Διασκεπτική συνέλευση
| Ιστορία της Κύπρου |
|---|
Η Διασκεπτική Συνέλευση ή απλά Διασκεπτική που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο το 1948, ήταν μια απόπειρα να εισαχθεί ένα σύστημα εσωτερικής διακυβέρνησης με χαρακτηριστικά αυτοδιοίκησης, στην Κύπρο.[1] Η πρωτοβουλία της Διασκεπτικής Συνέλευσης ανήκε στη Βρετανία η οποία επεδίωκε την εξασφάλιση της παραμονής της στο νησί. Η συνέλευση είχε στόχο την εκπόνηση του Κυπριακού Συντάγματος και τη συμμετοχή του λαού στην εσωτερική διακυβέρνηση και τον χειρισμό των εσωτερικών υποθέσεων.[2]Στη διασκεπτική συνέλευση συμμετείχαν οι Τουρκοκύπριοι, και το ΑΚΕΛ. Η Εκκλησία της Κύπρου ήταν αντίθετη και καταδίκασε έντονα το βρετανικό σχέδιο.[2]
Ιστορικό και αρχικές θέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 9 Ιουλίου 1947, ο κυβερνήτης της Κύπρου, Ουίνστερ, σε διάγγελμα του, κάλεσε όλες τις κοινωνικές οργανώσεις να ορίσουν υποψηφίους για τη Διασκεπτική. Κάλεσε εκπροσώπους από Δήμους, Εμπορικό και βιομηχανικό επιμελητήριο, αγροτικές οργανώσεις και συνδικάτα κ.α. Στις 12 Ιουλίου, ο αρχιεπίσκοπος Λεόντιος από άμβωνος κατάγγειλε το βρετανικό σχέδιο ως αντιδημοκρατικό και φασιστικό. Οι Κύπριοι έπρεπε να συνεχίσουν τον αγώνα τους για Ένωση. Ο Ουίνστερ εξοργίστηκε με τον αρχιεπίσκοπο, και τον κατηγόρησε για κατάχρηση του μηχανισμού της εκκλησίας. Η μεγάλη πλειονότητα πάντως ήταν υπέρ των προτάσεων για σύνταγμα.[2] Πάντως, λίγες μέρες μετά την καταγγελία του Λεόντιου, πέθανε αιφνιδίως σε ηλικία 50 ετών. Κυκλοφόρησαν φήμες για τον θάνατο του, οι οποίες όμως ήταν αβάσιμες.[2]
Στο Συμβούλιο της Εθναρχία, που πραγματοποιήθηκε το 1947, αποφασίστηκε να αρνηθούν κάθε συνεργασία για την επεξεργασία Συντάγματος, ενώ έκαναν έκκληση να ακολουθηθεί η επιθυμία της Ένωσις. [3][1] Ο κύριος λόγος της επιθυμίας της Δεξιάς να μην προχωρήσει στην καθιέρωση ενός πολιτικού συστήματος στη βάση της αντιπροσωπευτικότητας, ήταν η ανησυχία τους για τη δυναμική του ΑΚΕΛ, και πως στα εκλεγμένα συλλογικά σώματα, η αριστερά θα επιτύγχανε την πλειοψηφία.[3]H πρόσφατη επιτυχία της Αριστεράς στις δημοτικές εκλογές του 1946 και της εκλογής του Λεοντίου, θεωρήθηκαν ενδυνάμωση της αριστεράς.[4]. Το σύνθημα της Εκκλησίας διαμορφώθηκε ως «Ένωσις και μόνο Ένωσις».[1]
Το ΑΚΕΛ, εκείνη την περίοδο, με Γενικό Γραμματέα τον Φιφή Ιωάννου, είχε ως πολιτική επιδίωξη την Ένωση ως μακροπρόθεσμο στόχο, ενώ άμεσο στόχο υποστήριζε την οικονομική και κοινωνική βελτίωση των εργαζομένων.[5] Το ΑΚΕΛ αποφάσισε να συμμετέχει στη Διασκεπτική, καθώς η απόκτηση Συντάγματος δεν έβλεπε πως θα εμπόδιζε τον αγώνα για Ενωση.[6] Το σύνθημα του ΑΚΕΛ διαμορφώθηκε ως «αυτοδιάθεση-Ένωση».[1]
Η Διασκεπτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Την 1η Νοεμβρίου έγινε η πρώτη σύσκεψη και ο Ουίνστερ ανακοίνωσε πως οι Κύπριοι είχαν την πλήρη ελευθερία για να διαμορφώσουν το σύνταγμα όπως ήθελαν. Ωστόσο αργότερα, ο πρόεδρος της Διασκεπτικής Τζάκσον, ξεκαθάρισε πως δεν επρόκειτο να υπήρχε άμεση παραχώρηση της αυτοδιαχείρισης προκαλώντας αντιδράσεις από τους Ελληνοκύπριους- αλλά κέρδισε την υποστήριξη των Τουρκοκύπριων. Μετά από μια διακοπή, ο Τζάκσον επανήλθε για να εισηγηθεί την ίδρυση Νομοθετικού Συμβουλίου στο οποία θα εκπροσωπούνταν αναλογικά Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν την εισήγηση του Τζάκσον ως αντιδημοκρατική, και απευθύνθηκαν στους Τουρκοκύπριους λέγοντας τους ότι κατανοούν τους φόβους τους, για αυτό ήταν πρόθυμοι να συμπεριλάβουν στο σύνταγμα κάθε διατύπωση για την εκπαίδευση και τα θρησκευτικά τους ζητήματα επιθυμούσαν οι Τουρκοκύπριοι. Οι Τουρκοκύπριοι όμως απέρριψαν αυτή την πρόταση, καθώς ήταν αντίθετοι στο ενδεχόμενο της πλήρους αυτοδιοίκησης.[7]
Μετά από άλλη μια αναβολή, η διασκεπτική ξεκίνησε εκ νέου στις 18 Νοεμβρίου. Ο Ιωάννης Κληρίδης, μαζί με το ΑΚΕΛ, κατέθεσαν υπόμνημα με σχέδιο διακυβέρνησης που αντιστοιχούσε στο σύνταγμα της Μάλτας. Οι Τουρκοκυπριοι (και ένας Ελληνοκύπριος συντηρητικός) απέρριψαν το υπόμνημα. Ήταν φανερό, πως η δυσπιστία των Τουρκοκυπρίων, εμπόδιζε τη συνέχιση της συνέλευσης.[8]
Εν τω μεταξύ, στο Λονδίνο, ξεκίνησε να συζητιέται το θέμα της παραχώρησης Συντάγματος και το εύρος των ελευθεριών που θα έδιναν οι Βρετανοί στους Κύπριους. Τελικά το Υπουργικό Συμβούλιο απέρριψε την πρόταση για να παραχωρηθεί Νομοθετικό Σώμα στους Κύπριους, αλλά δέχτηκε μόνο τη διαμόρφωση ενός συμβουλευτικού σώματος. Μετά από αντιδράσεις της βρετανικής αντιπολίτευσης, η θέση του Υπουργικού Συμβουλίου ανακλήθηκε.[9]
Η πρόταση της Βρετανίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τελικά, μετά από αρκετές συζητήσεις και αμφιταλαντεύσεις, στις 7 Μαϊου 1948, παρουσιάστηκε το κείμενο του Συντάγματος από την κυβέρνηση της Αγγλίας. Το κείμενο δεν είχε προτάσεις προς πλήρη αυτοδιοίκηση, παρείχαν συνταγματικές ελευθερίες στους κατοίκους της Κύπρου.[1]
Η εισήγηση ήταν για τη συμμετοχή των Κυπρίων στο Νομοθετικό Συμβούλιο (Βουλή) το οποίο θα είχε 22 μέλη, 18 Ελληνοκύπριους και τέσσερις Τουρκοκύπριους. Οι αρμοδιότητες του νομοθετικού Συμβουλίου θα ήταν περιορισμένες και ο Κυβερνήτης θα διατηρούσε σημαντικές εξουσίες στην εσωτερική ασφάλεια και σε μια σειρά από άλλα θέματα. Ενδιαφέρουσα υπήρξε η βρετανική πρόταση για ίδρυση Εκτελεστικού Συμβουλίου που θα βοηθούσε τον κυβερνήτη στην άσκηση των εκτελεστικών του εξουσιών. Οι Έλληνες και Τούρκοι που θα συμμετείχαν θα ήταν απλοί σύμβουλοι του κυβερνήτη, και δεν θα είχαν υπουργεία όπως θα είχαν σε περίπτωση κανονικής αυτοκυβέρνησης.[1] Πάντως, το προτεινόμενο σύνταγμα, ήταν αρκετά καλύτερο από το σύνταγμα του 1931, καθώς εμπόδιζε Βρετανούς και Τουρκοκύπριους να συμμαχήσουν για να μπλοκάρουν νομοσχέδια. Από την άλλη, δεν ήταν τόσο προοδευτικό όσο σε άλλες αποικίες, π.χ. στη Μάλτα.[10][1]
Την αγγλική πρόταση την καταδίκασε η Εκκλησία. Ο Ντενκτάς, εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων ήταν απολύτως σύμφωνος με το Σύνταγμα. Τελικά, στην τελευταία διάσκεψη στις 21 Μαϊου, οι Τουρκοκύπριοι ψήφισαν υπέρ του. Δύο Ελληνοκύπριοι συντηρητικού ψήφισαν υπέρ του σχεδίου ενώ το ΑΚΕΛ ψήφισε κατά, ζήτησε ξανά πλήρη αυτοδιοίκηση και εγκατέλειψε τη συνεδρίαση.[11].
Αποτελέσματα-Συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ωστόσο, η Διασκεπτική αποσαφήνισε τους διαφορετικούς πολιτικούς στόχους των ομάδων: Από τη μια πλευρά, ήταν οι αριστεροί Έλληνες της Κύπρου που οι επιδιώξεις τους επικεντρώνονταν στην εφαρμογή πλήρους Συντάγματος αυτοκυβέρνησης που, όπως υποστήριζαν, θα έθετε τις βάσεις για διεκδίκηση στο μέλλον του αιτήματος της αυτοδιάθεσης. Από την άλλη πλευρά οι Τούρκοκύπριοι, επιθυμούσαν τη μη ουσιώδη τροποποίηση της συνταγματικής κατάστασης στο νησί. Επιπλέον, η ελληνική Δεξιά της Κύπρου που είχε απορρίψει την αυτοκυβέρνηση, εμμένοντας στην καταβολή κάθε προσπάθειας για εκπλήρωση του στόχου της Ένωσης.[12]
Ο Ουίνστερ, στο τέλος της θητείας του, σχολίαζε πως απορρίφθηκαν οι προτάσεις της Διασκεπτικής λόγω των κύπριων πολιτικών, οι οποίοι δεν είχαν σθένος να υποστηρίξουν το σύνταγμα δημόσια.[13] Τα στελέχη του ΑΚΕΛ που συμμετείχαν, έριξαν τις ευθύνες στην έλλειψη βρετανικής βούλησης να παρέχει συνταγματικές ελευθερίες, ιδίως όταν παρατήρησε πως το ΑΚΕΛ ήταν σε τροχιά ενδυνάμωσης.[6] Παράλληλα, ορισμένα μέλη της Διασκεπτικής (όπως οι Κληρίδης και Σέρβας), αλλά και ο Φίφης Ιωάννου εκτόξευσαν κατηγορίες εναντίον της Δεξιάς.[14] Τα στελέχη του ΑΚΕΛ που υποστήριζαν εσωκομματικά την αποδοχή του προσφερόμενου συντάγματος, Πλουτής Σέρβας και Αδάμ Αδάμαντος, παραμερίστηκαν σταδιακά, αφήνοντας το ΑΚΕΛ σε μια ιδεολογική ασάφεια καθώς επιχειρούσε να συνδυάσει και τη φιλεργατική και την εθνικιστική πολιτική.[15]
Ο Χάινς Ρίχτερ αποδίδει το ναυάγιο της διασκεπτικής κατά κύριο λόγο στην Εκκλησία η οποία τορπίλισε εξ αρχής τη διάσκεψη, στην κυπριακή αριστερά, η οποία ήταν άπειρη και αποχώρησε αρκετά γρήγορα από τη διάσκεψη και στην ελληνική κυβέρνηση η οποία ήταν αδρανής. Ως συνέπεια της αποτυχίας της Διασκεπτικής, σύμφωνα με τη Νάνσυ Κρώσω, οι εθνικιστές απέκτησαν μεγάλο πλεονέκτημα λόγω των λαθών των Βρετανών και των κομμουνιστών. [16]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Χριστοδουλίδης 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Ρίχτερ 2007, σελ. 727.
- ↑ 3,0 3,1 Ρίχτερ 2007, σελ. 729.
- ↑ Θρασυβούλου 2016, σελ. 177 και 205.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 730.
- ↑ 6,0 6,1 Θρασυβούλου 2016, σελ. 207.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 729-34.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 734.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 737.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 737-740.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 741.
- ↑ Ρίχτερ 2001, σελ. 727-743
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 742.
- ↑ Αργυρού (1995). σελ. 219 - 220.
- ↑ Θρασυβούλου 2016, σελ. 210-1.
- ↑ Ρίχτερ 2007, σελ. 743.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Θρασυβούλου, Μάριος (2016). Ο εθνικισμός των Ελληνοκυπρίων. Aπό την αποικιοκρατία στην ανεξαρτησία: όψεις, τάσεις και ο ρόλος της Αριστεράς. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. ISBN 978-960-458-686-8.
- Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2007). Ιστορία της Κύπρου. Τόμος πρώτος: 1878-1949. Mετάφραση: Κώστας Σαρρόπουλος. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 978-960-05-1294-6.
- Χριστοδουλίδης, Νίκος (2012). «Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο». Η Καθημερινή (29 Ιανουαρίου). http://www.kathimerini.gr/449028/article/epikairothta/ellada/h-diaskeptikh-syneleysh-sthn-kypro. Ανακτήθηκε στις 2018-05-08.
Περαιτέρω μελέτη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Κατσιαούνης, Ρολάνδος (2000). Η Διασκεπτική 1946-1948. Με ανασκόπηση της περιόδου 1878-1945. Κέντρον Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου. ISBN 9963080456..