρακούλης, Βαγγέλης Μαυρόπουλος, Γιάννης Μπεθάνης, Παναγιώτης Μπεχράκης, Γιώργος Παπαδόπουλος, Βαγγέλης Πασχάλης (τ/φύλακας), Νίκος Πορίχης, Ανδρέας Ρούσσης, Σάββας Σαββίδης, Λάμπης Σεραφείδης, Νίκος Σιμιγδαλάς, Δημήτρης Σκόρδας, Δημήτρης Τακτικός και ο Γιώργος Φράγκου. Ο Γιάννης Βαραμέντης μετεγράφη στον Ολυμπιακό Χαλκίδας.

Πρωτάθλημα Β Εθνικής Κατηγορίας 2001-02
Θεοφάνους (τερμ.), Ιωάννου, Διαμαντής, Μήλας, Βουρεξάκης, Σπ. Χατζής, Σταμπουλής, Μ. Χατζής, Ρούσεφ, Τόνκοβιτς, Δήμας, Σφακιανάκης, Σέγκος, Σκαρμούτσος, Βιντζέκας, Σταμπουλής, Σβίγκος, Τσιρώνης, Τριχιάς, Σαρακατσάνος, Νταμιάνοβιτς.

Πρωτάθλημα Β Εθνικής Κατηγορίας 2004-05
Παπαδόπουλος (τερμ.), Μήλας, Σαρακατσάνος, Λαζάρου, Καραδέμητρος, Καρποντίνης, Τσούτης, Μπόλος, Βέρμπης, Κωστής, Δάρλας, Μπαλάσκας, Γαζής, Τσακόγιωργας, Ροντρίγκο, Δημητρακόπουλος, Καρατζιώλης, Βιτζέκας, Στρατής, Τζούνιορ, Λαζάρου, Οκανού, Γκεσούρας, Σκοπελίτης.

Άλλες Πληροφορίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το προσωνύμιο «Ελαφρά Ταξιαρχία» οφείλεται στην πολεμική ταινία Η επέλαση της ελαφράς ταξιαρχίας με τον Έρολ Φλιν, η οποία προβαλλόταν την εποχή που η ομάδα του '38 δέσποζε στα γήπεδα.
  • Ιδιοκτήτης και πρόεδρος της επαγγελματικής ομάδας μέχρι το 2005 ήταν ο Κερκυραίος επιχειρηματίας Κώστας Αλαμάνος. Σε αυτόν πιστώνεται η δημιουργία της ομάδας - μοντέλο του 1994-96, αλλά έγινε «persona non grata» για τους οπαδούς αμέσως μετά, όταν σε μια διετία πούλησε όσους παίκτες μπορούσε και δεν ανανέωσε τα συμβόλαια των υπολοίπων, με το αιτιολογικό ότι ζητούσαν πολλά χρήματα.
  • Στη δεκαετία του '80 οι Απολλωνιστές αποκαλούνταν από τους αντιπάλους με το ψευδώνυμο «Ιεχωβάδες», διότι το γήπεδο της Ριζούπολης ενοικιαζόταν τα καλοκαίρια απ' την Εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά, για να διεξάγει τελετές βάπτισης νέων πιστών.
  • Τελευταία φορά που εν ενεργεία παίκτης του Απόλλωνα αγωνίστηκε στην εθνική ομάδα, ήταν στις 8 Μαΐου 1996 (Ντέμης Νικολαΐδης, Ελλάδα - Γεωργία 2-1 στα Ιωάννινα).
  • Στα τέλη της δεκαετίας του '90 το γήπεδο της Ριζούπολης ήταν σε άθλια κατάσταση. Σώθηκε χάρη στην επιλογή του ως προπονητηρίου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και την ανάγκη του Ολυμπιακού Πειραιώς να βρει προσωρινή έδρα. Πιο συγκεκριμένα, ο Ολυμπιακός το ανακαίνισε και το εκσυγχρόνισε (προβολείς - σκέπαστρο), ώστε να το χρησιμοποιήσει κατά το διάστημα που ανεγειρόταν το δικό του γήπεδο, και ακολούθως η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων του επέστρεψε όλες τις δαπάνες, όταν ολοκληρώθηκε το νέο Στάδιο Καραϊσκάκη.
  • Οι φανατικοί οπαδοί του Απόλλωνα ονομάζονται "Basso Rango" (εκ του ιταλικού "κατώτερη τάξη"). Διατηρούν blog, το οποίο όμως έχει να ενημερωθεί από τον Δεκέμβριο του 2020.
  • Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί εντάσεις μεταξύ των παραγόντων της ομάδας και της ομάδας φανατικών οπαδών του Απόλλωνα, Basso Rango. Το 2015 ο πρόεδρος κ. Μονεμβασιώτης χειροδίκησε ενάντια σε νεαρό οπαδό, εν μέσω διαπληκτισμού για το άναμμα καπνογόνων σε αγώνα με τον Παναιγιάλειο.[30] Λίγα χρόνια αργότερα, μετά από διάφορες εκφράσεις της δυσαρέσκειας των οπαδών προς τον πρόεδρο και τον τρόπο που διαχειριζόταν την ομάδα, η διοίκηση απάντησε με εχθρικές κινήσεις προς τους φανατικούς (αύξηση τιμών εισιτηρίων, προσφορά της θύρας των φανατικών στους οπαδούς των φιλοξενούμενων σε παιχνίδι με την ΑΕΚ κ.α.). Αυτό οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες εντάσεις, με την διοίκηση, αφού επικαλέστηκε προπηλάκιση του προέδρου κ. Μονεμβασιώτη και του τότε προπονητή της ομάδας από οπαδούς, να προβαίνει σε απαγόρευση εισόδου σε 27 οπαδούς και μηνύσεις κατά 4 προσώπων, όπως και στην πρόσληψη ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας για την εφαρμογή των απαγορεύσεων.

Οικονομικά και ιδιοκτησιακό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επωνυμία της Αθλητικής Ανώνυμης Εταιρείας (ΑΑΕ), απαραίτητης για τη συμμετοχή της ομάδας (ΠΑΕ) σε επαγγελματική ποδοσφαιρική κατηγορία, έχει αλλάξει με το πέρασμα των χρόνων ως ακολούθως:

  • «Απόλλων Αθηνών Π.Α.Ε.» (1979–2000)[31]
  • «Απόλλων Σμύρνης Π.Α.Ε.» (2000–2007)
  • «Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης Π.Α.Ε.» (2010–2023)[32]

Πριν τη δημιουργία της ΠΑΕ η επωνυμία ήταν:

  • «Απόλλων Σμύρνης» (1910–1922)
  • «Απόλλων Αθηνών» (1923–1979)

Αξιόλογοι ποδοσφαιριστές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διακεκριμένοι αρχηγοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παίκτης Περίοδος Σημείωση
Αγαμέμνων Γκίλης Ιστορικός αρχηγός του Απόλλωνα στη Σμύρνη και αρχηγός της Εθνικής ομάδας το 1920 (Ολυμπιακοί Αγώνες)
Μ.Ζαλούμης Αρχηγός του Απόλλωνα στη Σμύρνη
Κώστας Βερτσώνης 10 σεζόν στον Απόλλωνα, αρχηγός δεκαετία '60 [34]
Μιχάλης Κρητικόπουλος [35] 1980-81 Από Ολυμπιακό, έπαιξε μια σεζόν
Γιάννης Παθιακάκης [36] 1981-82 Μετέπειτα προπονητής της ομάδας που βγήκε στην Ευρώπη το 1994-95
Θανάσης Κολιτσιδάκης 1992-93 Μεταγράφηκε στον Παναθηναϊκο το 1993
Άρης Καρασαββίδης 1993-94 Μεταγράφηκε στον ΠΑΟΚ το 1994
Γιάννης Αποστόλου Αρχηγός της ομάδας που βγήκε στην Ευρώπη το 1994-95
Λευτέρης Βελέντζας Αρχηγός της ομάδας που έπαιξε στην Ευρώπη και τον τελικό Κυπέλλου 1996
Σταύρος Λαμπριάκος Τελευταίος αρχηγός της ομάδας στην Α' Εθνική πριν τον υποβιβασμό του 2000
Δημήτρης Κωνσταντίνου 2012-13 Αρχηγός της ομάδας που ανέβηκε στην Σούπερ Λιγκ
Γιώργος Ντάσιος [37] 2017-18 Αρχηγός της ομάδας στην Σούπερ Λιγκ
Τομάς Μπεντινέλι [38] 2020-21 Αρχηγός της ομάδας στην Σούπερ Λιγκ
Χρήστος Λισγάρας [39] 2021-22 Αρχηγός της ομάδας στην Σούπερ Λιγκ
Άντονι Φατιόν [40] 2022-23 Αρχηγός της ομάδας στην Σούπερ Λιγκ 2
Αλέξανδρος Πιαστόπουλος 2023-24 Τελευταίος αρχηγός σε Εθνική κατηγορία (Γ' Εθνική)
  • Με έντονα γράμματα οι αρχηγοί με καταγωγή από την Μικρασία.

Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την περίοδο της Σμύρνης έως το 1922.

ΘέσηΠοδοσφαιριστήςΓκολΧρονιές
1 Ντέμης Νικολαΐδης491994-1996
2 Άρης Καρασαββίδης411989-1993
3 Γιώργος Αθανασιάδης381984-1986, και 1988-1992
4 Γιώργος Καμάρας36+1947-1963
5 Σταύρος Λαμπριάκος361995-2001

Πρώτοι σε συμμετοχές στο πρωτάθλημα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
ΘέσηΠοδοσφαιριστήςΣυμμετοχέςΧρονιές
1 Νίκος Σιμιγδαλάς2881960–1972 [φ]
2 Κώστας Ποζαπαλίδης2641985–1995
3 Κώστας Βερτσώνης2241961–1969
Βασίλης Κυριακού2241964–1972
5 Τάκης Ασημακόπουλος2151965–1980
6 Θεόδωρος Αλέξης1911992–1997, 1997–1998, 1998–2000
7 Θεόφιλος Καρασαββίδης1871989–1995
8 Λευτέρης Βελέντζας1841989–1998
9 Γιάννης Δοντάς1601976–1982
Κώστας Ιωάννου1601993–1999
11 Ηλίας Μπέριος1591977–1982, 1988–1991

Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για την περίοδο της Σμύρνης έως το 1922. Πιθανότατα όμως οι πρώτοι σε συμμετοχές ήταν οι δύο αρχηγοί Γκίλης και Ζαλούμης που αναφέρονται ως οι αρχαιότεροι των παικτών το 1920.[41] Αλφαβητικά κάποιοι ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν τουλάχιστον τρεις σεζόν με τη φανέλα του Απόλλωνα στα γήπεδα της Σμύρνης.

ΠοδοσφαιριστήςΕθνική ΕλλάδαςΜικτή Σμύρνης
Αγαμέμνων ΓκίληςΔιεθνήςΜέλος
Δημήτρης ΓώττηςΔιεθνήςΜέλος
Μ.Ζαλούμης-Μέλος
Α.Καμπουρόπουλος-Μέλος
Σ. Οικονομίδης-Μέλος
Βασίλης ΣάμιοςΔιεθνήςΜέλος
Αντώνης ΦωτιάδηςΔιεθνήςΜέλος

Έλληνες διεθνείς (ανδρών)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Απόλλων αποτέλεσε το φυτώριο πολλών μεγάλων ποδοσφαιριστών που στελέχωσαν την Εθνική Ελλάδας αλλά και τις μικρές εθνικές ομάδες.

Από τον σύλλογο αναδείχθηκαν πολλοί διεθνείς (σε παρένθεση οι συμμετοχές και τα γκολ με την εθνική ομάδα και με έντονα γράμματα οι Σμυρνιοί διεθνείς):

Τερματοφύλακες

Αμυντικοί

Μέσοι

  • Αγαμέμνων Γκίλης : 1920 ως παίκτης του Απόλλωνα (Ολυμπιακοί Αμβέρσας)
  • Δημήτρης Γώτης : 1920 ως παίκτης του Απόλλωνα (Ολυμπιακοί Αμβέρσας)
  • Κωνσταντίνος Γκίκας : 1930-38 ως παίκτης του Απόλλωνα (5 συμμ. 0 γκολ)
  • Αντώνης Κασιμάτης: 1935-37 ως παίκτης του Απόλλωνα (3 συμμ. 0 γκολ)
  • Αντώνης Δερμάτης: 1957-60 ως παίκτης του Απόλλωνα (7 συμμ. 0 γκολ)
  • Γιάννης Χολέβας: 1964 ως παίκτης του Απόλλωνα (2 συμμ. - προ Ολυμπιακό τουρνουά)
  • Βασίλης Κυριακού: 1964 ως παίκτης του Απόλλωνα (2 συμμ. 0 γκολ - προ Ολυμπιακό τουρνουά)
  • Αναστάσιος Βασιλείου: 1964 ως παίκτης του Απόλλωνα (1 συμμ. 0 γκολ - προ Ολυμπιακό τουρνουά)
  • Μάρκος Μαυρομάτης: 1980 ως παίκτης του Απόλλωνα (1 συμμ. 0 γκολ)
  • Γιώργος Αθανασιάδης : 1990-91 ως παίκτης του Απόλλωνα (9 συμμ. 1 γκολ)
  • Λευτέρης Βελέντζας: 1995 ως παίκτης του Απόλλωνα (1 συμμ. 0 γκολ)

Επιθετικοί

Λοιπές εθνικές ομάδες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρκετοί Απολλωνιστές αγωνίστηκαν και σε μικρότερες εθνικές, όπως ελπίδων, και μεσογειακές ομάδες.

Aπό τους προπονητές του Απόλλωνα οι γεννημένοι στη Σμύρνη ήταν οι Μαλούχος, Ρωμύλος Φρονιμίδης, Τρύφωνας Τζανετής, Γιώργος Μάγειρας. Το 2000 ο Απόλλων επανέφερε την αρχική του ονομασία (Απόλλων Σμύρνης αντί για Αθηνών). Ολοι οι προπονητές αναλυτικά:

Περίοδος Προπονητές
Σμύρνη
;
; Μαλούχος [42]
;
Στύλοι Ολυμπίου Διός
1922-1923
Ρουφ
1923-1924 Βοκεχούμπερ
1931-1932 Τίμπορ Έσερ
1932-1933 Σαμ Ζίγκερ
Ριζούπολη
1946-1947 Ρωμύλος Φρονιμίδης
1951-1953 Γιώργος Νταϊσπάγγος
1953-1954 Γιώργος Νταϊσπάγγος
Ν.Στράτος
1956-1957 Γιάννος Ζόλναϊ
Στέφοβιτς
1957-1958 Γιάννος Ζόλναϊ
1958-1959 Τζίνα Σιμονόφσκι
Περίοδος Προπονητές
1959-60 Τζίνα Σιμονόφσκι (1-22 αγ.)
1961-1962 Αντρας Nτόλγκος
1962-1963 Αντρας Nτόλγκος (1-24 αγ.)
1963-64 Τζίνα Σιμονόφσκι
1967-1968 Τρύφωνας Τζανετής
1968-1969 Αλέξι Πέτροβιτς
1969-1970 Πάνος Μάρκοβιτς
1970-71 Ντέζο Μπούντζακ
1971-72 Ντέζο Μπούντζακ
Γιώργος Μάγειρας
1973-74 Τζο Μάλετ
1978-79 Μανόλο Μανόλοφ
Περίοδος Προπονητές
1979-80 Μανόλο Μανόλοφ
Βασίλης Κυριακου
Τόζα Βεσελίνοβιτς
1981-82 Γιάτσεκ Γκμοχ (1-21αγ.)
Γκερντ Πρόκοπ (22-34 αγ.)
1982-83 Γκερντ Πρόκοπ
1983-84 Μπέρτ Τεουνισέν (1-15 αγ.)
Θωμάς Μασίκας (16 αγ.)
Λάκης Πετρόπουλος (17-30 αγ.)
1984-85 Κώστας Πολυχρονίου (1-3 αγ.)
Θωμάς Μασίκας (4 αγ.)
Γκερντ Πρόκοπ (5-30 αγ.)
1985-86 Λάκης Πετρόπουλος (1-7 αγ.)
Τόζα Βεσελίνοβιτς (8-17 αγ.)
Σταύρος Μακρής (18-30 αγ.)
1986-87 Σταύρος Μακρής (1-12 αγ.)
Τάκης Ασημακόπουλος (13 αγ.)
Γκερντ Πρόκοπ (14-27 αγ.)
 ?
1987-88
1988-89 Τόμισλαβ Καλοπέροβιτς(1-16 αγ.)
Τάκης Ασημακόπουλος (17-30 αγ.)
1985-86 Τόμισλαβ Καλοπέροβιτς
1991-92 Χρήστος Αρχοντίδης
1993-96 Γιάννης Παθιακάκης
1996-97 Μπάμπης Τεννές
1997-98 Μπάμπης Τεννές (1-13 αγ.)
Χρήστος Αρχοντίδης (14-34 αγ.)
1998-99 Χρήστος Αρχοντίδης (1 αγ.)
Ντράγκαν Κοκότοβιτς (2-5 αγ.)
Στυλιανόπουλος (6-10 αγ.)
Ανδρέας Μιχαλόπουλος (11-34 αγ.)
1999-00 [43] Χρήστος Αρχοντίδης (0 αγ.)
Νίκος Κόβης (1-9 αγ.)
Στέφανος Γαϊτάνος (10-22 αγ.)
Ανδρέας Μιχαλόπουλος (22-32 αγ.)
Π.Μπόντζος και Π.Τσιγκούλης (33-34 αγ.)
Περίοδος Προπονητές (αγωνιστικές)
2000-01 Μάρκος Μαυρομάτης
Γιώργος Βαζάκας
Νίκος Γκουλής
Νίκος Κουρκούνας
2001-02 Χρήστος Αρχοντίδης (από 11 Νοεμβ. 2001)
2002-03
Νίκος Αργυρούλης
2003-04 Νίκος Κουρκούνας
Ανδρέας Μιχαλόπουλος
2004-05 Νίκος Κουρκούνας (ως 24 Οκτ. 2004)
Αλβέρτος Παπαδάκης
Χρήστος Αρχοντίδης (από 12 Μαρ. 2005)
2006-07 Νίκος Κουρκούνας
2011-12 Στάθης Σταθόπουλος
Γιάννης Γεωργαράς
2012-13 Αλέκος Βοσνιάδης
2013-14 Μπάμπης Τεννές
Λόρι Σάντσεζ
2014-15 Νίκος Κωστένογλου
Αλέκος Βοσνιάδης
2015-16 Μπάμπης Τεννές
Γιώργος Βαζάκας
2016-17 Άκης Μάντζιος
2017-18 Άκης Μάντζιος
Γιάννης Μαντζουράκης
2018-19 Μπάμπης Τεννές
2019-20 Μπάμπης Τεννές
2020-21 Μάκης Χάβος
2021-22 Μπάμπης Τεννές
2022-23 Αλέκος Βοσνιάδης
2023-24 Ρόναλντ Γκόμεζ
Βαγγέλης Σταυρακόπουλος
Γιάννης Γεωργαράς
2024- Γιάννης Γεωργαράς
Σάκης Τσιώλης

Αλλοι αξιόλογοι προπονητές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Γκέϊμπλ
  • Κώστας Δαμαλάς
  • Γ. Χέλμης
  • Σαρρής

Σμύρνη
Από ίδρυσης του ποδοσφαιρικού τμήματος (1910), πέντε ήταν συνολικά οι πρόεδροι του Απόλλωνα στη Σμύρνη, με τον Δημήτρη Μαρσέλλο να είναι ο πρώτος κατά τη δημιουργία της ποδοσφαιρικής ομάδας.

Περίοδος Πρόεδρος Σημειώσεις
1909-1919 Δημήτριος Μαρσέλλος Απόλλων πρωταθλητής Σμύρνης 3 φορές (1917, 1918, 1919)
1919-1920 Ιωάννης Μισσιρ Απόλλων πρωταθλητής Σμύρνης το 1920
1920 Κατσιβανάκης Πέτρος
1920-1921 Μιχαήλ Αργυρόπουλος Απόλλων πρωταθλητής Σμύρνης το 1921
1921-1922 Νίκος Ρωσσίδης Απόλλων πρωταθλητής Σμύρνης το 1922
1922 Δημήτρης Μαρσέλλος

Αθήνα
Ο Δημήτρης Μαρσέλλος, συνέχισε και ήταν ο πρώτος πρόεδρος του ΓΣΑ στην νέα προσφυγική εποχή.

Περίοδος Πρόεδρος Σημειώσεις
1922-1937 Δημήτρης Μαρσέλλος Απόλλων πρωταθλητής Αθηνών το 1924
1937-1947 Δημήτρης Κουλαμπίδης Απόλλων πρωταθλητής Αθηνών το 1938
1947 Χαράλαμπος Μαυρομάτης
1947-1950 Δημήτρης Μαρσέλλος Η 5η και τελευταία ου θητεία. Απόλλων πρωταθλητής Αθηνών το 1948
1950 Μηχανίδης
1950-1951 Ιωάννης Κολλάρος
1951-1955 Γιώργος Μαύρος
1955-1958 Χρήστος Σολωμονίδης
1958 Νίκος Κατράντζος Απόλλων πρωταθλητής Αθηνών το 1958
1958-1963 Τσουρουκτσόγλου Ανδρέας
1963 Ηλίας Ανδρίτσος
1963-1965 Μπελεχάκης Γιώργος
Ιωάννης Μαλλούχος
Δημήτρης Κωνσταντιλιέρης
1965-66 Λεβάντης
1966-1967 Ηλίας Ανδρίτσος
1967-1969 Ιωάννης Κολλάρος
1969-1970 Νίκος Κατράντζος Απόλλων πρωταθλητής Β' Εθνικής το 1970
1970-1971 Τζόβανος Κωνσταντίνος
1971 Βουτσαδόπουλος Μάριος
1971 Μπελεχάκης Γιώργος
1971-1973 Χρήστος Σολωμονίδης
1973 Αρεάλης Αντώνης
Βουτσαδόπουλος Μάριος
Πλεμμένος Ανδρέας
Σοφτας Κίμων
Απόλλων πρωταθλητής Β' Εθνικής το 1973
1973 Χρήστος Σολωμονίδης
Εμβαλωμένος Ευάγγελος
Βασίλης Σουψανάς
Η τρίτη θητεία του Σολωμονίδη
1973-1974 Αγγελετόπουλος Γιώργος
1974-1977 Σανταμούρης Κωνσταντίνος Απόλλων πρωταθλητής Β' Εθνικής το 1975
1977-1978 Μελεμένης Δημήτρης
1978-1979 Εμβαλωμένος Ευάγγελος
1979-2005 Κώστας Αλαμάνος[44] O μακροβιότερος πρόεδρος της ΠΑΕ. Απόλλων φιναλίστ Κυπελλου το 1996 και έξοδος στο Κύπελλο Ουέφα την σεζόν 1994-1995.
2005-2008 Στέλιος Τσέγας
2008-2014 Σταμάτης Βελλής Απόλλων πρωταθλητής Β' Εθνικής το 2013, Κυπελλούχος ΕΠΣΑ και πρωταθλητής Δ' Εθνικής το 2010, πρωταθλητής Γ' Εθνικής το 2012
2014-2019 Παναγιώτης Μονεμβασιώτης Απόλλων πρωταθλητής Β' Εθνικής το 2017
2019 Γιώργος Γεωργίου
2020-2023 Παναγιώτης Μονεμβασιώτης
2023-2024 Παναγιώτης Καταβέλος
2024-σήμερα Αλέξανδρος Κουκάς

Από τις αρχές του 1900 ξεκινά η αντιπαλότητα των φίλων του Απόλλωνα με αυτούς του συμπολίτη Πανιωνίου, για το ποια ομάδα έχει τα αθλητικά πρωτεία στη Σμύρνη. Η διαμάχη όμως είχε και κοινωνικές προεκτάσεις, αφού ο Απόλλων υποστηριζόταν κυρίως από τα λαϊκά στρώματα, εν αντιθέσει με τον Πανιώνιο που ήταν η αγαπημένη ομάδα των μεγαλοαστών. Παρά την αντιπαλότητα, οι αθλητές του συμμετείχαν συχνά στους Πανιώνιους Αγώνες κατακτώντας αρκετές πρωτιές.

Έτσι μέχρι το 1922 και στις πρώτες δεκαετίες μετά την εγκατάσταση στην Αθηνα, ο Πανιώνιος θεωρείτo ο «αιώνιος» αντίπαλος του Απόλλωνα και οι αναμετρήσεις τους αποτελούσαν κορυφαίο αθλητικό γεγονός στη Σμύρνη. Κατά την περίοδο αυτή ο Απόλλων είχε την υπεροχή στις νίκες αλλά και τα πρωταθλήματα με παίκτες όπως οι Αντώνης Φωτιάδης και Αγαμέμνων Γκίλης που μετά αγωνίστηκαν στον Πανιώνιο.

Στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης στην Αθήνα ο Απόλλων κυριάρχησε και ήταν πιο ανταγωνιστικός σε σχέση με τον Πανιώνιο. Από την ίδρυση της Α' Εθνικής ως και τα τέλη της δεκαετίας του '60 έκοβε περισσότερα εισιτήρια από τον Πανιώνιο, κάτι που άλλαξε από τη δεκαετία του '70 μέχρι και σήμερα.

Ο Απόλλων στη Σμύρνη ανέπτυξε και μια πιο φιλική κόντρα με την τουρκική ομάδα “Ιζμίρ Εδμάν Γιουρντού ” με τους παίκτες και διοικούντες των ομάδων να έχουν όμως καλές σχέσεις. Με την “Ιζμίρ Εδμάν Γιουρντού ” έδωσε πολλά φιλικά (1920-22) και οι αγώνες τους χαρακτηριζόταν ως εθνικοί από τον σμυρναϊκό τύπο λόγω των χρωμάτων των δύο ομάδων. Mάλιστα ήταν τέτοιο το πάθος, η ένταση και ακόμη και επεισόδια που οι ομάδες δυσκολεύονταν να βρουν διαιτητή. Οι αγώνες λάμβαναν μέρος στα Στάδια Απόλλωνα, Πανιωνίου και στο Ταλεμπέ (χαρακτηρίζεται ως λιβάδι), έδρα της τουρκικής ομάδας. Τα ντέρμπι παρακολουθούσαν συνήθως 2 με 3 χιλιάδες θεατές. Τακτικός φίλαθλος σε αυτούς τους αγώνες ήταν ο Χρυσόστομος Σμύρνης (εκ των ιδρυτών του Απόλλωνα).

Η “Ιζμίρ Εδμάν Γιουρντού ” είχε ιδρυθεί το 1918 από παίκτες της “Ιζμίρ Σουλτανίσι” και της Αλτάι ΣΚ που είχαν προσωρινά διαλυθεί (να σημειωθεί ότι το πρώτο όνομα της Αλτάι το 1912 ήταν “Ιζμίρ Εδμάν Γιουρντού ”).

Τα χρώματα του συλλόγου είναι παραδοσιακά το μπλε ή γαλάζιο και το άσπρο.

Ιστορικές εμφανίσεις
Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά ιστορικές φανέλες της ομάδας.

Κύρια αμφίεση

1919–20
1921-22
1923–24
1937–38
1937–38 (A)
1983-84
2013–14
2014–15 (A)
2014–15 (A)
2018–19 (A)
2022–23(A)

Στη μακραίωνη ιστορία του, ο Γ.Σ. Απόλλων χρησιμοποίησε αρκετά σύμβολα και γράμματα σαν εμβλήματα πάνω στις φανέλλες των αθλητών, στη σφραγίδα και στα διάφορα έγγραφα του συλλόγου. Μόλις ιδρύθηκε το 1891, είχε για έμβλημά του τους τρεις δρομείς, κάτι που διατηρήθηκε μέχρι το 1903. Τότε αντικαταστάθηκε από τα αρκτικόλεξα ΓΣΑ, τα οποία σήμαιναν "Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων". Το έμβλημα αυτό χρησιμοποιήθηκε μόνο δύο χρόνια και στη συνέχεια τη θέση του πήρε το κεφαλαίο γράμμα Α.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 1910, η κυανόλευκη διοίκηση στράφηκε στην αρχαιοελληνική ιστορία και καθιέρωσε για έμβλημα της ομάδας τον αγκυλωτό σταυρό (σβαστικα), ένα πανάρχαιο ελληνικό σχέδιο που συμβόλιζε το φως του ήλιου, θεός του οποίου ήταν ο Απόλλων.[45][46] Επειδή όμως η ναζιστική Γερμανία χρησιμοποίησε το ίδιο σχέδιο για σύμβολό της, κάνοντάς το μισητό σε ολόκληρο τον κόσμο, αμέσως μετά τον πόλεμο (το 1945), η διοίκηση της Ελαφράς Ταξιαρχίας αποφάσισε να το αντικαταστησει με την κεφαλή του θεού Απόλλωνα, που από τότε αποτελεί το επίσημο έμβλημα του ιστορικού κυανόλευκου συλλόγου της Σμύρνης.[47]

Εξέλιξη του εμβλήματος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι δύο κύριοι σύνδεσμοι οπαδών είναι οι Basso Rango Ultras (από το 2015) και το Σωματείο φιλάθλων Αναγέννηση (από το 2006). Και οι δύο όμως έχουν κατά καιρούς τεράστιες διαφορές με τις εκάστοτε διοικήσεις όπως του Αλαμάνου, του Βελλή και του Σμυρνιού Μονεμβασιώτη, οι οποίοι τελικώς αποχώρησαν. Ο κύριος όγκος των φιλάθλων βρίσκεται στη Ριζούπολη, μια περιοχή που ουσιαστικά αναπτύχθηκε από το 1922 και μετά συγκεντρώνοντας κατά κόρον πρόσφυγες από την Μικρασία. Λόγω της γειτνίασης με την επίσης προσφυγική Νέα Φιλαδέλφεια, πολλοί κάτοικοι της Ριζούπολης είναι φίλοι της ΑΕΚ. Ετσι η βάση των φιλάθλων του Απόλλωνα συρρικνώθηκε δραματικά τα τελευταία χρόνια.

Ιστορικά ο Απόλλων εξέφραζε τα πιο λαϊκά τμήματα στη Σμύρνη και ιδεολογικά άνηκαν όπως και η πλειοφηφία των Σμυρνιών στους Φιλελεύθερους που είχε ιδρύσει ο απελευθερωτής της Σμύρνης Ελευθέριος Βενιζέλος. Αυτό συνεχίστηκε και στα πρώτα χρόνια στην Ελλάδα, ενώ μετά τον θάνατο του Βενιζέλου, στήριζαν τον βενιζελικό Νικόλαο Πλαστήρα που είχε ηγηθεί του ελληνικού στρατού στην Μικρασία. Η γερμανική όμως κατοχή του 1940 σήμανε την άνοδο του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, με την πλειοψηφία των Μικρασιατών να κινούνται από το πατριωτικό Κέντρο προς την αριστερή ιδεολογία, κάτι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα με αρκετό φανατισμό (φαινόμενο που παρατηρείται και σε Πανιώνιο και ΑΕΚ). Η απόφαση να δοθεί το γήπεδο της Νέας Σμύρνης το 1939 στον Πανώνιο και όχι στον Απόλλωνα ήταν κρίσιμη για την βάση των φιλάθλων του, καθώς η Νέα Σμύρνη φιλοξενούσε χιλιάδες Σμυρνιούς. Το 2016 ο πρόεδρος Μονεμβασιώτης αποφάσισε να μεταφέρει την έδρα της ομάδας στη Νέα Σμύρνη, έχοντας όμως την αντίρρηση του Ερασιτέχνη.[48] Σήμερα πλέον η Νέα Σμύρνη είναι συνυφασμένη με τον Πανιώνιο σχεδόν ολοκληρωτικά και καθόλου με τον Απόλλωνα, ενώ ανάλογα ισχύει και με το Ρουφ όπου ο Απόλλων έμεινε για πάνω από 20 χρόνια. Οι κάτοικοι υποστηρίζουν κυρίως τον τοπικό Π.Α.Ο. Ρουφ.

Συνολικά έχουν καταγραφεί 14 σύνδεσμοι του Απόλλωνα στην Ελλάδα (σε Αθήνα και Πειραιά), αλλά πλεον λειτουργούν μόνο δύο ως αποτέλεσμα και της ριζοσπαστικής πολιτικοποίησης των οπαδών του που είχε ως συνέπεια και την συρρίκνωση της βάσης φιλάθλων του συλλόγου. Τις πρώτες δεκαετίες στην Αθήνα ο Απόλλων διέθετε χιλιάδες φιλάθλους (σε Νίκαια, Καισαριανή, Βύρωνα), πολλοί εκ των οποίων είχαν δει τον σύλλογο να αγωνίζεται στα ιστορικά γήπεδα της Σμύρνης. Σχεδόν όλοι οι πρώτοι Μικρασιάτες υποστήριζαν είτε τον Απόλλωνα είτε τον Πανιώνιο. Η αφομοίωση όμως των Μικρασιατών στον ελλαδικό χώρο και ο θάνατος ιστορικών Σμυρνιών παραγόντων όπως ο Μαρσελλος, σήμαινε και μια απόσχιση από τις παλιές ρίζες, με το Π.Ο.Κ. να συγκεντρώνει τους περισσότερους φιλάθλους στην Αττική. Ενδεικτικό ότι την περίοδο 2018-19 ο Απόλλων είχε μόλις 787 εισιτήρια μ.ο. στην Α' Εθνική, νούμερο πολύ χαμηλότερο από το 6.865 της σεζόν 1959-60.

  1. Η εφημερίδα Κόσμος το 1920 αναφέρει τον Απόλλωνα ως πρωταθλητή 1918, 1919, 1920 (οχι του 1917), ενώ και ο επίσημος σύλλογος δεν περιλαμβάνει τον τίτλο του 1921 σε πρωτάθλημα 2 ομάδων. Το πιθανότερο όμως είναι οτι δεν εγινε πρωτάθλημα το 1917 και οι τίτλοι του ΓΣΑ είναι 5.
  2. Δεν συμμετείχε
  3. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 7η θέση
  4. Συμμετοχή στο νότιο όμιλο του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, 4η θέση
  5. Συμμετοχή στο νότιο όμιλο του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, 4η θέση
  6. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 2η θέση
  7. Συμμετοχή στο νότιο όμιλο του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, 4η θέση
  8. Συμμετοχή στο νότιο όμιλο του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, 5η θέση
  9. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωταθλημα, 2η θέση
  10. Συμμετοχή σε αγώνες παραμονής με Αιγάλεω, παραμονή
  11. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 3η θέση
  12. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 5η θέση
  13. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 3η θέση
  14. Συμμετοχή στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, 9η θέση
  15. Συμμετοχή σε αγώνες παραμονής με Προοδευτική, υποβιβασμός
  16. Συμμετοχή στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ 1995-1996
  17. Συμμετοχή στα Πλέι Οφ ανόδου, 5η θέση
  18. Συμμετείχε σε αγώνες μπαράζ με Ξάνθη
  19. Είχε δίδυμο αδελφό ποδοσφαιριστή
  20. O Ιταλός Ντομένικο ηταν και διαιτητής σε αγώνες
  21. Σιμιγδαλάς: 352 συμμετοχές συνολικα
  1. «Εγγεγραμμένα σωματεία | Ηλεκτρονικό Μητρώο Αθλητικών Σωματείων με Ειδική Αθλητική Αναγνώριση». somateia2023.gga.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2024.
  2. «ΓΕΜΗ :: Υπηρεσίες Δημοσιότητας». publicity.businessportal.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2023.
  3. Το Καταστατικό Ίδρυσης
  4. Ιστορικές Φωτό Gallery
  5. Levantine football in Smyrna (in Turkish)
  6. Σμύρνη (1890-1922)
  7. «εφ. "ΚΟΣΜΟΣ", ψηφ. σελ. 1». 27 Μαρτίου 1921.
  8. Τα 90 χρόνια της «Αρμενικής Αθηνών» - armenika.gr
  9. Σμύρνη: Ο πρωταθλητής Απόλλων πριν από την Καταστροφή και οι αθλητές που έχασαν τη ζωή τους (2021)- Pontos.Gr
  10. Οι ποδοσφαιριστές του Απόλλωνα στην ελληνική Σμύρνη - apollonistis.com
  11. Αριστείδης Καμάρας: Ο “Απόλλων” και η Σμύρνη- “Μεγάλωσα ως Μικρασιάτης” - athina984.gr
  12. «1935: Απόλλων – Μπεσίκτας: 2-2». ertnews.gr.
  13. Θεοφάνεια 1931: Oι Έλληνες (Απόλλων) και οι Τούρκοι (Αλτάϊ) της Σμύρνης παίζουν ποδόσφαιρο - TaNea.Gr
  14. 1 2 Απόλλωνας. Η πρώτη ελληνική ομάδα που έπαιξε στην Σμύρνη μετά το ’22. Η στολή της ομάδας ήταν ίδια με την ελληνική σημαία - mixanitouxronou.gr
  15. «Η αναχώρηση του Απόλλωνα Σμύρνης από τον Πειραιά με προορισμό την πατρογονική του εστία». pireorama.gr.
  16. «Ο Απόλλων στη Σμύρνη μόλις δέκα χρόνια μετά την καταστροφή». sportday.gr.
  17. Νάσος Μπράτσος. «Ο Απόλλωνας Σμύρνης στην Τουρκία το 1933». sportday.gr.
  18. Το ταξίδι και οι αγώνες του Απόλλωνα Σμύρνης στη Σάμο το 1934 - ErtNews.Gr
  19. «Απόλλων Σμύρνης: Σύλλογος της προσφυγιάς, ιστορία μεγάλη!». sport24.gr.
  20. «Γιώργος Καμάρας» η νέα ονομασία του γηπέδου του Απόλλωνα (2003) - apollongs.gr
  21. Τα φιλικά στην Μακρόνησο - EPT - YouTube
  22. Χρήστος Σολομωνίδης ο Λογοτέχνης και Ιστορικός της Σμύρνης - Mikrasiatis.Gr
  23. Για θυμήσου (2002) - TaNea.Gr
  24. [Απόλλων-ΠΑΟ Νέας Μελανδίας 23-0: Σάββας Παπάζογλου και Γιώργος Στολίγκας στο Sport-Retro.gr - Sport-Retro.gr https://sport-retro.gr/apollon-pao-neas-melandias-23-0-savvas-papazoglou-10-goal-giorgos-stoligkas-olympiacos/ Απόλλων-ΠΑΟ Νέας Μελανδίας 23-0 - Sport-Retro.gr]
  25. «Σμύρνη: Ο πρωταθλητής Απόλλων πριν από την Καταστροφή και οι αθλητές που έχασαν τη ζωή τους». pontosnews.gr.
  26. «Το Καταστατικό Ίδρυσης». apollongs.gr.
  27. «ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ». dieci10.gr.
  28. Εντοπίστηκε το γήπεδο του Απόλλωνα Σμύρνης σε αεροφωτογραφία στη Σμύρνη! - ApollongsGr
  29. Α.Ε.Κ. - Απόλλων Σμύρνης 1-1 (1945) - football.aek.com
  30. IEFIMERIDA.GR, NEWSROOM (27 Οκτωβρίου 2015). «Πρόεδρος χαστούκισε οπαδό μετά το Απόλλων Σμύρνης – Παναιγιάλειος | ΣΠΟΡ». iefimerida.gr. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2020.
  31. «ΓΕΜΗ:Στοιχεία Δημοσιότητας «ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ»». www.publicity.businessportal.gr.
  32. «ΓΕΜΗ:Στοιχεία Δημοσιότητας «ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ Ποδοσφαιρική Ανώνυμη Εταιρεία»». www.publicity.businessportal.gr.
  33. Παντελής Μαγουλάς- ο "πατριάρχης" του Βολιώτικου ποδοσφαίρου
  34. Απόλλων 1967-68 - soccerbase.info
  35. ΑΠΟΛΛΩΝ ΑΘΗΝΩΝ(ΣΜΥΡΝΗΣ) 1980 – 81 στο alithinihistoria.com
  36. ΑΠΟΛΛΩΝ ΑΘΗΝΩΝ(ΣΜΥΡΝΗΣ) 1981 – 82 στο alithinihistoria.com
  37. Αυτοί είναι οι αρχηγοί του Απόλλωνα Σμύρνης (2017) - sport-fm.gr
  38. Αυτοί είναι οι αρχηγοί του Απόλλωνα Σμύρνης (2021) - sport-fm.gr
  39. Οι αρχηγοί του Απόλλωνα για την σεζόν 2021/22 - elafrataxiarxia.com
  40. Η τριάδα αρχηγών του Απόλλωνα Σμύρνης (2022) - ertsports.gr
  41. «εφ. "ΚΟΣΜΟΣ", ψηφ. σελ. 1». 20 Ιουλίου 1920.
  42. Μετά την Εθνική καταστροφή - apollongs.gr
  43. Ο κύκλος των απολυμένων προπονητών - tovima.gr
  44. Ένα μικρό «αντίο» στον ιστορικό πρόεδρο του Απόλλωνα, Κώστα Αλαμάνο - athlosnews.gr
  45. ΠΑΟ και Απολλων
  46. Παρεξηγημένο σύμβολο
  47. Το Γαμμάδιον και ο οσιομάρτυς - SoccerbaseInfo
  48. “Δεν γίνεται να φύγει ο Απόλλωνας από τη Ριζούπολη” (2016) - sport24.gr

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]